SEBASTIAN MIERNICKI

PAN SAMOCHODZIK

I…

KRÓLEWSKA BALETNICA

WSTĘP

Był rok 1743. W Europie, na salonach, jako oddech między sprawami polityki traktowano sprawę kontraktu włoskiej tancerki Barberiny Campanini z dworem pruskim. Król pruski Fryderyk II zaoferował jej gażę siedmiu tysięcy talarów rocznie z pięciomiesięcznym urlopem, który mogła przeznaczyć na podróże, odpoczynek lub po prostu występy w innych krajach. Ministrowie rządu pruskiego byli skonsternowani i oburzeni, bo tancerka miała zarabiać trzy razy więcej niż oni!

Podobno król na ich protesty odpowiedział: „Spróbujcie tylko zatańczyć tak jak ona, to pogadamy; także o pieniądzach”. Śmiano się z tego powiedzenia traktując to jako dobry omen, że nowy król pruski będzie władcą łaskawym dla sztuki. Przecież kończył w tym roku budowę opery, pisywał recenzje teatralne publikowane w pruskich czasopismach.

Po podpisaniu kontraktu władze Prus nie zabiegały o jego realizację, a wtedy u boku tancerki zjawił się lord Stuart Mackenzie. Piękna Włoszka w Paryżu odrzuciła zaloty księcia Carignana, ale z angielskim arystokratą szybko znalazła wspólny język i wkrótce kochankowie wyjechali do Wenecji. Anglik wciąż nękał Barberinę opowieściami o wojskowym drylu dominującym na pruskim dworze. Romans szlachcica i artystki stał się głośny w Europie, tancerka nie chciała przyjechać do Berlina i wtedy, 4 kwietnia 1743 roku, Fryderyk II, wystawił rozkaz dla hrabiego Dohny, swojego ambasadora przy dworze wiedeńskim: „Hrabia Dohna powinien przedsięwziąć właściwe środki, by to urocze stworzenie szczęśliwie sprowadzić do miejsca przeznaczenia”. Król napisał to osobiście, kreśląc słowa nerwowo i pospiesznie. Polecenie przesłano do posła pruskiego Cataneo w Wenecji. On to zorganizował porwanie, opłacił konwersatora Meyera, którego zadaniem było zabawiać tancerkę opowieściami o świetnościach dworu pruskiego.

Koła karety turkotały po wyboistej, kamienistej drodze. Włoszka utkwiła smutny i zmęczony wzrok w zasłonie zakrywającej okno w drzwiach. Meyer siedzący na kanapie przed nią przysypiał.

Z pochylonej głowy zsuwała się upudrowana peruka. Na zewnątrz słychać było stukot końskich kopyt. Pojazdowi towarzyszył niewielki oddział rajtarów. Tancerka nie wierzyła ani jednemu słowu Meyera. Lord Mackenzie, człowiek bywały w świecie, we właściwym świetle odmalował jej nastrój pruskiego dworu, ale przecież została uprowadzona z rozkazu królewskiego! Która artystka doznała takiego zaszczytu? Na ogół bez większych ceregieli poddawały się kaprysom arystokratów. Może król pruski miał w sobie krztynę fantazji? Jakaż to będzie rozkosz wprowadzić zamieszanie w ponure i sztywne obyczaje rodem z koszar, które podobno były domeną dworu pruskiego. Włoszka aż uśmiechnęła się do własnych myśli. Westchnęła i postanowiła, że nadeszła pora, by podrażnić kapitana Steiffa.

Tancerka ostrożnie odsunęła zasłonę. Ujrzała mroczny krajobraz lasu, a w słabym świetle zmierzchu dojrzała bladą twarz oficera.

- Nie wolno wyglądać! - krzyczał na nią po niemiecku i po francusku.

- Nie rozumiem pana - Włoszka promiennie uśmiechnęła się do jeźdźca. Tych trzech słów po niemiecku nauczyła się już pierwszego dnia podróży. Teraz spoglądała na Steiffa swymi pięknymi, ciemnymi oczyma, niepozornie odsłaniając odrobinę dekoltu tak, by żołnierz zobaczył tę gładką skórę o lekko miedzianym odcieniu.

Oficer był młodym mężczyzną, któremu jak dotąd obce były uciechy życia towarzyskiego, bo całe życie oddał służbie u królewskich dragonów, lekcjom fechtunku, ucztom z kolegami, wspomnieniom z pól bitewnych. Teraz doskonale widział piękną Włoszkę i pierwszy raz w życiu czuł, że zazdrości królowi. Dotąd wydawało mu się, że jest w stanie tylko się poświęcać, teraz pierwszy raz poczuł coś, czego nie potrafił opisać. Wiedział, że milę za nimi podąża trzech konnych. Był to angielski lord, jego sługa i hrabia Salenberg - jak i Anglik zakochany we Włoszce.

Steiff postanowił ostudzić zamiary adoratorów, już wkrótce, na najbliższym postoju. Na razie podjechał do karety i brutalnie zasłonił okno. Wiedział, że nie chodzi tu już tylko o przestrzeganie rozkazu, ale i o krótkie muśnięcie dłoni Włoszki, o to, by z bliska spojrzeć w jej oczy.

Dojeżdżali do karczmy. Żołnierze Steiffa wiedzieli, co mają robić. Czterech z dowódcą weszło do środka, a ośmiu pilnowało karety.

- Dwa pokoje! - Steiff krzyknął do gospodarza, drobnego Żyda stojącego za kontuarem. - Dobre, bez pluskiew!

- Jasne, że bez pluskiew - Żyd pokornie kiwał głową i zaprowadził oficera na piętro, żeby pokazać pokoje. Nieliczni goście ukradkiem spoglądali na przybyszy. Jedno spojrzenie Steiffa wystarczyło, by natychmiast w jadalni zapanowała cisza, a wszyscy odwrócili się od Prusaków.

Steiff wybrał dwa pokoje na końcu korytarza. Wydał polecenia gospodarzowi i poszedł po Włoszkę i Meyera. Ta dworska kreatura przyprawiała go o mdłości, nie rozumiał, jak kobieta może wytrzymać w towarzystwie człowieka, którego jedynym atutem były piękne słówka? Barberina przeszła do swojego pokoju okryta szalem zasłaniającym jej twarz. Przy drzwiach jej pokoju stanęło dwóch rajtarów. Córka gospodarza miała służyć tancerce we wszystkim. Na razie żołnierze zasiedli do stołu nakazując stangretom zajęcie się także ich końmi.

Po kolacji Steiff poszedł do pokoju Barberiny. Ostrożnie zastukał w drzwi.

- Tak?! - odezwała się Barberina.

- Niczego pani nie brakuje? - zapytał Steiff.

- Nie - odparła Barberina przyciskając do piersi list. Napisał go lord Mackenzie donosząc, że pojechał do Wiednia prosić ambasadora hrabiego Dohnę o wstawiennictwo u Fryderyka II, i że w pobliżu gospody został hrabia Salenberg. Miał strzec Barberiny. Włoszka jeszcze trochę kochała lorda, ale bardziej fascynowała ją nieokreślona siła otaczająca Prusaków. Była ciekawa, na jak wielką ofiarę zdobędzie się zakochany Anglik, nim poniesie klęskę.

Na dole Prusacy szykowali się do wyjścia. Steiff zabrał czterech wypróbowanych ludzi, sznury i jakiś stary płaszcz. Wyszli z gospody i skręcili na wschód. Jakieś trzysta metrów od budynku ujrzeli niewielkie ognisko koło małej pasterskiej chatki. W blasku ognia widzieli skuloną z zimna postać szlachcica. Żołnierze otoczyli go, ostatnie metry pokonując biegiem. Zarzucili mu płaszcz na głowę i skrępowali go sznurami. Potem zdobycz zanieśli do karczmy. Koło stajni znaleźli beczkę dziegciu. Umoczyli w niej hrabiego Salenberga, a potem wysypali na niego zawartość poduszki skradzionej z jednego z pokoi. Tak spreparowanego hrabiego trzymali w stajni do rana. Przed wyjazdem karety przywiązali go do drzewa przy szlaku.

Barberina roześmiała się widząc z okna powozu sponiewieranego adoratora, potem poczuła lęk przed nieznanym krajem żołdaków. Steiff z dumą spoglądał na efekt swojego dowcipu. Wiedział, że będzie miał co opowiadać kolegom z pułku.

Obawy Włoszki potwierdziły się, gdy 13 maja otrzymała rozkaz królewski: „Ma natychmiast wystąpić w antraktach podczas przedstawień komedii francuskiej”.

ROZDZIAŁ PIERWSZY

LOSY LWOWSKIEJ GALERII MIEJSKIEJ * SKRYTKA Z PAŁACU W CZERNEJ * SPOTKANIE Z BRODACZEM I KEFIREM * PIĘKNOŚĆ I DWAJ PANOWIE * ULUBIONE ARIE OPEROWE * SŁAWNA ŚPIEWACZKA

Wrzesień to taki miesiąc, gdy minione lato wciąż przypomina się ciepłymi dniami, a jednocześnie odświętne stroje uczniów przypominają, że rozpoczął się nowy rok szkolny. To także czas, gdy w sklepach warzywnych można kupić najsmaczniejszą paprykę. Pamiętałem o tej papryce, bo właśnie gdy robiłem zakupy w sklepie osiedlowym, zadzwonił do mnie mój szef - Pan Samochodzik.

Nazywam się Paweł Daniec i pracuję w Ministerstwie Kultury i Sztuki w samodzielnym referacie zajmującym się poszukiwaniem i odzyskiwaniem zaginionych dzieł sztuki. Moim przełożonym jest Tomasz N.N. zwany Panem Samochodzikiem z racji wehikułu, jakiego był posiadaczem.

- Pawle, poszukaj w domu czegoś o zbiorach Lwowskiej Galerii Sztuki i przyjdź do mnie wieczorem - poprosił mnie Pan Samochodzik.

Teraz trzymając się jedną ręką poręczy w tramwaju, w drugiej trzymałem książkę i jeszcze doczytywałem wiadomości na temat zbiorów malarstwa we Lwowie. Już w 1823 roku Henryk książę Lubomirski postanowił przekazać swoje zbiory do Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich.

Jeszcze za życia przekazał kolekcję medali i monet. Po jego śmierci Jerzy książę Lubomirski oddał resztę zbiorów: militaria, akwarele, rysunki, miniatury i ryciny. W 1874 roku we Lwowie powstało Muzeum Przemysłu Artystycznego. W 1906 roku radni Lwowa zadecydowali o zakupie zbiorów z kolekcji w Sitkowcu na Ukrainie, zawierającej obrazy, brązy, porcelanę, sprzęty, zegary, emalie, srebra, tkaniny, zbroje i wykopaliska. Nabytki kosztowały 225 tysięcy koron.

Wystawę nowych nabytków otwarto 14 lutego 1907 roku w Muzeum Przemysłowym we Lwowie i natychmiast wybuchł skandal, bo orzeczono, że część zbioru to kopie i falsyfikaty.

W 1914 roku Walery Łoziński, brat i spadkobierca Władysława - pisarza, historyka i publicysty, odsprzedał miastu budynek, w którym znajdowała się kolekcja zapisana w testamencie miastu i tam swoją siedzibę miała Galeria Miejska. W czasie ostatniej wojny najpierw władze sowieckie umieściły tam dzieła sztuki zarekwirowane w domach szlachty i inteligencji polskiej, a potem niemieccy oficerowie częściowo rozszabrowali zbiór. Po wojnie do polskich muzeów przekazano dwieście dzieł sztuki polskiej, a wśród nich prace Bacciarelliego, Canaletta, Grassiego, Gersona, Grottgera, Brandta, Matejki, Malczewskiego, Wyspiańskiego, Godebskiego, Dunikowskiego.

Z racji skomplikowanych losów kolekcji lwowskiej podejrzewałem, że pan Tomasz wpadł na trop dzieł zrabowanych przez oficerów niemieckich podczas drugiej wojny światowej. Cieszyłem się na myśl o wyjeździe w teren, póki jest jeszcze ciepło. Wysiadłem na przystanku w pobliżu warszawskiej Starówki i powędrowałem do kawalerki szefa. Mieszkał samotnie w kamienicy kilka przecznic od Rynku. Był starym kawalerem z przekonania, chociaż kilka razy jak mi opowiadał, był o krok od małżeństwa. Za każdym razem na drodze do sielanki stawała praca, częste wyjazdy w teren. Po cichu sam bałem się podobnego losu.

Pan Tomasz, mimo zaawansowanego wieku, trzymał się prosto, na jego twarzy dominowały uśmiech i wielkie okulary w rogowej oprawie. Gestem zaprosił mnie do pokoiku. Nie było tam telewizora, za to głównymi meblami oprócz niewielkiego tapczanu, fotela, stolika i szafy były półki, zajmujące przestrzeń od podłogi do sufitu. Na podłodze stał niewielki radiomagnetofon, który dotąd znajdował się w niewielkiej kuchni. Z głośniczków rozbrzmiewały dźwięki jakiejś opery.

- Siadaj, Pawle - pan Tomasz wskazał mi miejsce przy stoliku. - Jak zwykle mocna herbata i łyżka cukru? - upewniał się.

- Tak - pokiwałem głową.

Miałem nadzieję, że książki zgromadzone na stoliku podpowiedzą mi, czym będziemy się zajmować w najbliższym czasie, ale, o dziwo, na blacie leżał tylko przewodnik operowy. Z drugiej strony pan Tomasz miał tak ogromną wiedzę dotyczącą historii sztuki, że nie potrzebował tak jak ja doczytywać informacji o zbiorach Lwowskiej Galerii Sztuki.

Siedziałem więc na tapczanie czekając na przygotowaną przez Pana Samochodzika niespodziankę, bo taką zawsze okazywał się każdy kolejny wyjazd. Pan Tomasz wrócił z dwiema filiżankami herbaty, postawił jedną z nich przede mną. Poczułem dziwny zapach od parującego płynu.

- Trochę jaśminu - wyjaśnił szef. - Prezent od sąsiadki.

Usiadł w fotelu i z zamkniętymi oczami słuchał muzyki. Przez otwarte okno dochodził nas odległy szum samochodów na Wisłostradzie.

- Poznajesz? - pan Tomasz gestem wskazał na radiomagnetofon. - Znasz tę muzykę?

Przez chwilę słuchałem muzyki i francuskich słów.

- Nie - pokręciłem głową. - To jakaś opera.

- To „Carmen” - znacząco podniósł palec wskazujący. - To tak zwana „aria z kwiatkiem”, czyli „La fleur, que tu m’avais jetee”. Ale, ignorancie, wiesz chyba, kto napisał tę operę?

- Georges Bizet - przypomniałem sobie.

- Dobrze - szef pokiwał głową.

- Panie Tomaszu, jaki jest związek między „Carmen” a Galerią Sztuki we Lwowie? - zapytałem.

- Czerna - odpowiedział pan Tomasz. - Wiesz, gdzie to jest?

- Nie.

- Niedaleko Głogowa. Pojedziesz tam jutro.

- Sam?

- Tak. To proste zadanie.

- Może mi pan wyjaśnić, o co chodzi?

- Co wiesz o twórczości Henryka Siemiradzkiego?

- Urodził się w 1843, a zmarł w 1902 roku. Od 1864 roku studiował w akademii w Petersburgu u Willewaldego i Weniga. W 1870 przeniósł się na studia artystyczne do Monachium. Dwa lata później na stałe zamieszkał w Rzymie, chociaż przyjeżdżał do Polski. W jego pracach dominuje tematyka antyczna i dotycząca czasów biblijnych.

- Dobrze - mruknął pan Tomasz. - Wyobraź sobie, że w Czernej, w niewielkim dworku znaleziono zamurowane w ścianie tuby z obrazami, prawdopodobnie kopiami obrazów Siemiradzkiego. Pojedziesz tam i skontaktujesz się z właścicielką obiektu, która powiadomiła nas o znalezisku. Masz wykonać inwentaryzację znaleziska, ocenić jego wartość, w miarę możliwości rozpoznać kopistę oraz przyjrzeć się pracom renowacyjnym w obiekcie. Na szafce w przedpokoju znajdziesz paczkę z potrzebną ci literaturą...

- Panie Tomaszu, myślałem, że dostanę jakieś poważne zadanie...

- To jest poważne zadanie - stwierdził pan Tomasz.

- A co z „Carmen”?

- Spotkasz ją osobiście - szef uśmiechnął się tajemniczo. - A teraz słuchaj uważnie...

Do tej pory opera wydawała mi zjawiskiem obcym kulturowo. Owszem, doceniałem wielbicieli śpiewu, ale w sferze muzycznej bliższe wydawały mi się dokonania grup rockowych z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Teraz wieczór spędzony u pana Tomasza sprawił, że doceniałem piękno niektórych arii.

Wychodząc z domu Pana Samochodzika zabrałem paczkę książek i metrem wróciłem do siebie. Rano spakowałem niezbędne mi rzeczy. Do worka wrzuciłem jeszcze „lekturki” od pana Tomasza i taksówką pojechałem na ministerialny parking, gdzie w rogu, przykryty płachtą brezentu, spoczywał wehikuł. Pierwsze co rzucało się w oczy, że miał ręcznie klepaną karoserię.

Nawet nowoczesne urządzenia potrafiące wyrównać wgniecenia blachy nie dały rady zatuszować, że auto powstało w zakładzie pewnego mechanika, który przygotował dla nas ten prezent

Wielkie reflektory umieszczono wysoko nie tylko dlatego, by dobrze oświetlały drogę, ale i dlatego, że wehikuł był amfibią, a więc lampy podczas pływania nie mogły znaleźć się pod wodą.

Śrubę napędową zobaczył tylko ten, który zajrzał pod kaczy kuper maszyny. Jeszcze większe zdziwienie wywołałby widok silnika rodem z rozbitego auta rajdowego klasy WRC. Tuning sprawił, że wehikuł był pod wieloma względami lepszy od swojego wyścigowego pierwowzoru. Miał wzmocnione resory i ramę, dzięki czemu wehikułem można było przejechać prawie przez wszystkie wertepy i przeżyć nawet bardzo groźne zderzenia. Mechanik dając tę maszynę naszemu referatowi nazwał ją, trochę na wyrost, „najszybszym czołgiem pływającym”.

Niestety, nasz „czołg” pił benzynę jak smok wawelski wody Wisły po porcji baraniny od Szewczyka Dratewki. Przed wyjazdem musiałem napełnić bak auta.

Podróż do Głogowa upłynęła spokojnie, tym bardziej że nie jechałem szybko. Wczesnym popołudniem wyjechałem z Głogowa na zachód i po przejechaniu kilkunastu kilometrów zjechałem z drogi w prawo, do niewielkiego parku obok murów dawnego folwarku. Moim oczom ukazał się niewielki, dwupiętrowy dworek z ośmioboczną wieżą.

Zatrzymałem się na podjeździe ciekawie rozglądając się po rozstawianych dookoła starych maszynach rolniczych, podstawach do maszyn do szycia, fragmentach mebli. Panowała cisza, którą mącił tylko delikatny szmer liści poruszanych przez wiatr. Podszedłem do dwuskrzydłowych drzwi z drewna obitego paskami blachy. Nacisnąłem klamkę. Były zamknięte. Zastukałem w kołatkę. Ze środka nie było słychać kroków. Wróciłem do wehikułu i z torby z zakupami wyjąłem butelkę z kefirem i bułkę. Usiadłem na masce i jadłem oczekując, aż zjawi się ktoś z właścicieli.

Miałem szczęście, bo wkrótce w bramie zobaczyłem wysokiego, przeraźliwie chudego mężczyznę z długą, zmierzwioną brodą, szopą długich włosów, ubranego w stare dżinsy, lnianą koszulę i niosącego pod pachą reklamówkę z chlebem. Pomachałem do niego, a on odpowiedział tym samym. Nagle przyspieszył i zaczął biec w moją stronę.

- Kefir! - usłyszałem jego wołanie. - Kefir, nie!

Spojrzałem na swoją butelkę. Nieoczekiwanie poczułem silne uderzenie w plecy i poleciałem z maski do przodu na ziemię. Natychmiast obróciłem się, by spojrzeć, kto mnie zaatakował.

Napastnikiem okazał się wielki czarny pies o pysku wyżła i posturze owczarka niemieckiego. Miał może dłuższe łapy i krótszą sierść. Stojąc nade mną radośnie lizał mnie za uchem.

- Kefir, ty świntuchu! - brodacz krzyczał na psa. - Przepraszam pana najmocniej – mężczyzna pomógł mi wstać. - Próbowałem go zatrzymać, ostrzec pana...

- Nie rozumiałem o co chodzi z tym „kefirem” - wskazałem na butelkę.

- No tak - brodacz bezradnie roześmiał się. - Pies czarny jak węgiel, to przekornie nazwałem go „kefirem”, bo lubię kefir.

- Paweł Daniec, jestem z Ministerstwa Kultury i Sztuki - przedstawiłem się. - Czy jest pan właścicielem pałacu?

- Nie, pani Joanna wyjechała i będzie dopiero rano - wyjaśnił brodacz. - Reszta ekipy też przyjedzie jutro.

- Czy mogę obejrzeć budynek? - zapytałem.

- Wie pan - brodacz drapał się po głowie. - Gdyby to było moje, a tu... sam pan wie... Nie mogę pana wpuścić. Może niech pan przenocuje w Głogowie?

- A może mi pan przynajmniej pokazać to wasze znalezisko? - poprosiłem. Pokazałem brodaczowi legitymację służbową. Obejrzał dokument i oddał mi go.

- To pana interesują obrazy czy sprawa Barberiny? - zapytał mnie.

Nie wiedziałem, co miał na myśli mówiąc o „sprawie Barberiny”, więc postanowiłem wypytać brodacza.

- Przyjechałem na inwentaryzację obrazów i chciałem zorientować się w sprawie Barberiny, ale nie bardzo wiem, o którą chodzi...

- O tancerkę Barberinę Campanini - opowiadał brodacz. - Oprócz tych obrazów znaleźliśmy też pamiętnik malarza, który szukał tu śladów tej Barberiny, ale... wszystko jutro panu opowie pani Joanna.

Widząc, że tajemniczy brodacz nie zdradzi mi nic więcej, pożegnałem się z nim i pojechałem do Głogowa. Bez trudu w centrum miasta znalazłem hotele. Miałem do wyboru duży i mniejszy, na obrzeżach odbudowanej po zniszczeniach wojennych Starówki. Wybrałem ten drugi. Wehikuł udało mi się wcisnąć na ciasny parking na zapleczu. Potem zająłem swój pokój, odświeżyłem się i usiadłem na łóżku. Otworzyłem paczkę książek od pana Tomasza. Znalazłem tam oprócz książek poświęconych malarstwu polskiemu, mały przewodnik operowy, biografię Fryderyka II, „Opowieści o sławnych kochankach” Bolesława Lubosza oraz „Carmen” Prospera Merimeego w tłumaczeniu Tadeusza Żeleńskiego-Boya. Poczułem głód i zabierając „Opowieści...” wyszedłem z pokoju. W recepcji dowiedziałem się, że najbliższą restaurację znajdę przy tej samej ulicy, gdy pójdę w kierunku ratusza. Nie pozostało mi nic innego i z książką pod pachą poszedłem na kolację.

Było już ciemno, ale wystawy sklepowe rozświetlały mrok i z przyjemnością patrzyłem na ludzi, zwłaszcza młode zakochane pary, wędrujące po deptaku i trzymające się za ręce.

Restauracja znajdująca się w narożnej kamienicy, zaledwie przecznicę od ratusza, robiła bardzo dobre wrażenie. Akurat w części dla niepalących był wolny tylko jeden stolik, więc go zająłem i siedząc w rogu sali, złożywszy zamówienie oddałem się lekturze. Jedna z opowieści w książce była poświęcona romansowi Barberiny Campanini i króla pruskiego Fryderyka II.

Przerwałem czytanie ujrzawszy, że do restauracji wchodzi młoda, piękna szatynka w towarzystwie dwóch starszych od siebie mężczyzn. Kelnerka poinformowała ich, że wolne stoliki są tylko w części dla palących, na co kobieta gwałtownie pokręciła głową pokazując na gardło. Widocznie dym szkodził jej na struny głosowe. Wtedy jeden z panów wskazał na mnie i zapytał o coś kelnerkę. Ta podeszła do mnie.

- Przepraszam bardzo, ale ci państwo pytają, czy nie będzie panu przeszkadzało ich towarzystwo przy stole... - kelnerka przedstawiła prośbę nowych gości.

- Oczywiście - nie pozwoliłem jej dokończyć, wstałem i gestem zachęciłem szatynkę do zajęcia miejsca przy stole.

- Dziękuję - szatynka powiedziała po francusku zajmując krzesło obok mnie.

- Proszę bardzo - odpowiedziałem po polsku i ukłoniłem się.

Po przeciwnej stronie usiedli panowie.

- Czy rozmawia pan w jeżyku francuskim? - zagadnęła mnie szatynka.

Rozumiałem pytanie, ale przeczucie kazało mi tylko bezradnie wzruszyć ramionami.

- Trochę mówię po angielsku - odpowiedziałem.

Ona tylko uśmiechnęła się wyniośle.

- Rozmawiajmy po francusku - zaproponowała swoim partnerom.

Gdy rozmawiali, mogłem im się przyjrzeć. Piękna szatynka była średniego wzrostu, ale miała wspaniałą kobiecą figurę, twarz anioła o drobnym nosie, pełnych ustach, piwnych oczach skrytych za gęstą firaną rzęs. Włosy miała długie i rozjaśnione do różnych odcieni koloru słońca, od krwistej miedzi, przez złocisty miód do barwy słomy. Była ubrana w długą suknię z głębokim dekoltem i bolerko. W ręku trzymała niewielką torebkę. Towarzyszyli jej dwaj panowie w wieku około sześćdziesięciu lat. Jeden z nich miał siwe włosy, brodę, niebieskie oczy otoczone siecią gęstych zmarszczek znamionujących, że lubi się śmiać. Brzuszek okrył niedopiętą koszulą w kratkę, na którą założył kamizelkę z wieloma kieszeniami, podobną do tych noszonych przez wędkarzy. Kieszenie miał wypchane, jakby szykował się do dalekiej wyprawy turystycznej w dzikie ostępy.

Drugi z mężczyzn dla odmiany był ubrany w elegancki garnitur z krawatem, subtelnie kontrastującym odcieniem z kolorem koszuli. Miał złote spinki u mankietów, ruchy i gesty znamionowały obycie towarzyskie na salonach. Miał przyciemnione włosy, starannie ułożone, rzec by można u lizane. Twarze obu panów wydały mi się znajome, ale dziwiło mnie, co łączy tę trójkę.

Ten w kamizelce, gdy mówił, zionął smrodem piwa, a ten elegant pachniał najdroższymi męskimi perfumami.

- Kiedy w końcu pojedziemy do Czernej? - szatynka zapytała tego w koszuli.

Gdy usłyszałem te słowa, tylko cudem widelec, który trzymałem w dłoni, nie wypadł mi na podłogę.

- Jutro, Słowiczku - odparł elegant.

- Słyszałem, że ma przyjechać jakiś urzędnik z ministerstwa - odezwał się ten w kamizelce. - Mam nadzieję, że nie zacznie się mądrzyć i nie przeszkodzi nam w robocie.

- Po co on przyjeżdża? - dziwiła się szatynka.

- Na inwentaryzację - parsknął ten masując się po brzuchu. - My się będziemy spieszyć, a on będzie ze spokojem wypełniał rubryczki, założy segregatory...

- Eugeniuszu, nie powinieneś śmiać z tego człowieka, zanim go nie poznasz - elegant strofował kolegę. - Może będzie to sympatyczny człowiek?

- Muszę zapalić - Eugeniusz wyjął papierosy, wstał i poszedł do sali przeznaczonej dla palących. Elegant pobiegł za nim przepraszając szatynkę, że zostawia ją samą.

Szatynka uśmiechnęła się do mnie.

- Co pan czyta? - zagadnęła patrząc na książkę leżącą na stole. Wzięła ją do ręki i otworzyła na stronie, gdzie była zakładka. Akurat były tam portrety Barberiny Campanini i Fryderyka II.

Kobieta nie potrafiła zapanować nad sobą i nagle spoważniała. Zaraz jednak odzyskała dawny spokój i uśmiechnęła się znacznie szerzej.

- Pan interesuje się baletem? - zapytała zaglądając mi głęboko w oczy. - Barberina Campanini - pokazała na podpis - była baletnicą.

- Bardziej interesuje mnie Fryderyk II - odpowiedziałem.

- Ach, tak - roześmiała się szatynka. - Pan też woli wojskowy dryl...

- Nie - szybko przerwałem, bo chciałem, by nie poruszała pewnego drażliwego tematu. - Jestem miłośnikiem historii i przypadkiem natknąłem się na ślad tego przedziwnego romansu. A skąd pani znane jest nazwisko tej tancerki?

- Jestem śpiewaczką operową...

- To sławny mezzosopran Luscinia Dulcedo - wtrącił elegant, który niespodzianie wrócił do stolika. - To ona niedawno w Nowym Jorku zachwyciła wszystkich swoim wykonaniem Dalili w „Samsonie i Dalili”. „New York Times” poświęcił jej ćwierć kolumny. Pan wie, co to znaczy? Jest to najprawdopodobniej najwspanialszy nasz mezzosopran, którego mocy nie da się opowiedzieć w kilku słowach...

- Niech pan przestanie, panie Bogumile... - szatynka łagodnie położyła rękę na dłoni eleganta. - Tego pana mało obchodzi muzyka operowa.

- Dlaczego? - odezwałem się. - Wczoraj z przyjacielem słuchaliśmy „Carmen”.

- Tak? - elegant zerknął na mnie z zainteresowaniem.

- Który moment podobał się panu najbardziej? - wypytywała szatynka.

- Seguidilla ,,Pres des remparts de Seville” - wyłuskałem z pamięci jedną z nazw, którą wymienił pan Tomasz.

- Dobry wybór - przyznał elegant - ale ja wolę cudną habanerę „L’amour est un oiseau rebelie”.

- Pan poświęciłby karierę dla kobiety, tak jak Jose wypuszczając Carmen? – zapytała śpiewaczka.

- Ze mną jest tak, że jak dotąd poświęciłem wszystkie kobiety w imię swojej pracy - odpowiedziałem płacąc rachunek.

- A jaki jest pana zawód? - zainteresował się elegant.

- Jestem muzealnikiem - odpowiedziałem wstając i wychodząc.

Oboje rozmówcy chyba zrozumieli, że jestem tym człowiekiem, którego obgadywali i którego jutro spotkają w Czernej. Co gorsza, mogłem rozumieć, o czym mówią, skoro rozumiałem treść „Carmen”.

- Coście tak skamienieli? - usłyszałem, jak pytał mężczyzna w kamizelce, który wrócił do stolika.

Po wyjściu z restauracji skręciłem w lewo i szybko dotarłem przed ratusz. Po prawej stronie zobaczyłem pusty, ogrodzony plac, a dalej ruiny kościoła i dawne mury miejskie. Skręciłem w tamtą stronę, potem jeszcze raz zrobiłem zwrot w prawo i wzdłuż murów doszedłem do swojego hotelu. Z daleka widziałem, jak szatynka z dwoma panami wchodzi do tego samego budynku, do którego ja zmierzałem. Odczekałem jeszcze minutę i wróciłem do swojego pokoju.

Ułożyłem się na łóżku i czym prędzej doczytałem do końca rozdział o romansie Barberiny Campanini. Wtedy zrozumiałem, dlaczego jej osobę wiązano z okolicami Głogowa. Już prawie zasypiałem, gdy leżąc w pościeli usłyszałem odgłosy na korytarzu. Najpierw ktoś zbiegał po schodach.

- Iwona, czekaj! - rozpoznałem głos eleganta z restauracji.

- Nie mam zamiaru - usłyszałem szatynkę.

O dziwo, oboje świetnie rozmawiali po polsku. W restauracji grali kogoś, kim nie byli!

- Wiesz, jaki jest Eugeniusz, to artysta...

- I człowiek bez grama ogłady! - krzyczała szatynka. - Nie jestem tancereczką z baleciku kiczowatego artysty czy aktoreczką z kabareciku...

- Ależ oczywiście! - gorąco zapewniał ją elegant. W ciszy słychać było tylko jego cmoknięcia, gdy zapewne całował dłonie szatynki.

- Panie Bogumile - głos szatynki zmienił się, był teraz pełen słodyczy.

Elegant wiedział, jak należy rozbroić kobietę.

- Ma pan papierosa? - szatynka zapytała eleganta.

- Nie wiem, czy powinna pani...

- Powinnam - zadecydowała kobieta. - Usiądźmy tam.

Kącik dla palaczy na moim piętrze był zaledwie trzy metry od drzwi mojego pokoju, wiec nawet trochę wbrew swej woli stałem się świadkiem dalszego ciągu rozmowy. Najpierw oboje usiedli, potem zapewne elegant poczęstował szatynkę papierosem. Chwilę trwało milczenie.

- On ma mnie przeprosić! - mocno stwierdziła szatynka.

- Porozmawiam z nim, ale wie pani, że to artysta, gwiazda wśród reżyserów – przemawiał elegant. - Wie pani, jak to jest z mężczyznami, a pani jest po prostu piękną kobietą. On znowuż przyzwyczajony jest, że kobiety są mu raczej uległe...

- Nadszedł dzień, by ten obrzydliwiec się od tego odzwyczaił - warknęła szatynka.

- Tak, oczywiście - elegant smutno przytaknął.

- Trzeba dowiedzieć się też czegoś o tym facecie z restauracji.

- Tak? Dlaczego?

- Czytał książkę, w której był opisany romans Barberiny Campanini. Myśli pan, że to przypadek?

- Doprawdy nie wiem. Wyglądał na bardzo przyzwoitego i inteligentnego młodego człowieka - elegant zdobył u mnie wielkiego plusa za te komplementy.

- Nie, to raczej cwaniaczek - oceniła mnie szatynka. - Jestem pewna, że zna język francuski. Przecież wymieniał nazwy arii z „Carmen” nie kalecząc słów.

- Znam wielu melomanów nieznających włoskiego, a znających na pamięć całe opery.

- Ciekawe, gdzie on nocuje?

- Kto, łaskawa pani?

- Ten cwaniaczek z restauracji. Uśmiałabym się, gdyby okazało się, że zajmuje pokój za ścianą i teraz leżąc w łóżku słucha naszej rozmowy.

Miałem wielką ochotę wyjść, ale podejrzewam, że jeszcze większy śmiech wywołałby u szatynki widok mężczyzny w pidżamie. Ta kobieta preferowała chyba typ wypielęgnowanych macho - bohaterów oper. Taki uwodziciel nawet sypiał ze szpadą u boku.

- Rzeczywiście, to możliwe - wyszeptał przestraszony elegant.

- Panie Bogumile, jeśli jest to cwaniaczek czy urzędnik ministerialny, to będzie oszczędzał i nie zanocuje w tym hotelu, tylko wybierze jakąś tańszą noclegownię. Pierwszy, bo jest chytry, drugi, bo zechce zarobić na delegacji. Oba typy są żałosne.

Może jednak powinienem był wyjść? Postanowiłem zrezygnować z robienia widowiska i wykorzystać w przyszłości element zaskoczenia, bo byłem pewien, że z szatynką i jej partnerami jeszcze się spotkam.

Rano poprosiłem o przyniesie śniadania do pokoju, a potem przez okna, jedno od frontu, drugie z widokiem na parking, obserwowałem, kiedy szatynka opuści hotel. Nie chciałem, żeby mnie tu zobaczyła. Około dziesiątej szatynka pojawiła się na parkingu. Recepcjonista niósł jej walizki, które z trudem zmieściły się na tylnym siedzeniu porsche 911, w wersji z chowanym dachem. Kobieta spojrzała na niebo i widocznie oceniła, że dziś nie będzie padać. Naciskając jeden guzik złożyła brezentowy dach. Wtedy jej spojrzenie spoczęło na wehikule. Cały mój kamuflaż i konspiracja legły w gruzach! Kobieta uśmiechnęła się i zdumiona pokręciła głową. Zapytała o coś recepcjonistę, pewnie o właściciela auta, ale pracownik hotelu nie przyjmował mnie wczoraj, więc nie wiedział, że to mój wóz.

Za chwilę do szatynki dołączyli elegant i mężczyzna w kamizelce. Podeszli do mercedesa, schowali torby podróżne do bagażnika i także chwilę przyglądali się mojemu potworowi na czterech kołach. Roześmiali się, ten w kamizelce namalował znacząco kółko na czole mające świadczyć o stanie umysłu właściciela takiej maszyny.

Najpierw mercedes, a za nim porsche wyjechały z parkingu. Zszedłem do wehikułu, potem zapłaciłem za nocleg i pojechałem do Czernej. Jakież było moje zdziwienie, gdy w miejscu wczorajszej pustki ujrzałem tam szereg lśniących aut, a między nimi porsche szatynki.

ROZDZIAŁ DRUGI

ZIELONOWŁOSY I JEGO KOMPANIA * TOWARZYSTWO NA TARASIE * ZWIEDZAM PAŁAC W CZERNEJ * SCHOWEK W TAJNYM PRZEJŚCIU * PORTRET NA RZYMSKIEJ FIBULI

Przyjazd wehikułu pod pałac zrobił największe wrażenie na grupce młodzieży siedzącej na schodach. Byli tam około czterdziestoletni mężczyzna o ascetycznej twarzy, ufarbowanych na zielono, sięgających ramion włosach, ubrany w skórzaną kurtkę z ćwiekami i dżinsowe spodnie, dwóch młodzieńców ogolonych prawie na łyso ze spodniami z krokiem sięgającym do połowy ud i w sportowych, obszernych bluzach z kapturami. Między nimi siedziały dwie dziewczyny, w wieku licealistek. Jedna o blond włosach, pomalowanych ustach i oczach, z mnóstwem biżuterii wyglądała jak lalka lub gwiazda muzyki pop. Druga, brunetka stanowiła zaskakujące przeciwieństwo koleżanki. Makijaż stanowiły delikatne kreski tuszu przy lekko skośnych oczach, których kształt podkreślały lekko wydłużone oprawki okularów nadających jej spojrzeniom koci charakter. Jej fryzura przypominała kształtem kapelusz chińskiego kulisa.

- Cool bryczka - ocenił jeden z młodzieńców, gdy zatrzymałem się i wysiadłem.

- Spoko, gość może być dziany, że stać go na taką ekstrawagancję - powiedziała blondynka, a w przerwach między słowami dało się słyszeć mlaskanie, gdy żuła gumę.

- Sam pan składał to autko? - zapytał mnie zielonowłosy.

- Nie, znajomy - odpowiedziałem. - Czy właścicielka pałacu jest w środku?

- Tak - przyznał zielonowłosy.

- To pewnie ten gostek z ministerstwa od muzeów - stwierdziła brunetka. - Tak się wczuł w rolę, że nawet jeździ zabytkowym wózkiem.

Nie zwracałem uwagi na żarty na temat wehikułu, bo już się do tego przyzwyczaiłem. Nacisnąłem dużą, metalową, kutą klamkę i wszedłem do obszernej sieni. Natychmiast zza kotary na wprost wyszedł poznany wczoraj brodacz.

- Dzień dobry! - przywitałem go uśmiechem jak dobrego znajomego.

- A, pan urzędnik - brodacz ucieszył się. - Pani Joanna z gośćmi jest na tarasie od strony parku. Musi pan obejść budynek dookoła, bo przejście przez kuchnię jest zamknięte.

- Dziękuję - powiedziałem i wyszedłem przed budynek.

Młodzież i zielonowłosy odskoczyli od wehikułu jak oparzeni. Widocznie ciekawość przemogła i postanowili lepiej obejrzeć mój pojazd.

- Po co panu tyle zegarów i licznik na mile? - zapytał zielonowłosy.

- Kiedy kończy się benzyna, trzeba sypać węgiel do kotła? - szydził jeden z młodzieńców.

- Ten typ tak ma - odparłem zaciskając usta.

- Ale prędkościomierz zamontował pan sobie chyba dla szpanu? - wypytywała blondynka. - Jechał pan nim więcej niż dwieście kilometrów na godzinę?

- Tak, niestety złamałem kiedyś obowiązujące w Polsce ograniczenia prędkości - odpowiedziałem z powagą.

Młodzież pokładała się ze śmiechu, tylko zielonowłosy przyglądał mi się mrużąc oczy.

Skręciłem w lewo i najpierw dotarłem do oszklonej werandy i zarazem niewielkiej oranżerii. Poszedłem w kierunku parku i dochodząc do rogu budynku zatrzymałem się słysząc głos eleganta.

Podsłuchiwanie to brzydkie przyzwyczajenie, ale w mojej pracy wiele razy mi się przydało, więc i teraz uczyniłem to stając plecami do ściany.

- Pani Joanno, nie uwierzy pani, jaki przedziwny pojazd widzieliśmy dziś w Głogowie i w dodatku jego właściciel spał w tym samym hotelu co i my. To coś miało wielkie reflektory jak oczy kosmity, owadzi kadłub i do tego numer rejestracyjny jak zwykły samochód! Niebywałe! Strach pomyśleć, że ten ktoś pojechałby tym wozem do Europy i tam się przedstawiał jako Polak.

- Wydaje mi się, panie Bogumile, że nie powinniśmy się wstydzić ani naszych osiągnięć, ani naszej pomysłowości - usłyszałem ciepły kobiecy głos. To zapewne przemawiała pani Joanna.

- Szkoda, że nie zapisałem jego numerów rejestracyjnych, może chciałby wynająć tego dziwoląga do jakiegoś filmu? - powiedział drugi mężczyzna, który wczoraj towarzyszył szatynce.

- Nic straconego - do rozmowy dołączył się trzeci męski głos, należący do kogoś młodszego. - Widziałem tę machinę przed pałacem. Jary mówił, że to ten urzędnik z ministerstwa. Poszedł was szukać. Pewnie się zgubił, sierotka...

Mężczyzna obszedł pałac z drugiej strony lub przeszedł przez komnaty.

- Pójdę go poszukać - odezwała się kobieta, która broniła wehikułu.

Dyskretnie wycofałem się do oszklonej werandy i tam udawałem zajętego oglądaniem kwiatów i dorodnych dyń. Między liśćmi bluszczy w środku i winorośli na zewnątrz widziałem wychodzącą zza rogu niewiastę w wieku balzakowskim, z pogodną twarzą ozdobioną wielkimi szkłami okularów. Była ubrana w długą ciemną spódnicę i kwiecistą koszulę, na którą zarzuciła sweter. Wyszedłem z werandy.

- Dzień dobry, przepraszam, że tak tu myszkuję, ale te dynie... - wymyślałem wytłumaczenie.

- Ładne? - ucieszyła się gospodyni pałacu. - To z mojej krakowskiej działki. Pan Paweł Daniec? - upewniała się. - Z Ministerstwa Kultury i Sztuki?

- Tak jest - skłoniłem się i uśmiechnąłem. - Chyba przyjeżdżam nie w porę, bo widzę, że ma pani dużo gości.

- W gruncie rzeczy przy takim najeździe jeden przybysz w tę lub w tę nie czyni różnicy - gospodyni zażartowała. - Nazywam się Joanna K. i jestem właścicielką tego pałacyku. Zapraszam pana do towarzystwa.

Wzięła mnie pod rękę i poprowadziła.

- A oto i nasza zguba, posiadacz oryginalnego samochodu - oznajmiła, nim wyszliśmy przed siedzących na tarasie.

Po takiej zapowiedzi mogłem być pewien, że skupię na sobie całą uwagę. Efekt powiększyło rozpoznanie mojej osoby przez trójkę moich wczorajszych współbiesiadników. Człowiek w kamizelce odwrócił wzrok, elegant zażenowany zasłonił dłonią usta, a szatynka patrzyła na mnie z uśmiechem. Młody męski głos należał do przystojnego trzydziestolatka, ciemnowłosego blondyna z krótką, starannie przystrzyżoną bródką. Był wysportowany, pewny siebie i z pewnością był w typie adoratorów pożądanych przez szatynkę.

Pani Joanna wprowadzała mnie po schodach na obszerny taras, murowany balustradą z piaskowca, wyłożony płytkami imitującymi marmur.

- Pan Paweł zajmie się inwentaryzacją kolekcji znalezionych przy okazji remontu wnętrz obrazów oraz oceni, czy renowację prowadzimy we właściwy sposób - pani Joanna opowiadała towarzystwu. - To jest pani Luscinia...

- My się już poznaliśmy w Głogowie - łagodnie przerwała jej szatynka. - Panie Pawle, to jest Bogumił Gęgalewski, znany krytyk muzyczny, znawca oper i operetek. Obok niego siedzi Eugeniusz R., dawniej fenomenalny trębacz, potem dziennikarz, a od trzydziestu lat reżyser filmowy. Tamten młodzian przypominający czasami Adonisa to Zbyszek, świetny operator i fotograf. Wiele znanych piosenkarek ma portfolio przygotowane w jego atelier. A pan udaje skromnego, ale jest pan podstępny...

- Przepraszam, dlaczego tak pani sądzi? - zdziwiłem się.

- Po co była ta scena w restauracji? Czemu udawał pan, ze nie wie, o czym rozmawiamy?

- Nie rozumiałem, o czym państwo mówili i nie znam się za bardzo na muzyce operowej - tłumaczyłem się.

- Pax! - krzyknęła pani Joanna. - W moim domu nie będzie kłótni. To było jakieś nieporozumienie, a teraz proszę powiedzieć, czego się pan napije? Kawy, herbaty?

- Herbaty - odparłem zajmując wolny fotel obok śpiewaczki, trzymając teczkę na kolanach.

Pani Joanna postawiła filiżankę przede mną i podsunęła porcelanową cukiernicę.

- Państwo przyjechali tu, by nakręcić zdjęcia próbne do nowego widowiska teatralnego według „Carmen” Prospera Merimeego - opowiadała pani Joanna. - Pan Eugeniusz może lepiej powie o wizji tego przedsięwzięcia...

Reżyser jakby ocknął się z głębokiej zadumy, chrząknął, wzniósł wzrok ku niebu jednocześnie splatając ręce na pokaźnym brzuchu.

- To ma być coś nowoczesnego, co trafi do młodego widza - przemawiał. - Pomyślałem, żeby połączyć klasyczny operowy głos z nowoczesnym brzmieniem lubianym przez młodzież. Wybraliśmy „Carmen” Bizeta, ale okazało się, że z jednej strony byłoby to ogromne i kosztowne przedsięwzięcie, a z drugiej może nie przyniosłoby zamierzonego efektu. Dlatego zdecydowaliśmy się na literacki pierwowzór opery, nowelę Prospera Merimeego. Wie pan, autor operuje prostym, nieco schematycznym językiem, a jednocześnie niekiedy zaskakuje swoimi metaforami, a przede wszystkim diaboliczna postać „Carmen” jest tu zarysowana w sposób jednoznaczny. To pozwala mi, jako reżyserowi, przedstawić swoją wizję tego dzieła, a jednocześnie stwarza nowe możliwości dla aktorów. Pani Luscinia będzie oczywiście tytułową „Carmen”, a ten zielonowłosy obwieś będzie Garcią.

- A czemu oni siedzą tam, a państwo tu? - zapytałem.

- Stwierdzili, że za wysokie progi na lisie nogi - bezczelnie roześmiał się operator.

Pani Joanna zgromiła go wzrokiem, ale ten pyszałek nic sobie z tego nie robił.

- Tamci państwo nie chcieli tu przyjść, chociaż zapraszałam - tłumaczyła się. – Wszyscy czekamy jeszcze na ekipę, która ma dojeżdżać z Głogowa.

Owo czekanie nie trwało długo. Najpierw usłyszeliśmy warkot silnika, potem głośny klakson i okrzyki ludzi. To przyjechali filmowcy, ludzie swą naturą przypominający trochę Cyganów - wiecznie wędrujących, trochę szarańczę - przybywających, eksploatujących okolicę, a potem znikających. Jednocześnie nieodmiennie przywozili ze sobą powiew tego wielkiego świata znanego tam tylko z małego okienka telewizora, bo oni przecież codziennie ocierali się o tych najsławniejszych, podziwianych. Z zewnątrz mogli przypominać obóz obłąkanych kręcących się bez celu, ale na te chwile, gdy asystent reżysera wołał: „kręcimy!”, zamieniali się w roboty do pracy. Razem z gospodynią i gośćmi z tarasu przeszedłem przywitać ekipę. Stali przed frontonem pałacu, palili papierosy, dowcipkowali i rozgląda! i się po okolicy. Reżyser zaraz w kilku słowach przywołał ich do porządku. Przedstawił im panią Joannę i mnie. O mnie powiedział „urzędnik z ministerstwa”.

- Chodźmy obejrzeć pałac - szepnęła mi na ucho pani Joanna. - Pokażę panu nasz skarb.

Chwyciła mnie pod łokieć i łagodnie pociągnęła za sobą. Zatrzymaliśmy się przed ozdobnym portalem. Przypomniałem sobie informacje o Czernej znane mi z przewodnika. Majątek ten zwano dawniej Mała Czerna, Alteichen, Klein Tschirne, a w na początku XIV wieku Schyrnino. W 1485 roku stał się własnością Melchiora von Glaubitza. Potem wieś znajdowała się w rękach rodów Rechenbergów, von Stoschów z Czernicy, znowu Rechenbergów i znowu von Stoschów. W 1758 roku z inicjatywy tych ostatnich wybudowano w Czernej zbór luterański, który dotrwał do połowy XX wieku. Potem majątek przechodził z rąk do rąk, a ostatnimi właścicielami był ród baronów Buddenbrocków i do 1945 roku von Frischowie. Dwór w Czernej wybudowano za czasów Wolfganga von Glaubitza, wnuka Melchiora, a obiekt zaprojektował Hans Linder. Gdy w 1725 roku pałacyk był w rękach von Stoschów, budowlę wyremontowano i dobudowano skrzydło wschodnie. Po wojnie dworek był ośrodkiem wypoczynkowym, a niedawno kupiła go pani Joanna, naukowiec z Krakowa.

Nad wejściem, ozdobnym portalem z piaskowca, znajdowało się osiem tarcz herbowych kolejnych rodów właścicieli dworu.

- Będę musiała poszukać miejsca na swój herb - roześmiała się pani Joanna. - Wie pan, że Konstanty Rokossowski miał identyczny herb jak von Glaubitz?

- Ale zapewne nie afiszował się, bo to nie były dobre czasy na chwalenie się szlacheckim pochodzeniem - przyznałem.

Oba skrzydła dworu miały dwuspadowe dachy, zakończone szczytami. Elewację, zwłaszcza drugiego piętra, zdobiły wykusze imitujące okna. Znajdująca się na lewo od wejścia ośmiokątna wieża skrywała w swym wnętrzu jedną z klatek schodowych.

Weszliśmy do środka, do dużej i wysokiej sieni. Prowadziły z niej po lewej stronie schodki do wieży, dalej wejście do sali ze zdobionym scenami rycerskimi kominkiem z granitu, a dalej do niewielkiej izby obok kuchni i samej kuchni. Z pomieszczenia przed kuchnią można było wejść po metalowych, spiralnych schodkach na pierwsze piętro, a z kuchni jedne drzwi prowadziły na zewnątrz, a drugie do piwnicy.

Za kotarą w sieni, na wprost wejścia znajdowała się kuchnia, a za nią prywatny apartament gospodyni. Na prawo przechodziło się do pokoju, zapewne dawniej małego saloniku lub biblioteczki, a z niego do kolejnej komnaty, z której wychodziło się na oszkloną werandę lub do następnej dużej komnaty z wyjściem na taras.

Na lewo od wejścia do prywatnych pokojów pani Joanny były schody, z dwoma platformami prowadzące na piętro. Pierwsze piętro pani Joanna przeznaczyła na pokoje gościnne dla śpiewaczki, reżysera, eleganta, operatora, brodacza i dla mnie.

Wychodząc ze schodów znalazłem się w obszernym saloniku, twarzą do frontu budynku. Po lewej stronie kolejno pokoje mieli zajmować: Luscinia Dulcedo - ładny, jasny, z białym piecem; operator - mały z niewielkim przedsionkiem; mający wkrótce przyjechać gwiazdor - duży z oknami wychodzącymi na park; reżyser i elegant - obok niego, na prawo od schodów, ja i brodacz pokoiki z jednym wejściem między korytarzykiem z metalowych schodów obok kuchni a wejściem do wieży.

Zielonowłosy i jego towarzystwo mieli zajmować pokoje na parterze z wyjściami . na werandę i na taras.

- Jestem pewna, że najlepiej będzie się panu pracowało na drugim piętrze - mówiła pani Joanna. - Pan Marcin, artysta, którego wynajęłam do renowacji sztukaterii, gzymsów, kominków, pieców, malowania, najchętniej właśnie tam pracuje. Ekipa filmowa będzie korzystać z tego pomieszczenia tylko jeden dzień.

Weszliśmy do dużej sali o powierzchni takiej jak każde piętro poniżej. W czasach ośrodka wypoczynkowego wykorzystywano ją do tańców, bo do belek podtrzymujących strop pierwszego piętra były przybite deski znaczone plamami po rozlanych płynach, ranami po uderzeniach obcasów. Przestrzeń przedzielały tu tylko drewniane filary i rzeźby brodacza, który – jak dowiedziałem się od pani Joanny - miał na imię Marcin.

- Jak? - pani Joanna uśmiechała się widząc mój zachwyt nad tym miejscem, bo było to wprost wymarzone miejsce na pracownię.

- Bomba - odparłem zadowolony. - Co jest piętro wyżej?

- Chodźmy - pani Joanna pomaszerowała przodem brzęcząc pękiem kluczy.

Otworzyła drzwi na strych, dawniej użytkowany też jako spichrz. Były tu resztki mechanizmu kołowrotu, którym wciągano zapasy.

- A gdzie są obrazy? - zapytałem.

- Trzymam je w bezpiecznym miejscu - pani Joanna kazała mi zejść do swojej kuchni.

Było to pomieszczenie bez okien, oświetlone żarówkami zamontowanymi w żyrandol z rogów jelenia. W kąciku była kuchnia gazowa i piec z fajerkami, obok lodówka i zamrażarka, a w centrum duży, ciężki stół z dwiema ławami i fotelami u szczytów. Po kuchni krzątała się żwawa staruszka, w wieku może siedemdziesięciu lat, drobna, o srogim spojrzeniu, siwych włosach skrytych pod chustką, z haczykowatym nosem i brodawką przy nosie.

- Pani Marianno, to jest Paweł Daniec, urzędnik z ministerstwa - pani Joanna przedstawiła mnie. - Zajmie się inwentaryzacją tych obrazów ze schowka.

- Dzień dobry pani - ukłoniłem się staruszce.

Ta odłożyła drewnianą łyżkę, którą mieszała w garnku z gotującym się kapuśniakiem.

- A jeść on będzie tu chciał? - zapytała staruszka.

Nie wiedziałem co powiedzieć, ale pani Joanna wybawiła mnie z opresji.

- Pani Marianno, to mój osobisty gość i proszę go traktować jak pana Marcina, a nawet lepiej - przemówiła. - Pani wie, że od dziś ekipa filmowa będzie przywozić jedzenie i nie musi już pani gotować dla wszystkich...

- Tak, przywiozą wam kotlety dziesięć razy odgrzewane, pierogi z klapniętego ciasta, z powietrzem zamiast farszu... - staruszka narzekała na jedzenie z firm cateringowych. - To do czego ja pani będę potrzebna?

- Znajdę pani dobre zajęcie - zapewniała ją pani Joanna.

Właścicielka dworu wyszła do swojego pokoju i wróciła z dwiema tubami i niewielkim, obłożonym w skórę notatnikiem.

- To nasz skarb - powiedziała.

- Gdzie go znaleziono?

- W tajnym przejściu, które łączyło przedsionek pokoju operatora z moją sypialnią. Obecnie po obu stronach założyłam drzwi i zamknęłam korytarz na klucze. Pan Marcin odkrył, że ściany przejścia były pokryte freskami i zdejmując farbę zakrywającą malunki znalazł niewielką szparę w tynku, który położono na deseczkę zakrywającą otwór skrytki.

- Kiedy dokonano odkrycia?

- Tydzień temu.

- Czy ktoś interesował się tymi obrazami?

- Nie.

- A filmowcy?

- Obejrzeli je i tyle. Bardziej zależało im na tym, by pana obecność nie opóźniła ich pracy.

- Nie będę im przeszkadzał...

- I to właśnie im powiedziałam.

Ostrożnie otworzyłem tuby i zobaczyłem w środku zwinięte rulony płócien. Sięgnąłem po notes.

- Co to jest? - dopytywałem się.

- Sekretny pamiętnik kochanków - wyjaśniła pani Joanna. - Postanowiłam, że będziemy go czytać wieczorami, w sali kominkowej.

- Pani go oczywiście już przeczytała?

- Tak.

- I co jest w nim ciekawego?

- Zagadka, ale o tym dowie się pan w swoim czasie. Najpierw chce pan się zająć obrazami czy opisem prac we dworze?

- Jeśli można, to zacznę od obrazów - odpowiedziałem.

Pani Joanna przesunęła po stole tuby.

- Proszę, do zobaczenia na obiedzie, około piętnastej - powiedziała, nim wyszła z kuchni. - Może pan rozgościć się w swoim pokoju. Niestety, nie wstawiłam zamków do drzwi, więc wszystkie pokoje na górze są otwarte cały czas, ale pan chyba nie ma nic szczególnie cennego?

- Nie.

- Jakby trzeba było coś przechować, to mam u siebie niewielki sejf.

Jako gospodyni obiektu musiała też zająć się filmowcami, a kto wie, może bardziej dopilnować, by w „szale twórczym” nie postanowili czegoś zniszczyć? Przedtem zaniosła notes do swojej sypialni i dała mi klucz do piętra z moją „pracownią”.

Zabrałem tuby i wyszedłem do parku. Założono go w latach 1830 - 1840. Wokół centralnej polany rzędami nasadzono drzewa, a dokoła nich biegną ścieżki spacerowe, także po wale przeciwpowodziowym usypanym zapewne w XVII wieku, bo niedaleko znajduje się brzeg Odry.

Chodziłem między drzewami, zasłuchany w odgłosy jesieni, z tubami pod pachą, w końcu usiadłem na ławeczce i zastanawiałem się, co ja właściwie tutaj robię? Podejrzewałem członków ekipy filmowej o jakieś niecne zamiary, ale co oni mieliby tu złego robić? Ukraść obrazy? Nie, to bzdura. Może ich wczorajsze zachowanie wynikało z chęci zachowania w tajemnicy obecności filmowców we dworze, żeby w pracy nie przeszkadzali im gapie? Przyznam się, że z niechęcią myślałem o inwentaryzacji obrazów. Mógł to zrobić nawet student piątego roku historii sztuki. Czemu szef wysłał właśnie mnie?

- Panie referent! - czyjś cień zasłonił mi słońce.

- Tak?! - spojrzałem w pełne cwaniactwa oczy Zbyszka, operatora.

- Możesz pan zabrać ten swój złom, bo psuje mi plener.

Obejrzałem się w kierunku zaparkowanych aut.

- A gdzie nie będzie on panu przeszkadzał? - grzecznie zapytałem.

- W muzeum! - zarechotał. - Nie wiem, może tam, za tą szopę z drewnem na opał – wskazał budyneczek blisko wjazdu na posesję.

- Dobrze, zaraz przestawię mój samochód - odparłem.

- Może trzeba panu chłopaków do popchnięcia tego cuda? - operator odszedł śmiejąc się.

Natychmiast wstałem i powędrowałem do wehikułu. Poczciwa poczwara rzecz jasna zapaliła bez problemu i przestawiłem ją we wskazane miejsce. Z bagażnika zabrałem pakunki i obładowany powędrowałem do swojego pokoiku.

Gdy wszedłem na piętro, ujrzałem otwarte drzwi do komnaty Luscinii. Na łóżku leżała otwarta walizka, a ona siedziała przed toaletką i przeglądała się w kryształowym lustrze. Zobaczyła moje odbicie i moje spojrzenie. Uśmiechnęła się i odwróciła.

- Będziemy sąsiadami? - zawołała.

- Tak, mam pokój tutaj - wskazałem na swoje drzwi.

- Mogę zobaczyć? - artystka natychmiast zerwała się na nogi i podbiegła do mnie.

- Nie wiem, czy mogę tam panią od razu zaprosić... - byłem zmieszany.

- Boi się pan plotek? - roześmiała się.

- Nie, może nie ma tam nic ciekawego dla damy - tłumaczyłem. Ona mnie nie słuchała i pierwsza wkroczyła do pokoju. - Dla damy, artystki, gwiazdy opery, mezzo... - nie dokończyłem, bo zrozumiałem, o co chodziło Luscinii.

Ona po prostu sprawdzała, czy aby nie mam lepszego pokoju od niej. Jako gwiazda zwracała uwagę nawet na to, czy kolega nie ma lepszej garderoby i to samo robiła teraz. Moja kwatera była skromniejsza od jej, miała proste meble: łóżko, szafę, stół, dwa krzesła i kufer. Za drzwiami był pokoik zajmowany przez brodacza, z legowiskiem, ubraniami wiszącymi na gwoździach wbitych w ścianę i obrazami, rzeźbami ustawionymi pod ścianami. Jego łóżko stanowiła pierzyna ułożona na wnęce w ścianie, a na niej leżał śpiwór i poduszka.

- Nieźle - śpiewaczka usiłowała mnie pocieszyć.

- To nie ma dla mnie znaczenia - odpowiedziałem uśmiechając się. - Spałem w gorszych warunkach...

- Tak?

- Trochę podróżowałem po świecie - pochwaliłem się.

- Był pan dyplomatą?

- Nie, raczej poszukiwaczem przygód.

- O, to romantyczne! W tych czasach można przeżywać prawdziwe przygody?

- Oczywiście i nawet nie trzeba w tym celu wyjeżdżać z Polski.

Luscinia spojrzała na zegarek.

- Muszę lecieć - powiedziała i pożegnała się.

Zamknęła drzwi swojego pokoju i zbiegła po schodach. Rzuciłem na łóżko worek i torbę podróżną. Zerknąłem na tuby. Zastanawiałem się, gdzie powinienem ukryć obrazy, bo przecież nie mogłem cały czas trzymać ich przy sobie. Zauważyłem, że kufer miał klucz, duży zamek. Można też było założyć na niego kłódkę, a taką niewielką acz solidną, miałem w worku. Ucieszyłem się, że mam swój prywatny skarbiec. Z torby zabrałem potrzebne mi rzeczy i książki, potem chwyciłem tuby i powędrowałem po schodach na drugie piętro.

Na stołach, dawniej pewnie służących do ustawiania dansingowej zakąski, rozłożyłem gazety, których stos leżał w rogu sali. Otworzyłem tuby z kartonu pokrytego skórą i ostrożnie wyjmowałem płótna, rozwijałem je i układałem na stołach przyciskając je na rogach kawałkami drewna i klockami, których było tu mnóstwo. Wyjąłem aparat fotograficzny i wszystkie po kolei fotografowałem.

Było ich dwanaście, po sześć w każdej tubie.

