Wielka kolonizacja grecka (VIII-VI wiek p.n.e.)

Przyczyny kolonizacji

Głód ziemi

Na przełomie IX i VIII wieku p.n.e. greckie poleis stanęły w obliczu eksplozji

demograficznej i spowodowanego przez nią braku ziemi pod uprawę. Wielkie obszary
gruntów znajdowały się w rękach arystokracji, która nie chciała jednak zrezygnować ze
swojego stanu posiadania, dążąc raczej do odbierania ziemi chłopom. Poza tym znaczne
obszary uległy wyjałowieniu z powodu zbyt intensywnej eksploatacji oraz erozji gleb będącej
skutkiem przetrzebienia lasów.

Wentyl bezpieczeństwa

Eksplozja demograficzna pogłębiła napięcia społeczne w miastach, rosło

niebezpieczeństwo wybuchu rebelii ludzi biednych. W tej sytuacji akcja kolonizacyjna stała
się w oczach arystokracji wentylem bezpieczeństwa, sposobem rozładowania społecznej
frustracji.

Poszukiwanie surowców i nowych rynków

Motywem kolonizacji było także poszukiwanie surowców dla rzemiosła, w tym rud

żelaza i miedzi, oraz żywności – głównie zboża. Jednocześnie poszukiwano nowych rynków
zbytu dla towarów greckich, przede wszystkim wina i oliwy. Nie bez znaczenia była również
charakteryzująca Greków ciekawość świata, chęć eksplorowania nieznanych obszarów.

Przebieg kolonizacji

Grecy osiedlili się w dzisiejszej południowej Francji, Hiszpanii, na Sycylii, w

południowej Italii, na wybrzeżu północnej Afryki, nad Morzem Czarnym oraz na
wybrzeżach Azji Mniejszej. Ocenia się, że powstało około 1,5 tys. nowych greckich poleis,
czyli miast-państw, wśród nich na przykład Neapolis (dzisiejszy Neapol), Massalia
(Marsylia), Tarent, Syrakuzy.

Osadnicy greccy natrafili na Półwyspie Iberyjskim i Sycylii na konkurencję ze strony

Kartagińczyków, z niektórych rejonów wybrzeża hiszpańskiego musieli się w związku z tym
wycofać.

Skutki greckiej ekspansji

Grecy potęgą handlową

W wyniku kolonizacji Grecy stali się potęgą handlową we wschodniej części basenu

Morza Śródziemnego. W VIII wieku p.n.e. odnowili stosunki handlowe (istniały one już w
epoce mykeńskiej) z Azją Zachodnią, zakładając swoje bazy na Cyprze i na wybrzeżu Syrii.
Placówki te pośredniczyły w handlu z Mezopotamią i Egiptem.

Powstanie alfabetu greckiego

Również w VIII wieku p.n.e. Grecy przejęli od Fenicjan pismo spółgłoskowe, do którego

dodali nieistniejące w piśmie fenickim samogłoski, tworząc w ten sposób alfabet grecki. Jego
prostota w porównaniu z wcześniejszymi systemami zapisu spowodowała, że umiejętność
pisania i czytania przestała być przywilejem wąskiej kasty urzędników – jak to było na
przykład w Egipcie – a stała się powszechna w społeczeństwie, w konsekwencji
przyspieszając jego rozwój.

Polis jako forma państwa

Ostatecznie ukształtował się model miasta-państwa (polis) jako dominującej wśród

Greków formy ustrojowej. Więzi między metropolią (miastem macierzystym) a jej koloniami
sprzyjały rozwojowi kontaktów handlowych na dużą skalę. Największymi poleis były Sparta i
Ateny, liczące w okresie największego rozwoju po ok. 300 tysięcy mieszkańców.

Przemiany społeczno-gospodarcze

Nastąpił stopniowy rozkład systemu rodowego z powodu znacznego przemieszania się

ludności. Niewolnicy, zatrudniani przed okresem wielkiej kolonizacji tylko jako służba
domowa, stali się podstawą systemu produkcji, pracując w warsztatach rzemieślniczych i w
kopalniach.

Poszczególne miasta wyspecjalizowały się w określonych rodzajach produkcji.

Najważniejszymi towarami eksportowymi Grecji stały się wino i olej z oliwek (olej był
wykorzystywany w strefie śródziemnomorskiej nie tylko w celach kulinarnych, ale także jako
substytut mydła i paliwo do lamp). Jednocześnie wieś grecka zaczęła przeżywać kryzys z
powodu napływu tanich produktów żywnościowych z kolonii – co jeszcze pogłębiło
specjalizację produkcji.

Aby zaspokoić potrzeby dynamicznie się rozwijającego handlu morskiego wprowadzono

do użycia nowy rodzaj statku, tak zwaną trierę, szybką i o dużej wyporności.

Zastosowanie pieniądza

 wynalezienie monet w greckich koloniach w Azji Mniejszej (VII wiek p.n.e.); początki

rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej