PODSTAWY PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ, Podstawy prawa UE


  1. Znaczenie planu Marshalla dla integracji europejskiej.(Wykład I.)

Plan Marshalla to propozycja pomocy ekonomicznej złożona 5 czerwca 1947 roku państwom europejskim. Ofercie pomocy ze strony Stanów Zjednoczonych towarzyszył warunek: kraje, aby móc z niej skorzystać musiały utworzyć instytucję, której zadaniem byłoby zarządzanie otrzymaną pomocą oraz wypracowanie programu odbudowy ekonomicznej Europy. Miesiąc później zwołana została Konferencja europejskiej współpracy ekonomicznej, gdzie ustalony został zakres wspólnych potrzeb, natomiast 16 kwietnia 1948 roku powołano do życia Organizację europejskiej współpracy ekonomicznej(Organisation for European Economic Cooperation - OEEC). Jej członkami zostało 16 państw: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwecja, Szwajcaria, Turcja, Wielka Brytania i Włochy. W obszar jej działania włączono także zachodnie strefy okupacyjne Niemiec oraz terytorium Triestu. Później jej członkami zostały także RFN (1955) i Hiszpania (1959).Udziału w pomocy amerykańskiej odmówiły tzw. kraje demokracji ludowej. Poza podziałem otrzymywanej pomocy, organizacja działała także w kierunku koordynacji gospodarek narodowych czy ustanowienia wielostronnego systemu płatności. Po wypełnieniu swojego głównego celu, tj. odbudowy ekonomicznej, 14 grudnia 1960r. podpisano konwencję, na mocy której OEEC została zastąpiona przez Organizację współpracy ekonomicznej i rozwoju(Organisation for Economic Cooperation and Development - OECD).

  1. Podstawowe założenia planu Schumanna. .(Wykład I.)

9 maja 1950 roku, Minister Spraw Zagranicznych Francji Robert Schumann przedstawił projekt podporządkowania francuskiego i niemieckiego przemysłu wydobywczego i hutniczego „ [...] jednej wspólnej Wysokiej Władzy, w organizacji otwartej dla innych krajów Europy.”. Przy czym, zdaniem Schumanna, miałby to być jedynie pierwszy krok na drodze do federacji europejskiej. Pomysł Roberta Schumana przewidywał powstanie organu i organizacji o charakterze ponadnarodowym, bowiem jego zdaniem rezygnacja z części suwerenności jest elementem niezbędnym udanej integracji europejskiej. W konsekwencji plan miał za zadanie ekonomicznie powiązać Francje i Niemcy tak, aby nigdy więcej nie był możliwy wyścig zbrojeń i nowa wojna oraz podwyższyć stopę życiową społeczeństw. Plan był zalążkiem europejskiej integracji i przyczynił się do stworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

  1. Zasadnicze etapy integracji europejskiej po II wojnie światowej. .(Wykład I.)

W 1946 roku Winston Churchill zaproponował utworzenie „Stanów Zjednoczonych Europy”.

5 maja 1949 roku podpisano traktat będący statutem Rady Europy. Stworzono nową organizację europejską, o charakterze koordynacyjnym, ściśle międzyrządowym, bez naruszania zasady suwerenności państw, służącą bardziej wzmacnianiu demokracji w Europie niż zacieśnianiu związków o charakterze ekonomicznym.

Plan Marshalla został złożony 5 czerwca 1947 roku i przewidywał udzielenie pomocy ekonomicznej przez USA pod warunkiem utworzenia instytucji zarządzającej otrzymaną pomocą oraz wypracowanie programu odbudowy ekonomicznej przez zainteresowane kraje europejskie. Powołano OEEC która w 1960 roku została zastąpiona przez OECD

Podpisano traktat brukselski 17 marca 1948r. i powstała Unia Zachodnia o charakterze militarnym, ale także politycznym, ekonomicznym i kulturalnym (w 1955 przekształcona w Unię Zachodnioeuropejską).

4 kwietnia 1949 roku doszło do podpisania traktatu tworzącego Organizację Paktu

Północnoatlantyckiego (NATO).

9 maja 1950 roku Minister Spraw Zagranicznych Francji Robert Schumann przedstawił swój projekt podporządkowania francuskiego i niemieckiego przemysłu wydobywczego i hutniczego „ [...] jednej wspólnej Wysokiej Władzy, w organizacji otwartej dla innych krajów Europy

18 kwietnia 1951 roku podpisano Traktat Paryski ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS).

25 maja 1952 roku w Paryżu podpisano Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Obronną która nie została ratyfikowana przez Francję w 1954 roku i upadła.

W 1955 roku powstał Komitet pod przewodnictwem Paul-Henri Spawka który przedstawił raport zakładający utworzenie dwu wspólnot: gospodarczej i energii atomowej.

25 marca 1957 roku w Rzymie podpisano dwa traktaty:

-ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą(EWG)

-ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom).

Obie umowy weszły w życie 1 stycznia 1958 roku

Ciąg dalszy pytanie 5.

  1. Przemiany we wspólnotach europejskich po 1958 roku. .(Wykład I.)

A. Lata 1958 - 1986:

8 kwiecień 1965r-Traktat fuzyjny częściowa unifikacja wspólnot ustanowienie wspólnej Rady i Komisji dla wszystkich wspólnot i scalenie administracji wspólnot (wszedł w życie 1 lipca 1967 r).

1 lipiec 1968 rok-utworzenie unii celnej.

Grudzień 1974 rok powstanie Rady Europejskiej.

20 wrzesień 1976 rok wprowadzenie przez Radę UE bezpośrednich i powszechnych wyborów do Parlamentu Europejskiego, (pierwsze wybory w 1979 roku)

22 styczeń 1972 rok Traktat akcesyjny (Dania, Irlandia, Wlk. Brytania) -członkostwo 1 styczeń 1973 rok.

28 maj 1979 rok Traktat akcesyjny (Grecja) - członkostwo 1 styczeń 1981 rok.

12 czerwiec 1985 r. Traktat akcesyjny (Hiszpania, Portugalia) -członkostwo 1 styczeń 1986 r.

B. Lata 1987 - 1992:

1 lipiec 1987 rok Traktat -Jednolity Akt Europejski jego znaczenie polega na:

♦ wprowadzeniu zmian instytucjonalnych (stworzenie formalnych podstaw dla Rady Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej, poszerzenie kompetencji Parlamentu Europejskiego w procesie stanowienia prawa europejskiego, wzmocnienie pozycji Komisji oraz zmniejszenie katalogu spraw wymagających jednomyślności państw członkowskich);

♦ zwiększenie zakresu materialnego wspólnot europejskich poprzez wprowadzenie wspólnego rynku i poszerzenie zakresu polityk wspólnotowych.

C. Lata 1993 - 1998:

1 listopad 1993 roku Traktat o Unii Europejskiej (tzw.Traktat z Maastricht), który m.in.:

♦ ustanowił Unię Europejską;

♦ zmienił zasady działania i zakres kompetencyjny organów wspólnotowych;

♦ zmienił nazwę „Europejska Wspólnota Gospodarcza” na „Wspólnota Europejska” w związku z poszerzeniem jej zakresu działania o nowe obszary niezwiązane bezpośrednio z ekonomią, np. kultura, ochrona zdrowia czy edukacja;

♦ wprowadził obywatelstwo Unii Europejskiej.

- rozpoczęto ustanawianie Unii Gospodarczej i Walutowej-zakończono jej pierwszy i drugi etap;

24 czerwiec 1994 r Traktat akcesyjny (Austria, Finlandia, Szwecja)-członkostwo 1 styczeń 1995r

- sformułowanie w czerwcu 1993 roku tzw. kryteriów kopenhaskich - warunków dla krajów aspirujących do członkostwa w Unii Europejskiej;

D. Od roku 1999 do dziś:

1 maj 1999 roku Traktat Amsterdamski - ograniczone reformy wspólnot i UE , upraszczanie i konsolidacja traktatów wspólnotowych.