Właśnie fotografowałem portret kobiety, odzianej w togę pięknej brunetki, której szyję zdobił wspaniały naszyjnik z turkusami, a głowę złoty diadem, gdy zwróciłem uwagę na jej fibulę, która spinała strój. Przetarłem oczy i zrobiłem maksymalne powiększenie tego miejsca. Na ekranie aparatu cyfrowego zobaczyłem na fibuli portret mężczyzny. Nie wierzyłem własnym oczom.

Zbiegłem do pokoju i z torby wyjąłem laptopa, z którym pobiegłem do pracowni. Tam uruchomiłem komputer, przeniosłem zdjęcie z aparatu na twardy dysk i w specjalnym programie do obróbki zdjęć obejrzałem interesujący mnie fragment obrazu. Byłem tak zajęty pracą, że nie usłyszałem, jak po schodach wchodzi brodacz. Wszedł do sali i spojrzał na ekran komputera.

- Co pan robi? - zapytał.

- Oglądam portret mężczyzny na fibuli.

- To jakaś konkretna osoba?

- Tak.

- Cesarz rzymski?

- Czemu pan tak sądzi? - udawałem zdziwionego.

- Ta kobieta na obrazie ma rzymski ubiór, może to tylko antyczna stylizacja?

- Może... Na fibuli namalowano profil Fryderyka II, króla pruskiego, według miedziorytu z 1788 roku.

- A ten napis? - brodacz wskazał na coś, co wyglądało jak szlaczki biegnące poniżej górnego brzegu osłony fibuli.

Powiększyłem i wyostrzyłem obraz. Potem wirtualnym ołówkiem odrysowałem zawijasy i przeniosłem je na białą kartkę. Chwilę oglądałem wzór.

- I co? - dopytywał się brodacz.

- Zna pan łacinę?

- Nie.

- To dedykacja: „Ulotnej Barberinie”.

- Tej naszej Barberinie?

- Barberinie Campanini, włoskiej tancerce, sprowadzonej do Prus przez Fryderyka II, która jesień życia spędziła tu, w okolicach Głogowa.

- Ciekawa historia...

- No, ciekawa... Ktoś, kto malował ten obraz, musiał widzieć tę ozdobę, a data w prawym dolnym rogu wskazuje, że ten obraz powstał w 1910 roku.

ROZDZIAŁ TRZECI

ROZMOWY W PRACOWNI * PODRÓŻE BRODACZA * WŁAMANIE DO KOMPUTERA * CO DODANO DO OBRAZU SIEMIRADZKIEGO? * POJEDYNEK NA RYMY * PAMIĘTNIK PRÓSZYŃSKIEGO * NOCNY KRZYK

Pan Marcin podrapał się po brodzie, a nad uchem mi zachrzęściło, gdy palcami przeczesywał skłębione włosy.

- A jakie to ma znaczenie? - zapytał artysta. - Jest obraz i tyle. Malarz ma chyba prawo namalować co chce, nawet to, co gdzieś, kiedyś widział?

- Oczywiście - pokiwałem głową. - Zna pan malarstwo Siemiradzkiego?

- Jestem artystą, po części samoukiem - przyznał się brodacz. - Gdzieś, coś mi się o uszy obiło, ale...

- To „Rzymianka” Henryka Siemiradzkiego - otworzyłem plik w komputerze i na ekranie ukazało się zdjęcie obrazu. - Powstał on w 1890 roku, a dwadzieścia lat później ktoś go kopiuje dodając tylko jeden mały szczegół. Dlaczego?

- Nie wiem - pan Marcin wzruszył ramionami. - A ta Barberina gdzie mieszkała? Pan mówił, że gdzieś w okolicy Głogowa...

- Tylko czytałem o tym... - wykręcałem się od odpowiedzi. Grzeczne, ale dociekliwe pytania brodacza zmusiły mnie do ostrożności.

Artysta wyprostował się i podszedł do stołów, by obejrzeć pozostałe obrazy. I ja zacząłem oglądać znaleziska tym razem wypatrując kolejnych niespodziewanych zmian w kopiach.

Wszystkie one były podobnego formatu, niekiedy różniącego się od oryginału. Nieznany na razie kopista odmalował: „Starego z książką” Anny Bilińskiej z 1890 roku, „Wesele w Jaworowie” Kornelego Szlegela z 1860 roku, „Śmierć Acerna” Wilhelma Jana Nepomucena Leopolskiego z 1876 roku oraz Henryka Siemiradzkiego: „Orgię rzymską za czasów Cesarstwa” z 1872 roku, „Rozbitka” z 1878 roku, „Taniec pomiędzy sztyletami” z 1881 roku, „Chrystusa w domu Marty i Marii” z 1886 roku, „Chrystusa i Samarytankę” z 1890 roku, „Dirce chrześcijańską” z 1897 roku oraz „Pastuszka grającego na flecie”, „Rzymiankę” i „Pochodnie Nerona”. Czytałem, że ostatnio na aukcjach „Porwanie Sabinek” miało cenę wywoławczą około 20 tysięcy dolarów, „Rozbitek” prawie pół miliona dolarów, „Salome” ponad 25 tysięcy dolarów i „Procesja” 12,5 tysiąca dolarów.

Ciekawe, jaką cenę osiągnęłyby całkiem udane kopie?

- O, satanistka! - roześmiał się brodacz.

Stał pochylony nad „Weselem w Jaworowie” i przez moje szkło powiększające wpatrywał się w malowidło.

- Tu - pokazał mi palcem.

Korneli Szlegel, który żył w latach 1819-1870, był związany ze Lwowem i był znany z galerii portretów mieszczaństwa i arystokracji polskiej. Jego prace zawsze wyróżniały się szczególną dbałością o szczegóły. Jednocześnie nie widać, by zanadto starał się oddać świat myśli i emocji modeli. Ucząc się malarstwa między innymi w Wiedniu i Monachium nasiąkł ideami niemieckiego malarstwa historycznego i właśnie „Wesele w Jaworowie” można zaliczyć do tego nurtu.

Przedstawia on scenę, gdy Jan III Sobieski przypadkiem trafił na wesele do kowala i stanął z kowalową do krakowiaka. Według podania ludowego zaimprowizował wtedy przyśpiewkę:

A czyjaś ty? - Kowalowa

A skąd ty? - z Jaworowa

Z Jaworowa z końca

A chodźże do tańca!

Kowalowa, Bóg daj zdrowia!

Nie jest to może ten sam styl i talent co w sławnych „Listach do Marysieńki”, ale przyśpiewka ta świadczyła o poczuciu humoru króla. W tle widać lud, który przybył przywitać wybawcę Wiednia z oblężenia tureckiego. Z lewej strony obrazu królowa przyjmuje dary, na prawo od centrum widać króla prowadzącego korowód poloneza, ale skupiłem uwagę na tym, co zainteresowało artystę. Na lewo od korowodu zostało namalowane drzewo. Na jego prawym konarze wisiał niczym małpa błazen, który podawał rękę jednej z dam dworu królowej. Owa dama była ubrana w suknię z dużym dekoltem, a pośrodku niego był duży czarny krzyż zawieszony na naszyjniku do góry nogami.

- Ciekawe, czy to sprawka kopisty czy autora obrazu? - zastanawiałem się zdumiony. Motyw odwróconego krzyża nie był częsty w malarstwie.

Wtedy za oknem usłyszałem dobiegający z dołu szum głosów, radosne okrzyki. Brodacz zerknął na zegarek na moim nadgarstku, bo sam nosił tylko kolorowe drewniane koraliki.

- Pora obiadu, niech pan idzie - powiedział.

- A pan nie je? - zapytałem. Tak naprawdę nie chciałem zostawić go samego z obrazami i moim komputerem. Nie mogłem przecież ostentacyjnie zabrać wszystkiego, bo z artystą miałem dzielić i pracownię, i pokój.

- Jadam tylko chleb, czasami kaszę, ryż i wystarczą mi dwa posiłki dziennie - odpowiedział.

Widocznie zrozumiał, dlaczego nie chcę zejść. - Pójdę z panem, może mają dobrą kawę?

Zamknęliśmy pracownię i klatką schodową w wieży dostaliśmy się na parter, a stamtąd przed dwór. Stał tam duży samochód firmy przygotowującej posiłki.

Pracownicy ekipy podchodzili do niego i brali tace, na które stawiano jednorazowe naczynia z napojami, zupą i drugim daniem. Pan Marcin skusił się na ryż z warzywami, ja wziąłem tylko drugie danie. Usiedliśmy na trawie pod wysokim grabem opierając się o niego plecami.

- Dlaczego nie jada pan mięsa? - zapytałem artystę.

- Bo to wbrew ludzkiej naturze.

- Nie wierzę, że nigdy panu nie smakował soczysty schabowy.

- A lubi pan zapach surowego mięsa?

- Nie.

- A mięsożercy w świecie przyrody to lubią. Ludzie, by zjeść mięso, muszą je odpowiednio spreparować, upiec, ugotować, przyprawić. Po co? Żeby zabić przykry naszej naturze smród. Człowiek poszedł na łatwiznę i postanowił poszukać wysokoenergetycznej żywności, czyli mięsa, ale prawdziwi mięsożercy polują raz dziennie, raz na kilka dni, a potem leżą i trawią. A my? Zjemy w locie hamburgera, kotleta i biegniemy dalej.

- Zbilansowana dieta nikogo chyba jeszcze nie zabiła? - protestowałem. - Przecież nie musimy ciągle objadać się ziemniakami i schabowymi.

- Nie musimy jeść mięsa. Nie ma pan wyrzutów sumienia jedząc coś, co kiedyś miało oczy?

- Staram się o tym nie myśleć.

- I słusznie - roześmiał się artysta. - Nie mam panu za złe, że wcina pan smażoną kiełbaskę z cebulą. Dużo kiedyś wędrowałem po świecie. Spędziłem rok w Tybecie, kilka miesięcy w Laosie, w Indiach, w Afryce, w Ameryce Południowej. Kiedy człowiek to wszystko zobaczy, zaczyna inaczej patrzeć na świat

- Inaczej, to znaczy jak?

- Widzi się szczegóły.

- Na przykład? - zainteresowałem się.

- Pan.

- Ja?

- Tak, jest pan kimś zupełnie innym niż na to wygląda, tak jak pana samochód.

- Zna się pan na motoryzacji?

- Kiedyś z grupą „Zielonych” jeździłem na protesty przeciw rajdom samochodowym. Doskonale zapamiętałem odgłos pracy silnika takich maszyn, nawet gdy jadą powoli. Ma pan pod maską auta ukrytego potwora.

Starałem się nie okazać żadnych emocji, ale brodacz zaimponował mi. Postanowiłem mieć na niego większe baczenie. On zdawał się nie zwracać na nic uwagi, tylko spokojnie siedział i jadł, uważnie rozgryzając ryż, ziarenko po ziarenku. Poczekałem, aż skończy i razem wróciliśmy do pracowni. W tym czasie filmowcy, którzy błyskawicznie zjedli swoje porcje, rozeszli się po pałacu i zaglądali w każdy kąt Nawet dyskretnie zerknęli do naszego pokoju. Weszliśmy na drugie piętro, otworzyliśmy zamek i weszliśmy do środka. Jakież było moje zdziwienie, gdy zobaczyłem, że ktoś przeglądał pliki zdjęć w moim komputerze. Nic nie zginęło, tylko program pokazywał, że kilka minut temu ktoś otworzył zachowane w pamięci komputera zdjęcia obrazów Siemiradzkiego - wszystkie!

Moje podejrzenie natychmiast padło na brodacza. Przecież on miał klucze do pracowni i mógł je komuś przekazać, zostawić w umówionym miejscu, chociażby w wieży. Potem zabawiał mnie rozmową a jego wspólnik buszował w moim komputerze.

- Co pan zrobi z tymi obrazami? - zapytał mnie pan Marcin.

- Muszę poznać autora kopii i bardzo dokładnie porównać kopie z oryginałami. Muszę pojechać do Głogowa i tam poszukać albumów z malarstwem lwowskim, żeby móc porównać wszystkie prace.

- Aha - artysta pokiwał głową i poszedł w kąt, gdzie miał kloce drewna. Tam zaczął coś rzeźbić uprzednio zapytując, czy nie będzie mi to przeszkadzało w pracy. Oczywiście nie przeszkadzało, bo schowałem obrazy do tub i teraz tylko pracowałem przy komputerze.

„Chrystus i Samarytanka” to dość dokładna ilustracja fragmentu Pisma Świętego. Gdy Jezus Chrystus przechodził przez Samarię, zatrzymał się przy studni Jakuba, żeby odpocząć. W tym samym czasie do studni przyszła Samarytanka. Chrystus poprosił ją, by pozwoliła mu napić się wody. Kobieta była zdziwiona prośbą, bo Hebrajczycy nie utrzymywali stosunków z Samarytanami. Wtedy Chrystus odpowiedział jej: „Każdy, kto pije tę wodę, znów będzie pragnął.

Kto zaś będzie pił wodę, którą ja mu dam, nie będzie pragnął na wieki, lecz woda, którą ja mu dam, stanie się w nim źródłem wody wytryskającej ku życiu wiecznemu”. Na obrazie Siemiradzkiego Samarytanka miała złote ozdoby na ramieniu i szyi. Były to typowe dzieła sztuki antycznej o motywach zwierzęcych i roślinnych. Na kopii, na naramiennej bransolecie był lew z kluczem w prawej łapie. To był czyjś herb! W oryginale Siemiradzkiego naszyjnik Samarytanki składał się ze złotych okrągłych blaszek - w kopii z sześcioramiennych złotych monet z arabskimi napisami.

Przetarłem zmęczone oczy i ze zdumieniem zauważyłem, że powoli zapadał wieczór. Pan Marcin robił ostatnie poprawki przy swojej rzeźbie psa. Spostrzegłem, że była ona podobna do Kefira.

- Gdzie podziewa się pana pies? - zapytałem artystę wyłączając laptopa.

- Zamknąłem go w szopie, żeby nie przeszkadzał filmowcom, ale zaraz jak pojadą, to go wypuszczę - odpowiedział pan Marcin.

Zszedłem do naszego pokoju i w kufrze zamknąłem tuby i komputer. Potem położyłem się na łóżku i zapatrzony w plamy na suficie dumałem.

- Pan ma jednak romantyczną duszę - drgnąłem na dźwięk głosu śpiewaczki.

Szybko usiadłem. Kobieta wyglądała na nieco zmęczoną.

- Jak upłynął dzień pracy? - zapytałem.

- To jeszcze nie koniec, a dziś robiliśmy tylko zdjęcia próbne - odpowiedziała. - Czekamy na Waldiego, który ma jutro przyjechać,

- Waldiego? - zdziwiłem się.

- Waldka, wie pan, tego przystojniaka, co przynajmniej raz w miesiącu jest na okładce jakiegoś babskiego pisma. Prowadzi teleturnieje, gra w serialach, brał udział w rajdzie samochodowym po Syberii, w regatach wokół obu Ameryk. Kobiety szaleją na jego punkcie.

- Pani też?

- Jeszcze nie - roześmiała się. - A jak panu upłynął dzień? Dużo napisał pan... - szukała w myślach odpowiedniego słowa - sprawozdań?

- Ani trochę. Na razie tylko oglądałem obrazy.

- Fajna praca. Ładne są te obrazy?

- Ładne.

- A może mi je pan pokazać?

- Teraz?

- Bardzo chętnie - śpiewaczka przekroczyła próg pokoju.

Iluż mężczyzn byłoby najszczęśliwszymi na świecie mogąc tej pięknej kobiecie opowiadać o obrazach. Ja jednak nie chciałem pokazywać jej, gdzie trzymam te skarby, otwierać przy niej skrzyni.

- Trzymam je gdzie indziej, w bezpiecznym miejscu - tłumaczyłem się. - Może jutro przyjdzie pani do mojej pracowni? - palcem wskazał na piętro wyżej.

- Po obiedzie? - zapytała z odrobinę obrażoną miną.

- Świetnie - ucieszyłem się.

Luscinia wyszła do siebie. Na zewnątrz słyszałem odjazd ekipy filmowej i radosne szczekanie Kefira, gdy mógł już biegać po całej posesji. Na schodach słychać było ciężkie kroki i głosy. To do pokoi maszerowali reżyser, elegant i operator. Gdy oni zamknęli się w swoich apartamentach, przyszła do mnie pani Joanna.

- Jak upłynął dzień? - zapytała.

- Pracowicie - odpowiedziałem.

Siedziałem niczym pirat na skrzyni ze skarbami, a ona przysiadła na krzesełku.

- Podobają się panu obrazy?

- Ładne kopie dzieł Siemiradzkiego, dokładnie powtórzone oprócz drobnych szczegółów.

- Coś pana zainteresowało?

- Nie zdążyłem obejrzeć wszystkich obrazów...

- Niech pan przyjdzie wieczorem do sali kominkowej, a pozna pan bardzo ciekawą historię - powiedziała pani Joanna wstając.

- Czemu nie zdradzi mi pani wszystkiego od razu?

- Bo nie będzie pan miał niespodzianki - roześmiała się. - Zapraszam o dwudziestej na kolację, a potem... czeka państwa niespodzianka. Łazienkę mamy na razie tylko jedną w pomieszczeniu obok kuchni, więc radzę ustalić z panami kolejkę do porannego golenia. Pani Luscinia będzie korzystała z mojego prysznica.

- Do zobaczenia wieczorem - powiedziałem kłaniając się gospodyni.

Z torby podróżnej wyjąłem „Carmen” i zacząłem czytać. Nowela miała zaledwie pięćdziesiąt stron i przeczytałem ją z przyjemnością. O dwudziestej zszedłem do sali kominkowej, na lewo od głównego wejścia do dworu. Stały tu długie, ciężkie stoły z ławami, kominek z herbem rodowym i scenami rycerskimi, stare meble, a nisko zwisał ozdobny żyrandol zawieszony pod kryształowym sklepieniem.

- Dobry wieczór! - przywitałem się z obecnymi.

Filmowcy musieli przyjść wcześniej, bo opędzlowali półmiski i kończyli posiłek. Luscinia piła kawę z drobnej, porcelanowej filiżanki. Była odświeżona, widać było, że zaordynowała sobie długi pobyt pod prysznicem po dniu pracy. Zielonowłosy i jego młodzi towarzysze weszli za mną.

- Siadaj! - zielonowłosy wskazał mi miejsce obok siebie, na drugim końcu stołu zajętego przez reżysera, eleganta i operatora. - Jary - przedstawił mi się podając dłoń.

- Paweł.

- To Micha i Klamka - wskazał na ogolonych na łyso młodzieńców. - Ta blondyna to Sylwia, a brunetka to Andżela. We czworo tworzą kapelę „Giving Ground”.

- A ty? Gdzieś grasz, śpiewasz? - zapytałem zielonowłosego.

- Różnie... - Jary lekceważąco machnął ręką. - Teraz najczęściej to mnie biorą do duetów.

- Stary, Jary to legenda, nie żadna menda - rymował człowiek zwany Klamką. - Długie włosy, mroczne spojrzenie, to dawniej, ostre rockowe brzmienie.

- Dzięki za wyjaśnienia, doznam zaraz olśnienia - odpowiedziałem.

Luscinia parsknęła śmiechem, aż wylała kawę z trzymanej w ręku filiżanki. Zbyszek słabo się uśmiechnął, a reżyser i elegant, dotąd zajęci rozmową, próbowali właśnie zorientować się, co się stało. Przyjaciele Klamki śmiali się, a Jary życzliwie poklepał mnie po ramieniu.

- Myślisz, że jesteś cool, wiór i spoko? - Klamka wstał i gestykulował mi przed nosem. - Zaraz ci prawdę sypnę w oko. Fajnie rymuję i jestem luzak, a ty jesteś zwykły burak!

- Daj spokój! - w ciszy, jaka zapanowała, odezwał się Micha.

Wszyscy spodziewali się ostrej wymiany zdań, bójki. Nawet Jary uważnie obserwował mnie, czy nie zaatakuję jego kolegi.

- Dzięki ci serdeczne, nie będę tu rymował wiecznie - odparłem naśladując styl Klamki.

- Dobra - Klamka podał mi rękę jak na zakończenie walki.

W tym momencie do komnaty weszli pani Joanna i pan Marcin.

- Najedzeni, ale wciąż syci wrażeń? - zapytała.

- Mieliśmy przed chwilą pojedynek na rymy - wyjaśniła śpiewaczka.

- Tak? Kto z kim wymieniał zdania? - zainteresowała się gospodyni.

- Pan referent z Klamką - powiedział Zbyszek. - Pan urzędnik wycofał się z walki, więc chyba można powiedzieć, że przegrał.

- Wy mężczyźni traktujecie wszystko zbyt ambicjonalnie - stwierdziła śpiewaczka.

- Czy są państwo przygotowani na naszą niespodziankę? - zapytała pani Joanna.

- A co to jest? - dopytywał się elegant.

- To - pani Joanna pokazała notes. - Jak państwo wiedzą, pan Paweł przyjechał tu, by zinwentaryzować obrazy znalezione w skrytce. Był tam też sekretny pamiętnik opisujący dzieje pewnej miłości. Proponuję, byśmy wieczorami czytali po kilka stron. Czy państwo się na to zgadzają?

Wszyscy, nieco zaskoczeni, przytaknęli. Brodacz specjalnym pokrętłem zmienił moc światła bijącego z żyrandola. Za oknem słychać było odgłos padającego deszczu, a w komnacie rozbrzmiała muzyka - piąta symfonia Mozarta, z magnetofonu postawionego na jednym z mebli.

Słuchaliśmy kołysani wspaniałymi dźwiękami, zapatrzeni w ogień w kominku, zaczarowani tym, jak pani Joanna czytała, bo robiła to z prawdziwie aktorskim zacięciem.

Autorem zapisków był Marian Prószyński, który w drodze z Rzymu do Lwowa, w 1910 roku, przypadkiem trafił do dworu w Czernej. Tu właściciel majątku ugościł go w zamian za wykonanie kopii obrazów. Młody, bo dwudziestopięcioletni artysta zakochał się w Annie, kuzynce właścicieli.

Razem urządzali sobie wycieczki po okolicy. Podczas jednej z podróży spotkali starca, który wdzięczny za poczęstunek postanowił opowiedzieć im legendę o skarbie królewskiej baletnicy.

- Legendę i dalsze przygody kochanków poznają państwo jutro o tej samej porze - zapowiedziała pani Joanna zamykając zeszyt. Zerknęła w moją stroną. - Czy domyśla się pan ciągu dalszego?

Wszystkie spojrzenia były teraz skierowane na mnie.

- Po części - odpowiedziałem.

Cały czas obserwowałem wyraz twarzy brodacza, ten jednak siedział zamyślony. On przecież musiał skojarzyć pewne fakty, podobnie jak ja. Skoro malarz poznał legendę o skarbie królewskiej baletnicy, a potem na obrazach pojawiła się ozdoba związana z Barberina Campanini - tancerką króla Fryderyka II - to stawało się jasne, że Prószyński albo widział ten skarb, albo tylko wyobraził go sobie na podstawie legendy.

- To znaczy? - zapytała śpiewaczka.

- Tą królewską baletnicą była oczywiście Barberina Campanini.

- Ach tak? - Luscinia badawczo mi się przyglądała. - Czy to dlatego w restauracji w Głogowie czytał pan książkę o romansie tancerki i króla?

- Nikt mi pewnie nie uwierzy, ale to przypadek - wyjaśniałem. - Przed wyjazdem dostałem tę książkę, a że interesuję się historią, to czytałem o królu pruskim.

Widziałem, że pani Joanna uśmiechała się. Mogło to oznaczać tylko to, że panu Tomaszowi powiedziała znacznie więcej niż mnie i dlatego szef przygotował mi tę lekturę.

- To może pan referent wyjaśni nam, kim była ta Barberina? - odezwał się operator.

- Nie wiem, czy państwa to interesuje...

- Interesuje, niech pan mówi - zachęcał mnie reżyser.

- Barberina Campanini urodziła się w 1721 roku w Parmie - opowiadałem. - Już w 1739 roku występowała w paryskiej Akademii Królewskiej, gdzie napisano, specjalnie dla niej, cztery tańce. Potem występowała w Anglii i w Dublinie. Już wtedy była znana ze swych romansów z lordem Stuartem Mackenzie, księciem Carignan, lordem Arundel, markizem de Thabouville i księciem de Durfort. W 1743 roku podpisała kontrakt z Fryderykiem II, a gdy z jednym z kochanków uciekła do Wenecji, została stamtąd porwana i zmuszona do występów przed Fryderykiem II i jego dworem.

Zaczęto wtedy mówić o romansie tancerki i króla, co w owych czasach było rzeczą normalną, ale nie w przypadku Fryderyka II. Po podobno nieudanych przygodach miłosnych na dworze drezdeńskim Augusta II Mocnego, zakończonych ciężką chorobą, trudnym dzieciństwie, którego zwieńczeniem była próba ucieczki od ojca króla i więzienie, króla pruskiego posądzano o pewną niemoc wobec kobiet. Mimo to młody król pruski spodobał się tancerce. Prowadził inteligentne, pełne dowcipu konwersacje, podarował jej dom w Berlinie przy Behrenstrasse. Kazał generałom zapraszać ją na obiady, na których sam także bywał. Zapraszał ją na kolacje; jako jedna z nielicznych kobiet miała prawo wstępu do królewskiego pałacu Sans-Souci, samotni króla-filozofa. W gabinecie powiesił jej portret namalowany przez Antoine’a Pesne. Jednak król nigdy nie... - zastanawiałem się, jak to odpowiednio ująć.

- Król prowadził fałszywe manewry na polu Wenery - wtrącił z uśmiechem elegant.

- O właśnie! - przytaknąłem. - W 1748 roku Barberina wyjechała do Anglii, najprawdopodobniej do któregoś z dawnych kochanków. Szybko wróciła i doprowadziła do skandalu. Wzięła potajemny ślub z synem wielkiego kanclerza królewskiego. Królewski minister pełen oburzenia doprowadził do wtrącenia syna do więzienia. Barberina pisała listy do króla i w jednym z nich, podpisanym Barberina Campanini, czyli nazwiskiem męża, powiadomiła władcę, że jako właścicielka budynku w Berlinie stała się poddaną pruską i spodziewa się wkrótce wydać na świat obywatela Prus. Król zmienił zdanie, zrozumiał, że tancerka mogła czuć się po części oszukana przez niego i gdy znalazła miłość u boku innego mężczyzny, nagle odebrano jej to szczęście. Za sprawą kanclerza młodych zesłano na Śląsk, do Głogowa. Tu tancerka nabyła majątek Barschau i w nim zmarła w 1799 roku fundując wcześniej konwent dla młodych dziewcząt, prowadzony przez klaryski.

- A skarb? - niecierpliwie zapytał reżyser.

- Pewnie jego tajemnicę poznamy jutro lub w następnych dniach - wskazałem w kierunku pani Joanny ściskającej notes.

- To prawda? - śpiewaczka zerknęła na panią Joannę.

- Tak.

- I ten skarb istnieje? - zapytał Jary.

- To biżuteria z tych obrazów znalezionych w skrytce? - brodacz doznał olśnienia. - Oglądaliśmy z panem Pawłem te dziwne ozdoby. Był tam napis „Barberina Campanini”, coś o Fryderyku II...

Piorunowałem wzrokiem osobę artysty, który zdradzał nasze tajemnice i byłem ciekaw, czy robi to nieświadomie, czy w ten sposób przekazuje informacje swojemu wspólnikowi? Tylko czemu mówi to przy wszystkich, przecież mógłby się spotkać z kolegą w dyskretnym miejscu...

- To prawda? - Luscinia patrzyła na mnie.

- Tak - pokiwałem głową.

- Czemu trzymał pan to w tajemnicy? - pytała.

- Obowiązywała mnie tajemnica służbowa - tłumaczyłem .- Dopiero teraz dowiedziałem się, jak nazywał się twórca tych obrazów i że najprawdopodobniej miał kontakt z tym skarbem.

- Pan przyjechał szukać tego skarbu! - Luscinia oskarżycielsko wymierzyła we mnie palec. - Pan od samego początku wiedział i udawał!

- Niczego nie udawałem - zapewniałem.

- Zna pan język francuski?

- Tak - przyznałem się.

- Jest pan kłamcą i krętaczem! - Luscinia wstała pełna oburzenia. - To dlatego nie chciał mi pan dziś pokazać tych obrazów?

- Jutro je wszystkie państwu zaprezentuję - obiecywałem.

- Daję słowo, że pan Paweł o niczym nie wiedział... - odezwała się pani Joanna.

Mimo moich zapewnień i tłumaczeń gospodyni dworu wokół mnie powstała atmosfera nieufności. Szybko wszyscy rozeszli się do swoich kwater, a pani Joanna jeszcze sprawdzała, czy wszystkim jest wygodnie, czy niczego nikomu nie brakuje. We dworze zapanowała ciemność. Z klitki brodacza dochodziło mnie chrapanie. Zasnął, nim zdążyłem wyrazić swoje oburzenie z powodu zdradzenia przez niego tajemnic związanych z obrazami. Na głównej klatce schodowej słychać było oddalające się kroki pani Joanny. Trzasnęły na dole drzwi jej apartamentu. Na dworze lał deszcz, jeszcze w ciemnościach szemrał głos eleganta, gdy nagle z dołu dobiegł nas krzyk pani Joanny, pełen histerycznego strachu, jakby zobaczyła ducha lub nieboszczyka.

ROZDZIAŁ CZWARTY

RANNY GWIAZDOR * TROPIENIE ŚLADÓW * WYJAZD DO MUZEUM W GŁOGOWIE * WYSTAWA MARCINA * KIM BYŁ MARIAN PRÓSZYŃSKI?

Po okrzyku pani Joanny czym prędzej wybiegłem z pokoju. W holu na piętrze spotkałem reżysera. Razem zbiegliśmy do sieni. Tam przed kotarą prowadzącą do apartamentów gospodyni stał wystraszony pan Bogumił. W otwartych drzwiach Luscinia zasłaniała się parasolem od strug deszczu na dworze. Z sali kominkowej wybiegł operator z ręcznikiem przewieszonym przez ramię i kosmetyczką z wystającą ze środka szczotką do zębów. Zaraz za nim pojawił się Jary w samej tylko podkoszulce i bokserkach. Ze swoich pokoi wyszli też młodzi przyjaciele zielonowłosego.

- Pani Joanno! - wołał elegant. - Czy, broń Boże, nic się pani nie stało?!

Odpowiedzią było przeciągłe wycie, silniejsze niż pierwsze wzmocnione płaczliwym zawodzeniem.

- Co robić? - pytał pan Bogumił.

Nie zwracając już na nic uwagi rzuciłem się do kuchni. Bezceremonialnie odsunąłem na bok kotarę i otworzyłem drzwi do sypialni pani Joanny. Był to pokój urządzony skromnie, ale gustownie w meble z jasnego drewna. Pani Joanna wyglądała przez otwarte okno, gdzie strugi deszczu były widoczne w świetle bijącym z pokoju jako stalowoszare korale. Podbiegłem do parapetu i wyjrzałem na zewnątrz. Metr poniżej znajdowała się posadzka tarasu, na którym rano piłem herbatę. Na posadzce leżał człowiek, a na środku bladej twarzy widniała krwawa plama.

- Czy... on... żyje? - szlochała pani Joanna.

Wyskoczyłem na dwór. Natychmiast moja pidżama przemokła i poczułem chłód. Pochyliłem się nad leżącym mężczyzną. Był wysoki, chyba wysportowany, ubrany w czarne buty, ciemne spodnie, koszulkę polo i skórzaną kurtkę. Wszystko najlepszego gatunku. Nawet w takich warunkach czuć było od niego zapach doskonałej wody kolońskiej. Sprawdziłem jego puls. Żył i oddychał. Ostrożnie dotknąłem twarzy szukając rany. Była na czole, powyżej nosa.