1 styczeń 2002 roku zakończenie procesu tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej poprzez wprowadzenie wspólnej waluty - euro, zastępującej waluty narodowe i ustanowienie Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Systemu Banków Centralnych;

26 luty 2001 roku Traktat Nicejski zawierający m.in. postanowienia pozwalające na poszerzenie Unii Europejskiej o kolejne państwa;

13 grudzień 2002 roku - zakończenie negocjacji z 10 państwami chcącymi przystąpić do UE.

01 maj 2004roku wejście w życie Traktatu Akcesyjnego i przystąpienie 10 państw w tym Polski.

6.Teoria filarów Unii Europejskiej. (Wykład II.)

Po ustanowieniu Traktatu z Maastricht Unię Europejską zaczęto postrzegać jako specyficzną strukturę działającą w 3 dziedzinach tzw filarach 3 filary to 3 dziedziny jej aktywności.

I filar ma charakter głównie gospodarczy i składa się z 2 Wspólnot: Wspólnoty Europejskiej (WE) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM).

II filar to współpraca w zakresie polityki międzynarodowej i polityki bezpieczeństwa (WPZB)

III filar to współdziałanie w zakresie wymiaru sprawiedliwości ( współpraca Policji i sądów w sprawach karnych).

Istnieje znaczna różnica w działalności I filaru i dwóch pozostałych. Państwa członkowskie w ramach działalności II i III filaru nie przekazały suwerenności na rzecz instytucji wspólnotowych. W tych dziedzinach zachowały swobodę podejmowania niezależnych decyzji, ograniczając się do współpracy międzyrządowej (na podstawie prawa międzynarodowego).

0x08 graphic

Pierwszy filar

(Prawo wspólnotowe)

Drugi filar

(współpraca międzyrządowa)

Trzeci filar

(współpraca międzyrządowa)

Art. 11-28 (dawny art.J) TUE

Art.29-42 (dawny art.K) TUE

Traktat

o Wspólnocie

Eropejskiej

Traktat

o

EWWiS

(Wygasł 22 lipca 2002 r.)

Traktat

o

EWEA

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa.

Współpraca Policji i Sądowa w Sprawach Karnych

Fundament

Art.43 do 45 TUE - ściślejsza współpraca

Art.46 do 53 (dawny art. L-S) TUE - postanowienia końcowe

  1. Charakterystyka I filara UE. (Wykład II.)

I filar UE obejmuje Wspólnotę Europejską i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, które są organizacjami międzynarodowymi posiadającymi wspólne instytucje. Są wyposażone w podmiotowość prawną w płaszczyźnie międzynarodowej i w rozumieniu prawa wewnętrznego państw członkowskich. Wspólnoty są organizacjami ponadnarodowymi gdyż stworzyły własny porządek prawny autonomiczny wobec systemów państw członkowskich i objęty zasadami: pierwszeństwa, bezpośredniego obowiązywania i bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego.

Podstawowymi aktami prawnymi są rozporządzenia , dyrektywy i decyzje

Cele:

Rozwój gospodarczy

Wysoki poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej,

Równość mężczyzn i kobiet,

Stały i nieinflacyjny wzrost,

Wysoki stopień konkurencyjności i zbieżności dokonań gospodarczych,

Wysoki poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego,

Podwyższanie poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz

solidarności między Państwami Członkowskimi

Środkami dla realizacji tych celów jest m.in. utworzenie wspólnego rynku wewnętrznego oraz unii gospodarczej i walutowej

W realizacji celów WE posługuje się czterema swobodami: przepływu towarów, osób, usług i kapitałów, oraz ustalonymi wspólnymi politykami (np. wspólna polityka rolna, polityka rybołówstwa).

Realizacja celów odbywa się przy przestrzeganiu zasad:

Niedyskryminacji - zakazie różnicowania w poszczególnych państwach członkowskich osób i towarów ze względu na kraj obywatelstwa lub pochodzenia

Solidarności - nakaz takiego działania aby zapewnić skuteczność prawa wspólnotowego w ich porządku wewnętrznym i zakaz podejmowania działań utrudniających tę skuteczność.

Subsydiarności - sprowadzanie kompetencji decyzyjnych na jak najniższy poziom.

Kompetencji przyznanych - wspólnota może podejmować działania tylko wtedy gdy ma przyznane kompetencje

Proporcjonalności - instytucje wspólnotowe mogą podejmować tylko działania konieczne i niezbędne dla osiągnięcia celów założonych w prawie wspólnotowym

Równowagi instytucjonalnej - TS wskazał, że zgodnie z tą zasadą: 1) instytucje wspólnotowe mogą działać tylko w ramach przyznanych kompetencji; 2) nie możliwe jest zastępowanie jednej instytucji przez drugą; 3) konieczne jest przestrzeganie przewidzianych procedur; 4) instytucje wspólnotowe winny współdziałać przy realizacji swych działań.

Europejska Wspólnota Energii Atomowej zajmuje się cywilnym wykorzystaniem energii jądrowej. Ma uprawnienia koordynacyjne i kontrolne wobec państw członkowskich. Zadania: zapewnienie dostaw surowca do produkcji energii, określanie cen, prowadzenie inwestycji czy badań naukowych.

  1. Najważniejsze cechy charakteryzujące Unię Europejską. (Wykład II.)

Cechy właściwe Unii Europejskiej:

- nie posiada ona podmiotowości prawnej. Nie została ona ani przyznana expressis verbis

w TUE (w przeciwieństwie do dwu istniejących wspólnot), ani też nie można jej

domniemywać, albowiem

- Unia Europejska nie posiada właściwie własnych kompetencji: w I filarze są to kompetencje

wspólnot europejskich, w II i III zaś kompetencje przynależne państwom członkowskim,

- wbrew zapisom art. 3 TUE, nie ma UE rozwiniętego systemu instytucjonalnego: jedynym

jej bowiem organem jest Rada Europejska, pozostałe natomiast organy, jak już wielokrotnie

wspominano, działają na zasadzie swego rodzaju „wypożyczenia”,

- powstanie Unii Europejskiej nie spowodowało zakończenia działania przez wspólnoty

europejskie: dwie z nich istnieją nadal, jedynie Traktat EWWiS wygasł 22 lipca 2002 roku.

Wspólnoty pozostają nadal zatem odrębnymi organizacjami międzynarodowymi,

posiadającymi odrębną podmiotowość prawną - art. 47 TUE stanowi, że „żadne

z postanowień końcowych niniejszego Traktatu w niczym nie narusza Traktatów

ustanawiających Wspólnoty Europejskie oraz późniejszych traktatów i aktów je

zmieniających lub uzupełniających”

- Unia Europejska nie jest ani federacją państw, brak jest bowiem konstytucji, w której

wskazany zostałby podział kompetencji pomiędzy władzami federacyjnymi a częściami

składowymi, ani konfederacją państw, ponieważ istnieją wspólnoty europejskie obok

państw.

Zgodzić się zatem można z Janem Barczem, iż „Unia Europejska jest pewną

specyficzną strukturą o charakterze sui generis, nie posiadającą podmiotowości prawnej,

działającą na podstawie umowy międzynarodowej i znajdującą się w rozwoju - in statu

nascendi”.

  1. Rada Europejska - skład i kompetencje.(Wykład III.)

Rada Europejska jest instytucją o charakterze międzyrządowym.

Członkami Rady Europejskiej są szefowie państw lub rządów państw członkowskich

(co formalnie umożliwia udział w jej obradach prezydentowi Francji) oraz przewodniczący Komisji. Przewodniczący Komisji nie uczestniczy w przyjmowaniu postanowień. Ministrowie spraw zagranicznych oraz członek Komisji nie są członkami Rady Europejskiej-jedynie wspomagają członków Rady Europejskiej

Uzgodnienia Rady Europejskiej mają charakter decyzji politycznych i nie mają mocy prawnej. Ponieważ Rada Europejska składa się z szefów państw jej decyzje są wiążące dla Rady (UE) która składa się z Ministrów Spraw Zagranicznych i sektorowych ministrów.

Główne funkcje Rady Europejskiej:

♦ płaszczyzna wymiany poglądów, dyskusji oraz osiągania porozumienia między

państwami członkowskimi UE na najwyższym szczeblu politycznym;

♦ określanie strategii rozwoju i funkcjonowania UE;

♦ koordynacja kierunków działań UE;

♦ uczestnictwo w procesie decyzyjnym w UE, szczególnie wówczas, kiedy rozstrzyga

kwestie przekazywane jej przez Radę Unii;

♦ koordynacja oraz wyznaczanie głównych celów działania UE na forum międzynarodowym oraz w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Rada Europejska określa zasady oraz ogólne wytyczne WPZB, włączając kwestie mające wpływ na sprawy obronności. Rada Europejska decyduje o wprowadzeniu przez Unię wspólnych strategii w dziedzinach, w których Państwa Członkowskie mają wspólnie ważne interesy. We wspólnych strategiach formułuje się cele, czas trwania oraz środki pozostające do dyspozycji Unii i państw członkowskich

Instytucja ta zajmuje się przede wszystkim takimi kwestiami, których rozwiązanie na niższym poziomie decyzyjnym, np. Rady, byłoby często niemożliwe. W latach 70 i 80-tych przedmiotem jej spotkań były: polityka energetyczna Wspólnot, budowa unii gospodarczo -

walutowej, reforma wspólnej polityki rolnej, stworzenie Jednolitego Rynku Europejskiego,

budżet Wspólnot, rozszerzenie składu członkowskiego Wspólnot, bezpośrednie i powszechne

wybory do Parlamentu Europejskiego. W latach 80-tych i 90-tych zajęła się zagadnieniami bardziej strategicznymi i wytyczającymi główne kierunki funkcjonowania UE. Niektóre

spotkania Rady Europejskiej poświęcone są wyłącznie jednemu zagadnieniu np. w: Rzymie w

1990 r. (unia gospodarcza i walutowa), Brukseli w 1994 r. (nominacja Przewodniczącego

Komisji), w Luksemburgu w 1997 r. (rozszerzenie Unii Europejskiej).

  1. Rada - skład i kompetencje. (Wykład III.)

Rada jest instytucją o charakterze międzyrządowym.

Pierwotnie nosiła nazwę Rady Ministrów, następnie została nazwana Radą, obecnie przyjęła nazwę „Rada Unii Europejskiej” W wykładach nazywana jest Radą.

Skład Rady: Rada, w zależności od rozpatrywanych spraw, składa się bądź z ministrów spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich Unii Europejskiej (jest to wtedy tzw. Rada Ogólna), bądź z takiej samej liczby ministrów innego resortu (Rada Branżowa).

Członkiem Rady może być przedstawiciel kraju i federalnej jednostki administracyjnej (np. Niemiec).

Przewodniczącym Rady jest minister z kraju sprawującego aktualnie prezydencję. Prezydencja Rady przypada co pół roku na kolejne państwo członkowskie.

Zgodnie z Traktatem Akcesyjnym, od 1 listopada 2004 liczba głosów przypadających państwom członkowskim przedstawia się następująco: Niemcy, Francja, Włochy i W. Brytania po 29, Polska i Hiszpania po 27, Niderlandy - 13, Belgia, Czechy, Niemcy, Grecja, Węgry, Portugalia po 12, Austria i Szwecja po 10, Dania, Irlandia, Litwa, Słowacja, Finlandia po 7, Estonia, Cypr, Łotwa, Luksemburg, Słowenia po 4, Malta - 3. Łącznie w Radzie jest 321głosów

Rada jest instytucją, w której kompetencji znalazły się najbardziej istotne dla rozwoju

Wspólnot i Unii zadania przewidziane przez ich traktaty założycielskie. Jej uprawnienia, określa art. 202 TWE, stwierdzając, że Rada:

- zapewnia koordynację ogólnych polityk gospodarczych Państw Członkowskich;

- ma prawo podejmowania decyzji;

- powierza Komisji w aktach przez siebie przyjmowanych uprawnienia do wykonywania norm, które Rada ustanawia

Rada może wydawać wszelkie akty prawne - zarówno wiążące jak i niewiążące:rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz zalecenia i opinie oraz decyzje sui generis (to akty nienazwane stanowiące oświadczenia woli Rady, np. oświadczenia, deklaracje).

Rada jest uprawniona do zawierania umów międzynarodowych (traktaty o przystąpieniu, o stowarzyszeniu ze wspólnotami), uchwala budżet ogólny UE, (w odniesieniu do wydatków obligatoryjnych ma głos ostateczny).

Rada mianuje członków Komisji, członków ETS, Sądu Pierwszej Instancji, Trybunału Obrachunkowego oraz Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów

15. Komisja - skład i kompetencje. (Wykład IV.)

SKRÓT Skład Liczba członków Komisji to obecnie grupa 25 komisarzy - mężczyzn i kobiet mianowanych przez państwa członkowskie i Parlament w celu zarządzania tą instytucją i podejmowania decyzji

Przewodniczącym jest José Manuel Barroso.

Danuta Hubner to polski Komisarz d.s. polityki regionalnej.

Struktura wewnętrzna Komisji składa się z dyrekcji generalnych i służb specjalnych.

Dyrekcje generalne dzielą się z kolei na dyrekcje, a dyrekcje na wydziały. Nadzór merytoryczny nad pracą każdej dyrekcji generalnej sprawują poszczególni komisarze. Na czele dyrekcji generalnej stoi dyrektor generalny, który jest odpowiedzialny przed komisarzem sprawującym nadzór nad daną dyrekcją. Obecnie działają 24 dyrekcje generalne. Bieżącymi zadaniami Komisji zajmują się jej urzędnicy administracyjni, eksperci, tłumacze pisemni i ustni oraz personel biurowy. Europejska służba cywilna liczy około 24 000 osób.

Kompetencje

Czuwa nad stosowaniem postanowień TWE i środków przyjętych przez instytucje na jego podstawie (art. 211 TWE) Nazywana jest „strażnikiem traktatów”.

1) Zasadniczo posiada wyłączność na inicjatywę prawodawczą, przygotowuje projekt aktu prawnego (za przygotowanie projektu odpowiada komisarz właściwy merytorycznie).

2) Pełni funkcję kontrolną w zakresie stosowania prawa wspólnotowego przez organy Wspólnot, państwa członkowskie, osoby fizyczne i prawne i w razie stwierdzenia wadliwego wykonywania zobowiązań traktatowych może przedsięwziąć środki służące przywróceniu stanu pożądanego.

3) Jest siłą napędzającą systemu instytucjonalnego UE gdyż oprócz zgłaszania projektów aktów prawnych, proponuje kierunki polityki i programy działania, jest odpowiedzialna za wykonanie decyzji Parlamentu i Rady.

4) Razem z Trybunałem Sprawiedliwości egzekwuje prawo wspólnotowe.

5) Reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, poprzez utrzymywanie stosunków z ONZ, jej organizacjami wyspecjalizowanymi oraz Światową Organizacją Handlu

6) W ramach kompetencji Komisji związanych ze stosunkami zagranicznymi Wspólnot, negocjuje umowy międzynarodowe, co czyni z upoważnienia Rady i zgodnie z jej dyrektywami

Szerokie opracowanie

Skład Liczba członków Komisji to obecnie grupa 25 mężczyzn i kobiet mianowanych przez państwa członkowskie i Parlament w celu zarządzania tą instytucją i podejmowania decyzji. Nieformalnie, członkowie Komisji znani są jako "komisarze", są oni odpowiednikami ministrów w zwykłym rządzie. Będąc Członkami Komisji są oni obowiązani działać w interesie całej Unii i nie mogą przyjmować instrukcji od rządów krajowych.

Gdy liczba państwa członkowskich zwiększy się do 27, Rada - podejmując jednomyślną decyzję - ustali maksymalną liczbę komisarzy. Musi ich być mniej niż 27, a ich narodowość będzie określana systemem rotacyjnym, który będzie w pełni sprawiedliwy dla wszystkich państw.

Struktura wewnętrzna Komisji składa się z dyrekcji generalnych i służb specjalnych.