- Halo, proszę pana - delikatnie potrząsnąłem leżącym.

Ten powoli otworzył jedno oko i jęknął z bólu.

- Ranyyy... - odezwał się. - Chyba trzasnął mnie piorun.

- Raczej było to zderzenie z twardym przedmiotem - powiedziałem pomagając mu usiąść.

W oknie zrobiło się tłoczno.

- Kto to jest? - pytał reżyser.

- To Waldi! - krzyknęła śpiewaczka.

- Dawaj go pan, bo jak zachoruje, to kilka dni zdjęciowych szlag trafi - operator wychylił się przez okno.

Uniosłem gwiazdora jak dziecko i podałem go kamerzyście i rockmenowi. Położyli rannego na łóżku pani Joanny i zaraz Luscinia zaczęła przykładać chusteczki do zakrwawionego czoła aktora. Elegant przyniósł z łazienki pani dworu mokry ręcznik. Ostrożnie przeszedłem przez próg.

Uwaga wszystkich była skupiona na zakrwawionym obliczu aktora. Jedynie pani Joanna ściskała w dłoni notes ze skarbu i zatroskanym wzrokiem patrzyła na otwarty kuferek, podobny do tego, jaki miałem w swoim pokoju.

Poszedłem do łazienki zmyć z rąk krew aktora. Zdziwiło mnie, że idąc do łazienki zobaczyłem tam krople wody, jakbym już raz zmoczony przeszedł ten szlak. Przypomniało mi się, Że przecież biegł tędy Jary, który pewnie wybiegł spod prysznica, skoro miał na sobie tylko spodenki i koszulkę. W łazience zobaczyłem ubranie rockmana niedbale rzucone na podłogę i otwarte okno. Coś mi przestało się tu podobać i zerknąłem na parapet. Potem umyłem ręce, poszedłem do swojego pokoju przebrać się w suche ubranie i wróciłem na parter. W sieni minąłem się z konduktem prowadzącym chwiejącego się na nogach gwiazdora do sali kominkowej. Miał już założony opatrunek i turban z bandaża. Przyjrzałem się Jaremu i potwierdziły się moje podejrzenia.

Jeszcze wyszedłem na dwór. Skręciłem w prawo, minąłem grube przypory u podstawy wieży, jeszcze raz skręciłem w prawo i idąc pod rozświetlonymi oknami sali kominkowej znalazłem się pod oknem łazienki. Mocniej naciągnąłem kaptur, bo lało niemiłosiernie i włączyłem kieszonkową latarkę. W mokrej trawie znalazłem wyraźne ślady butów. Ktoś tu kilka razy podskakiwał, nim chwycił się brudnymi od błota rękoma framugi okna i brudząc butami ścianę wszedł do środka. Nie miałem wątpliwości, kto to był - Jary.

Powędrowałem na taras. Wychodząc za kolejny róg znalazłem się przy zewnętrznym wejściu do piwnic i schodach prowadzących na taras. Uważnie przyglądałem się śladom na ziemi.

- Każdy urzędnik ministerstwa jest taki wścibski? - nagle usłyszałem pytanie.

Zza drzewa wyszedł operator, ubrany w kurtkę z kapturem. Teraz przesłonił zapałkę od deszczu i zapalił papierosa.

- Jak każdy referent muszę sprawdzać wszystko - odpowiedziałem.

- Pan sobie daruje to udawanie - operator wypuścił z ust kłąb dymu. - Pan jest jakiś dziwny.

- Czemu?

- Pan grał w restauracji w Głogowie.

- Ci państwo zmusili mnie do tego.

- Luscinia mówiła, że był pan odporny na jej urok, a to dziwne. Co z pana za facet?

- Dziwi pana, że nie próbowałem od razu zaprosić jej na kawę?

- Tak.

- A pan by próbował?

- Tak.

- I zgodziłaby się?

- Mało kobiet potrafi mi odmówić - z dumą oświadczył filmowy macho.

- W tym się bardzo różnimy - powiedziałem.

- Z pana jest lepszy cwaniak - operator zmrużył oko i wymierzył we mnie papierosa. – Czego pan tu szukał?

- Śladów.

- Jest pan też Indianinem? I co pan wyczytał z tropów, biały bracie Wielka Teczko? - drwił.

- Waldi przyszedł na taras stamtąd - wskazałem odwrotny kierunek do tego, z którego przyszedłem. - Jary udawał, że się kąpie, a w rzeczywistości wymknął się przez okno z łazienki i tą drogą co ja doszedł na taras i przez okno wszedł do pokoju pani Joanny?

- Po co?

- Żeby zabrać notes, ale wychodząc natknął się na Waldiego, uderzył go czymś w czoło, stracił notes i uciekł do łazienki. Pan też tam był...

- Czekałem, aż ten wyjec skończy się myć. Gdy pani Joanna krzyknęła, to zapukałem do drzwi, wołałem, czy coś się stało.

- I co?

- I nic.

- Jary był wtedy zajęty wchodzeniem do środka.

- Ma pan na to dowody?

- Pośrednie i zapewne zeznania Waldiego.

Operator pstryknął niedopałkiem w ciemność.

- Panie referent, pan będzie siedział cicho – oświadczył.

- A jak nie, to co? - zapytałem zdenerwowany postawą filmowca.

- Powiem tak, film nakręcimy i tyle. Jaremu, Waldiemu powie się co trzeba i będzie po sprawie. Pan zrobi tę swoją inwentaryzację, napisze raport, przez ten czas trochę tu odpocznie, pożywi się naszymi obiadkami... Najważniejsze, żeby nie drażnić pani Joanny, jasne?

- Nie!

- Ile?

- Co „ile”?

- Ile chce pan, żeby siedzieć cicho? Nie mamy dużych funduszy, ale zawsze Gienek ma jakieś skromne rezerwy...

Nie wiedziałem, czy powinienem rzucić się na faceta z pięściami, czy zaciągnąć go przed wszystkich, żeby opowiedział o swojej propozycji. Wiedziałem, że drań wszystkiego się wyprze, a mój atak, rękoczyny nie rozwiążą problemu. Podszedłem blisko do operatora i twardo spojrzałem w jego harde oczy.

- Obraził mnie pan taką propozycją i powinienem pana stłuc na kwaśne jabłko -powiedziałem. - Tacy ludzie jak pan wymagają jednak mocniejszej lekcji i dostanie ją pan.

Odwróciłem się i wróciłem do dworu. Natychmiast powędrowałem do sali kominkowej. Gwiazdor leżał w wygodnym fotelu ogrzewany ogniem w kominku i zawartością mocnego trunku w kieliszku.

- ...I, kochani, obchodziłem ten pałac, zaglądałem w okna, stukałem... - opowiadał. -

Wszedłem na taras, bo myślałem, że tam jest drugie wejście. Okno było otwarte, w środku ktoś się ruszał, było ciemno... - popił łyk alkoholu. - Zawołałem „halo!”, a tu trzask! Ktoś zamknął mi przed nosem to okno.

- Niebywałe! - krzyknął elegant.

- Dziwne, bo przecież zewnętrzna para okien otwiera się na zewnątrz - zauważyła pani Joanna.

- Nie wiem... - jęknął Waldi i wydawało się, że zaraz zemdlony ześliźnie się z fotela.

Zaraz Luscinia chwyciła go za dłoń i z wyrzutem zerknęła na panią Joannę.

- Mów, co było dalej, jak to się stało, że masz taką szpetną ranę - nalegał elegant.

- Przestań mówić o ranie - histeryzował reżyser. - Trzeba to będzie jakoś ucharakteryzować na bliznę... Przecież nie może chodzić po planie upudrowany jak jakaś modelka...

- Widziałem, jak ten ktoś podbiegł do drzwi - opowiadał Waldi. - Było przecież ciemno, ale drzwi były białe i jak je uchylił, to w paśmie światła z sieni widziałem tylko ciemną plamę jego sylwetki. Potem znowu było ciemno. Zrezygnowany chciałem schodzić z tarasu i usłyszałem chrobot klamki przy oknie; zawróciłem i wtedy...

- Ten łobuz otworzył okno i oberwałeś w czoło - usłyszałem głos operatora.

Wszedł pewnym krokiem do komnaty i przywitał się z aktorem. - Jesteś bohaterem, odebrałeś złodziejowi jego cenny łup, który pani Joanna ściska w dłoniach, gratuluję! - kontynuował operator.

- To prawda? - Waldi skierował mglisty wzrok na panią Joannę.

- Tak - przyznała kobieta.

- Brawo! - krzyczał rozradowany elegant. - Bravissimo! Bohater mimo woli, ale też trzeba niebywałej przytomności umysłu, żeby w takiej chwili...

Nie słuchałem reszty zachwytów i wyszedłem. Na schodach spotkałem schodzącego z pierwszego piętra Jarego. Spojrzałem na niego, już ubranego. Natychmiast zrozumiał, że go podejrzewałem.

- Byłem sprawdzić, co z Marcinem - tłumaczył się. - Martwiłem się, że go nie ma.

- I co z nim? - zapytałem.

- Śpi, to dziwne, nie?

- Nie, tej nocy widziałem dziwniejsze rzeczy - odpowiedziałem.

- Co na przykład?

- Ślady pod oknem łazienki.

Jary miał zatroskaną minę, skrzywił się i podrapał po głowie.

- Widzisz, stary... - powiedział i objął mnie ramieniem. Natychmiast odsunąłem się od niego.

- Sorrki - zrobił pojednawczy gest dłonią. - Nie wiem, jak to powiedzieć, ale to taka męska sprawa...

Oparłem się o balustradę na półpiętrze i słuchałem.

- Miałem taki mały meeting z Andżelą, w parku, bo Klamka myśli, że Andżela to jego laska, a...

- Nie, mam dość słuchania tych kłamstw! Ślady na ziemi nie kłamią.

- Coś ty? Drugie wcielenie Winnetou?

Nie słuchałem zielonowłosego. Pożegnałem go machnięciem ręki i poszedłem do swojego pokoju, bo w tej chwili najbardziej interesowało mnie, czy nikt nie grzebał przy mojej skrzynce.

Przeczucie mnie nie myliło. Na kłódce dojrzałem rysy świadczące o próbie jej otwarcia jakimś narzędziem. Włamanie nie mogło się udać, bo kłódkę kupiłem na targach ochrony mienia od pewnej izraelskiej firmy oferującej tego typu gadżety dla firm ochroniarskich. Produkty tego zakładu miały tylko jeden feler - otwierali je agenci izraelskiego wywiadu, ale nie przewidywałem, by tu działał czyjkolwiek szpieg.

Uśmiechnąłem się zadowolony z zakupu, zajrzałem do pana Marcina, który smacznie spał i także położyłem się do łóżka.

Rano obudziłem się ze świadomością nowego problemu - aprowizacją. Nie mogłem po wczorajszej rozmowie z operatorem korzystać z posiłków przywożonych dla filmowców, a z drugiej strony nie mogłem pani Joannie powiedzieć wprost, w czym rzecz, bo rzeczywiście postanowiłem na razie nie wtajemniczać pani tego miejsca we wszystkie sprawy. Pozostało mi więc tylko z samego rana wymknąć się ze dworu i wyjechać do Głogowa. I tak miałem zamiar tam pojechać, więc rano, po porannej toalecie wymknąłem się do wehikułu niosąc ze sobą tylko laptopa.

Obrazy - jak się wczoraj przekonałem - były bezpieczne w skrzyni zamkniętej na kłódkę. Gdy wyjeżdżałem, przy bramie spotkałem spacerującą Luscinię. Ubrana w dżinsy, flanelową koszulę, ciepłe, kraciaste poncho i kapelusz wyglądała trochę niecodziennie na tle płaskiego pola pokrytego gęstą, poranną mgłą.

- Dzień dobry, dokąd pan jedzie? - zapytała.

- Dzień dobry, do Głogowa - odpowiedziałem.

- Po co?

- Muszę coś załatwić w miejscowym muzeum.

- Jedzie pan obejrzeć wystawę pana Marcina?

- Nie wiedziałem o niej, ale z przyjemnością ją obejrzę.

- Kiedy zamierza pan wrócić?

- Jeszcze nie wiem.

Ukłoniłem się i wyjechałem na polną drogę, którą dostałem się do szosy i wolno pojechałem do Głogowa. Miasto to już w swych pradziejach było położone w obronnym miejscu, na prawym brzegu Odry. W czasach Bolesława Chrobrego, w latach 1010 i 1017 opierało się oblężeniom germańskiego rycerstwa, ale wszyscy doskonale pamiętamy z lekcji historii to najsłynniejsze z 1109 roku, podczas wojny Bolesława Krzywoustego z cesarzem Henrykiem V. Cesarz podszedł pod Głogów, bez trudu rozproszył nieliczne oddziały polskie stacjonujące wokół niego, a potem przyjął od mieszkańców zakładników. W ciągu pięciu dni oblegani mieli uzyskać od Bolesława Krzywoustego pozwolenie na kapitulację. Synowie mieli wrócić do grodu niezależnie od odpowiedzi polskiego władcy. Bolesław Krzywousty nie zgodził się na poddanie grodu, a Henryk V złamał umowę i przywiązał zakładników do machin oblężniczych. Mimo to obrońcy, z ciężkim sercem walczyli dalej i cesarz odstąpił od oblężenia. Późniejsze dzieje Głogowa są związane z powstałą już w latach wojny trzydziestoletniej twierdzą. Był to ważny punkt strategiczny i takim pozostał nawet w latach drugiej wojny światowej, gdy w 1945 roku wojska rosyjskie przez sześć tygodni oblegały Głogów. W walkach zostało zniszczone całe miasto, przeżył w nim zaledwie co dwudziesty cywil, którego zatrzymała tu wojna.

Teraz moim celem był zamek. Początkowo, przy lokacji miasta w 1253 roku, był on drewnianą warownią która spłonęła w 1291 roku i na przełomie XIII i XIV wieku rozpoczęto budowę nowego, murowanego zamku. Z piastowskich czasów do dziś w oryginalnym kształcie zachowała się wieża głodowa. Zamek po wielu przebudowach stał się bardziej rezydencją niż fortecą. Bywali tu Fryderyk II i Napoleon. Podczas ostatniej wojny był mocno zniszczony i odbudowano go w latach 1971-1983. Przez jakiś czas muzeum z zamku było przeniesione do pałacu w Czernej.

Zaparkowałem wehikuł na tyłach zamku i najpierw powędrowałem na zakupy. Schowałem wiktuały do bagażnika i poszedłem do wschodniej bramy zamku. Mimo wczesnej pory była otwarta. Strażnik wskazał mi drzwi, za którymi spodziewałem się znaleźć potrzebne mi informacje.

Żeby przejść przez niską furtę, musiałem się schylić. Dalej były już dwie, wysokie izby ze sklepieniem krzyżowym. Była tu mała biblioteka, stoły do organizowania odczytów i konferencji, kilka biurek. Przy jednym z nich siedział mężczyzna. Był młody, ale już łysiejący, lekko pucołowaty na twarzy. Nosił okulary i miał na sobie kamizelkę z wieloma kieszeniami, podobną do tej, jaką miał reżyser.

- Dzień dobry - przywitałem się. - Nazywam się Paweł Daniec i pracuję w Ministerstwie Kultury i Sztuki.

- O! - usłyszałem w odpowiedzi. - Może nie jesteśmy prowincją, ale urzędnicy ministerialni rzadko tu przyjeżdżają.

- Ale, jak pan widzi, to się czasami zdarza.

- Tomek - przedstawił się mój rozmówca i wskazał mi miejsce na fotelu. - Cóż pana do nas sprowadza?

- Barberina Campanini.

- A dokładniej?

- Czy wiadomo, gdzie ona mieszkała w Głogowie?

- Nie, wie pan, miasto powstało prawie od nowa...

- A... - szukałem w notatkach - majątek Barszów?

Młodzian odchylił się w swoim fotelu i zamyślił. Zapewne odbywał w myślach szybką wędrówkę po mapie okolicy.

- Nie ma czegoś takiego - odpowiedział.

- Czy zostały jakiekolwiek ślady po jej pobycie w okolicach Głogowa?

- Ołtarz w Grodowcu, zwanym też Wysoką Cerkwią. To miejscowość pątnicza z cudownym źródełkiem i „Wzgórzem Kalwarii”.

Podziękowałem za informacje i wyszedłem z kwatery Towarzystwa Ziemi Głogowskiej.

Kupiłem bilet na wystawy muzealne i przez dziedziniec przeszedłem do północnego skrzydła, do sal wystawowych. Na parterze, po lewej stronie, była ta zorganizowana przez pana Marcina, a prezentująca pamiątki z jego podróży. Były to najczęściej narzędzia, maski, instrumenty i naczynia rytualne ludów z odległych krajów. Inne pomieszczenia prezentowały historię Głogowa, ciekawa była ekspozycja poświęcona Odrze i skarbowi monet.

Między dziewiątą a dziesiątą wyszedłem z zamku i ruszyłem w kierunku miasta, poszukać kawiarenki internetowej. Byłem pierwszym klientem lokalu w budynku nieczynnej wymiennikowni. Podłączyłem laptopa do sieci i rozpocząłem poszukiwania potrzebnych mi rzeczy.

Wysłałem też pocztą elektroniczną krótki raport do szefa. Potem udałem się do biblioteki, gdzie spędziłem czas aż do pory obiadowej. Zjadłem posiłek w małej restauracji w centrum. Wróciłem do wehikułu i odjechałem do Czernej. Ledwie przekroczyłem bramę, zrozumiałem, że popełniłem błąd. W parku przed pałacem trwały zdjęcia do filmu, a ja wjechałem na plan zdjęciowy.

Otworzyłem okno, żeby przeprosić i zapytać, gdzie mogę zaparkować auto.

Luscinia i Waldi stali przed sobą ściskając się za ręce. Sprzed pałacu biegł w moją stronę operator.

- Panie Gruchocik! - krzyczał. - Zjeżdżaj mi pan z planu! Podbiegł do drzwiczek i nachylił się w moją stronę. - Masz pan talencik włażenia tam gdzie nie trzeba, co? - dodał już ciszej.

- Tak się składa - uśmiechnąłem się. - Gdzie mogę zaparkować wehikuł?

- Za pałacem - kamerzysta machnął ręką popędzając mnie. - Luscinia - zwrócił się do aktorki, gdy koło niej przechodził - byłaś boska, tylko ten referent w tym swoim gruchocie... - znacząco rozchylił ramiona w geście bezradności. - Chyba trzeba będzie wynająć ochroniarzy, żeby go pilnowali.

Przejechałem pod taras i stanąłem przy murze sąsiadującego z budynkiem folwarku. Przeszedłem przed front, gdzie była zgromadzona ekipa filmowa.

- Przepraszam - powiedziałem do reżysera.

- Dobra, dobra, nie teraz - mężczyzna machnął ręką.

Z plastykowego kubka pił kawę i palił papierosa, a jednocześnie wpatrywał się w monitor przekazujący obraz wprost z kamery. Operator usadowił się już na krzesełku ze statywem kamery umocowanym na specjalnym wysięgniku.

- Ona jest olśniewająca - szeptał elegant siedzący obok reżysera.

Postanowiłem więcej nikomu nie przeszkadzać i powędrowałem do „pracowni”, po drodze zachodząc do swojego pokoju po obrazy. Na górze był już pan Marcin zajęty bejcowaniem nóg starych krzeseł.

- Przegnali mnie, bo kucie przeszkadzało im w pracy - wytłumaczył mi.

- Jasne - pokiwałem głową ze zrozumieniem.

Włączyłem komputer i rozłożyłem płótna. Rozpocząłem żmudny proces porównywania oryginałów i kopii. Przedtem usystematyzowałem swoją wiedzę na temat Mariana Prószyńskiego.

Urodził się w sierocińcu na Syberii w 1880 roku. Był synem powstańca styczniowego i mieszczki. Oboje byli na zesłaniu i tam najprawdopodobniej zostali, bo nigdzie nie znalazłem informacji o ich losie. Kilkunastoletni chłopiec został przeznaczony do klasztoru i trafił do Lwowa, do dominikańskiej szkoły. Uciekł z niej po roku zadręczony panującym tam rygorem. Znalazł pracę w Teatrze Lwowskim, gdzie pomagał scenografom i okazało się, że ma talent. Zaczął malować obrazy, które sprzedawał na ulicy, zajmował się malowaniem portretów mieszczan i kupców.

Motywy jego wyjazdu ze Lwowa są dość niejasne. Znalazłem sprzeczne informacje o działalności politycznej młodzieńca lub aferze kryminalno-towarzyskiej. Z jednej strony posądzano go o przynależność do lewicującej organizacji terrorystycznej, a z drugiej o zamordowanie sześćdziesięcioletniego męża dwudziestoletniej kochanki. Nie wiedziałem, skąd miał pieniądze na wyjazd do Wiecznego Miasta. Tam poznał Henryka Siemiradzkiego, przez jakiś czas pracował w jego pracowni. Dlatego musiałem znacznie pogłębić swoją wiedzę na temat rzymskiego okresu w życiu Siemiradzkiego.

Jak już wcześniej wspominałem, mieszkając w Rzymie, zafascynowany kulturą antyczną, Siemiradzki malował obrazy z życia starożytnych Greków i Rzymian, ze znakami tamtych czasów: przepychem i okrucieństwem męczeństwa pierwszych chrześcijan. Jego obraz: „Świeczniki chrześcijaństwa”, zwany też „Pochodniami Nerona”, sławny był już, nim został ukończony. W jego dziełach: „Taniec pomiędzy sztyletami”, „U źródła”, „Sprzedawca wazonów”, „Sąd Parysa”, „Za Tyberiusza na Capri” widać rzymskie krajobrazy, z którymi artysta stykał się codziennie, bo przecież tam miał dom, rodzinę, tam mieszkał. Jego rzymska pracownia była jedną z atrakcji turystycznych wymienianych w przewodnikach. W Rzymie zamieszkał w pobliżu placu Hiszpańskiego, gdzie na słynnych „schodach hiszpańskich” zbierały się modelki, a pracownię wynajął na via Margitta - ulicy malarzy. W 1873 roku ożenił się ze swoją osiemnastoletnią kuzynką Marią Pruszyńską z Koroleszczewicz. Trzy lata później przeniósł się do willi przy via Gaeta przy Castro Pretorio i tu miał dwie pracownie: jedną do pracy na piętrze, drugą dla zwiedzających. Wśród wielu polskich artystów odwiedził go tu także Henryk Sienkiewicz, któremu pokazał kościółek Quo vadis.

Czemu Prószyński uciekając ze Lwowa wybrał Rzym? W jednym ze wspomnień artystów z tamtego okresu znalazła się taka opinia o tym mieście: „Artyści mieli tu w przepięknym otoczeniu pracownie, modele, materiały, środki i personel pomocniczy w obfitości i za bezcen. Życie było tanie, wino doskonałe, a przy tym Rzym był wcale dobrym rynkiem zbytu”. Willa Siemiradzkiego obok „Caffe Greco” pod koniec XIX wieku była ulubionym miejscem niewielkiej kolonii polskich artystów w Rzymie. Obrazy Siemiradzkiego cieszyły się popularnością w całym świecie, także w Rosji, gdzie rodzina carska była w posiadaniu kilku płócien. Czy może Prószyński w ten niezwykły sposób szukał protekcji u cara, chciał uratować rodziców? Czy Siemiradzki był gotów pomóc szalonemu młodzieńcowi? Chyba tak, bo jak pisano o malarzu: „niejednemu podał dobrą radę i wskazał drogę w sztuce, a czynił to z wyszukaną grzecznością, bez ironii i goryczy, a jeżeli proszony o zdanie musiał je wyrazić krytyką, czynił to zawsze w słowach tak uprzejmych, że nikogo nią nie dotykał”. Dom Siemiradzkiego odwiedzali: królowa włoska Małgorzata, żona Huberta I, Henryk Sienkiewicz, Ignacy Paderewski, kardynał Albin Dunajewski, rzeźbiarze Wiktor Brodzki i Pius Weloński, malarze Aleksander Stankiewicz, Henryk Cieszkowski, Stefan Bakałowicz, starymi bywalcami byli dziennikarze, korespondenci gazet, literaci - polscy i włoscy.

A więc w takim miejscu Marian Prószyński mógł załatwić jakieś swoje tajemne interesy. W kilku słowach biografii o tym artyście znalazłem tylko wzmiankę, że po krótkim pobycie w Rzymie wyjechał do Ameryki, gdzie zajmował się rysowaniem ilustracji do amerykańskich gazet, pisaniem reportaży z podróży po Alasce, a w 1908 roku wyjechał do Paryża. Tam poznał niemiecką rodzinę szlachecką i został przez nią wynajęty do namalowania serii obrazów. „Po 1910 roku wyjechał do Rosji i dalsze jego losy są nieznane” - taką informację znalazłem w książkach.

Wiedziałem, jakie obrazy miał namalować, ale nie wiedziałem, dlaczego nie zawisły w ramach w salonach pałacu w Czernej, tylko zostały zamurowane, jakby były czymś wstydliwym?

Ciekawiło mnie też, czemu musiał uciekać ze Lwowa, czemu wybrał Rzym, a po 1910 roku wyjechał do Rosji?

ROZDZIAŁ PIĄTY

CO KRYJĄ OBRAZY? * „DRZEWO MIŁOŚCI” * ROZMOWY POD DRZWIAMI

ŁAZIENKI * ROLA W FILMIE * DRUGIE WŁAMANIE * KRADZIEŻ BIŻUTERII

Zacząłem porównywać kopie i oryginały. Te pierwsze leżały w „pracowni”, te drugie miałem zgromadzone na twardym dysku mojego komputera. Przypominało to trochę grę na spostrzegawczość w rodzaju „Znajdź dziesięć szczegółów” i było niezwykle trudne, bo Prószyński potrafił wiernie odwzorować dzieła Siemiradzkiego, jakby dysponował szkicami mistrza. Kto wie, może rzeczywiście skopiował szkice robocze malarza, a potem na ich podstawie namalował kopie?

Jak jednak wytłumaczyć, że skopiował „Starego z książką” Anny Bilińskiej, „Wesele w Jaworowie” Kornelego Szlegela i „Śmierć Acerna” Wilhelma Jana Nepomucena Leopolskiego? Musiał je wcześniej widzieć i już mieć gotowe projekty, ale czy za każdym razem widząc obraz robił jego szkic?

- To czyste szaleństwo! - rzuciłem na głos prostując się od komputera.

- Ma pan rację - odezwał się brodacz. Siedział na stołku, ćmił skręta i patrzył przez okno. - Od kilku godzin nie robi pan nic innego, jak tylko patrzy na te obrazy i na ekran komputera. Można oszaleć - przyznał.

Zerknąłem na zegarek. Rzeczywiście było już późno. Zbliżała się dziewiętnasta.

- O której dziś odbędzie się czytanie wieczornej lektury? - zapytałem artystę.

- O tej samej porze co wczoraj - odparł. - Obiecał pan pokazać wszystkim te obrazy - przypomniał mi.

- Zrobimy to tu, o ile nie ma pan nic przeciwko temu - zaproponowałem.

- Nie ma sprawy - wzruszył ramionami.

Wstałem i podszedłem do niego. Wyjrzałem przez okno. Właśnie ekipa filmowa pakowała sprzęt do samochodów.

- Oni jak pan, potrafią godzinami robić to samo - stwierdził pan Marcin. - Nie nudzi im się to?

- Może są perfekcjonistami - odparłem. - Słyszał pan o wczorajszym włamaniu?

- Tak.

- I co pan o tym myśli?

- Kefir będzie mógł spać w pokoju pani Joanny.

- Czemu złodziej interesował się tym notesem?

- Nie wiem.

- A skąd o nim wiedział?

Brodacz tylko wzruszył ramionami.

- To chyba oczywiste, że powiedział mu o tym ktoś z lokatorów pałacu? - zasugerowałem.

- Po co? Pani Joanna i tak wszystko wieczorami przeczyta - zauważył.

- Tak, ale może złodziej chciał zyskać przewagę nad innymi.

- A co, bierzemy udział w jakimś wyścigu?

Spojrzałem w szczerze zdziwione oczy brodacza i zachciało mi się śmiać. Ten człowiek naprawdę miał inny system wartości niż każdy z nas zapracowany, zajęty, zapatrzony w dal i oczekujący kolejnych ciosów losu. Pan Marcin był jak surfer łagodnie płynący na fali, cieszący się w życiu pięknymi chwilami, z daleka patrzący na ląd, na którym wszyscy szukali rzeczy nieistotnych.

- Niektórym chyba tak się zdaje - powiedziałem.

- Ma pan rację - powiedział po chwili zastanowienia.

- Nie idzie pan na kolację? - zapytałem go.

- Nie, a pan?

- Też nie.

Artysta pokiwał głową. Zaczynałem go lubić za szczerość, spokój i to, że nie zapytał, dlaczego nie chcę dołączyć do reszty towarzystwa.

- Może będziemy sobie mówić po imieniu? - zaproponowałem.

- Zgoda - podał mi dłoń.

Zszedłem do wehikułu i z bagażnika przyniosłem trochę prowiantu. Zaniosłem to do „pracowni”. Na stole położyłem chleb, masło i słoiczek pasztetu. Zaprosiłem artystę do kolacji.

Przysiadł się z ochotą wyjmując z jakiejś skrzynki dwie puszki piwa karmelkowego.

- Dziś jest święto - wyjaśnił wskazując na trunek.

Jadł chleb z masłem, a ja - by go nie drażnić - smarowałem kanapki cienką warstwą pasztetu. Pożywialiśmy się w milczeniu, aż brodacz wstał i podszedł do stołów, gdzie były rozłożone obrazy.

- Dziwny zestaw - ocenił.

- Czemu?

- Obok przesłodzonych sielanek masz tu orgię, sceny rzymskich igrzysk, tortur, a obok tego ten obraz z sarmacką zabawą i dwóch starców w otoczeniu ksiąg - odpowiedział. - Jak myślisz, po co to powstało?

- To miała być kolekcja właściciela tego pałacu.

- Myślisz, że sam wybrał tematy, konkretne tytuły?

- Nie wiem - przyznałem się. - Mnie za to zaskakuje zadziwiająca wierność oryginałom.

- To znaczy?

- Prószyński pojawił się tu w 1910 roku, potem podobno wyjechał do Rosji. W rok wykonał tak dobre kopie. Skąd wiedział, jak wyglądają oryginały. Przecież musiałby je wszystkie zobaczyć i namalować? Sam powiedz, czy to jest możliwe?

- Nie, miał gotowe szkice, niedokończone prace - stwierdził Marcin. - Sam kiedyś tak podróżowałem po Francji, od miasta do miasta, z teczką szkiców. Zatrzymywałem się w jakimś gospodarstwie, kończyłem obraz, zaczynałem kolejne. Ten gotowy oddawałem gospodarzowi, a z następnymi szedłem dalej.

- A, tu są panowie! - nasze rozważania przerwało przyjście pani Joanny.

Wzrokiem omiotła pracownię, spojrzała na stół z kolacją i nas stojących przy jednym z obrazów. Wyglądaliśmy jak dzieci przyłapane na potajemnym zmawianiu się do zrobienia jakiegoś psikusa.

- Panie Pawle, czy mogę przyprowadzić tu filmowców, by obejrzeli obrazy? - zapytała. - Pani Luscinia bardzo się o pana dopytywała.

- Oczywiście - pokiwałem głową- tylko proszę nam dać trochę czasu na uprzątnięcie bałaganu. - Będę za pół godziny - powiedziała pani Joanna i ostrożnie zeszła krętymi schodami. Szybko zabraliśmy się z Marcinem do sprzątania „pracowni”.