Komisja sama może jednak tworzyć nowe jednostki w uzasadnionych przypadkach. Dyrekcje

generalne dzielą się z kolei na dyrekcje, a dyrekcje na wydziały. Nadzór merytoryczny nad

pracą każdej dyrekcji generalnej sprawują poszczególni komisarze. Na czele dyrekcji

generalnej stoi dyrektor generalny, który jest odpowiedzialny przed komisarzem sprawującym nadzór nad daną dyrekcją. Obecnie działają 24 dyrekcje generalne. Bieżącymi zadaniami Komisji zajmują się jej urzędnicy administracyjni, eksperci, tłumacze pisemni i ustni oraz personel biurowy. Europejska służba cywilna liczy około 24 000 osób.

Kompetencje

Komisja nazywana jest "strażnikiem traktatów", gdyż zgodnie z art. 211 TWE w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania i rozwoju wspólnego rynku Komisja:

1) czuwa nad stosowaniem postanowień Traktatu, jak i środków przyjętych przez instytucje na jego podstawie;

2) formułuje zalecenia i wydaje opinie w sprawach będących przedmiotem Traktatu, o ile Traktat wyraźnie to przewiduje lub uważa ona to za niezbędne;

3) ma własne uprawnienia decyzyjne oraz uczestniczy w formułowaniu aktów Rady i Parlamentu Europejskiego na warunkach przewidzianych w niniejszym Traktacie;

4) wykonuje uprawnienia, które Rada jej przyznaje w celu wykonania norm przez nią ustanowionych.”

Jest ona siłą napędzającą systemu instytucjonalnego UE gdyż oprócz zgłaszania projektów aktów prawnych, proponuje kierunki polityki i programy działania, jest odpowiedzialna za wykonanie decyzji Parlamentu i Rady. Razem z Trybunałem Sprawiedliwości egzekwuje prawo wspólnotowe. Reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, poprzez utrzymywanie stosunków z ONZ, jej organizacjami wyspecjalizowanymi oraz Światową Organizacją Handlu

Komisja wydaje następujące akty prawne: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie, zarówno samodzielnie, jak i poprzez współuczestnictwo w działalności legislacyjnej Rady, która jest głównym organem uchwałodawczym Wspólnot. Jednak w razie „bezczynności” Rady nie może uzurpować sobie kompetencji „prawodawcy Wspólnot”, gdyż naruszałoby to zasadę równowagi instytucjonalnej. Pełni funkcję kontrolną w zakresie stosowania prawa wspólnotowego przez organy Wspólnot, państwa członkowskie, osoby fizyczne i prawne i w razie stwierdzenia wadliwego wykonywania zobowiązań traktatowych może przedsięwziąć środki służące przywróceniu stanu pożądanego. W ramach kompetencji Komisji związanych ze stosunkami zagranicznymi Wspólnot, negocjuje umowy międzynarodowe, co czyni z upoważnienia Rady i zgodnie z jej dyrektywami.

16. Wpływ Parlamentu Europejskiego na Komisję. (Wykład IV.)

Parlament sprawuje demokratyczny nadzór nad pozostałymi instytucjami europejskimi.

Czyni to na kilka sposobów.

Po pierwsze, jeśli powołana ma zostać Komisja w nowym składzie, Parlament przeprowadza rozmowę ze wszystkimi potencjalnymi nowymi członkami (przesłuchania kandydatów) oraz z Przewodniczącym Komisji (wyznaczonymi przez państwa członkowskie) -głosowanie odbywa się jedynie en bloc - Parlament nie ma możliwości decydowania o losie poszczególnych komisarzy. Komisarze nie mogą zostać powołani nie uzyskawszy zatwierdzenia ze strony Parlamentu.

Po drugie, Komisja jest politycznie odpowiedzialna przed Parlamentem, który może zgłosić "wotum nieufności" większością dwóch trzecich głosów skutkujące ustąpieniem wszystkich członków Komisji ze swych stanowisk.

Członkowie Komisji uczestniczą w sesjach plenarnych Parlamentu oraz posiedzeniach komisji parlamentarnych, utrzymując ciągły dialog między tymi dwoma instytucjami.

PE może żądać od Komisji przedłożenia propozycji aktu prawnego gdy uważa że jest on niezbędny.

Rada we współpracy z PE może upoważnić Komisję do wydania aktu wykonawczego.

PE w ramach procedury współpracy i współdecydowania uczestniczy wraz z Komisją i Radą w tworzeniu aktu prawnego.

Parlament Europejski spełnia swe uprawnienia kontrolne głównie wobec działalności

Komisji. Jest ona sprawowana poprzez:

1) interpelacje i pytania (ustne lub na piśmie) stawiane całej Komisji lub poszczególnym komisarzom (art. 197 TWE);

2) dyskusję nad corocznym raportem generalnym o działalności UE przedkładanym Parlamentowi Europejskiemu przez Komisję (art. 200 TWE);

3) wyrażanie wotum nieufności dla Komisji (art. 201 TWE);

4) kontrolę wykonania rocznego budżetu Unii (art. 275 i 276 TWE).

17. Parlament Europejski - skład i kompetencje. (Wykład IV.)

Skład.Od 1979 roku deputowani wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Wybory parlamentarne odbywają się co pięć lat, a do głosowania uprawniony jest każdy obywatel UE zarejestrowany jako wyborca. Zatem Parlament wyraża demokratyczną wolę 380 milionów obywateli UE, a także reprezentuje ich interesy podczas dyskusji z innymi instytucjami UE.

W 2004 roku na Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego został wybrany Josep Borrel Fontelles. Kadencja Przewodniczącego wynosi dwa i pół roku, czyli pół kadencji Parlamentu, przy czym może on zostać wybrany ponownie.

Liczba mandatów przysługujących poszczególnym państwom członkowskim jest określona przez postanowienia art.190 ust. 2 TWE. Przyznana liczba miejsc związana jest z liczbą mieszkańców danego kraju. Obecnie jest 732 deputowanych, w tym z Polski 54.

Organy Parlamentu:

  1. Konferencja Przewodniczących - jest organem politycznym parlamentu. W jej skład wchodzą: Przewodniczący Parlamentu oraz przewodniczący grup politycznych, zasiada w niej również dwóch przedstawicieli posłów niezrzeszonych, bez prawa głosu.

  2. Prezydium - jest ustawowym organem zarządzającym W skład Prezydium Parlamentu wchodzą Przewodniczący Parlamentu Europejskiego, 14 wiceprzewodniczących i 5 kwestorów wybieranych przez Parlament na okres dwóch i pół roku z możliwością przedłużenia.

  3. Kolegium Kwestorów - jest organem Parlamentu odpowiedzialnym za sprawy administracyjne i finansowe bezpośrednio dotyczące posłów i ich warunków pracy. Skład Kolegium Kwestorów: w Prezydium zasiada pięciu kwestorów. Kwestorzy sprawują mandat przez dwa i pół roku oraz posiadają głos doradczy w Prezydium.

  4. Komisje parlamentarne - są odpowiedzialne za przygotowanie prac sesji plenarnych Parlamentu. Parlament powołał 20 komisji stałych. Komisje podzielone są według sektorów: sprawy zagraniczne, rozwój, handel międzynarodowy, budżet itd. i każda z nich jest właściwa w swoim zakresie ekspertyzy. Każda komisja wybiera Przewodniczącego i 3 wiceprzewodniczących na okres dwóch i pół roku oraz posiada do dyspozycji obsługę sekretariatu.

  5. Konferencja Przewodniczących Komisji - jest organem politycznym Parlamentu, który zapewnia lepszą współpracę między różnymi komisjami parlamentarnymi. Konferencja Przewodniczących Komisji składa się z przewodniczących wszystkich komisji stałych oraz tymczasowych. Konferencja wybiera swojego przewodniczącego.

  6. Konferencja Przewodniczących Delegacji - organ polityczny Parlamentu. Bada okresowo wszystkie kwestie dotyczące właściwego działania delegacji między parlamentarnych i delegacji wspólnych komisji parlamentarnych. Konferencja Przewodniczących Delegacji składa się z przewodniczących wszystkich stałych delegacji międzyparlamentarnych. Konferencja wybiera swojego przewodniczącego.

Kompetencje

Parlament nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie legislacyjnym.

  1. PRAWODAWCZA - Parlament jest aktywnym uczestnikiem procesu legislacyjnego w ramach czterech różnych procedur- konsultacji, współpracy, współdecyzji i zgody.

  2. UCHWAŁODAWCZA - parlament może podejmować uchwały we wszelkich dziedzinach życia politycznego wspólnot, przy czym uchwały te nie mają charakteru prawnie wiążącego.

  3. USTALANIE POLITYKI WSPÓLNOT - wyraża zgodę na stowarzyszenie państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej ze Wspólnotami i na wstąpienie państwa trzeciego do Unii Europejskiej.

  4. DECYZYJNA LUB WSPÓŁDECYZYJNA - Parlament Europejski decyduje o obsadzie personalnej innych organów wspólnotowych. Powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich, wyraża aprobatę dla powołania Przewodniczącego i członków Komisji Europejskiej.

  5. BUDŻETOWA - polegająca na:

  1. KONTROLNA - przejawia się w możliwości zgłoszenia wotum nieufności wobec Komisji oraz kontroli wykonywania budżetu i kierowania pytań do członków Rady

    2. 19.Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji-wzajemne relacje. WykładV.)

    ETS i SPI każdy w granicach swej właściwości, zapewniają poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu TWE.

    W celu zmniejszenia liczby spraw wpływających do Trybunału Sprawiedliwości i umożliwienia mu bardziej efektywnego funkcjonowania, na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego z 1987 r. powołano Sąd Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości, (SPI powstał 1 lutego 1989 r. na mocy decyzji Rady) który rozstrzyga kwestie o mniejszym znaczeniu dla funkcjonowania Wspólnot Europejskich: spory osób fizycznych i prawnych z instytucjami WE, Wspólnot z pracownikami oraz przedsiębiorstw z Komisją Europejską. Apelacje wobec orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji można wnosić do Trybunału Sprawiedliwości, natomiast orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości są ostateczne.

    Jednoczesne istnienie tych 2 sądów wymaga uregulowania ich wzajemnych kompetencji, zwłaszcza w kwestii ich kognicji.

    Konflikt negatywny dotyczący kognicji obu sądów został wykluczony przez rozwiązanie, zgodnie z którym uznanie się przez jeden z sądów za niewłaściwy pociąga za sobą konieczność przesłania sprawy drugiemu sądowi i obowiązek rozstrzygnięcia sprawy przez drugi sąd.

    W celu uniknięcia sprzecznych orzeczeń SPI i ETS każdy z tych sądów może zawiesić toczące się przed nim postępowanie do czasu wypowiedzenia się przez drugi sąd.

    Ponadto w sprawach, które nie należą do wyłącznej kompetencji SPI, stronom przysługuje odwołanie do ETS w ciągu 2 miesięcy od dostarczenia orzeczenia. Podstawą odwołania musi być brak właściwości, istnienie uchybień procesowych lub naruszenie prawa wspólnotowego. W przypadku uznania odwołania ETS unieważnia decyzję SPI i może odesłać sprawę do SPI do ponownego rozpatrzenia (typowe dla kasacji) albo ze względów ekonomiki proceduralnej sam orzec w kwestii merytorycznej (typowe dla rewizji bądź apelacji).

    Kognicja, badanie, rozpoznanie, czyli ogół czynności procesowych sędziego mających na celu ustalenie stanu faktycznego.

    21. Trybunał Sprawiedliwości - skład i kompetencje. (Wykład V.)

    Trybunał Sprawiedliwości ma swoją siedzibę w Luksemburgu. Od 1995 r. Trybunał Sprawiedliwości składał się z 15 sędziów i 8 adwokatów generalnych.

    Traktat Nicejski uzgodniony w grudniu 2000 r. ustala zaś, że Trybunał Sprawiedliwości będzie się składał z grona sędziów, z których każdy będzie pochodził z innego państwa członkowskiego, oraz ośmiu wspomagających ich adwokatów generalnych. Sędziowie i adwokaci generalni są wybierani na mocy uzgodnień pomiędzy rządami państw członkowskich, a ich kadencja trwa sześć lat. Sędziowie, spośród własnego grona, sami wybierają na okres trzech lat przewodniczącego Trybunału.

    Obecnie Trybunał składa się z 25 sędziów, po jednym z każdego państwa członkowskiego, oraz z 8 rzeczników generalnych,

    Sędziowie oraz rzecznicy generalni są powoływani za wspólną zgodą rządów państw członkowskich, spośród osób dających pełne gwarancje niezawisłości i posiadających kwalifikacje, wymagane do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych, względnie będący doradcami prawnymi o uznanych kompetencjach.

    Trybunał orzeka zwykle w rozpatrywanych przez siebie sprawach w składzie trzech lub pięciu sędziów (zawsze musi być liczba nieparzysta), zwykłą większością głosów.

    Po wejściu w życie Traktatu z Nicei zasadą stało się rozstrzyganie spraw w składzie tzw. wielkiej izby (13 sędziów) lub izbach złożonych z 3 lub 5 sędziów; w najważniejszych sprawach Trybunał podejmuje decyzje w pełnym składzie

    Adwokaci generalni odgrywają wobec sędziów rolę wspomagającą. Cieszą się oni tym samym statusem co sędziowie.

    Zgodnie z art. 220 TWE zadaniem Trybunału Sprawiedliwości jest zapewnienie

    „poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu niniejszego Traktatu” (tj. TWE). W ramach tej kompetencji ETS rozstrzyga następujące skargi:

    1) o niewypełnienie zobowiązań wspólnotowych przez państwa członkowskie (art.

    226 i 227 TWE);

    2) o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego (art. 230 TWE );

    3) na bezczynność instytucji wspólnotowych (art. 232 TWE);

    4) o odszkodowanie przeciwko instytucjom wspólnotowym (art. 288 TWE);

    5) pomiędzy funkcjonariuszami a Wspólnotą Europejską (art. 236 TWE).

    Nadto Trybunał Sprawiedliwości orzeka (w postępowaniu niespornym):

    a) o zgodności z TWE umowy międzynarodowej, którą zamierza zawrzeć wspólnota

    (art. 300 TWE);

    b) w sprawach o wydanie orzeczeń wstępnych (art. 234 TWE).

    Trybunał rozstrzyga także odwołania od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.

    Kompetencje do rozstrzygania w sprawach spornych przez TS zostaną szerzej

    omówione w ramach wykładu dotyczącego systemu prawnego UE.

    22. Sąd I Instancji - skład i kompetencje. (Wykład V.)

    Skład. SPI powołany został na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego, by odciążyć nieco pracę Trybunału Sprawiedliwości. Zaczął działać z dniem 1 stycznia 1989 roku. Jego siedziba mieści się w Luksemburgu, rozprawy odbywają się w języku francuskim.

    Sąd składa się z 25 sędziów - po jednym z każdego kraju członkowskiego. Wszyscy oni wybierani są na sześć lat, ich kadencje odnawia się co trzy lata.

    Na mocy Traktatu z Nicei podniesiono rangę SPI, który uzyskał status samodzielnej instytucji wspólnotowej

    Obecnie przewodniczącym Sądu I Instancji jest Bo Vesterdorf a polskim sędzią Irena Wiszniewska-Białecka.

    Sąd Pierwszej Instancji orzeka w izbach w składzie trzech lub pięciu sędziów bądź, w niektórych przypadkach, w składzie jednoosobowym. Może on również orzekać jako wielka izba albo w pełnym składzie w sprawach o szczególnym znaczeniu. (Internet curia.eu.int…)

    Kompetencje. Sąd Pierwszej Instancji powołany jest do orzekania w następujących sprawach:

    - skarg przeciwko orzeczeniom izb sądowych, utworzonych na podstawie art. 225a TWE.