O umówionej porze przyszła gospodyni pałacu prowadząc wycieczkę filmowców. Gdy przekroczyli próg wydawało mi się, że oceniają pomieszczenie jako przyszłe atelier do zdjęć. Kilka minut oglądali obrazy.

- Ładne - stwierdził reżyser.

- Zdumiewające podobieństwo do stylu Siemiradzkiego - ocenił elegant.

- Widać dużo szczegółów - powiedziała Luscinia.

- Ciekawe, ile by kosztowały? - zastanawiał się operator.

- Co pani zamierza z nimi zrobić? - Waldi zapytał panią Joannę.

- Jeszcze nie wiem, ale nie chciałabym ich sprzedawać, chociaż, może z drugiej strony znalezienie ich było jak dar z niebios? - zastanawiała się pani Joanna.

- Fajna pracownia - rzekł zielonowłosy rozglądając się po pomieszczeniu. - Można by tu robić bombowe imprezki.

- To jak dla mnie, zarąbiste lokum - Klamka zaczął wygłaszać dwuwiersz - Miałbym tu wszystko i święty spokój.

- No - Sylwia pokiwała głową. - Wstawiłabym tu sobie wielkie łoże, tam - wskazała kąt gdzie brodacz zwykle rzeźbił - zrobiłabym studio nagraniowe - marzyła dziewczyna.

Gdy wszyscy nasycili ciekawość obrazami, zeszliśmy do sali kominkowej na ciąg dalszy lektury. Znowu słuchaliśmy muzyki, tym razem Straussa, a pani Joanna czytała. Na dworze z mrokiem nadchodziły pierwsze jesienne chłody, w kominku przyjemnie trzaskał ogień. Każdy z nas przyjął najwygodniejszą dla siebie pozycję.

Tak jak pisałem wcześniej, Marian Prószyński w Paryżu poznał swojego przyszłego mecenasa, który zaprosił go do Czernej, by skończył dla niego serię kopii znanych i tych trochę zapomnianych obrazów. Tu malarz poznał kuzynkę gospodarzy, Annę Würzburg. Razem z nią odbywał wycieczki po okolicy, najczęściej konno lub lekką bryczką którą powoził sam Prószyński.

Jak łatwo się domyślić, młodzi zakochali się w sobie i te eskapady służyły tylko temu, by uciec z miłością przed wzrokiem wścibskich oraz tych, którzy potępialiby ten związek. Podczas jednego z pikników nad brzegiem Odry do pary młodych podszedł żebrak prosząc o kawałek chleba. Rzecz jasna został poczęstowany, a chcąc się jakoś odwdzięczyć opowiedział o skarbie królewskiej baletnicy.

W zasadzie opowiedział życiorys Barberiny Campanini, która po zesłaniu do Głogowa nabyła majątek Barschau i król pruski nadał jej nawet tytuł hrabiny de Barschau. Przez lata występów, pracy u króla pruskiego zgromadziła ona wiele cennych prezentów. Część z nich spieniężyła, by ufundować ochronkę dla dziewcząt czy ołtarz w Grodowcu. Najcenniejsze rzeczy zostawiła sobie, ale potem postanowiła je ukryć. Tajemnicę kryjówki zdradziła na łożu śmierci wyznając, że kuferek ze skarbami jest przy „Drzewie miłości, gdzie drobna pokochała silnego”.

W tym momencie pani Joanna przerwała czytanie.

- Czy pan Paweł nie chciałby nam wyjaśnić pewnej rzeczy dotyczącej tego skarbu? - powiedziała.

Tak jak i wczoraj zostałem wywołany do tablicy i ponownie uwaga wszystkich skupiła się na mnie.

- Co pani ma na myśli? - zapytałem.

- Czy pana zdaniem ten skarb istniał, czy była to tylko legenda?

Oczy wszystkich zwróciły się w moją stronę i miałem wrażenie, jakby obecni chcieli czytać w moich myślach jak w otwartej księdze..

- Pan referent coś tu skrywa, tak z cichymi wodami bywa - odezwał się Klamka.

- Przypadkiem, dzięki analizie części obrazów udało mi się odkryć na kopiach ozdoby, które mogły pochodzić ze skarbu Barberiny Campanini - powiedziałem. - przypuszczam, że kochankowie znaleźli ten skarb, Prószyński wykorzystał w obrazach odkrytą biżuterię, a samą Annę upozował wśród uczestników historii namalowanych przez Siemiradzkiego. Jakie były dalsze losy skarbu, nie wiem.

- Dowiedzą się państwo tego jutro wieczorem - pani Joanna znacząco postukała w notes.

- Prószyński, że tak to ujmę, wmodelował ukochaną do obrazów Siemiradzkiego? - zdziwił się pan Bogumił. - Czy to nie mogło spowodować protestów nabywcy kolekcji, przecież byłoby to zbyt jawne wyznanie i w pewnych okolicznościach byłoby to kłopotliwe dla rodziny...

- Nie znam dalszej historii tego romansu, ale znam częściowo życiorys malarza i podejrzewam, że ta awantura miłosna zakończyła się w dość nieprzyjemnych okolicznościach. Prószyński z Czernej jedzie do Rosji, gdzie wszelki duch o nim ginie. Sądzę, że początkowo mecenas nie zdawał sobie sprawy z ukrytych aluzji i być może nie odkrył ich do samego końca. Mogę się tylko domyślać, że schowanie tych obrazów w skrytce w ścianie było równoznaczne z symbolicznym wykreśleniem pobytu malarza ze wspomnień wszystkich mieszkańców pałacu w Czernej.

- Jest pan obdarzony niezłą intuicją - pochwaliła mnie pani Joanna. - Wie pan, jak wyglądała Anna, kuzynka właścicieli?

- Mogę sobie to tylko wyobrazić, bo we wszystkich kopiach Prószyński starał się odwzorować jak najwięcej oryginału. Myślę, że pewne podobieństwo do Anny można dostrzec w kopiach obrazów „Rzymianka”, „Chrystus w domu Marty i Marii”, „Taniec pomiędzy sztyletami”.

- No cóż, już późno - pani Joanna klasnęła w dłonie. Ostry dźwięk rozniósł się po komnacie budząc większość obecnych z rodzaju odrętwienia.

Przysłuchiwali się historii Prószyńskiego i moim wyjaśnieniom wyraźnie zdumieni.

- Czy notes trzyma pani w bezpiecznym miejscu? - zapytałem panią Joannę.

- Naturalnie, a uważa pan, że może powtórzyć się historia z włamaniem?

- Teraz złodziej będzie miał jeszcze większą motywację - stwierdziłem.

Wstałem i powędrowałem do swojego pokoju. Tam obrazy, komputer i notatki zdeponowałem w kufrze, zabrałem przybory toaletowe i zszedłem do łazienki. Musiałem poczekać, aż Jary skończy kąpiel i wtedy dołączył do mnie pan Bogumił. W eleganckim szlafroku, jedwabnej pidżamie, kapciach ze śmiesznymi pomponami wyglądał trochę staroświecko.

- Czy doprawdy w ministerstwie zajmuje się pan tylko pisaniem referatów? - zapytał mnie.

- Raczej rzadko - odpowiedziałem z uśmiechem. - Dlaczego pan pyta?

- Poznałem kiedyś pewnego pracownika waszego resortu, pomagał mojemu znajomemu przy zakupie kolekcji numizmatów. Gdyby nie ten człowiek, mój przyjaciel straciłby małą fortunę zakupując doskonale przygotowane podróbki. Pan trochę przypomina mi tego eksperta.

- Tak? Cieszę się, że ma pan o mnie tak dobrą opinię.

- Naprawdę przyjechał pan tu tylko na inwentaryzację?

- Tak. Pani Joanna nie wspominała nic o notesie i zapisanej w nim historii.

- Nie podejrzewa pan, kto mógł wczoraj... - głos eleganta zszedł do poziomu szeptu.

Zrobiłem minę, jakby mówienie o tej sprawie przypominało wizytę u dentysty.

- Wie pan, nie można stawiać zarzutów nie mając dowodów - powiedziałem. - Tym bardziej, że w tym wypadku szkodliwość czynu jest raczej niewielka.

- No tak - pan Bogumił z poważną miną pokiwał głową. - Pan kogoś podejrzewa?

W tym momencie Jary otworzył drzwi łazienki i wyszedł. Byłem pewien, że podsłuchiwał naszą rozmowę. Popatrzył na nas i odszedł do swojego pokoju.

- Konspiracja - rzucił i pokręcił głową.

Szybko umyłem się, bo kolejka pod drzwiami nieco się wydłużyła. Poszedłem do siebie. Marcin już chrapał. Ułożyłem się w łóżku, wsunąłem się do śpiwora, zapaliłem lampkę i z ułożonym na kolanach laptopem wpatrywałem się w obrazy wyświetlone na ekranie.

Po chwili rozległo się ciche pukanie do drzwi i zaraz do środka wśliznęła się Luscinia. Bezceremonialnie usiadła obok mnie na łożu i spojrzała, co robię. Była ubrana w niemal przezroczystą koszulę nocną i lekki sweterek.

- Ciągle pan pracuje? - wyszeptała.

- Tak.

- Zaimponował mi pan dziś.

- Czym?

- Tymi mądrymi wywodami wieczorem.

- To były tylko przypuszczenia...

- Nieważne, ale niewielu mężczyzn dziś potrafi tak myśleć.

- Chyba wielu - roześmiałem się. - Gdybym był taki mądry jak pani uważa, to jeździłbym bentleyem.

- Pieniądze to nie wszystko - śpiewaczka żartobliwie palcem trąciła mój nos. - Może będziemy sobie mówili po imieniu?

Okazało się, że w rękawie swetra skrywała piersiówkę z whisky.

- Pani może pić? - zdziwiłem się. - Pani głos...

Ona tylko napiła się, objęła mnie za szyję i mocno pocałowała w usta.

- Iwona - szepnęła i podała piersiówkę.

Przełknąłem mały łyczek palącego w gardło płynu.

- Paweł - odparłem całując ją w rękę. - Czemu mówisz „Iwona”?

- Nazywam się Iwona Maślińska - roześmiała się śpiewaczka. - Kto by przychodził posłuchać jakiejś tam „Maślińskiej”? Boguś wymyślił mi pseudonim: Luscinia Dulcedo.

- Ten elegant to twój menedżer?

- Co ty! Wielbiciel, i to taki, który pomaga, a nic w zamian nie chce. Wiele śpiewaczek dałoby się pokrajać za jego względy, ale jego jedyną miłością są chyba tylko opery.

- To czemu pracuje przy tym filmie?

- Dla mnie. Gdyby nie on, to Gienek zrobiłby jakąś telewizyjną szmirę, którą po pierwszej emisji odłożono by na półkę.

Naszą rozmowę przerwało pukanie do drzwi. Luscinia nie zastanawiając się wiele przeskoczyła przeze mnie, ułożyła się za mną na łóżku, pod ścianą i przykryła się kocem. Rzuciłem na nią jeszcze ubrania z krzesła.

- Proszę wejść! - zawołałem.

Do pokoju wszedł reżyser. Jego wzrok padł na stertę rzeczy za moimi plecami, ale nie powiedział ani słowa.

- Można? - zapytał wskazując na krzesło.

- Tak.

Usiadł i podrapał się po brodzie.

- Mam dla pana propozycję - zaczął i zrobił teatralną pauzę. - Chce pan trochę dorobić?

- Nie.

- Nie?! Musi pan być hippisem albo bogaczem, że nie zależy panu na pieniądzach.

- Dorabianie kojarzy mi się z lewymi interesami, a ja mam tu zadanie do wykonania, za co płaci mi ministerstwo.

- O rany, pan bawi się w słówka, a może pan zarobić parę groszy na paliwo do tego swojego smoka, a mnie wybawić z opresji.

- O co chodzi?

- Zagra pan w moim filmie.

- Kogo? Dlaczego ja?

- Do dziś mieliśmy wszystkie ważniejsze role obsadzone: Luscinia miała grać Carmen, Waldi don Josego, Jary - Garcię, męża Carmen, Micha - Łukasza pikadora, Klamka - bandytę, Sylwia i Andżela dwie siostry - Śmierć i Noc. Niestety, aktor, który miał zagrać narratora, zachorował, właściwie złamał nogę. Zanim znajdziemy następcę, stracimy kilka dni. To niewielka rola, a będzie pan miał podłożony dubbing. Zapłacę panu podwójną stawkę statysty... - reżyser wysunął w moją stronę dłoń, by przypieczętować układ. - Potrójna stawka, za dwa dni pracy - zaproponował widząc moje wahanie. - Będzie pan pracował w sobotę i niedzielę, to dni ustawowo wolne od pracy - kusił.

- Nie nadaję się do aktorstwa - próbowałem się wykręcić.

- A tam „nie nadaję się”! Pojeździ pan trochę na motorze, zagra studiowanie ksiąg w bibliotece, będzie pan miał spotkanie z Carmen i dwa z don Josem. Młody pan jest, nie kusi pana spróbować?

- Nie.

- Niech pan się do jutra namyśli.

Reżyser wstał i wyszedł życząc jeszcze „dobrej nocy”.

- Musisz spróbować! - powiedziała Luscinia wygrzebując się spod koca.

- Chciałem powiedzieć to samo - odezwał się brodacz, który niespodziewanie stanął w progu swojej klitki. Zdumionym wzrokiem spojrzał na śpiewaczkę w moim łóżku. - Przepraszam, ale ten pan prawie krzyczał i obudziłem się. Spróbuj, Pawle!

Artysta czym prędzej wycofał się do siebie, ale w jego wzroku dostrzegłem zaskakująco smutny błysk, jakby obecność Luscinii u mego boku sprawiała mu przykrość. Może był o nią zazdrosny?

- Ale dziwak - szepnęła mi do ucha Luscinia i roześmiała się.

- To wspaniały człowiek - odparłem.

Z doświadczenia wiedziałem, że nic tak nie potrafi ugodzić mężczyzny jak kobieta doskonale bawiąca się u boku kogoś innego, a śpiewaczka chyba spodobała się Marcinowi.

- Masz dobre serce - Luscinia jak dziecko ugodziła mnie palcem w okolice serca.

- Mam, dla dobrych, uczciwych ludzi.

- Z twojego tonu wnioskuję, że podejrzewasz kogoś z mieszkańców o złe zamiary.

- Nie dziwi cię sprawa tego wczorajszego włamania?

- Dziwi, ale rabuś został przepłoszony przez Waldiego, pewnie boi się bycia rozpoznanym i już tu nie wróci.

- Jesteś tego pewna?

- Tak.

- Obyś miała rację.

- Musisz okazywać więcej luzu. Przyda ci się w karierze aktorskiej...

- Nie będę aktorem.

- A jeśli ja cię o to poproszę? - zrobiła słodką minkę.

Milczałem nie wiedząc, co odpowiedzieć. Chyba żaden mężczyzna na moim miejscu nie potrafiłby podjąć w takiej sytuacji rozsądnej decyzji.

- Wiedziałam! - ucieszyła się śpiewaczka.

Zerwała się z łóżka, podeszła do drzwi, wyjrzała na korytarz, a potem umknęła do siebie.

Postanowiłem, że muszę porozmawiać z Marcinem. Wszedłem do jego pokoiku, ale on już smacznie spał, Przy okazji w nikłym świetle padającym z lampki palącej się u mnie ujrzałem, nad czym przed snem pracował. Zobaczyłem piękny, narysowany ołówkiem portret Luscinii. Była na nim taką, jaką zapamiętałem ją na zawsze. Miała w sobie coś wzniosłego, przypominała dostojną boginię, a jednocześnie w jej trochę zalotnym spojrzeniu było coś, co poruszyłoby chyba każdego mężczyznę. Wycofałem się do swojego legowiska, zgasiłem lampkę i usiłowałem zasnąć. Moje sny były jak sielankowe sceny w rajskich ogrodach, gdzie byłem ja z Luscinią.

W pewnym momencie uciekła ode mnie między zarośla winorośli i stamtąd dobiegł mnie jej krzyk, ale zmieniony, jakby nie jej i basowe szczekanie psa.

- Kefir! - obudziło mnie wołanie Marcina.

Brodacz wybiegał z pokoju. Zerwałem się z łóżka. Ze swoich pokojów na piętrze wyjrzeli reżyser, Waldi, operator i Luscinia. Na dole w sieni byli już zielonowłosy i jego młodzi towarzysze oraz pan Bogumił.

- Matko Najświętsza! - grzmiał elegant. - Znowu ktoś napadł na panią Joannę.

Całą grupą wbiegliśmy do apartamentu gospodyni pałacu. Stała w otwartym oknie i krzyczała na Kefira.

- Ty nieudaczniku! - strofowała psa. - Jak mogłeś wypuścić tego bandziora?

- Co się stało? - zapytałem.

- Tam drań uciekł! - pani Joanna wskazała w kierunku parku.

Wyskoczyłem na taras i zaraz bosymi stopami poczułem chłodne kafelki, ale zbiegłem do parku i rozejrzałem się. Przy słabym świetle żarówki na ścianie próbowałem dostrzec jakieś ślady.

- W którą stronę pobiegł? - pytałem.

- Nie wiem - odpowiedziała pani Joanna.

Obszedłem budynek dokoła. Okna w sypialniach rockmana i jego przyjaciół były uchylone, drzwi od frontu zamknięte. Wróciłem na taras i do pokoju pani Joanny.

- Jak tam tropy? - zadrwił na mój widok operator.

Wszyscy mimowolnie uśmiechnęli się na widok moich brudnych stóp. Postanowiłem nie odpowiadać na zaczepkę.

- Co się właściwie stało? - spytałem panią Joannę.

- Spałam i nagle poczułam, że ktoś jest w środku... - opowiadała pani Joanna.

- Jak on tu wszedł? - dziwił się pan Bogumił.

- Nie zamykam drzwi i okno było trochę uchylone - tłumaczyła pani Joanna. - Usiadłam na łóżku i zobaczyłam, że ten człowiek grzebie w moim biurku. Zapytałam go, co tu robi, a on wtedy uciekł przez okno.

- A Kefir? - zastanawiała się Luscinia.

- Zaczął szczekać dopiero wtedy, gdy ten ktoś uciekł.

- To był ktoś, kogo pies dobrze znał - stwierdziłem.

- Niech pan nam tu nie buduje nastroju z taniego horroru - pouczał mnie operator. - Czy coś pani zginęło?

- Nie wiem - pani Joanna wstała i podeszła do biurka.

- Co się stało z notesem? - zapytałem.

- Jest w bezpiecznym miejscu... - odpowiedziała kobieta i nagle zaczęła szlochać.

- Co się stało? - Luscinia objęła ją.

- Zginęła szkatułka!

- Co w niej było? - odezwał się reżyser.

- Trochę biżuterii, ale to nic. Był tam pierścionek z bursztynem, pamiątka po mojej mamie! Czemu mnie to spotkało? Czemu ten człowiek tu się włamał? Chciał notes, to niech go sobie weźmie!

- Trzeba dzwonić po policję - stwierdził Jary.

- Żadnej policji - zaoponował operator.

- Czemu? - zdziwiłem się.

- Bo będzie afera. Stracimy kilka dni produkcji. Chyba pan reżyser zgodzi się wypłacić pani Joannie wyższą stawkę za wynajęcie pałacu jako rekompensatę...

- Nie, nie - zaoponowała pani Joanna. - To moja wina, mogłam nie robić takich tajemnic z tym notesem, mogłam zamknąć drzwi i okno... A co mi da policja? Przyjadą za pół godziny, nawet jak rozpoczną poszukiwania, to kogo? Pół kilometra stąd jest szosa. Złodziej już dawno uciekł...

- Ale trzeba zgłosić włamanie i kradzież - obstawałem przy swoim. - Właśnie przez takie myślenie złodzieje czują się bezkarni, a czasami policja łapie złoczyńców, tym bardziej że pewnie potrafi pani dokładnie opisać zaginione rzeczy?

- Tak - szlochała pani Joanna. - Ale nie chcę policji, niech to wszystko już się skończy...

Przygnębieni opuściliśmy apartament pani Joanny. Ta kradzież z pewnością zepsuła humor tym wszystkim mieszkańcom dworu, którzy nie mieli nic na sumieniu.

ROZDZIAŁ SZÓSTY

ŚLEPA TEMIDA I ODNALEZIONA SZKATUŁKA * DELEGACYJNA DIETA * GDZIE LEŻY BARSZÓW? * WYJAZD DO GRODOWCA * OŁTARZ CZTERNASTU WSPOMOŻYCIELI * PRZEJAŻDŻKA „MILUTKĄ” * SPACER Z LUSCINIĄ

Ranek przywitał nas chłodny i dżdżysty. Ledwie przetarłem oczy, a do mojego pokoju wkroczyła trzyosobowa delegacja w składzie reżyser, elegant i operator.

- I jak? - reżyser przywitał mnie uśmiechem. - Przespał się pan z pomysłem, przemyślał moją propozycję?

- Pewnie, że tak - odezwał się elegant, nim zdążyłem się cokolwiek powiedzieć. - To niepowtarzalna okazja. Ach, gdybym był w pana wieku, nie wahałbym się ani chwili. To cudowne móc zagrać u boku wspaniałej Luscinii, a do tego wejść tak z marszu i, proszę wybaczyć, że mówię wprost, tak z przypadku do filmu. To... - szukał odpowiedniego słowa.

- Nie - rzuciłem drapiąc się po nieogolonym policzku.

- Co „nie”? - zdziwił się reżyser.

- Nie będę grać.

- Czemu? Zaproponowałem panu za mało pieniędzy?

- Pieniądze nie są najważniejszą wartością. Muszę wypełnić swoje obowiązki służbowe, a trzeba też zająć się sprawą kradzieży biżuterii pani Joanny.

- O to już nie musi się pan troszczyć - stwierdził operator. - Kasetka leżała rano na progu wejścia do pałacu.

- Kto ją znalazł? - zapytałem.

- Ja.

- Czy odpowiednio ją pan zabezpieczył? Mam na myśli odciski palców, jakie mógł zostawić złoczyńca.

- Nie, uważam, że w takich momentach najważniejsze jest odzyskanie straty. Gdyby policja zajęła się szukaniem włamywacza, pewnie nigdy by go nie znalazła, a tak mamy problem z głowy.

- To pokrętny sposób myślenia, a co dla pana znaczy sprawiedliwość?

- We współczesnym świecie Temida jest naprawdę ślepa, błądzi, idzie po omacku. Liczy się tylko to, o co sami zadbamy.

- Zostawcie tę filozofię! - zdenerwował się reżyser. - Zagra pan czy nie?

- Nie, mam tu swoją pracę do wykonania.

- Mówiłem wam, że to dziwak - operator prychnął zniecierpliwiony. - Kasa nieważna, tylko trzeba napisać raporcik... - wyszedł z pokoju trzasnąwszy drzwiami.

- Jak pan chce, szkoda - mruknął reżyser i też opuścił moje lokum.

- Niechże pan to zrobi dla Luscinii - prosił mnie elegant. - Czy wie pan, że oni - wykonał znaczący gest w kierunku drzwi - chcą przerwać zdjęcia? Nie ma zastępcy, Waldi następny wolny termin ma dopiero na wiosnę, Luscinia straci jedyną szansę zagrania u jego boku, bo wie pan, jak to jest...

- Nie wiem - odparłem zarzucając sobie śpiwór na plecy. Zrobiło mi się zimno.

- Przez pół roku może wszystko się zmienić. Mogą zarzucić projekt, mogą zmienić obsadę - mam na myśli rolę kobiecą. Pan wie, jaka to promocja dla Luscinii zagranie u boku Waldiego? Błagam, niech pan to jeszcze przemyśli. Przecież te obrazy panu nie uciekną... To tylko dwa dni na planie, a pan idealnie nadaje się do tej roli.

- Dlaczego?

- Wygląda pan jak przeciętny człowiek, bohater, z którym każdy może się utożsamiać, jest pan też inteligentny, w lot pojmie pan, na czym polega granie w filmie. To nawet dobrze zrobi całej produkcji, że zagra w niej taki naturszczyk, ktoś nieznany... Jeszcze raz proszę, niech pan nad tym pomyśli...

- Dobrze - skinąłem głową.

Elegant uradowany klasnął w dłonie i prawie wybiegł z pokoju. Postanowiłem najpierw posilić się. Na stół wyłożyłem konserwę i chleb, miałem butelkę wody, ceramiczny kubek i grzałkę, więc mogłem przygotować sobie także herbatę. Przygotowałem kanapki, pokroiłem paprykę w paski i zaparzyłem herbatę. Jednocześnie wyglądałem przez okno patrząc na przygotowania filmowców. Cóż powinienem czynić? Z jednej strony, jeżeli elegant mówił prawdę, to przez przypadek kariera Luscinii mogła ulec lekkiemu zachwianiu, a przecież damie należało pomóc. Z drugiej strony, zadziwiające było to, że filmowcy nie zapewnili sobie dublera dla aktora; słyszałem, że w środowisku filmowym tak właśnie jest: w nagłych przypadkach w miejsce umówionego aktora wchodzi inny, mało znany, często z prowincjonalnego teatru, albo taki, który akurat nie gra.

Czułem, ze ta propozycja mogła być próbą odciągnięcia mnie od dziwnych spraw związanych z pamiętnikiem Prószyńskiego i jego obrazami. Właśnie chrupałem paprykę, gdy do pokoju wkroczyła Luscinia. Jakże ona była odmieniona! Ubrana w elegancki kostium z krótką spódnicą, w czarne pantofelki na wysokim obcasie, z fantazyjnie upiętą fryzurą wyglądała bardziej na bizneswoman niż Cygankę z „Carmen”. Miała starannie wykonany makijaż, który nadawał jej twarzy charakter istoty agresywnej, zaborczej, a jednocześnie bardzo kobiecej. Wyobrażałem sobie, jaki stanowiłem kontrast ubrany w pidżamę, siedzący przy stole, na którym leżało moje proste śniadanie. Śpiewaczka podeszła do stołu, usiadła na jego brzegu wystawiając w moją stronę zgrabne nogi. Delikatnie chwyciła kawałek papryki i ostrożnie, by nie zmazać szminki wsunęła go do ust.

- Czemu nie jadasz z nami? - zapytała z uśmiechem.

- Przywykłem do takiego jedzenia - wskazałem na stół.

- Dieta delegacyjna? - śpiewaczka powąchała konserwę i teraz zgrabnie ujęła w dłonie kanapkę. - Pycha, dawno nie jadłam takiego wynalazku, co to?

- Boczek konserwowy.

Spodziewałem się, że zrezygnuje zjedzenia, ale ona spokojnie jadła dalej.

- Zagrasz w naszym filmie? - spytała.

- To jest kostium Carmen? - zdziwiłem się. - Spodziewałem się rozszerzanej do dołu spódnicy w kwiaty, białej koszuli i chusty na głowie. Tak sobie wyobrażałem cygańską piękność.

- Gienek trochę unowocześnił starą wizję.

- To dlatego mam jeździć na jakimś motorze?

- Tak. Wpadnij na plan, to trochę przyzwyczaisz się do całego zamieszania. Fajnie, że będziesz ze mną grał - pocałowała mnie w policzek zostawiając na nim tłustą od boczku plamkę i wyszła z pokoju.

Szybko skończyłem posiłek i zbiegłem do łazienki dokonać porannej toalety. Wchodząc z powrotem na górę usłyszałem za sobą czyjeś szybkie kroki. Obejrzałem się. To był zielonowłosy.

- Cześć! - przywitał się ze mną.

- Cześć - podałem mu dłoń.

- Co robisz za godzinę?

- Jadę w teren.

- Po co?

- Muszę sprawdzić parę rzeczy - odpowiedziałem.

- Słyszałem, że będziesz grał, a więc i jeździł na moim motorze.

- Jeszcze nie powiedziałem „tak” i nie wiedziałem, że to twój motocykl...

- Nie, stary, nie ma sprawy. Chciałem ci tylko pokazać, na czym będziesz jeździł...

- ...i sprawdzić, czy mam o tym choćby blade pojęcie - wszedłem mu w słowo.

- Wiesz, jak jest - Jary uśmiechnął się. - Miałeś kiedyś jakąś motorynkę?

- Tak.

- A co się z nią stało?

- Rozbiłem ją w czasie pościgu na Mierzei Wiślanej. Możemy spotkać się po południu? - śmiać mi się chciało widząc jego zafrasowaną minę. - Świetnie - starałem się, by mój uśmiech wyglądał złowieszczo.

W pokoju przebrałem się i zrobiłem sobie jeszcze jeden kubek herbaty. Chciałem w spokoju zastanowić się, co powinienem dalej robić. Po przygotowaniu planu spakowałem rzeczy i zszedłem do kuchni przy apartamencie pani Joanny. Zastałem tam gospodynię, panią Mariannę.

- Dzień dobry! - przywitałem ją. - Czy pani Joanna jest u siebie?

- Jest, ubiera się - odpowiedziała gospodyni. - Grzech, żeby tak późno wstawać - wymownie zerknęła na mnie. - Ci filmowcy dziś tłuką się po podwórku od świtu...

- Pani Joanna miała ciężką noc - zauważyłem.

- Każdy miał. Myśli pan, że mnie korzonki nie bolały. Myślałam, że skonam. Nie miałam nawet jak w piecu napalić, żeby stare kości ogrzać.

Pani Joanna wyszła ze swojego pokoju i promiennie uśmiechnęła się. Na jednym z palców miała duży srebrny pierścień z bursztynem, zapewne ten pamiątkowy.

- Witam, panie Pawle - powiedziała.

- Dzień dobry, słyszałem o szczęśliwym powrocie pani skarbów.

- Tak, to bardzo dziwne, nie uważa pan?

- Uważam, że złodzieja lub jego wspólników należy szukać wśród mieszkańców pałacu - powiedziałem. - Bardzo mi przykro to mówić, ale doświadczenie podpowiada mi tylko taką możliwość. Żaden złodziejaszek nie zwracałby łupu tak bez powodu.

Pani Joanna wzięła od gospodyni kubek z herbatą i usiadła obok mnie przy stole.

- Jaki jest cel tych wszystkich włamań? - pytała. - Ta historia o skarbie Barberiny Campanini? Pan w to wierzy?

- Wierzę, że on istniał, Prószyński go znalazł i tylko pani wie, co się z nim stało. Tej wiedzy pragnął włamywacz.

- Dziś wieczorem zdradzę wszystkie szczegóły i ten koszmar się skończy - oświadczyła pani Joanna i napiła się herbaty.

- Czemu nie zdradzi pani tajemnicy wcześniej?

- Żeby wszyscy mieli równe szanse.

- Znalezienia skarbu? - domyśliłem się. - Wie pani, że przyjdzie mi konkurować ze złodziejem?

- Tak, ale wierzę, że to pan wygra.

Kobieta wstała i podeszła do lodówki. Nie chciałem przeszkadzać jej w śniadaniu, więc pożegnałem się i powędrowałem do wehikułu. Filmowcy akurat nie robili żadnych ujęć, więc bez kłopotu wyjechałem na drogę do Głogowa. Musiałem jeszcze raz pojechać do muzeum, żeby dowiedzieć się, gdzie leży Barszów. Szukałem tej miejscowości na mapach i w przewodnikach - bez skutku. Może muzealnicy będą wiedzieli, gdzie był majątek Barschau?

Zatrzymałem się w tym samym miejscu co wczoraj i powędrowałem do zamku, do Towarzystwa Ziemi Głogowskiej. Był tam ten sam pan Tomek.

- O, znowu nas pan odwiedził? - zdziwił się.

- A tak, szukam miejscowości Barszów, gdzie był majątek Barberiny.