    - pytań wstępnych na podstawie art. 234 TWE, o ile jednak w ocenie Sądu Pierwszej Instancji dana sprawa wymaga orzeczenia precedensowego, które może mieć wpływ na jedność i spójność prawa wspólnotowego, może on przekazać tę sprawę do rozstrzygnięcia Trybunałowi Sprawiedliwości.

    - skarg określonych w art.230, 232, 235, 236 i 238 TWE, za wyjątkiem skarg, w odniesieniu do których właściwe są izby sądowe oraz skarg zastrzeżonych na mocy Statutu dla Trybunału Sprawiedliwości, tj. w sprawach wniesionych przez państwa członkowskie, instytucje Wspólnoty Europejskiej i Europejski Bank Centralny.

    Opis w/w artykułów.

    Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść skargę przeciwko decyzjom których jest adresatem, oraz przeciwko decyzjom, które, mimo podjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby, dotyczą jej bezpośrednio (art. 230zdanie czwarte).

    Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść zarzut pod adresem jednej z instytucji Wspólnoty, że zaniechała wydania skierowanego do niej aktu innego niż zalecenie lub opinia (art. 232 zdanie trzecie).

    SPI orzeka na mocy klauzuli arbitrażowej zamieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego, zawartej przez Wspólnotę lub w jej imieniu (art. 238)

    Istnienie SPI powoduje dwustopniowość unijnego sądownictwa. Wszystkie sprawy rozpatrywane przez SPI mogą zostać zaskarżone do Trybunału, którego postanowienia mają już charakter obligatoryjny.

    25. Trybunał Obrachunkowy - skład i kompetencje. (Wykład V.)

    Skład

    W skład Trybunału Obrachunkowego wchodzi jeden obywatel z każdego Państwa Członkowskiego. Członkowie Trybunału są wybierani spośród osób, które wchodzą lub wchodziły w swych krajach w skład organów kontroli zewnętrznej lub mających szczególne kwalifikacje do zajmowania tego stanowiska. Są oni w pełni niezależni w wykonywaniu swych funkcji, w ogólnym interesie Wspólnoty. W trakcie wykonywania swych obowiązków nie zwracają się o instrukcje ani ich nie przyjmują od żadnego rządu lub jakiegokolwiek organu.

    Powstrzymują się od wszelkich czynności niezgodnych z charakterem ich funkcji.

    Członkowie Trybunału Obrachunkowego nie mogą podczas pełnienia swych funkcji

    wykonywać żadnej innej zarobkowej lub niezarobkowej działalności zawodowej. Obejmując stanowiska, uroczyście zobowiązują się szanować, w trakcie pełnienia funkcji i po ich

    zakończeniu, zobowiązania z nich wynikające, zwłaszcza obowiązki uczciwości i roztropności przy obejmowaniu pewnych stanowisk lub przyjmowaniu pewnych korzyści po

    zakończeniu funkcji.

    Członkowie Trybunału Obrachunkowego powoływani są na okres sześciu lat. Rada działając kwalifikowaną większością głosów, po zasięgnięciu opinii Parlamentu

    Europejskiego, przyjmuje listę członków zgodnie z propozycjami każdego z państw

    członkowskich. Członkowie Trybunału Obrachunkowego mogą być powołani ponownie.

    Poza przypadkami normalnej rotacji lub śmierci, funkcje członka Trybunału

    Obrachunkowego kończą się z chwilą jego rezygnacji lub przymusowej dymisji, orzeczonej

    przez Trybunał Sprawiedliwości.

    Kompetencje:Zgodnie z art. 246 TWE „Trybunał Obrachunkowy sprawuje kontrolę rachunków”. Ta ogólna kompetencja została uszczegółowiona w art. 248 TWE. Na jego podstawie można wskazać następujące funkcje Trybunału Obrachunkowego obejmujące:

    1) kontrolę rachunków wszystkich dochodów i wydatków Wspólnoty;

    2) kontrolę rachunków wszystkich dochodów i wydatków wszystkich organów utworzonych przez Wspólnotę Europejską w zakresie, w jakim akt założycielski nie wyklucza takiej kontroli;

    3) przedkładanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie oświadczenia o wiarygodności rachunków, jak również legalności i prawidłowości operacji leżących u ich podstaw, które jest publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej;

    4) sporządzanie rocznego sprawozdania po zamknięciu każdego roku budżetowego, sprawozdanie to jest przesyłane innym instytucjom Wspólnoty i publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, wraz z odpowiedziami tych instytucji na uwagi Trybunału Obrachunkowego;

    5) przedstawianie w każdej chwili swoich uwag, zwłaszcza w formie sprawozdań specjalnych w poszczególnych sprawach oraz wydawanie opinii na żądanie jednej z pozostałych instytucji Wspólnoty (zarówno sprawozdania roczne, sprawozdania specjalne i opinie Trybunał Obrachunkowy przyjmuje co do zasady większością członków wchodzących w jego skład, może jednak powołać w swym łonie izby, przyjmujące pewne rodzaje sprawozdań lub opinii zgodnie z warunkami ustalonymi w regulaminie wewnętrznym);

    6) pomoc Parlamentowi Europejskiemu i Radzie w wykonywaniu ich funkcji kontrolnych w zakresie wykonania budżetu.

    27.Skład i znaczenie Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów.

    (Wykład V. str 10 - 13)

    KES i KR mają charakter pomocniczy i pełnią funkcje doradcze w stosunku do Rady i Komisji. Mogą wydawać jedynie opinie czyli akty o charakterze niewiążącym

    - Komitet Ekonomiczno-Społeczny:

    Komitet składa się łącznie z 317 członków, z Polski 21 osób. Chociaż członkowie są wyznaczani przez rządy państw UE, są oni całkowicie niezależni politycznie w wykonywaniu swoich obowiązków. Są mianowani na okres czterech lat, a ich mandat jest odnawialny.

    Komitet obraduje na Zgromadzeniu Plenarnym. Debaty są przygotowywane przez sześć podkomitetów zwanych "sekcjami", z których każda zajmuje się określonymi obszarami polityki. Komitet wybiera swojego Przewodniczącego i dwóch Wiceprzewodniczących na okres dwóch lat.

    Członkowie Komitetu pracują w większości w krajach, z których pochodzą, tworzą oni trzy grupy, które reprezentują pracodawców, pracowników oraz różnorodne grupy interesów w dziedzinach gospodarczej i społecznej.

    1. W skład Grupy Pracodawców wchodzą członkowie z prywatnych i publicznych sektorów przemysłowych, małe i średnie przedsiębiorstwa, izby handlowe, a także przedstawiciele handlu hurtowego i detalicznego, bankowości i ubezpieczeń, transportu i rolnictwa.

    2. Grupa Pracowników reprezentuje zatrudnionych wszystkich kategorii, od pracowników fizycznych po kadrę kierowniczą. Członkowie tej Grupy rekrutują się z krajowych organizacji związków zawodowych.

    3. Trzecia grupa reprezentuje różnorodne grupy interesów: organizacje pozarządowe, organizacje rolnicze, małe przedsiębiorstwa, rzemiosło i ludzi wolnych zawodów, spółdzielnie i zrzeszenia o charakterze niezarobkowym, organizacje konsumenckie i na rzecz ochrony środowiska, naukowe i akademickie społeczności i stowarzyszenia reprezentujące rodzinę, kobiety, niepełnosprawnych itp.

    Komitet Ekonomiczno-Społeczny spełnia trzy główne funkcje: 

    - Komitet Regionów:

    Komitet składa się łącznie z 344 członków.

    Członkowie Komitetu są wybierani spośród polityków z okręgów miejskich lub regionów i reprezentują całą gamę działań podejmowanych przez władze lokalne lub regionalne w Unii Europejskiej.

    Członkami mogą zostać prezydenci regionów, regionalni parlamentarzyści, radni miejscy, burmistrzowie dużych miast itp.

    Pomimo iż są oni wyznaczani przez rządy państw UE, są oni całkowicie niezależni politycznie w wykonywaniu swoich obowiązków. Rada Unii Europejskiej powołuje ich na cztery lata z możliwością ponownego mianowania. Na mocy Traktatu Nicejskiego, muszą oni także posiadać mandat od reprezentowanych przez siebie władz lub być przed nimi politycznie odpowiedzialnymi.

    Komitet Regionów wybiera spośród swoich członków Przewodniczącego na dwuletnią kadencję.

    Rolą Komitetu Regionów jest przedstawianie stanowisk władz lokalnych i regionalnych wobec legislacji UE. Komitet wykonuje to zadanie, wydając opinie na temat propozycji Komisji.

    Komisja i Rada są zobowiązane do konsultowania się z Komitetem Regionów w sprawach, które bezpośrednio dotyczą władz lokalnych i regionalnych, ale mogą również porozumiewać się z Komitetem, gdy uznają to za stosowne. Ze swojej strony, Komitet może wyrażać opinie z własnej inicjatywy i przedkładać je Komisji, Radzie i Parlamentowi.

    1. Źródła wspólnotowego prawa pierwotnego. (Wykład VI.)

    Do wspólnotowego prawa pierwotnego zalicza się:

    • traktaty założycielskie trzech wspólnot: Traktat Paryski z 18 IV 1951 r., tworzący

    Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (traktat ten wygasł 22 lipca 2002 roku, został on

    bowiem zawarty na lat 50); Traktaty Rzymskie z 25 III 1957 r. konstytuujące Europejską

    Wspólnotę Gospodarczą (obecnie Wspólnota Europejska) i Europejską Wspólnotę Energii

    Atomowej, wraz z ich załącznikami i protokołami;

    • umowy modyfikujące lub uzupełniające traktaty założycielskie; umów takich zawarto, do

    końca 2001 r., kilkanaście, a do najważniejszych, obowiązujących obecnie należy zaliczyć:

    − protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich z 8 IV 1965r.

    − układy akcesyjne o przystąpieniu do wspólnot europejskich i Unii Europejskiej

    następujących państw: Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Grecji, Hiszpanii, Portugalii,

    Austrii, Finlandii i Szwecji oraz 10 państw z ostatniego rozszerzenia (także traktaty akcesyjne państw, które zostaną przyjęte do UE w przyszłości należeć będą do prawa pierwotnego);

    − Traktat o Unii Europejskiej (TUE) z 7 II 1992 r.(w części zawierającej zmiany traktatów

    wspólnotowych);

    − Traktat Amsterdamski (TA) z 2 X 1997 r. .(w części zawierającej zmiany traktatów

    wspólnotowych);

    − umowa z Schengen z 14 VI 1985 r.;

    − Traktat Nicejski (TN) z 26 II 2001 r; (w części zawierającej zmiany traktatów

    wspólnotowych).

    Wszystkie wyżej wymienione źródła prawa pierwotnego są typowymi umowami

    międzynarodowymi. Część postanowień traktatów akcesyjnych, TUE, TA i TN reguluje także

    kwestie dotyczące Unii Europejskiej.

    Do pierwotnego prawa wspólnotowego zaliczyć także należy tzw. ogólne zasady

    prawa. Zostały one albo bezpośrednio wskazane w traktatach wspólnotowych, albo wynikają

    one z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Zaliczyć do nich należy następujące zasady:

    pewności prawa i ochrony zaufania, proporcjonalności, równości, zgodności działania

    organów wspólnotowych z traktatami, demokratyzmu oraz jawności. W ramy ogólnych zasad

    prawa włącza się także tzw. zasady proceduralne, np. ne bis in idem. Wreszcie wśród zasad

    ogólnych prawa wspólnotowego wymienić należy prawa podstawowe jednostek.

    30. Źródła wspólnotowego prawa wtórnego w I filarze UE. (Wykład VI.)

    SKRÓT.Prawo wtórne znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 249 Traktatu z Maastricht.
    Prawo wtórne jest tworzone przez organy Wspólnot na podstawie prawa pierwotnego. Składa się ono z ogromnej liczby aktów prawnych, z których każdy należą do jednej z pięciu kategorii:

    Ponadto umowy zawierane przez wspólnoty europejskie - w ramach ich podmiotowości prawnej - jak i przez państwa członkowskie:

    0x01 graphic
    z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi;

    Rozwinięcie z wykładu.

    Prawo wtórne tworzone jest przez instytucje wspólnotowe i unijne na mocy kompetencji

    zawartych w prawie pierwotnym. Źródła prawa wtórnego są różne, w zależności od filaru UE

    w którym mają być zastosowane.

    1. I filar UE

    Katalog podstawowych źródeł prawa wtórnego określa art. 249 TUE, stwierdzając:

    „W celu wykonania swych zadań oraz na warunkach przewidzianych w niniejszym Traktacie,

    Parlament Europejski wspólnie z Radą, Rada i Komisja uchwalają rozporządzenia, i dyrektywy, podejmują decyzje, wydają zalecenia i opinie”. Wskazuje on zatem także instytucje uprawnione do wydawania tych aktów. Nie jest to jednak katalog pełny. Z jednej strony bowiem art. 110 TWE przewiduje, że Europejski Bank Centralny, w celu wykonania zadań nałożonych na Europejski System Banków Centralnych, może uchwalać rozporządzenia, podejmować decyzje oraz wydawać zalecenia i opinie. Z drugiej strony, instytucje wspólnotowe w praktyce wydają także akty inne niż wskazane w art. 249 TWE.

    Do źródeł wspólnotowego prawa wtórnego zaliczyć należy:

    Rozporządzenie: zgodnie z art. 249 TWE „rozporządzenie ma zastosowanie ogólne.

    Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.” Rozporządzenie ma najszerszy ze wszystkich źródeł zakres przedmiotowy i podmiotowy. Jest aktem prawnym o generalnym i abstrakcyjnym, czyli może znaleźć wielokrotne zastosowanie w nieograniczonym kręgu podmiotów. Obowiązuje ono co do wszystkich jego elementów w każdym państwie członkowskim wspólnot, bez możliwości jakichkolwiek modyfikacji

    i stosowania wybiórczego. Rozporządzenie ma bezpośrednie zastosowanie w każdym państwie członkowskim i staje się częścią wewnętrznego porządku prawnego. Nie ma więc konieczności inkorporacji czy transformacji rozporządzenia do porządku krajowego. Co więcej, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, działania takie są niedopuszczalne jako bezprawne.

    Zgodnie z zasadą lojalności, władze prawodawcze państw członkowskich mają obowiązek uchylenia wcześniejszych rozwiązań prawnych sprzecznych z rozporządzeniem oraz winny powstrzymać się od tworzenia takich przepisów w przyszłości. Co do zasady przepisy rozporządzenia winny być kompletne, tzn. nie powinny wymagać konkretyzacji w innych przepisach. Rozporządzenia są zatem instrumentem służącym ujednoliceniu prawa w państwach członkowskich. Prawo do uchwalania rozporządzeń traktaty powierzają w zasadzie Radzie.

    Komisji natomiast przyznano w niektórych obszarach prawo wydawania tzw. rozporządzeń wykonawczych, o charakterze technicznym i są niezbędne do realizacji jej funkcji wykonawczych.

    Dyrektywa: art. 249 TWE definiuje ją następująco: „Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.” W odróżnieniu zatem od rozporządzenia, adresatem dyrektywy są tylko państwa członkowskie (czasem tylko niektóre) oraz nie są, co do zasady, bezpośrednim źródłem uprawnień lub zobowiązań dla jednostek. Dyrektywy wymagają podjęcia kroków przez państwa członkowskie w celu zrealizowania

    założonego w nich celu. Co do zasady natomiast państwo członkowskie może swobodnie wybrać środki prowadzące do takiego celu, byleby tylko zmieścić się w terminie w dyrektywie wskazanym. Dyrektywa zatem to raczej środek służący harmonizacji prawodawstw poszczególnych państw członkowskich, bowiem skutkiem ich wprowadzania jest jedynie zbliżanie zawartości merytorycznej porządków prawnych, a nie ich tożsamość merytoryczna. W literaturze wskazuje się na następujące rodzaje harmonizacji możliwe do osiągnięcia przy pomocy dyrektyw, w zależności od stopnia ich szczegółowości: pełna, opcjonalna,

    częściowa, alternatywna i minimalna.