- Barszów, Barszów... - szukał odpowiednich danych w komputerze. - Nie ma, ale sprawdzę w naszych przewodnikach.

Gdy szukał, oglądałem półki z książkami o historii Głogowa i Dolnego Śląska. Tak dotarłem do przedwojennej mapy ściennej okolic Głogowa. Tam zacząłem szukać nazwy „Barschau”.

- Nigdzie nie mam tego Barszowa - powiadomił mnie pan Tomek.

- Ale ja go znalazłem - patrzyłem na majątek zaznaczony na mapie na południowy wschód od Głogowa. Wyjąłem współczesną mapę tego rejonu. - Większa miejscowość obok Barschau to Raudten...

- To obecnie Rudna, chyba ma pan pecha - oznajmił pan Tomek.

Zerknąłem na współczesną mapę.

- Skąd tu się nagle wzięło jezioro? - wskazałem na niebieską plamę obejmującą obszar dawnego Barszowa.

- To zbiornik zwany Zielonym Mostem, ale ma on tyle wspólnego z zielenią co silnik spalinowy z ekologią. To wody z kopalni miedzi, podobno w tej wodzie są pierwiastki z całej tablicy Mendelejewa i - jak żartują niektórzy - brakujące ogniwo w ewolucji człowieka.

- Ktoś tam nurkuje?

- Chyba tylko ryzykanci.

- A Grodowiec to dawniej Gross Graditz?

- Nie znalazł się pod wodą.

Pozostało mi tylko podziękować za pomoc i pojechać do Grodowca, żeby tam obejrzeć grobowiec Barberiny Campanini. Gdy zjechałem z głównej drogi na boczną prowadzącą do Grodowca, na okolicznych łąkach pokazała się mgła, momentami wkraczająca swymi sinymi łachami na jezdnię. Jechałem wzdłuż rurociągów, wysokiego nasypu oddzielającego mnie od wód zbiornika i dumałem nad tym, jak to co zostało po królewskiej baletnicy zostało zalane. Bez problemów zajechałem do Grodowca.

Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1291 roku i jest to jedna z najstarszych parafii w dawnym Księstwie Głogowskim. Podczas zawieruch religijnych okresu reformacji Grodowiec pozostał przy wierze katolickiej, a od 1660 roku było tu słynne sanktuarium maryjne.

Na „Wzgórzu Kalwarii” ze stacjami Drogi Krzyżowej z XIX wieku znajduje się studnia, z której pielgrzymi czerpią wodę, wierząc w jej uzdrawiającą moc. Nie wiedziałem, jakiego wyznania była Barberina Campanini, ale jako Włoszka była pewnie katoliczką i upodobała sobie pobliską katolicką parafię w Grodowcu, może wówczas jedyną wśród okolicznych protestanckich.

Zatrzymałem wehikuł w małej zatoczce parkingowej niedaleko schodów prowadzących do kościoła pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela. Wybudowano go w latach 1591-1602 po tym, jak poprzedni, drewniany, spłonął, a z pożogi ocalała tylko cudowna figura Matki Boskiej. Wysoka, neogotycka wieża została dobudowana w połowie XIX wieku, a wyposażenie świątyni pochodzi z pierwszej połowy XVIII wieku. Stoi ona na wysokim wzgórzu, z którego zapewne w słoneczne dni był wspaniały widok na okolicę. W oczy rzucały się tablice nagrobne na ścianach zewnętrznych.

Przyglądałem im się szukając adnotacji o Barberinie. Niestety, byli tam wymienieni tylko przedstawiciele miejscowych rodów szlacheckich. Wszedłem do środka, żeby poszukać ołtarza ufundowanego przez Włoszkę.

Ołtarz główny był późnobarokowy, wykonany z drewna i trzykondygnacyjny. Nad tabernakulum we wnęce znajdowała się figura Matki Bożej Grodowieckiej w postawie modlitewnej. Powyżej niej był obraz Trójcy Świętej, a w zwieńczeniu ołtarza oko Opatrzności Bożej. Obejrzałem siedem bocznych ołtarzy, z których jeden, Czternastu Wspomożycieli, szczególnie mnie interesował, bo został ufundowany przez Barberinę Campanini i pod nim ją pochowano. Bezskutecznie szukałem jakiekolwiek śladu po niej. Ołtarz oprócz pięknych barokowych rzeźb wyróżniała zielona barwa drewna.

Wyszedłem z kościoła i przeszedłem na jego północną stronę, na tyły ołtarza ufundowanego przez tancerkę. Tam była tylko jedna tablica nagrobna, ale niestety zamazana. Usiadłem na ławeczce i zadumałem się. Patrząc na mgły spowijające okolice czułem się tu, na górze, obok tak majestatycznego kościoła, jak rozbitek na wyspie, gdzieś na północnych morzach. Starałem się wyobrazić sobie, co czuła Barberina tu, w obcym kraju, porzucona, zapomniana, po tak burzliwej karierze. Czy żałowała tych szalonych dni? Czy marzyła o powrocie do Parmy? Czy działalność charytatywna, ufundowanie ołtarza wynikało z nagłego nawrócenia, czy zawsze była taką?

Uświadomiłem sobie, że tak często poszukując czyichś skarbów nie zastanawiałem się nad tym, jakimi ludźmi byli ukrywający klejnoty, dzieła sztuki. Fakt, często byli to zwykli złoczyńcy, ale co mogłem powiedzieć o Barberinie oprócz tego suchego biogramu? Doszedłem do wniosku, że była po prostu wspaniałą kobietą, za młodu może nieco szaloną, ale spragnioną komplementów, czułych słów i miłości, a w jesieni życia dostojną, opiekuńczą.

Wróciłem do auta i pojechałem do Czernej. Tam akurat była pora obiadu, więc moje przybycie było główną atrakcją „do kotleta” i źródłem docinków pod adresem wehikułu w stylu „a jednak to jeździ!”. Przyjmowałem to wszystko ze spokojem. Powędrowałem do pracowni i tam tradycyjnie włączyłem komputer, żeby zająć się pracą. Chciałem rozpocząć inwentaryzację, ale przyszedł Marcin.

- Gdzie się podziewałeś? - zapytał.

- Szukałem Barberiny - zażartowałem.

- Jedną już chyba znalazłeś?

- Masz na myśli Luscinię?

- Tak, też jest gwiazdą, też podziwianą przez tylu mężczyzn...

- Już wiem, chodzi ci o wczorajszy wieczór?

- Nie, to twoja sprawa - Marcin usiadł przy klocu drewna i wziął do ręki dłuto.

- To był przypadek... - opowiedziałem Marcinowi przebieg wydarzeń.

- I zagrasz w tym filmie? - dopytywał się brodacz.

- Chyba tylko ze względu na karierę Luscinii.

- Czemu chcesz się tak dla niej poświęcić?

Nie wiedziałem, co odpowiedzieć. Nie potrafiłbym jej niczego odmówić, chociaż wiedziałem, że nie gra ze mną fair, bo przecież w hotelu w Głogowie w rozmowie z elegantem wspominała o Barberinie, a więc znana jej była historia tancerki. Może śpiewaczka po prostu mi się podobała, a może nie chciałem żyć ze świadomością, że moja decyzja zaważyła na jej karierze? Bezradnie wzruszyłem ramionami. Zająłem się ponownym oglądaniem obrazów Prószyńskiego i wpisywaniem danych do specjalnych rubryk. Jednocześnie na kartce notowałem to, co mnie szczególnie zaciekawiło w kopiach.

W „Weselu w Jaworowie” Prószyński domalował w tle sylwetkę kościoła z czerwonej cegły, ze strzelistą wieżą, stojącego na czym w rodzaju wyspy. Nie potrafiłem dostatecznie przyjrzeć się temu miejscu, bo było w dalekim planie. W obrazie „Chrystus w domu Marty i Marii” w tle widać mury twierdzy. Wyróżniają się wśród białych budynków strefy śródziemnomorskiej czerwoną barwą cegły. W „Orgii rzymskiej za czasów Cesarstwa” na trzech pustych plafonach w obrazie Siemiradzkiego Prószyński namalował znaki, które można było zidentyfikować chyba tylko jako pismo chińskie. W „Tańcu pomiędzy sztyletami” naga tancerka porusza się po dywanie, wzdłuż którego ustawiono miecze z ostrzami w kształcie płomieni. Na ławie leży odzienie tancerki i spod szat widać rąbek złotego pantofelka, jakie noszą tancerki w balecie. Prószyński domalował też w ogrodzie, na kolumnach, czwarty nagi tors mężczyzny.

Po kilku godzinach ślęczenia nad obrazami poczułem się zmęczony i głodny. Zwinąłem swój warsztat pracy i zszedłem do pokoju, by zrobić sobie kanapki i zagotować wodę do przygotowania zupy z proszku. Przy posiłku zastał mnie Jary.

- Co się tak ukrywasz? - zapytał ze zdziwieniem patrząc na mój obiad. - Nie pasuje ci nasze żarcie?

- Dużo pracowałem i nie miałem czasu myśleć o jedzeniu - wyjaśniłem.

- Serio piszesz jakiś raport?

- Serio.

- Ile można pisać o jakimś obrazku? Myślałem, że to robota na jeden wieczór.

- Trzeba opisać możliwie najdokładniej takie rzeczy, jak pochodzenie obrazu, jego wymiar, technika, stan zachowania, co przedstawia, do jakiego kierunku artystycznego można zaliczyć dane dzieło.

- Musisz mieć łeb jak sklep, żeby tak pisać.

- Jakby kazano ci zrobić inwentaryzację płyt z twojej kolekcji, to miałbyś z tym jakiś problem? Nie, bo muzyka to twoja pasja, znasz się na tym, żyjesz tym.

- Racja - przyznał Jary. - To jak? Jedziemy na przejażdżkę?

- Dobrze - odpowiedziałem, szybko dokończyłem kanapki, wypiłem resztkę zupy i zeszliśmy do dużego vana z przyczepą. Właśnie na niej pod plandeką były przechowywane dwa motory.

Jeden z nich był legendarnym harleyem-davidsonem, drugi wielką maszyną stworzoną do podróży w komfortowych warunkach, z wielkimi sakwami podróżnymi, wygodnym siedzeniem, radiomagnetofonem z głośnikami.

- Ten będzie twój - powiedział Jary pokazując na olbrzyma z wymalowanymi na baku złotymi skrzydłami. - Nazywam go „Milutka”, jak krowę na pastwisku. Ma w sobie coś z krowy, ale jak nie zaczniesz wydziwiać, to będzie posłuszny jak dziecko.

Stoczyliśmy obie maszyny z przyczepy, założyłem kask i skórzane rękawiczki, zapiąłem kurtkę. Potem po parku rozniósł się basowy ryk silników motocyklowych, przy czym nie da się ukryć, że jednak harley brzmiał lepiej. „Milutka” miała dobry, mocny silnik, który pracował jednak jakby był pod maską samochodu do familijnych przejażdżek.

- Prowadź! - krzyknął Jary.

Wyjechał na szosę w kierunku Głogowa. Jadąc „Milutką” prawie nie czułem wybojów. Siedziałem jak na kanapie. Wiedziałem, czego oczekiwał Jary i postanowiłem mu tego dostarczyć.

Za Głogowem skierowałem się na drogę ekspresową do Lubina. Tam popołudniem panował mniejszy ruch i mogłem przyspieszyć. „Milutka” miała mocniejszy silnik od harleya, ale była cięższa, więc można uznać, że mieliśmy równe szanse. Gdy przekroczyłem prędkość stu kilometrów na godzinę, „Milutka” zamieniła się z wielkiego jak bąk krążownika szos w agresywnego szerszenia. Doskonale układała się w zakrętach, bez trudu można było gwałtownie przyspieszać. W lusterku widziałem Jarego sto metrów za sobą. Widziałem, że starał się mnie dogonić, ale jego harley nie miał żadnych osłon. Sądzę, że przy większych prędkościach Jary na własnym ciele odczuwał opór powietrza. Za Polkowicami znalazłem dobre miejsce na krótki postój na przydrożnym parkingu.

- Zawsze tak jeździsz? - zapytał Jary łapiąc oddech, gdy zatrzymał się obok mnie.

- Myślałem, że tego oczekiwałeś.

- Wierzę, że dajesz sobie radę z motorem - przyznał. - Może jeszcze opowiesz mi o okolicznościach utraty poprzedniego rumaka?

- Miałem prosty wybór: życie dzieciaka, który wybiegł na szosę, albo motor. Jechałem wtedy szybko i gdybym wiózł pasażera, może dokonałbym innego wyboru. Nie wiem.

- Zrobiłbyś to samo - stwierdził zielonowłosy. - Taki typ jak ty tak już ma. Wracamy?

- Tak, ale odpowiesz mi szczerze na pytanie?

- Wal.

- Pierwszej nocy, gdy było włamanie do pani Joanny, mówiłeś, że spotkałeś się z Andżelą.

- To szczera prawda, chociaż lepiej, żebyś nie wypytywał o to dziewczyny. Wiesz, że niewiasty potrafią być drażliwe na tym punkcie.

- Wiem, ale operator mówił...

- Kłamał, on nie uznaje dnia bez kłamstwa!

- No wiec?

- Co?

- Jak było naprawdę?

- Mówiłem ci... - nie dokończył i wściekły zawrócił w kierunku Głogowa.

Pognałem za nim. Pędził szybciej i szybciej. Koło Głogowa zwolnił i już w znacznie spokojniejszym tempie wróciliśmy do pałacu. Zatrzymaliśmy się przy przyczepie i wtedy podbiegła do nas Luscinia. Była rozpromieniona i uwiesiła się mojego ramienia.

- Ćwiczyłeś rolę? - zapytała.

- Tak, ćwiczył moje nerwy - warknął Jary.

- Szczery człowiek ma mniej powodów do nerwów - zauważyłem.

Luscinia widząc, że jesteśmy pokłóceni natychmiast odstąpiła ode mnie o krok i czekała na dalszy rozwój wypadków.

- Człowieku! - Jary wycelował we mnie palec wskazujący. - Powiedziałem raz i styka. Nie będę ci się tłumaczył i udowadniał, że nie jestem wielbłądem. Kim ty jesteś? Jakiś detektyw czy mistrzu temperowania ministerialnych ołówków? Powiedz, kim jesteś?

- Nikim ważnym - odpowiedziałem.

- Ja myślę - warknął zielonowłosy.

Szarpnął „Milutką” i sam wepchnął ją na przyczepę. Oddałem mu kask i ze śpiewaczką powędrowałem do pałacu.

- O co między wami poszło? - zapytała.

- O rzeczy, o których dżentelmeni nie mówią damom - odparłem uśmiechając się.

- Może pójdziemy na spacer? - zaproponowała śpiewaczka.

Ominęliśmy więc pałac i wolnym krokiem ruszyliśmy między drzewa, w kierunku wałów, które miały odgradzać dwór od Odry.

- Patrz, Zbyszek podrywa kolejną małolatę - Luscinia ścisnęła mnie za ramię i drugą ręką wskazała na ścieżkę około osiemdziesięciu metrów od nas. Operator szedł tam i co chwila próbował objąć w pasie Andżelę.

- Nie chciałbym być w jego skórze, gdy dowie się o tym Klamka - parsknąłem śmiechem.

- A ty, bywasz zazdrosny?

- Nie.

- Nigdy?

- Rzadko.

- Czemu?

- Tak się składa, że nie mam o kogo...

Przerwałem, bo zobaczyłem, że operator wszedł z dziewczyną do niewielkiego mauzoleum. Prowadziły do niego łukowato zwieńczone drzwi. Gdy my tam doszliśmy, w środku nikogo nie było, a z budyneczku nie było innego wyjścia.

ROZDZIAŁ SIÓDMY

ZNIKNIĘCIE PANA ZBYSZKA * GDZIE JEST SKRYTKA PRÓSZYŃSKIEGO? *

WYŚCIG PO SKARB * UKRYTE POMIESZCZENIE * NOC W PUŁAPCE * ZASADZKA W PARKU

Mauzoleum przypominało kształtem niewielki minaret z kopulastym dachem i kolumnami w rogach przechodzącymi w wieżyczki. Wejściowe drzwi miały najwyżej sto osiemdziesiąt centymetrów wysokości. Za nimi znajdowało się pomieszczenie o bokach długości pięciu metrów z umieszczonymi prawie pod sufitem szerokimi i niskimi szczelinami okien. Na środku podłogi, wśród wapiennych płyt znajdował się granitowy krzyż. Na lewo od wejścia w podłodze była drewniana klapa, pod którą były schody prowadzące do katakumb.

- Zbyszek! -zawołała Luscinia.

Nikt jej nie odpowiedział.

- Schodzimy? - zaproponowała. - Przydałaby się latarka.

- Mam, ale małą - odpowiedziałem pokazując maleńką ołówkową latarkę, którą starałem się zawsze mieć ze sobą.

Zapaliłem ją i idąc pierwszy, prowadząc Luscinię za rękę, zacząłem schodzić do podziemi. Były one większe niż zarys budynku nad ziemią. Piwnice składały się z trzech dużych pomieszczeń, gdzie leżały trumny, mosiężne tablice nagrobne i rzecz jasna szczątki zmarłych. Zawsze w takich miejscach czułem się nieswojo, zakłócając spokój zmarłych, wiedząc, że często były to pochówki zrabowane przez hieny cmentarne i różne wojska. Luscinia drżała i zbliżyła się do mnie.

Charakterystyczna woń takich pomieszczeń zmieszała się z pachnącą egzotycznymi krajami wonią perfum śpiewaczki.

- Może Zbyszek odbywa tu czarne msze? - próbowała żartować.

- Zadziwiające jest jego zniknięcie - odpowiedziałem. - Przecież nie ukrywałby się teraz wśród trumien?

Poszliśmy najpierw do komnaty po lewej stronie, gdzie leżały szczątki kobiet i dzieci, potem w prawo, gdzie spoczywali mężczyźni. Nigdzie nie było śladu operatora i Andżeli.

- Może wyszli stąd przed naszym przyjściem? - zapytała Luscinia.

- To jedyne wyjaśnienie, ale przecież cały czas widzieliśmy drzwi... - mówiłem prowadząc śpiewaczkę po schodach na górny poziom. Wyszliśmy do parku i odetchnęliśmy świeżym powietrzem.

- Już późno, chodźmy na kolację - Luscinia pociągnęła mnie za rękę.

- Nie jestem głodny - odpowiedziałem. - Przyjdę na wieczorną lekturę.

- Nie wygłupiaj się! - Luscinia promiennie uśmiechnęła się do mnie. - Przecież będziesz grał, musisz lepiej zgrać się z całym naszym zespołem i nie możesz wiecznie zajadać się boczkiem konserwowym, bo serce obrośnie ci tłuszczem.

- Nie - broniłem się.

- Odmawiasz Carmen? Zobaczysz, rzucę na ciebie jakiś czar...

- Chyba robisz to cały czas.

Zatrzymała się, podeszła do mnie i spojrzała mi prosto w oczy. To była prawdziwa czarownica! Czułem, jak zapominam o całym świecie, chciałem tylko być przy niej i tylko ostatkiem woli obroniłem się przed uczynieniem jakiegoś pochopnego gestu, którego chyba śpiewaczka oczekiwała. Na moment na jej twarzy zagościło rozczarowanie, a potem obdarzyła mnie uwodzicielskim spojrzeniem i pobiegła do dworu ciągnąc mnie za sobą. Wpadliśmy zdyszani do sali kominkowej. Oczywiście nasze wejście, roześmianych, z wypiekami od zimna i biegu, nie mogło ujść uwagi obecnych. Widać było, że brodaczowi zrobiło się przykro. Reżyser i elegant patrzyli na nas z obojętnymi minami, za to operator był wyraźnie zadowolony. Uśmiechał się z wyrazem triumfu na twarzy. To kazało mi uważać w przyszłości na poczynania Luscinii.

Jary miał pogardliwy uśmieszek na twarzy, a jego przyjaciele z wyjątkiem Andżeli tylko porozumiewawczo uśmiechnęli się. Waldi na moment odwrócił wzrok od pani Joanny, której opowiadał o jakiejś swojej filmowej przygodzie. Skoro operator i Andżela już tu byli, musieli jednak jakimś sposobem wyjść z mauzoleum na długo przed nami. Znowu siedziałem koło Jarego i ograniczyłem się tylko do picia herbaty. Widziałem, że gdy Andżela pochylała się nad talerzem, na czubku głowy, na ciemnych włosach miała kłębek kurzu czy pajęczyny. Świadczyło to o tym, że była w podziemiach mauzoleum, w miejscu gdzie dawno nikt nie zaglądał. Jak w takim razie niepostrzeżenie opuściła budowlę i dotarła tu przed nami?

- Na jutro w prognozach pogody zapowiadali duże zachmurzenie i przelotne deszcze - odezwał się operator. - Może jutro zrobimy wolne, pojeżdżę, popatrzę na plenery, gdzie będziemy kręcić sceny z panem Pawłem. Od soboty ma być pogodnie, to ruszymy z robotą...

- Dobrze - zgodził się reżyser. - Zadzwonię do ekipy w Głogowie.

- Może jutro omówię z panem Pawłem sceny, w których będzie grał? - zaproponował elegant. - Będzie pan miał czas wieczorem? - zapytał mnie.

- Tak - odpowiedziałem.

- Widzę, że podjął pan już decyzję - powiedziała pani Joanna.

Zdobyłem się tylko na kiwnięcie głową. Było mi trochę wstyd, że dałem się schwytać na urok Luscinii, ale czy był mężczyzna, który pozostałby obojętny na jej powab?

Po kolacji pani Joanna ujęła w ręce notes, a Marcin włączył muzykę, tym razem „Toscę”. Jak wiecie, Prószyński i Anna poznali legendę o skarbie Barberiny Campanini. Wskazówką miało być „drzewo miłości, gdzie drobna pokochała silnego”. Oboje pojechali do majątku Barschau i bez trudu w parku znaleźli miejsce, gdzie splotły się ze sobą dwa drzewa: buk i brzoza. To przy nich, pod cienką warstwą ziemi, znaleźli szkatułkę. W pierwszym odruchu zabrali ją ze sobą i dopiero w drodze powrotnej zastanawiali się, co powinni uczynić ze skarbem. Anna chciała oddać wszystko na cel charytatywny, a Prószyński chciał podzielić łup i swoją część przeznaczyć na „organizację”.

- Mają państwo pomysł na jaką? - zapytała nas pani Joanna.

- Niech referent powie swoją teorię - Jary szturchnął mnie w łokieć. - Ten koleś ma większe pojęcie o tym co tu się dzieje niż my wszyscy.

- Niechże pan mówi - ponaglał mnie elegant.

- Domyślam się, że Prószyński działał, zważywszy na przeszłość jego rodziców, w jakiejś organizacji niepodległościowej - odpowiedziałem. - Wyjaśnienie tej zagadki i tak zawiera ten notes.

Pani Joanna tylko pokiwała głową i czytała dalej. Okazało się, że zakochani bojąc się, by skarb nie podzielił ich, postanowili ukryć go w nowej skrytce, w miejscu, które odkryją tylko zakochani patrząc na obrazy Prószyńskiego. Wspomnienia malarza zakończyły się opisem kłótni z właścicielem dworu, który odkrył romans i nakazał artyście natychmiastowy wyjazd ze swoich dóbr, i to tuż po tym, jak otrzymał gotowe obrazy.

- Z dat przy zapiskach wynika, że skarb odkryto dwa miesiące przed nagłym wyjazdem Prószyńskiego - wyjaśniła pani Joanna.

- A klucz do skarbu i tak ma pan referent - zauważył operator. - Przecież do rozwiązania zagadki potrzebne są obrazy Prószyńskiego. Ciekawe, jak poradzi sobie z tym „spojrzeniem zakochanego”.

- Nasze dziewczęta staną się natchnieniem przy poszukiwaniach, a pan Paweł już chyba znalazł swoją muzę - powiedział elegant.

- Cóż to za muza, która potrafi otoczyć czarem każdego i z równą mocą uczynić z niego niewolnika? - odparłem.

- Czy ktoś z państwa podejmuje się trudu odnalezienie skarbu? - zapytała pani Joanna.

- A pani nie szuka? - zdziwił się operator.

- Nie, mnie wystarczą obrazy.

- Pan Paweł będzie szukał, ja też spróbuję - powiedział operator. - Ktoś jeszcze?

Na chwilę zapanowała cisza. Wszyscy chyba zastanawiali się, co wyniknie z konkurencji między mną i operatorem.

- Ja - nagle odezwał się Jary. - Przyda mi się trochę kaski.

- Jary rulez! - Micha pochwalił odwagę kolegi.

- Respekt, stary - Klamka wycelował w Jarego pięść, w którą ten słabo uderzył swoją.

- Mam nadzieję, że ta gorączka złota nie będzie przeszkadzała wam w pracy przy filmie? - zapytał reżyser.

- Uczynimy to mimochodem - roześmiał się operator. - Musimy też zorganizować publiczny pokaz obrazów Prószyńskiego, żeby wszyscy mieli równe szanse.

- Jutro mają państwo wolny dzień, więc udostępnię prace Prószyńskiego w pracowni - powiedziałem. - Uprzedzam też państwa, że według norm prawnych wszelkie zaginione, ukryte dzieła sztuki stworzone przed 1945 rokiem są zabytkami i jako takie podlegają ochronie i należą do skarbu państwa...

- Który pan tu reprezentuje i w razie czego położy łapę na znalezisku? - domyślił się operator. - A co pan będzie miał z tego, jak odkryje skarb? Podwyżkę, premię kwartalną?

- Będę wiedział, że dzieła sztuki znajdą się tam gdzie powinny - w muzeum.

- Idealista - prychnęła Andżela.

Zdziwiła mnie uwaga tej milczącej dziewczyny, towarzyszki operatora podczas spacerów. Najwyraźniej była w spółce z panem Zbyszkiem, miała jakieś bliższe kontakty z Jarym i stwarzała pozory związku z Klamką. Musiało to być bardzo podstępne lub zagubione dziewczę. To jedno jej słowo było jak cięcie mieczem, ostre, uderzające celnie i bezwzględnie.

- Nie moja wina, że w tych czasach dla niektórych posiadanie ideałów jest równoznaczne z byciem frajerem - powiedziałem wstając. - Życzę wszystkim dobrej nocy i mam nadzieję, że tym razem żadne niespodziewane zdarzenie nie zakłóci snu pani Joanny. Jutro po śniadaniu zapraszam na pokaz obrazów.

Ukłoniłem się i wyszedłem. Wystąpiłem w roli obrażonej primadonny, ale tym razem było mi to na rękę, bo miałem pewność, że przez jakiś czas wszyscy uważając mnie za dziwaka będą unikać mojego towarzystwa, a to oznaczało swobodę działania. Z sieni skierowałem się do wyjścia z pałacu. Przed frontonem dogoniła mnie Luscinia.

- Nie przejmuj się tym, co powiedziała ta siksa - pocieszała mnie.

Nie, to nie pasowało do Luscinii. Ona zdawała się czuć do mnie jakąś słabość, ale moja intuicja podpowiadała mi, że udawała. Była osobą preferującą typ mocnych mężczyzn, a nie obrażających się o byle co. Ona po prostu grała.

- Dokąd idziesz? - zapytała.

- Do mauzoleum.

- Po co?

- Poszukać kryjówki pana Zbyszka i Andżeli.

- Oni tam byli?

- Byli. We włosach Andżeli widziałem kurz, jakby chodziła gdzieś po podziemiach.

- Mogę pójść z tobą?

- Czy to propozycja założenia spółki poszukiwawczej?

- Tak.

- Wiesz, że ja jestem idealistą?

- Wiem, to cię kiedyś zgubi...

Szybko doszliśmy do ciemnego, ponurego budynku w kącie parku. Zapaliłem latarkę i najpierw obejrzałem górną kondygnację, ale nic nie zwróciło mojej uwagi. Zeszliśmy do podziemi.

Omiatałem światłem latarki środkowe pomieszczenie, poszukując szpar świadczących o ukrytych drzwiach. Obok schodów w rogu moją uwagę zwrócił niedopałek papierosa wciśnięty pod fragment ściany tuż przy podłodze. W rogu z prawej strony ze ściany dziwnie wystawały cegły. Dotknąłem ściany i okazało się, że była ona pokryta tylko cegłą klinkierową nierówno położoną, za nią były grube drzwi wzmocnione ręcznie kutymi sztabami umocowanymi do desek wielkimi ćwiekami.

Uchyliłem wrota i poświeciłem do środka. Za nimi był wąski korytarzyk prowadzący w lewo, a cztery metry dalej było widać zakręt w prawo, w kierunku pałacu. Na kilkuletniej warstwie kurzu na posadzce widać było odciski butów.

- Idziemy? - zapytałem Luscinię.

- Z tobą niczego się nie boję - odpowiedziała.

Weszliśmy do środka. Korytarz miał czterdzieści centymetrów szerokości i był niewysoki, skoro musiałem mocno się pochylić, by móc przejść. Za zakrętem przeszliśmy jeszcze cztery metry i trafiliśmy do niewielkiej komory o bokach długości półtora i dwa metry. W rogu leżały szczątki jakiejś kobiety.

- Boże! - krzyknęła Luscinia. - Co tu się stało?

Pochyliłem się nad zmarłą. Moją uwagę zwrócił złoty medalion na jej szyi. Oświetliłem go latarką. Na awersie był wizerunek Fryderyka II, a na rewersie napis: „B.C. 1745”.

- Pamiątka po Barberinie Campanini - powiedziałem.

Nagle coś mi przyszło do głowy i rzuciłem się w kierunku wyjścia. Uczyniłem to jednak za późno. Drzwi były zamknięte i nie chciały nawet drgnąć.

- Co się stało?! - krzyczała śpiewaczka podążająca za mną na oślep.

- Pułapka, jesteśmy w pułapce - oznajmiłem. - Te cegły z boku wejścia były ryglami obracającymi się zapewne na metalowej osi. Trzeba młota pneumatycznego, żeby teraz się stąd wydostać.

- Żartujesz! - przeraziła się Luscinia. - A film?

- Nie ucieknie - uspokajałem ją. - Twój przyjaciel, pan Zbyszek, postanowił nas ukarać za nadmierną ciekawość i zastawił tu na nas pułapkę.

- Nie rozumiem.

- Gdy po południu weszliśmy do mauzoleum, ukrył się tu z Andżelą, odczekali, aż wejdziemy do któregoś z bocznych pomieszczeń i niepostrzeżenie wyszli. Po kolacji pan Zbyszek śledził nas i wykorzystał okazję, żeby nas tu zamknąć. Nie martw się, najpóźniej jutro wieczorem nas stąd wypuści.

- Skąd masz taką pewność?

- Jemu też chodzi o film, ale teraz zyskał dodatkowy dzień na poszukiwanie skarbu. Jednocześnie wszelką winę za twoje zaginięcie będę ponosił właśnie ja. Wypuści nas jutro, żeby nie wezwano policji. Jesteśmy dorośli i mogliśmy przecież postanowić, by wolny dzień spędzić razem, na długiej schadzce, bez powiadamiania kogokolwiek o swoich planach. Policyjne poszukiwania z użyciem psów natychmiast zaprowadziłyby wszystkich tu, do mauzoleum. Jestem pewien, że uwolnienie nas odbędzie się „przez przypadek”.

- A jak nie?

- Czeka nas los Anny.

- To znaczy?

- Została ukarana za swój romans przez zamknięcie w tym ponurym miejscu, by towarzystwo przodków przypominało jej o hańbie, jaką przyniosła rodzinie. Tu zmarła z głodu i pragnienia, w ciemnościach. Zauważ, że nie miała tu żadnego posłania, naczynia. Możemy tylko przypuszczać czy ten, kto ją tu zamknął, nie udawał potem zmartwionego przed domownikami poszukującymi swojej kuzynki.

- Dlaczego jej szczątki są tak rozrzucone?

- Przez wielką powódź sprzed kilku lat.

- Skoro Zbyszek znał to miejsce, czemu nie ukradł tego złotego medalionu. Pewnie jest bardzo cenny.

- Nie wiem - przyznałem się. - Usiądźmy tu i czekajmy na ratunek.

- Nie powinniśmy stukać w drzwi, wołać o pomoc?

- Anna też pewnie tak robiła i nikt jej nie pomógł. Nie sądzę, żeby ktokolwiek przechodząc obok mauzoleum usłyszał nas.

Usiadłem w kącie korytarza, bokiem do drzwi. Luscinia rozłożyła sobie na podłodze bluzę i usiadła opierając się o mnie plecami. Objąłem ją jednocześnie przykrywając kurtką.

- Zamknij oczy, zaraz zgaszę latarkę - uprzedziłem towarzyszkę niedoli.

Ona oparła się jeszcze mocniej i zacisnęła powieki.

- Już? - zapytała po chwili, gdy zapanowały ciemności.

- Tak, możesz otworzyć oczy.

- Nie chcę. Tak jest mi dobrze, to wszystko nie jest takie straszne. Byłeś kiedyś tak uwięziony?

- Tak.

- Opowiedz, jak to się stało.

- Zawsze jest tak samo - przez nieuwagę, chęć szybkiego rozwiązania zagadki...

- To nie pierwsze twoje poszukiwania skarbów?

Wygadałem się i teraz musiałem znaleźć sensowną odpowiedź.

- Kilka razy miałem okazję - powiedziałem. - Ty w młodości nie bawiłaś się w poszukiwanie zaginionych skarbów? Nie rozwiązywałaś kryminalnych zagadek?

Luscinia roześmiała się na samo wspomnienie jakiejś przygody.

- Kiedyś z koleżankami założyłyśmy koło detektywów - opowiadała. - Miałyśmy krótkofalówki, lornetki i obserwowałyśmy naszego nauczyciela od wychowania fizycznego, który podczas wieczornego biegania nagle znikał na pół godziny za szopą, która stała w polu, niedaleko naszego osiedla.

- I co?

- Gdy on znikał w szopie, wtedy przyjeżdżał tam elegancki samochód z przyciemnionymi szybami, zawsze wjeżdżał do środka, a potem wuefista zamykał wrota. Myślałyśmy, że ma kontakty z mafią. Losowałyśmy i to na mnie padło, że mam zakraść się do szopy przez joggingiem nauczyciela i tam czekać na rozwój wypadków. Wuefista przybiegł jak zwykle o tej samej porze, otworzył drzwi, przyjechało auto, a w nim była jego mamusia, która przywiozła mu obiad z restauracji. Nauczyciel był kawalerem, mieszkał na stancji u mamy jednej z naszych koleżanek, nie miał jak gotować, a widocznie bardzo chciał samodzielnie mieszkać. Najgorsze było to, że jak zobaczyłem jego pałaszującego te mielone i popijającego kompot z rabarbaru, roześmiałam się.

- Pewnie w szkole była straszna afera? - domyślałem się.

- Co ty, wuefista bał się plotek i wyprowadził się na inne osiedle, zmienił pracę. Tylko wtedy jego matka skrzyczała mnie, bo myślała, że jako smarkula zalecam się do jej syna. A ty, jak trafiłeś na urzędniczy stołek?

- Przez przypadek. Pomogłem pracownikowi ministerstwa w rozwiązaniu jednej zagadki, a właśnie szukałem jakiejś pracy. Miałem skończoną historię sztuki, więc trochę tak po znajomości dostałem pracę w ministerstwie.

- Dobrze ci płacą?

- Mnie wystarczy, chociaż jak każdy chciałbym zarabiać więcej.

- A ten twój... pojazd? Nie stać cię na lepszy?

- Uprzedzam cię, że będę cię torturował za żarty z wehikułu – delikatnie ją połaskotałem.

Ona uciekając przed łaskotkami obróciła się na bok, oparła o mnie i tak leżała. Opowiadałem jej o zaginionych dziełach sztuki, o złodziejach zabytków i po chwili poczułem, że śpiewaczka już śpi. Oparłem głowę o ścianę i sam też zasnąłem.

Obudziłem się skostniały z zimna. Bolały mnie wszystkie mięśnie od niewygodnej pozycji do spania. Zerknąłem na zegarek z podświetlaną tarczą. Była piąta rano. Od co najmniej sześciu godzin byliśmy w niewoli. Luscinia też się obudziła i oblizała spierzchnięte wargi.

- Pić mi się chce - szepnęła.

- Musisz wytrzymać - pogłaskałem ją po głowie.

Ona jak dziecko jeszcze raz przyłożyła głowę do mojego torsu i zasnęła. Siedziałem i czekałem na uwolnienie nas, i rozmyślałem próbując sobie przypomnieć szczegóły obrazów Prószyńskiego. W końcu ja też zasnąłem. Obudziłem się i poczułem, ze Luscinia drży z zimna.

Podniosła się, kucnęła i jeszcze mocniej przytuliła się do mnie.

- Ale zimno - szczękała zębami. Spojrzałem na zegarek. Było południe.

- Już niedługo - pocieszałem śpiewaczkę.

- Obyś miał rację.

Luscinia już nawet zaczęła pokasływać. Pozostało mi tylko mocniej ją objąć i przytulić. I wtedy nad sobą usłyszałem szuranie stóp.

- Ktoś idzie - Luscinia wyprostowała się. - Krzyczmy.

- Nie, poczekaj.

- Na co?

- Jeśli to operator, to chce sprawdzić, czy śpimy i czy można już otworzyć drzwi? - szeptałem Luscinii do ucha, wtulony w jej pachnące włosy. - Potem uchyli wrota i ucieknie. W końcu sami byśmy wyszli.

- Kefir, Kefir! - rozpoznałem głos brodacza. - Co jest? - Marcin stukał w ścianę.

Szybko odpowiedziałem mu stukaniem w drzwi.

- To ty, Paweł? - dopytywał się brodacz.

- Ja! Musisz wcisnąć wystające zęby cegieł! - krzyczałem.

- To ten artysta nas tu zamknął? - zdziwiła się Luscinia.

- Nie, to człowiek o gołębim sercu - odpowiedziałem.

Zza wrót dochodził nas odgłos mocowania się brodacza z mechanizmem blokującym otwarcie tajnego przejścia. Wreszcie coś zachrobotało i do środka wpadł słaby poblask światła dziennego.

Najpierw przez szparę do środka przecisnął się Kefir. Dotknął nas swym mokrym nosem i polizał po twarzach. Marcin był zadowolony ze swojego wyczynu, ale i chyba smutny, że znalazł nas razem przytulonych do siebie. Pomógł wstać Luscinii, a potem mnie. Ścierpnięte nogi bolały, czułem kłucie w okolicach kręgosłupa.

- Chodź, coś ci pokażę - powiedziałem do Marcina. Zaprowadziłem go do salki ze zwłokami, razem zdjęliśmy medalion i brodacz zawinął go w chusteczkę.

- Nie możemy go tu zostawić, bo zaraz go ktoś ukradnie - powiedziałem.

- Zrobimy jej porządny pochówek i włożę ten medalik do trumny- zapowiedział Marcin.

Zamknęliśmy wrota mauzoleum kuzynki Anny i wyszliśmy do Luscinii, która przykucnęła i głaskała psa po głowie.

- Kto was tak urządził? - zapytał Marcin.

- Paweł uważa, że to był Zbyszek - odpowiedziała Luscinia.

Smutno pokiwałem głową na potwierdzenie tych słów.

- Najchętniej zaczaiłbym się tu na naszego kochanego pana operatora, ale Luscinia nie wytrzyma tyle czasu na dworze. Gdzie jest pan Zbyszek? - pytałem Marcina.

- Wyjechał z samego rana i jeszcze nie wrócił. Reżyser z panem Bogumiłem wyjechali do Głogowa szukać was po hotelach. Waldi chyba śpi, a pani Joanna czyta książki.

- A Jary i jego kompania?

- Poszli na wieś na zwiady.

- Wytrzymam - nagle odezwała się Luscinia. - Chcę zobaczyć, kto za tym wszystkim stoi?

- Dasz radę? - dopytywałem się.

- Dam.

- Przynieś nam coś do jedzenia i picia, koce, kurtki - poprosiłem brodacza.

- Tam jest domek na drzewie - pokazał koronę rozłożystego dębu pięćdziesiąt metrów od mauzoleum. - Latem wnukowie pani Joanny mieli tam bazę. Bez trudu się tam zmieścicie i jak nie będziecie hałasowali, to nikt tam was nie znajdzie.

Chatka na drzewie była ciasna, tak że z Luscinia siedzieliśmy ściśnięci, ale owinięci kocami, najedzeni i napojeni po godzinie wróciliśmy do dawnej kondycji. Było nam ciepło i mogliśmy czekać na to, co nastąpi. Przez szparki między deskami obserwowaliśmy pałac. Najpierw z wycieczki po okolicy wrócili zielonowłosy i jego drużyna. Potem pod pałac przyjechali reżyser i elegant. Obaj na przemian próbowali dodzwonić się do kogoś, domyślaliśmy się, że do Luscinii.

- Niepoważna dziewczyna - słyszeliśmy opinię eleganta. - Rozumiem, ucieczka z ukochanym robi dobre publicity, ale tu nie ma dziennikarzy i żeby chociaż uciekła z Waldim, a tu wybrała jakiegoś urzędnika?!

- Zapominasz, że to nasz aktor drugoplanowy - odparł reżyser. - Może to jakoś wykorzystamy w materiałach reklamowych filmu.

- Co ty! Taki związek mógłby tylko zaszkodzić jej opinii - zaoponował elegant.

- Nie rób z niej takiej świętej. Zbyszek miał rację mówiąc wczoraj, że zwiali sobie jak ten malarz i ta „kuzynka państwa ze dworu”. Wczuwają się w rolę, tylko Waldi nie chce bronić honoru Luscinii.

- Dziwisz się? Płacisz mu za dzień pobytu na planie. Czy się stoi, czy się leży, jemu stawka się należy.

Reżyser tylko roześmiał się i obaj odeszli do pałacu. Do zmroku czekaliśmy na przybycie operatora. Ten pierwsze kroki skierował do parku. Zapalił papierosa i udawał, że spaceruje wolno zmierzając do mauzoleum. Gdy wszedł do niego Luscinia zerwała się na równe nogi, wyskoczyła z domku i pobiegła za operatorem. Miała wściekłe spojrzenie i z satysfakcją myślałem o tym, co teraz czekało pana Zbyszka.

ROZDZIAŁ ÓSMY

ODWET LUSCINII * NA PLANIE FILMOWYM * SPOTKANIE Z DON JOSEM *

ŹRÓDLANA WODA * W GOSPODZIE „DEL CUERVO” * TAJEMNICZY LIST

Gdy dobiegłem do mauzoleum, usłyszałem z dołu wściekłe okrzyki Luscinii i odgłosy bicia. Zbiegłem po schodach. Śpiewaczka próbowała chyba pobić operatora, lecz ten oparty o ścianę zdołał chwycić jej ręce. W żaden sposób nie potrafił jednak zatrzymać ciosów zadawanych ostrym czubkiem pantofli kobiety. Kopała go jak wściekła.

- Ty draniu! - wrzeszczała. - Jak mogłeś?! Znalazłeś ten twój skarb?! Egoisto, żebyś udławił się tym złotem!

- Panie, powstrzymaj ją! - błagał mnie operator, który przebierał nogami, próbując w ten sposób uniknąć kolejnych kopnięć.

- Zostaw go - łagodnie poprosiłem Luscinię. - To nic nie da...

Śpiewaczka przestała atakować filmowca.

- Jak to nic nie da? - zapytała. - Sam mówiłeś...

Teraz operator rzucił się na mnie z pięściami. Zrobiłem unik i bez trudu zablokowałem drugi cios, potem sprawnie wykręciłem mu rękę.

- Co on ci nagadał?! - operator krzyczał do Luscinii. - Wmówił ci, że to ja was zamknąłem w tej pułapce?

- A czemu tu przyszedłeś? Skąd wiedziałeś o tej skrytce? - wypytywała go śpiewaczka.

- Niech on mnie puści - sapnął operator.

Natychmiast na gest Luscinii uwolniłem filmowca z uścisku.

- Wczoraj przed kolacją, przypadkiem, odkryłem to miejsce - tłumaczył się. - Dziś chciałem je dokładnie sprawdzić...

- Kłamiesz! - krzyknęła Luscinia. - Jak zwykle kłamiesz!

Wściekła wymaszerowała z podziemi.

- Gdyby nie ten film, inaczej byśmy pogadali - rzucił operator i wybiegł.

Poszedłem do pałacu. Była pora kolacji i słyszałem, jak Luscinia w sali kominkowej opowiadała o naszych przygodach, a operator zaprzeczał informacjom o tym, jakoby nas tam zamknął. Chwilę stałem pod drzwiami, a potem wspiąłem się na piętro, do swojego pokoju. Marcin siedział przy moim stole i rysował. Na talerzu ułożył stos kanapek i przygotował czajnik pełen herbaty.

- Dla mnie? - zapytałem wskazując na talerz.

Brodacz skinął głową.

- Dziękuję - powiedziałem siadając do stołu.

Spojrzałem mu przez ramię. Rysował kolejny portret Luscinii.

- Podoba ci się? - zagadnąłem Marcina.

Milczał, tylko ręka uzbrojona w ołówek zaczęła wykonywać nerwowe ruchy.

- Wiem, że tak - stwierdziłem. - Mnie też bardzo się podoba. Czuję, jak boli cię, że ona przebywa w moim towarzystwie, ale doskonale wiesz, że obaj do niej nie pasujemy. Ona jest taka jak Carmen, będzie się nami bawiła i gdy zechce skinie na ciebie ręką, i już będziesz pogrążony. Z jej ręki wypijesz nawet truciznę. Ale na szczęście to chyba nie jest miłość, tylko zwykłe zauroczenie, które musi minąć.

- Tak jak wszystko - mruknął Marcin.

- Marcin... - zacząłem.

- Wiesz, kiedy czułem się jak przybysz z innej planety? Mówiłem ci, że jakiś czas spędziłem w Tybecie, wędrowałem przez Himalaje, przyłączyłem się do pasterzy owiec, mieszkałem w klasztorze, a potem wróciłem do New Delhi, skąd miałem odlecieć do Moskwy i Warszawy.

Musiałem nocować w hotelu i włączyłem telewizor. Newsami były: schwytanie przez Mosad staruszka, byłego nazisty, który mordował Żydów, atak izraelskich wojsk na palestyńskie osiedla i zabicie zakładników przez arabskich terrorystów. Na innym kanale pokazywano szczęśliwca, który w loterii wygrał 120 milionów dolarów i nie wiedział, co z nimi zrobić, a w innej telewizji, w talk show ktoś pytał, po co mu wszystkie te maszyny, skoro musi przebrnąć przez całe strony instrukcji obsługi? I wtedy wyjrzałem przez okno, na gwieździste niebo i pytałem sam siebie, czy powinienem wracać? Wróciłem, zaszyłem się tu i pojawiła się ona...

- Czytałeś „Carmen”? - zapytałem go.

- Nie.

- Przeczytaj - podałem mu książeczkę. - Będziesz wiedział więcej o przeciwniku.

Wziął lekturę z wdzięcznością i zaraz mrużąc oczy zaczął czytać. Właśnie w tym momencie wszedł elegant i Marcin szybko odłożył książkę.

- Cóż pan najlepszego wyprawia? - zapytał mnie szeptem. - Przez pana wszyscy się pokłócili. Luscinia wzięła na jutro wolne. Zbyszek zagroził odejściem. To prawda, że ktoś was uwięził w tych podziemiach?

- Tak.

- Zbyszek?

- Nie mam na to dowodów.

- To może lepiej, żeby go pan bezpodstawnie nie posądzał?

- Nie uczyniłem tego publicznie, a z Luscinią mamy swoje powody, żeby go podejrzewać.

- Ale jutro pan będzie grał?

- Tak.

- Świetnie, tylko niech się pan rano nie goli. Dokleimy panu jeszcze wąsy i będzie pan nierozpoznawalny.

Elegant wyszedł. Wstałem, żeby pójść do pani Joanny, ale Marcin powiedział, że już ją o wszystkim powiadomił. Nie pozostało mi nic innego jak położyć się spać. To było wspaniałe uczucie ułożyć się na czymś miękkim i spać pod ciepłym przykryciem.

Rano obudził mnie elegant osobiście przynosząc śniadanie do łóżka. Czułem się zażenowany jego zachowaniem.

- Pan zna „Carmen”? - wypytywał mnie, gdy jadłem.

- Tak.

- Wie pan, co przyjdzie panu zagrać?

- Tak, to będzie proste.

- Trochę unowocześniliśmy treść, ale zależało mi, żeby zostawić to przesłanie. Dziś będzie pan grał głównie z Waldim...

Opowiadał o tym, co mnie czeka na planie. Po godzinie stawiłem się przed pałacem ubrany zgodnie z zaleceniami eleganta w swój strój podróżny, taki na włóczęgę, czyli dżinsy, wojskową kurtkę, koszulę flanelową, wysokie, sznurowane buty. Waldi był ubrany podobnie, tylko jego ubranie było firmowe, prosto ze sklepu. Jego dwudniowy zarost był starannie wymodelowany. Na plan zdjęciowy nad Odrą ekipa pojechała samochodami, a ja i Jary prowadziliśmy motocykle niezbędne do zdjęć.

„Carmen” Prospera Merimeego rozpoczyna się od sceny spotkania narratora z don Josem przy strumieniu. Nim rozpoczęły się zdjęcia, charakteryzatorka przygotowała moją twarz do zdjęć: upudrowała skórę, poprawiła fryzurę, dokleiła skromne wąsy. Potem przez godzinę wśród nadbrzeżnych wąwozów grałem jazdę motocyklem. Spodziewałem się, że operator wykorzysta okazję do docinków, będzie mnie strofował jak kapral poborowego, ale on skupił się na robieniu dobrych zdjęć i już wtedy poczułem, że przy pomocy wszystkich filmowców jakoś wypełnię lukę po brakującym aktorze.

Około południa, w palącym jesiennym słońcu rozpoczęliśmy zdjęcia do sceny spotkania przy źródle. W rzeczywistości scenograf z pomocnikami ucharakteryzował jedno ze zboczy, dowiózł kamieni i podprowadził z pomocą miejscowej ochotniczej straży pożarnej wąż z wodą. Tak więc niewielki strumyk spływał do Odry, a ja między wrzosami miałem spotkać Waldiego - don Josego.

- Pamięta pan... a może lepiej będę mówił ci po imieniu, dobrze? - reżyser prowadził mnie wzdłuż brzegu Odry.

Tylko skinąłem głową.

- Słuchaj, szukasz dobrego miejsca na popas - przemawiał reżyser. - Jesteś zmęczony po ciężkiej drodze. Znajdujesz ten strumyk. Rolę znasz?

- Czytałem podczas drugiego śniadania.

- Świetnie, w razie czego powtórzymy, ale nie rób mi dodatkowych dubli. Dobrze? Podczas rozmowy, nie, już widząc don Josego pierwszy raz, wiesz, że to bandzior, ale nie okazujesz lęku, lecz on musi być w tobie. Rozumiesz? Musisz to zagrać tak, jakbyś udawał odważniejszego niż jesteś w rzeczywistości. Muszę czuć od ciebie jakieś wewnętrzne napięcie.

Po kwadransie jechałem ścieżką, a operator na wysoko umieszczonym wysięgniku robił mi kolejne ujęcia. Wjechał między krzaki, gdzie szemrał strumyk napędzany wodą z wozu strażackiego. Widziałem uśmiechnięte i ciekawe wszystkiego twarze strażaków, skupionych filmowców i reżysera z cygaretką, wpatrzonego w ekranik. Kilka metrów ode mnie na trawie leżał Waldi. Wyglądał tak jakby zaraz miał zagrać w reklamie wody po goleniu dla mężczyzn uprawiających turystykę górską. Niedaleko stał „jego” harley. Opanowałem nerwy, powstrzymałem śmiech i powoli zdjąłem kask. Uniosłem rękę w starym indiańskim geście powitania.

- Można na chwilę się zatrzymać? - zapytałem zgodnie z zapiskami w scenariuszu.

Waldi miał mi się tylko uważnie przyjrzeć i potem uspokojony oględzinami spocząć znowu na trawie. Jakiś giez zaczął kręcić się koło jego twarzy i zamiast bystrego spojrzenia Waldiego mieliśmy aktora oganiającego się od owada. Trzeba było powtórzyć scenę. Za drugim razem to ja nie wytrzymałem buchając śmiechem na widok odsłoniętego prawie do pępka, wydepilowanego torsu aktora. Postanowiono, że trzeci raz nie będę dojeżdżał, tylko wybiorą któryś z dwóch poprzednich dojazdów i zaczniemy od zdjęcia kasku. Tym razem nie miałem dostatecznie niepewnej miny. Za czwartym razem udało mi się mieć wyraz twarzy jak za pierwszą próbą.

Potem podszedłem do strumienia. Miałem napić się wody i obmyć sobie głowę.

Zdecydowałem się tylko na mycie.

- Co jest? - zdziwił się reżyser. - Miałeś pić!

- Skąd wzięliście tę wodę? - zapytałem strażaków.

- Z glinianki - powiedział sekcyjny strażaków.

- Miała być czysta woda! - panikował reżyser.

- Jest czysta - sekcyjny wzruszył ramionami. - Nadaje się do picia po przegotowaniu.

- Amatorzy! - krzyknął reżyser. - Jedni przywożą zamiast źródlanej wody breję z glinianki, a potem drugi amator nawet nie potrafi zagrać picia wody! Paweł, zrób to...

- Jeśli wolno mi zwrócić uwagę, to wodę nadającą się do picia znajdziemy teraz tylko w górskich strumieniach - odezwałem się.

- Jesteśmy w górach! - oznajmił reżyser.

- Tu? - wskazałem na pagórki dokoła.

- Tu! - przytaknął reżyser. - Ja też chciałbym tę scenę nagrywać w Pirenejach, ale to zżarłoby za dużą część budżetu. Zagraj, że jesteś w górach, nad brzegiem czystego strumienia. Czy to takie trudne?

- Nie, ale mógłbym pić wodę mineralną z butelki - zwróciłem uwagę. - Wyglądałoby to autentyczniej.

- Pij, zobaczymy jak to będzie wyglądało - stwierdził zrezygnowany reżyser.

Tak więc znowu zdjąłem kask, przywitałem Waldiego spoczywającego na trawie w pozie Adonisa, napiłem się wody z butelki, a potem schyliłem nad miejscem gdzie dotąd był strumień i zamarłem.

- Co jest znowu?! - pieklił się reżyser.

- Woda się skończyła, panie reżyserze - zameldował sekcyjny. - Musimy pojechać do wsi...

- Przecież braliście wodę z glinianki - zdziwił się reżyser.

- Ale teraz wieś jest bliżej niż glinianka.

Reżyser już nic nie mówił. Czekaliśmy pół godziny na wodę, tym razem ze studni we wsi. Potem już nagranie poszło bez problemów. Teraz miałem rozpakować swoje rzeczy na mały piknik. Pochyliłem się nad sakwami przy swoim motorze. Ta z prawej strony była pusta.

- Stop! - krzyknął reżyser. - To twój motor i nie możesz całego obmacywać w poszukiwaniu jedzenia.

Rekwizytor pokazał mi, gdzie co ukrył, na koniec wręczył dwa markowe cygara. Po kolejnym klapsie grałem najlepiej jak umiałem. W oryginale „Carmen” don Jose trzymał w dłoni rusznicę. W naszej wersji Waldi miał bawić się składanym nożem, zwanym „motylkiem”. Według scenariusza przed posiłkiem miałem go najpierw poczęstować cygarem. Gdy podałem mu jedno, ten wyciągnął po nie rękę, jednocześnie przestał zwracać uwagę na wirujące ostrze i skaleczył się. Krew trysnęła na jego wypielęgnowaną dłoń, a on sam zbladł.

- Stop! - krzyczał reżyser. - Opatrzcie go, bo wykrwawi mi się na planie gwiazda kosztująca mnie grube tysiące!

- Wypraszam sobie - powiedział Waldi, nim omdlały położył się na trawę w dramatycznym geście rozkładając rękę.

- Niech pan zabierze dłoń z ziemi, bo wda się panu zakażenie - pouczyłem go.

- Co? - Waldi podniósł głowę.

- Utną panu rękę - zażartowałem - albo czeka pana seria bolesnych zastrzyków.

Ostrzeżenie podziałało. Nadbiegła pomocnica reżysera z apteczką i nieporadnie zaczęła opatrywać ranę. Delikatnie odsunąłem ją i sam zająłem się przemywaniem skaleczenia, nałożeniem opatrunku i zawinięciem bandaża. Wstałem i podszedłem do motocykla, by wodą z butelki przemyć sobie ręce.

- Paweł! - zawołała reżyser. - Moglibyśmy jeszcze raz nakręcić to bandażowanie?! To wyglądało bardzo autentycznie...

- Nie! - warknąłem.

- Trudno, trzeba będzie trochę zabrudzić ten bandaż, żeby wyglądał na kilkudniowy opatrunek - reżyser zwrócił się do eleganta.

- Masz rację, Gieniu - przytaknął elegant - Ten bandaż będzie świadczył o przejściach don Josego.

- Trzeba powtórzyć scenę twojego przyjazdu, bo jak poprzednio kręciliśmy, to Waldi nie miał bandaża - zdecydował reżyser. - I dajcie mu nowy nóż. Rekwizytor! Pokaż, jakie tam masz?

Rekwizytor przybiegł z walizką pełną białej broni.

- Ten z kastetem będzie wyglądał odpowiednio groźnie - poradziłem - i don Jose nie będzie mógł się nim bawić.

Reżyser uważnie obejrzał wskazany nóż.

- Dobry! - stwierdził.

Powtórzyliśmy więc całą scenę z przyjazdem, moczeniem głowy, piciem wody, wyjęciem jedzenia i poczęstunkiem cygarami. Waldi wziął jedno z nich, rozpakował, jak wytrawny smakosz przystawił do ucha, by posłuchać, czy obracane w palcach odpowiednio szeleści i wsadził je do ust Wyjąłem zapalniczkę i przypaliłem mu cygaro. Waldi zrobił wdech i zakasłał.

- Stop! - reżyser zerwał się z miejsca. - Waldi, nie umiesz palić cygar?!

- Palenie szkodzi mi na cerę - odparł Waldi.

- Ogólnie szkodzi zdrowiu - przytaknąłem.

- Ty, bądź cicho - pouczył mnie reżyser. - Ty - wycelował palec w Waldiego - masz palić, ale się nie zaciągaj. Jesteś aktorem, zagraj, jakbyś całe lata ćmił cygara! Jasne?!

Waldi skinął głową. Choreografka poprawiła mu puder, na którym znaczyły się ścieżki łez, które popłynęły z oczu gwiazdora. Dostałem nowe cygara, jeszcze raz zagraliśmy scenę zapalenia. Pamiętam, że w scenariuszu było napisane: „Don Jose dziękuje skinieniem, po czym zaciąga się z widoczną przyjemnością”.

- Ach! - zawołał Waldi wypuszczając z wolna kłąb dymu ustami i nosem - jak dawno już nie paliłem!

W tym momencie cała ekipa pokładała się ze śmiechu, reżyser krzyknął „cięcie!” i zrobiliśmy przerwę.

- Paweł, teraz jest sytuacja już nieco luźniejsza - tłumaczył mi reżyser. - To cygaro to jak „fajka pokoju” u Indian. Zaczynacie rozmowę o motocyklach i Waldi tłumaczy ci, czym jest harley, potem wsiadacie na motory i robimy cięcie. Dasz radę?

Kiwnąłem głową i rzeczywiście dałem radę i dobrze, że reżyser nie uprzedził mnie, że Waldi po wygłoszeniu monologu o wyższości kultowego harleya nad innymi wynalazkami, do ujęć na motorze zostanie zastąpiony przez kaskadera. Odjechaliśmy z łączki ze „strumykiem”. Potem robiliśmy zdjęcia wspólnej jazdy wśród wąwozów i na koniec zatrzymaliśmy się przy kapliczce.

Teraz kaskadera zastąpił Waldi. Jary pokazał mu, czego gwiazdor ma nie ruszać i uciekł z kadru.

- Dokąd jedziesz? - zapytał mnie Waldi.

- Do gospody „Del Cuervo” - odparłem.

- Lichy to nocleg dla takich jak ty - odparł Waldi. - Może przejadę się z tobą w końcu to mi też po drodze.

Teraz „przybiliśmy piątkę” i jak przyjaciele mieliśmy odjechać, ale już do pokazania tego momentu miała posłużyć nagrana wcześniej scena z kaskaderem zamiast Waldiego.

Nadeszła pora obiadu, więc z przyjemnością usiadłem i odpoczywałem. Elegant przyniósł mi duży, głęboki talerz bigosu i kilka pajd chleba.

- Świetnie pan sobie dał radę - pochwalił mnie. - Gdy ekipa skończy składać sprzęt, wrócimy do Czernej na zdjęcia w bibliotece i w piwnicy.

Obok nas usiadł Waldi, który jadł naleśniki z serem.

- Jak panu podoba się aktorstwo? - zapytał mnie elegant.

- Męczące - odparłem.

- Co ty wiesz o graniu? - żartował Waldi. - Może będziemy sobie mówili po imieniu? - zaproponował.

- Z przyjemnością - podałem mu dłoń.

Po godzinie byłem z powrotem w pałacu. Okazało się, że tu grupa filmowców pod wodzą jednego ze scenografów przerabiała wnętrza piwnic na gospodę i celę. Oprócz scenografa swoje zdanie wyrażał też operator. Kazał zostawić część półek, na których stały różne przetwory, mówił, gdzie należy wstawić beczki, stoły, kontuar.

Do piwnic pałacowych wchodziło się z dwóch stron: z dawnej kuchni i z zewnątrz, przez drzwi w ścianie od strony folwarku. Kuchnia podczas remontu miała odsłonięte ceglane ściany, stare sklepienia i oryginalne łuki nad oknami, więc została zaadaptowana na strażnicę, z której miałem później zejść do celi don Josego. Wejście z dworu było szersze i miało specjalną wylewkę do wtaczania beczek. Wszystkie pomieszczenia miały kolebkowe sklepienia. Pierwsza piwniczna sala została przerobiona na jadalnię gospody „Del Cuervo”. Druga była komnatą dla lepszych gości i zarazem sypialnią Gospodyniami były tu Sylwia i Andżela, czyli dwie siostry: Śmierć i Noc.

Po dwóch godzinach wszystko zostało przygotowane do zdjęć. Na planie zapanowała cisza. Usiedliśmy z Waldim przy jednym ze stołów w „lepszej” części pustego lokalu.

- Słyszał pan kiedyś o tym sławnym gangsterze Garcii? - zapytałem Waldiego.

Elegant pouczył mnie, że mam mówić w normalnym tempie, wyraźnie artykułując słowa, by aktor, który miał mnie dubbingować, dał radę zsynchronizować swoje słowa z moim ruchem warg.

- A któż to taki? - dziwił się Waldi.

- Podobno doskonały nożownik, przemytnik, wiele razy uciekał z policyjnych obław...

- Nie znam nikogo takiego.

- A o don Josem?

- A ten to kto? - na twarzy Waldiego wykwitł szyderczy uśmiech.

- Jego najlepszy kompan.

- Nie, nie słyszałem o nich.

W tym momencie na plan wkroczyła Sylwia, czyli Śmierć. Była ubrana jak kelnerka, z tą różnicą, że miała bardzo krótką spódniczkę, bluzkę z głębokim dekoltem, pończochy z dużymi oczkami, koronkową przepaskę we włosach i niewielką muszkę na szyi.

- Och! Don...! - wykrzyknęła i okrzyk u wiązł jej w gardle.

Waldi groźnie na nią spojrzał.

- Czegóż panom potrzeba? - zapytała.

- Jedzenia, spania i miłego towarzystwa - rzucił Waldi.

- A macie czym płacić?

Teraz ja zgodnie ze scenariuszem próbowałem wyjąć portfel, ale Waldi był szybszy i z kieszonki wyjął srebrny pierścionek.

- Ładny? - zapytał.

- Ładny - stwierdziła Śmierć oglądając palce dłoni, pomiędzy którymi lśnił nowy klejnot. - Zaraz podam wam wina i chleba ze smalcem.

Reżyser ogłosił krótką przerwę. Powtórzyliśmy jeszcze raz kwestię o Garcii i mogliśmy grać dalej. Sylwia wniosła półmiski i przyniosła dwa kieliszki oraz butelkę wina. Postawiła to przed nami. Jedliśmy i wtedy do sali wkroczyła Andżela, ale jakże odmieniona. Później reżyser chwalił mnie za to, jak autentycznie zdumiony patrzyłem na dziewczynę. Okulary zastąpił ostry makijaż, luźne ubrania zostały wyparte przez powiewną, prześwitującą szatę, która tylko niewielkimi ciemnymi wstawkami maskowała atrybuty kobiecego ciała. To była Noc, która wykonała wokół nas szalony taniec przypominający popisy arabskich tancerek, współczesnych wokalistek popowych i najlepszych grup baletowych gwiazd estrady. Było to widowisko czarujące i uwodzicielskie.

Andżela jeszcze trzy razy je powtarzała, by operator zrobił ujęcia z różnych stron. Na koniec Waldi chwycił ją w pół i posadził sobie na kolanach.

- Może, maleńka, zostaniesz ze mną? - zapytał ją zbliżając swe usta do jej twarzy.

Noc wyśliznęła mu się z objęć i usiadła na stole przede mną, teatralnym gestem stawiając mi na kolanie stopę w bucie na wysokim obcasie.

- Ten wygląda lepiej od ciebie - powiedziała wskazując na mnie.

Miałem grać oszołomionego i wychodziło mi to bez trudu, bo Andżela zaszokowała mnie swoją przemianą w demona kobiecości.

- Mam to! - Waldi zachęcająco obracał w palcach złoty pierścionek z brylantem.

Na ten widok Noc rzuciła się w jego kierunku, otoczyła jego twarz swoimi woalami i wyprowadziła z sali. Temu wszystkiemu przyglądała się Śmierć stojąca za kontuarem.

Nastąpiło kolejne cięcie, przerwa, podczas której przypominałem sobie rolę.

- Wędrowcze, wiesz, kim jest twój towarzysz? - zapytała mnie Śmierć sprzątając ze stołu.

- Domyślam się.

- Nadszedł czas, by spotkała go kara - stwierdziła Śmierć wymownie spoglądając w kierunku drzwi, za którymi zniknęli don Jose i Noc. - Niedaleko jest posterunek policji, wezwę tu kilku... - to mówiąc skierowała się do wyjścia.

Znowu była przerwa i dalej graliśmy. W jadalni pojawił się don Jose.

- Noc jest cudowna, gdy bez reszty oddasz się w jej ramiona - oznajmił przeciągając się.

Chwycił w dłoń gitarę i udawał, że delikatnie przeciąga po jej strunach grając jakąś melodię. Domyślałem się, że potem w studiu zostanie dograna odpowiednia fraza muzyczna. - Ty wolisz gładzić kształty butelki...

- Śmierć pobiegła na posterunek policji - powiedziałem.

Waldi szybko zebrał swoje rzeczy, kask, rękawiczki, kurtkę, i wybiegł. Za chwilę wrócił.

- Skąd wiesz, że Śmierć tam pobiegła? - zapytał podejrzliwie.

- Wiem.

- Masz z nią konszachty, a to gorsze, niż podpisać pakt z diabłem.

Waldi wybiegł i rozległy się brawa ekipy filmowej. Nagraliśmy tę scenę bez dubli, a podobno z Waldim graliśmy jak natchnieni.

- Teraz Waldi odpocznie, a z Pawłem przeniesiemy się do biblioteki - ogłosił reżyser. - Później, bez Pawła, w plenerze dokręcimy scenę przybycia żandarmerii otaczającej karczmę.

Do nowej sceny musiałem się przebrać w normalne spodnie i marynarkę. Poszedłem do swojego pokoju. Gdy na moment usiadłem na zasłanym łóżku, poczułem jak pod prześcieradłem zaszeleścił jakiś papier. Była to zaklejona biała koperta. W środku był krótki list. Przeczytałem go natychmiast.

Czekam o północy przy mauzoleum. Muszą Ci coś zdradzić.

Przyjaciółka

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY

UWIĘZIONY DON JOSE * ZDJĘCIA MARCINA * SMUTNE LOSY DON JOSEGO *

SPOTKANIE O PÓŁNOCY * ŚLADY WŁAMYWACZA

Zastanawiało mnie, kto mógł się przedstawiać jako moja przyjaciółka? Luscinia? Raczej nie, ona przyszłaby do mnie i wprost o wszystkim powiedziała. W grę wchodziły Andżela lub Sylwia.

Jeżeli to była Andżela, to mogłem spodziewać się pułapki zorganizowanej przez operatora. Mimo to postanowiłem udać się na to spotkanie.

Przebrałem się i zszedłem do biblioteki w komnacie na prawo od sieni na parterze. Stały tam regały z książkami, opasłymi tomami i księgami kunsztownie oprawionymi w skóry. Był to zbiór książek pani Joanny. W kącie stał biały biec kaflowy, na ścianach, w wolnych miejscach wisiały obrazy, a pośrodku pomieszczenia znajdowały się okrągły stolik, przykryty grubą narzutą, i dwa krzesła. Oświetleniowiec przesłonił okno, by w środku było trochę ciemniej, a jednocześnie punktowe światło skierowano na moją twarz. Nie musiałem się odzywać, bo aktor dubbingujący mnie miał w tym czasie opowiadać o najeździe policji na karczmę i mojej pracy nad rękopisami w starej bibliotece. Byłem przecież naukowcem w podróży, który przypadkiem spotkał sławnego gangstera. Cała moja gra ograniczała się do robienia mądrej miny i udawania, że studiuję kroniki i oglądam jakieś listy spreparowane przez rekwizytora. Po godzinie pracy operatora i oświetleniowców mogłem odpocząć. Na krześle obok mnie przysiadł się elegant ze scenariuszem w dłoni.

- Sceny poznania Carmen nakręcimy jutro - powiedział. - Pan wie, że film to sztuka iluzji, więc teraz przeniesiemy się na koniec opowieści. Zagramy scenę w strażnicy, gdzie policjanci trzymają schwytanego don Josego. Pan wcześniej miał przelotną znajomość z Carmen, która ukradła panu pewien przedmiot i to właśnie jego znaleziono przy bandycie. Przy okazji wysłucha pan spowiedzi bandziora.

Asystent reżysera poprosił nas, byśmy wyszli z biblioteki, bo teraz miały być tu kręcone ujęcia tańczącej Andżeli, której osoba podczas mojej pracy cały czas tkwiła mi w pamięci. Wykorzystałem okazję i zostałem w komnacie, by stojąc za operatorem przyjrzeć się dziewczynie. Chciałem wyczytać z jej spojrzeń, zachowania, czy to ona jest autorką tajemniczego zaproszenia na spotkanie.

Noc wykonała swój taniec, który później miał być komputerowo nałożony na ujęcia, gdy studiowałem pisma w bibliotece. Obserwowałem jej zachowanie, ale ona albo była świetną aktorką, albo nie napisała listu do mnie. Wyglądała na całkowicie pochłoniętą tańcem.

Po kilkunastu minutach przeszedłem do kuchni, która teraz zamieniła się w obskurny posterunek policji. Statyści grający policjantów byli przebrani w wojskowe mundury, mieli długą broń, a ich biurka przypominały bardziej stoły z niedojedzonym śniadaniem niż miejsce pracy.

- Chodzi o to, aby widzowi dawkować poczucie grozy - tłumaczył mi elegant. - Najpierw jesteśmy tu, potem schodzimy do ciemnej celi, gdzie pogrążony w smutku don Jose opowie panu dramatyczną historię swej miłości do Carmen.

Zająłem się studiowaniem swojej roli i po kilkudziesięciu minutach rozpoczęły się zdjęcia. Wszedłem z dworu do posterunku.

- Dzień dobry! - przywitałem się z policjantami. Byli to adepci jakiegoś kółka teatralnego z Wrocławia. Jeden z nich, który miał na rękawie przyszyte belki świadczące o wyższym stopniu, zdjął nogi z biurka. - Panowie mnie wzywali?

- Tak, mamy coś, co kiedyś do pana należało - odparł dowódca i z szuflady wyjął telefon komórkowy, który pierwszy raz widziałem na oczy. Był to jakiś nieznany mi model z aparatem fotograficznym, rozbudowaną klawiaturą, ekranikiem mieniącym się mnóstwem kolorów.

- Jak to? - spytałem zaskoczony.

- No tak, wie pan przecież, ten piękny telefon znają wszystkie dzieciaki w okolicy. Otóż znalazł się, oddaję go panu.

- To jest... - przerwałem nieco zakłopotany - właściwie go zgubiłem...

- Miał to hultaj znany z tego, że dla błahostki potrafiłby zabić każdego. Pana znajomi uznali już pana za zmarłego, ale jak słyszałem pan zniknął na czas jakiś w bibliotece?

- To prawda - przyznałem.

- I niech ktoś teraz powie, że nasza policja nie potrafi łapać bandytów - z dumą oświadczył dowódca.

- Wyznaję, że wolałbym raczej stracić ten telefon, niż musieć świadczyć przed sądem po to, aby wyprawić na szubienicę biednego nieboraka, zwłaszcza że... zwłaszcza... - szukałem odpowiednich słów.

- Nie musi pan - dowódca machnął ręką. - Ten łobuz już dość narozrabiał, że starczyłoby odpowiednich wyroków na tuzin takich jak on. Dałby Bóg, aby on tylko kradł! Ale on popełnił wiele morderstw, jedno okropniejsze od drugiego.

- Jak się nazywa?

- Znają go w okolicy pod mianem Jose Navarro, ale ma jeszcze inne przezwiska. Może chce pan mu się przyjrzeć raz jeszcze? Pan jest naukowiec, to może napisze jakiś artykuł na ten temat, i dobrze wspomni o policji, o naszym posterunku.

- Oczywiście.

- Młody! - dowódca krzyknął do jednego z posterunkowych. - Zaprowadź pana do celi!

Żołnierz wstał, brzęknął pękiem kluczy i podszedł do drzwi prowadzących do piwnicy.

- Stop! - krzyknął reżyser.

Jeszcze kilka razy powtarzałem pojedyncze kwestie, by operator mógł nakręcić moją rozmowę z dowódcą z różnych punktów widzenia. Następnie kamera ustawiła się za moimi plecami i kręcono moje zejście do piwnicy, na wszelki wypadek trzy razy. Potem operator przeniósł się na dół i stamtąd nagrywał jak schodzimy z policjantem do celi. Na dole, na starym sienniku leżał Waldi, ale jakże odmieniony.

Charakteryzatorka nadała jego zdrowej, opalonej cerze ziemistą barwę. Jego ubranie, już inne, było w opłakanym stanie, a on sam miał świeże blizny. Jego zazwyczaj starannie wymodelowane włosy znajdowały się teraz w nieładzie.

Zrobiłem sobie krótką powtórkę roli, a potem rozległ się okrzyk reżysera: „kręcimy!”.

Przywitałem się z don Josem.

- Czy możesz wykupić mszę za moją duszę i raz jeszcze, za mnie, wypić wino w karczmie ,,Del Cuervo”? - poprosił mnie.

- Tak - odpowiedziałem.

- Czy możesz - dodał nieśmiało - zakupić i drugą, za osobę, która pana obraziła?

- Oczywiście, ale nikt, o ile wiem, nie obraził mnie w tym kraju.

Głos Waldiego zazwyczaj tętniący męską siłą teraz drżał, a on sam uścisnął moją dłoń i tym gestem zmusił, bym przysiadł obok niego.

- Czy mogę pana jeszcze poprosić o jedną usługę?... Kiedy będziesz pan wracał do swoich, może będziesz przejeżdżał przez Navarrę, a w każdym razie przez Vittorię, która leży niedaleko?

- Mogę tamtędy jechać.

- To ładne miasto... Dam panu ten medalik - pokazał mi srebrny medalik, który miał na szyi - zawiń go w papier i oddasz go lub każesz oddać dobrej kobiecie, której adres ci dam. Powiesz jej, że umarłem, ale nie powiesz jej jak. To moja matka.

- Czy to wszystko musiało się zdarzyć?

- Musiało... - zapewnił don Jose. - Tak jest, gdy człowiek gna w zaślepieniu...

Waldi powiedział to tak, że mimo woli zebrały mi się łzy, które jednak powstrzymałem, by nie wypłynęły na policzki.

- Brawo! - krzyknął reżyser. - Nie musimy robić dubli. Teraz posiedźcie chwilę spokojnie, niech Zbyszek zrobi odjazd.

Odjazd polegał na tym, że kamera wciąż skierowana na nas wolno odjechała wózkiem po specjalnie w tym celu ułożonych szynach w głąb piwnicy. Zrobiono to w trzech etapach, żeby technicy sprzątnęli tory, które mogły znaleźć się w kadrze. W tym momencie widzowie na ekranie mieli ujrzeć tylko nas dwóch w ciemnym tunelu i miała rozpocząć się opowieść don Josego.

- Koniec na dziś - oznajmił asystent reżysera. - Najpierw kolacja, potem sprzątanie.

Nie poszedłem na wspólny posiłek ekipy, tylko powędrowałem do siebie. Wolałem po całym dniu odpocząć w spokoju, zdała od zgiełku. Przy stole zastałem Marcina, który jadł chleb, pił herbatę i oglądał album ze zdjęciami.

- Cześć! - przywitałem go. - To twoje? - wskazałem na fotografie.

- Tak, zebrało mnie na wspominki - odparł.

- Mogę obejrzeć?

- Proszę - przesunął album w moją stronę.

Wyjąłem chleb, konserwę i grzałką zagotowałem wodę w kubku. Jedząc oglądałem uważnie dzieła Marcina. Po pierwsze zadziwiło mnie, że wszystkie fotografie były czarno-białe, a przeważały wśród nich portrety. Największe wrażenie zrobił na mnie może pięćdziesięcioletni pasterz oparty na lasce, trzymający na rękach białą, dopiero co narodzoną owieczkę.

- To pasterz z Himalajów - wyjaśnił Marcin widząc, że patrzę na tę fotografię.

Gdzie indziej ogromne wrażenie wywarł na mnie tybetański, kilkuletni chłopiec modlący się w klasztorze i patrząca prosto w obiektyw mała Kurdyjka, której twarz była bardzo dojrzała.

- W Azji dzieci nie mają czasu na prawdziwe dzieciństwo - stwierdził Marcin. - Szybciej dojrzewają, szybko muszą zacząć pracować. Jak ci minął dzień? - zapytał, gdy zamknąłem album.

Opowiedziałem mu o swojej pracy na planie filmowym.

- I oni tak mogą nagrywać rwąc akcję? - dziwił się. - To musi aktorów wyrywać z rytmu. Nie potrafiłbym się wczuć w sytuację, która nastąpi po tej, którą bym nagrywał następnego dnia.

- Film to sztuka iluzji - zacytowałem eleganta.

- No tak. A co się stało z don Josem?

- Zakochał się w Carmen i to był początek jego kłopotów.

- Jak się zakochał?

- Wstąpił do wojska. Uciekł do armii po tym, jak w jakiejś burdzie przy grze w karty pobił chłopaka z gangu z innej dzielnicy. Bał się zemsty. Pewnego dnia stojąc na warcie, niedaleko fabryki cygar zobaczył dziewczyny wychodzące z pracy. Wśród nich była Carmen, która wzbudzała zainteresowanie wszystkich mężczyzn, oprócz don Josego, który wciąż rozmyślał o swoim domu.

Carmen, jak to kobieta, zainteresowała się właśnie nim, który nie zachwycał się jej urodą - w tym momencie wziąłem „Carmen” Prospera Merimeego, w przekładzie Tadeusza Żeleńskiego-Boya i zacząłem dalej czytać opis Carmen. - Miała bardzo krótką, czerwoną spódnicę, poniżej której widać było białe jedwabne pończochy, mocno dziurawe oraz maleńkie trzewiczki z czerwonego safianu, przymocowane wstążkami koloru płomienia. Rozchyliła mantylkę, tak aby pokazać ramiona i duży bukiet kasji sterczący zza koszuli. Miała też kwiat kasji w kącie ust i szła kołysząc się w biodrach niby klacz z kordowiańskiej stadniny.

- Czemu kordowiańskiej?

- Bo akcja „Carmen” dzieje się w Hiszpanii - wytłumaczyłem. - Słyszałem, że filmowcy część zdjęć chcą kręcić w Głogowie i we Wrocławiu. To będą sceny z udziałem Waldiego i Luscinii.

Carmen żartobliwie zagadnęła żołnierza i rzuciła mu kwiat kasji. Don Jose uczynił pierwsze głupstwo zachowując kwiat. Następnego dnia do strażnicy wpadł stróż z fabryki mówiąc, że tam kobiety pobiły się i trzeba aresztować jedną z nich. Do zadania tego wyznaczono don Josego, a aresztowaną miała być Carmen. Kobiety pokłóciły się o pieniądze i ranna obraziła Carmen nazywając ją „chrześniaczką szatana”, co miało być obrazą dla Cyganki. Ta w odwecie ugodziła niewiastę. Idąc do aresztu don Jose pozwolił uciec Carmen, bo ta udawała, że pochodzi z tych samych okolic co on. Żołnierza zdegradowano i wsadzono do karceru, gdzie Carmen wysłała mu chleb z piłką do metalu i złotą monetą. Te dwie rzeczy miały mu pomóc w ucieczce.

- I uciekł?

- Nie, don Jose był człowiekiem honoru i dezercję uważał za hańbę. Po wyjściu postanowił oddać sztukę złota. Najpierw jednak postawiono go jak zwykłego szeregowca na warcie przy domu pułkownika, gdzie zobaczył, że Carmen dobrze się bawi w towarzystwie oficerów. Wychodząc z zabawy Carmen zaprosiła go na schadzkę. Po warcie don Jose pobiegł na umówione miejsce i razem przechadzali się po mieście. Chciał jej oddać pieniądze, ale ona kupiła za nie najlepsze frykasy, a potem poszli do jakiegoś domu, gdzie Carmen spłaciła swój dług wdzięczności. Potem namawiała go, by porzucił służbę, a gdy ten nie chciał zdezerterować, rozstali się. Kilka dni później don Jose stał przy murze miasta, w miejscu gdzie przemytnicy przenosili swoje towary. Wtedy pojawiła się Carmen proponując pieniądze w zamian za przymknięcie oka na transporty szmuglerów. Gdy Cyganka postraszyła go, że pójdzie do oficera don Josego i z nim się odpowiednio dogada, zazdrosny żołnierz zgodził się przepuścić wszystkich. I znowu po sprzeczce Carmen okazała mu swą wdzięczność. Pewnego dnia w miejscu stałych schadzek Carmen i don Josego Cyganka pojawiła się w towarzystwie porucznika. Po kłótni don Jose zabił dowódcę i w ten sposób stał się banitą, przystał do przemytników i był czymś w rodzaju cygańskiego męża Carmen.

Po kilku udanych wyprawach Carmen uwolniła swojego prawdziwego męża z więzienia. To Garcia, którego gra Jary. Na biwaku w górach okazało się, że za bandą rzezimieszków podąża pościg. Ostrzeliwana banda zaczęła uciekać i jeden z przemytników został ranny, tak że nie mógł chodzić.

W filmie zagra go Klamka. Don Jose chciał go nieść, ale Carmen i Garcia kazali go porzucić, jednak don Jose nie uczynił tego. Gdy w pewnym momencie zmęczony ułożył go na skale, podszedł Garcia i zastrzelił biedaka. Elegant mówił mi, że te sceny zostaną rozbudowane, by Micha i Klamka trochę dłużej pograli. Z noweli wynika, że potem Carmen próbowała bandzie wystawić do złupienia bogatego, ale i odważnego Anglika. Pierwszy miał go zaatakować Garcia, który mógł polec w tej walce. Gdy zaczajeni bandyci czekali na odpowiednią okazję do uderzenia, grali w karty i Garcia oszukiwał. Tak doszło do pojedynku na noże między Garcią i don Josem, który rzecz jasna wygrał nasz bohater.

- I napadli na tego Anglika?

- Tak.

- Carmen i don Jose żyli długo i szczęśliwie?

- Nie.

- Po kilku kolejnych udanych napadach don Jose wpadł z nową bandą w zasadzkę i ledwo uszedł z życiem. Wtedy postanowił odmienić swoje życie i uciec do Ameryki, ale Carmen znowu namówiła go do powrotu do przemytu, jednocześnie spotykając się z Łukaszem, którego zagra Micha. W oryginale był to pikador, a w filmie będzie to makler. W tym samym też czasie spotkała narratora, czyli mnie. Jutro mamy nagrywać te sceny. Potem Don Jose zabił i Łukasza, i Carmen, po czym zrozpaczony oddał się w ręce policji.

- Smutna historia - stwierdził Marcin.

- Tak, filmowcy ją jeszcze odpowiednio obudują, przystosują do współczesnych realiów i sam jestem ciekaw, co z tego wyniknie.

Spojrzałem na zegarek. Była dwudziesta pierwsza. Marcin pożegnał się i poszedł spać, a ja wyjąłem komputer i zacząłem zastanawiać się nad rozwiązaniem zagadki. Mogli ją rozwiązać tylko zakochani patrzący na obrazy Prószyńskiego. Tylko czy ja w pojedynkę mogłem to uczynić? Może rozwiązaniem były domalowane na obrazach elementy, a więc kościół w „Weselu w Jaworowie”, jakaś twierdza w „Chrystusie w domu Marty i Marii”, tajemnicze znaki w „Orgii rzymskiej” oraz złoty pantofelek i dodatkowa rzeźba w „Tańcu pomiędzy sztyletami”. Cóż one jednak znaczyły?

Kościół i twierdza mogły być rzeczywiście jakimiś wskazówkami, ale reszta? Chciałem raz jeszcze przyjrzeć się pozostałym obrazom, ale wtedy mnie olśniło. Kościół na wyspie i twierdza to są wskazówki dotyczące Głogowa! Przecież głogowska kolegiata stoi na Ostrowie Tumskim, a miasto dawniej było otoczone murami pruskiej twierdzy! Jak żałowałem, że nie mogłem nazajutrz pojechać do miasta, tylko musiałem występować w filmie. Żałowałem też, że gdy kręciliśmy sceny w pałacu w Czernej, nie zwróciłem uwagi, gdzie podziewa się i co robi Jary, mój konkurent do rozwiązania zagadki skarbu.

Powoli zbliżała się północ, więc przygotowałem się do wyjścia. Zamknąłem komputer w skrzynce, z torby wyjąłem swój strój do nocnych przechadzek i kłąb liny. Wolałem wymknąć się oknem, niż narażać się na zauważenie przez lokatorów piętra lub parteru. Skrzydła okien przeraźliwie zaskrzypiały, ale miałem nadzieję, że twardo śpiący Marcin niczego nie usłyszy. Linę przywiązałem do ciężkiej skrzyni, wyszedłem na parapet, rozejrzałem się i szybko zjechałem na ziemię. Przemknąłem się wzdłuż muru, a potem - trzymając siew cieniu wału przeciwpowodziowego - w kierunku mauzoleum. Cały czas wypatrywałem w mroku zaczajonych postaci. Miałem jeszcze pół godziny do umówionego spotkania, więc zakradłem się do mauzoleum, sprawdziłem, czy w środku nie ma nikogo i wymknąłem się na zewnątrz. Teraz ostrożnie, nie robiąc hałasu dotarłem do domku na drzewie i tam czekałem na to, co się wydarzy.

Wkrótce wskazówki mojego zegarka pokazały północ i nic się nie działo. Wpatrywałem się w drzwi budynku, spoglądałem na park i na zamknięte na noc okna pałacu. W pewnym momencie coś jasnego mignęło w wejściu do grobowca. Tam ktoś był! Wstrzymałem oddech i wytężałem wzrok.

Tak, stała tam ubrana w coś jasnego postać.

Zszedłem z drzewa i oglądając się na boki wszedłem do mauzoleum. Czekała tam na mnie Sylwia! Ubrana w samą tylko pidżamę i kapcie. W ręku trzymała latarkę.

- Jesteś - szepnęła.

- Co się stało? - zapytałem.

- Czemu jesteś taki nerwowy? - zaśmiała się dziewczyna widząc, że cały czas rozglądam się.

- Wyznaczyłaś mi spotkanie o północy, zamiast porozmawiać ze mną w dzień. Nie rozumiem, po co te tajemnice?

- Ze względu na Jarego.

- Stało się coś złego?

- Wiesz, że on spotyka się z Andżelą?

- Wiem.

- Skąd?

- Takich rzeczy się nie mówi, tak samo jak nie zdradza się przyjaciółki.

- Ty, nie praw mi morałów! Jak nie chcesz gadać, to po co przyszedłeś?

- Nie wiedziałem, kto napisał ten list.

- Jak chcesz, to sobie pójdę - zrobiła ruch, jakby chciała zejść do dolnej kondygnacji.

- Nie obrażaj się, ale naprawdę nie wiem, o co ci chodzi?

- Chciałam cię uprzedzić przed tą śpiewaczką.

- Czemu?

- Ona coś kombinuje z operatorem.

- Tak? - sytuacja zaczynała mnie trochę śmieszyć. Dziewczyna z jakiegoś powodu uważała, Że musi mnie ostrzec przed konkurentem, o którym doskonale wiedziałem, że będzie chciał zagarnąć skarb.

- Ty się nie śmiej! Słyszałam, jak dziś Andżela w czasie jednej z przerw rozmawiała ze Zbyszkiem. Miała do niego pretensje, że umawia się z Luscinią.

W tym momencie poczułem się trochę głupio, bo wydawało mi się, że Luscinia po tej historii z zamknięciem nas w mauzoleum raczej nie darzy operatora sympatią.

- A wiesz, co on jej odpowiedział? - kontynuowała Sylwia.

Pokręciłem głową.

- Że Luscinia to tylko Carmen i prawdziwym don Josem nie jest Waldi. Myślę, że to ciebie miał na myśli.

- Dziękuję za ostrzeżenie, ale czemu donosisz mi na swoją koleżankę?

- Bo nie lubię, że tak ze wszystkimi coś kręci. Jary proponuje jej przyłączenie się do swojej nowej kapeli, operator czaruje karierą filmową, a Klamka szaleje z zazdrości.

- Żal ci go?

- Jasne, to przecież kumpel.

- A Micha wie o tym wszystkim?

- Co ty, zaraz wszystko wypaplałby Klamce, bo oni trzymają sztamę. Uważają, że to jest najważniejsze i pewnie spraliby Jarego i tego Zbyszka.

- Chyba nie ma sensu tłuc się z kimś, skoro Andżela jest prawie dorosła i sama sobie wybiera towarzystwo?

- Niby tak, ale trzeba mieć jakieś zasady! Jak ma dość Klamki, to by mu o tym powiedziała, a nie tak, okrakiem na barykadzie.

- Ładne mi zasady, że konflikt rozwiązujecie pięściami.

- Takie życie - stwierdziła dziewczyna robiąc śmiertelnie poważną minę. - Jak jeszcze będę coś miała, to wyślę ci SMS-a. Jaki masz numer komórki?

Sylwia w tym momencie wyjęła z kieszonki telefon. Na nocną wyprawę wybrała się w pidżamie i kapciach, nie zapomniała zabrać latarki, ale wzięła też telefon komórkowy. Szybko podałem jej numer, który ona zapisała w pamięci aparatu.

- Leć, ty pierwszy - powiedziała.

Wymknąłem się z mauzoleum, ale zaraz zaczaiłem się pod murem. Chciałem zobaczyć, którędy Sylwia wejdzie do pałacu i posłuchać, czy nie będzie komuś relacjonowała przebiegu spotkania. Mogła być przecież nasłana przez swoich kumpli, Andżelę albo jeszcze kogoś.

Czekałem kwadrans, ale ona nie szła przez park. Wróciłem do grobowca. Sylwii już tam nie było. Pobiegłem w kierunku parku, do swojej liny. Gdy wchodziłem po niej, w łazience zabłysło światło i na moment przez górną część okna widziałem Sylwię. Myła brudne ręce. Błyskawicznie wdrapałem się do pokoju, ostrożnie zamknąłem okno, rozebrałem się, schowałem ubranie i linę do torby, a potem próbowałem zasnąć. Cały czas myślałem, jak dziewczyna dostała się do pałacu?

Przychodziło mi do głowy tylko jedno rozwiązanie: tajne przejście z mauzoleum. Przypomniałem sobie kłębki kurzu we włosach Andżeli, gdy ta nagle zniknęła z operatorem we wnętrzu mauzoleum. Dziewczyna idąc korytarzem pobrudziła sobie włosy. Podobnie pewnie było z Sylwią, która musiała umyć dłonie. A więc operator i dziewczyny znali tajemnicę grobowca. Kto wie, może znała ją i Luscinia? Może przejście prowadziło z celi, gdzie znaleźliśmy szczątki Anny, a śpiewaczka udawała, że nie wie jak wyjść? Musiałem nazajutrz znaleźć czas, by zbadać to miejsce.

Rano obudziłem się z bólem głowy. Miałem męczące sny związane z nadmiarem kłębiących się wokół mnie tajemnic. Nim otworzyłem oczy, do pokoju wszedł elegant niosąc śniadanie.

- Dzień dobry, jak się spało? - zapytał mnie promiennie uśmiechając się.

- Śniły mi się tajne przejścia - odparłem.

- O, w pałacu mamy przecież jedno.

Z wrażenia o mało nie wylałem herbaty.

- Tak? Gdzie? - byłem zdumiony.

- Z piętra do apartamentów pani Joanny, zapomniał pan o nim? To, w którym znaleziono obrazy.

Rzeczywiście zapomniałem o tym przejściu z przedsionka pokoju operatora. Szkoda, że wcześniej nie pomyślałem o tym oczywistym rozwiązaniu problemu, jak dostać się do sypialni pani Joanny, a przede wszystkim do notesu, który złodziej dwa razy próbował ukraść.

- Jakoś wyleciało mi to z głowy - tłumaczyłem się.

- Teraz proszę spokojnie zjeść i przygotować się na spotkanie z Luscinią. Dziś skończy pan grać, ale to może być początek pana kariery, bo chyba pana praca nie jest szczytem pana marzeń?

- Jest - odpowiedziałem.

- No, to chyba jest pan szczęśliwym człowiekiem.

- Jestem, tylko teraz mam wyrzuty sumienia, że bawię się w aktorstwo zamiast pracować.

- Ależ proszę nie mieć żadnych obiekcji. W końcu film to też sztuka, więc pozostaje pan wciąż w kręgu zainteresowań pana resortu.

- No tak - przyznałem śmiejąc się.

Podczas