    Decyzja: zgodnie z art. 249 TWE jest wiążąca w całości wobec adresatów do których jest skierowana. Decyzje mają charakter aktu indywidualnego, mogą być skierowane do państwa członkowskiego, grupy państw członkowskich lub inne podmioty prawa. Z powodu swoich właściwości często decyzje porównuje się do aktów administracyjnych. Decyzja, podobnie jak rozporządzenie, nie wymaga żadnych dodatkowych przepisów prawnych niezbędnych do uzyskania mocy wiążącej.

    Zalecenia i opinie: art. 249 TWE wprost przewiduje, że nie mają one mocy prawnej. Ich adresatami mogą być instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie lub inne podmioty prawne. Zasadniczo służą one wyrażaniu opinii przez organy i instytucje wspólnotowe. Czasem uzyskanie szczególnie opinii jest elementem niezbędnym procesu tworzenia innych źródeł wtórnego prawa wspólnotowego.

    Akty nienazwane: inaczej określane aktami sui generis, nie wymienione w art. 249, a jednak wydawane przez instytucje wspólnotowe. Mają one bardzo zróżnicowane nazwy, np. uchwała, rezolucja, deklaracja, komunikat itp. czasem kompetencja do ich wydawania wynika wprost z traktatów wspólnotowych. Stanowią one także zróżnicowaną grupę, jeżeli chodzi o ich moc wiążącą.

    1. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego. (Wykład VIII.)

    B) Prawo wspólnotowe a prawo krajowe

    Trybunał Sprawiedliwości już w latach 60. orzekł, że wspólnoty stworzyły odrębny od

    krajowego i międzynarodowego, porządek prawny, stanowiący pewną systematyczną całość.

    Pojawiło się zatem pytanie o wzajemne stosunki autonomicznego systemu wspólnotowego

    i praw krajowych państw członkowskich. Pytania te dotyczyły dwu zasadniczych kwestii: jak

    rozstrzygać konflikty między prawem wspólnotowym a prawem krajowym i jakie jest miejsce prawa wspólnotowego w krajowym porządku prawnym państw członkowskich. Odpowiedzi na te pytania są zawarte w czterech zasadach prawa wspólnotowego, stanowiących zarówno dorobek TS jak i wynikających częściowo z prawa traktatowego. Poniżej zostaną zatem

    scharakteryzowane następujące zasady:

    A) pierwszeństwo prawa wspólnotowego

    Zasada ta nie wynika wprost z postanowień traktatów wspólnotowych, nie zawierają one

    bowiem norm kolizyjnych, czyli pozwalających rozwiązać konflikt na linii prawo wspólnotowe - prawo krajowe. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem krajowym wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.

    Zdaniem TS żadne normy prawa krajowego nie mogą przeważać nad prawem

    wywodzącym się z traktatu o Wspólnocie Europejskiej, będącym niezależnym źródłem

    prawa. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego oznacza w świetle orzecznictwa, tylko i aż, pierwszeństwo stosowania prawa wspólnotowego przed krajowym w sytuacji konfliktu zawartości norm wynikających z obu tych systemów. Zatem każdy organ państwowy, w tym także sądy, zobowiązane są zastosować normę prawa wspólnotowego i powstrzymać się od zastosowania normy prawa wewnętrznego.

    Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego obejmuje zarówno prawo pierwotne jak

    i te elementy prawa wtórnego, które mają charakter wiążący. Prawo wspólnotowe korzysta

    z pierwszeństwa przed wszelkimi normami prawa krajowego, niezależnie od formalnego

    źródła z jakiego normy wewnętrznego pochodzą. Obejmuje zasada pierwszeństwa więc także

    normy konstytucyjne państw członkowskich.

    Zasada pierwszeństwa przyznana została wszelkim normom prawa wspólnotowego,

    niezależnie od ich stosunku czasowego z normami krajowymi (wcześniejszość czy

    późniejszość).

    Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego nie obejmuje natomiast pierwszeństwa

    obowiązywania, co oznacza, że norma prawa wewnętrznego sprzeczna z prawem

    wspólnotowym automatycznie nie staje się nieważna. Normy takie nadal obowiązują, tyle

    tylko, że nie mogą być stosowane jeżeli w danej sytuacji faktycznej ma zastosowanie także

    norma wspólnotowa, która odmiennie reguluje tę sytuację. Ewentualne unieważnienie takiej

    normy pozostaje w kompetencji władz państwa członkowskiego, w zgodzie z wewnętrznymi

    procedurami.

    Z zasady pierwszeństwa wynikają , w świetle orzecznictwa TS, także następujące

    obowiązki dla państw członkowskich:

    ■ zakaz uchwalania w przyszłości nowych norm prawnych sprzecznych z prawem wspólnotowym;

    ■ eliminowanie z krajowego porządku prawnego norm prawnych sprzecznych z prawem wspólnotowym (co może oznaczać uchylenie takiej normy ale także np.

    zmianę sformułowania przepisu).

    1. Zasada bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego. (Wykład VIII.)

    Zgodnie z zasadą bezpośredniego obowiązywania, wszystkie normy prawa wspólnotowego, od dnia swojego wejścia w życie, stają się automatycznie częścią wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich. Nie ma zatem konieczności wykonywania jakichkolwiek czynności o charakterze inkorporacyjnym.

    1. Zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego. (Wykład VIII.)

    Zasada ta jest konsekwencją zasady bezpośredniego obowiązywania. Oznacza ona, że normy prawa wspólnotowego są, obok prawa krajowego, podstawą prawną dla podejmowania działań przez organy państw członkowskich. Może ona także oznaczać powstrzymywanie się od określonych działań, np. niewydawanie aktów prawnych w ramach kompetencji wyłącznych wspólnot.

    Bezpośrednio stosowane powinny być wszystkie normy wiążące prawa wspólnotowego, w tym także dyrektywy (nawet gdy te dyrektywy nie zostały prawidłowo implementowane do prawa krajowego).

    1. Zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego. (Wykład VIII.)

    Zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego została wypracowana przez TS w jego orzecznictwie. Po raz pierwszy została sformułowana w 1963 roku, gdy TS stwierdził, iż wspólnoty stworzyły nowy porządek prawny, którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie ale także jednostki.

    Zasada bezpośredniego skutku oznacza, że normy prawa wspólnotowego mogą stanowić samodzielne źródło praw i obowiązków jednostek, czyli zarówno osób fizycznych jak i prawnych). Jednostka może powoływać się więc przed sądem krajowym na normę prawa wspólnotowego dla uzasadnienia swego uprawnienia a sąd krajowy obowiązany jest zapewnić ochronę takich praw.

    Bezpośredni skutek prawa wspólnotowego może wystąpić w dwu układach:

    Zasada bezpośredniego skutku nie obejmuje wszystkich norm prawa wspólnotowego.

    Trybunał Sprawiedliwości wskazał następujące warunki jakie musi spełnić norma prawna,

    aby podpadać pod bezpośredni skutek:

    Dlatego nie można generalnie określić, które akty prawa wspólnotowego objęte są bezpośrednim skutkiem. Trzeba zbadać, czy spełnione są w konkretnym wypadku wyżej wskazane warunki.

    Potencjalnie bezpośredni skutek w ujęciu horyzontalnym i wertykalnym może obejmować normy wynikające z prawa wspólnotowego pierwotnego (w tym także z umów zawieranych przez wspólnotę), rozporządzeń i decyzji.

    Bardziej skomplikowana jest sytuacja norm wynikających z dyrektyw. Ze względu na charakter tego aktu, w wypadku prawidłowej implementacji dyrektywy do porządku wewnętrznego, źródłem praw i obowiązków dla jednostek będzie prawo krajowe a nie wspólnotowe.

    Jednakże TS, w celu ochrony interesów jednostek, opowiedział się przynajmniej za częściowym efektem bezpośredniego skutku dyrektywy, po spełnieniu następujących warunków: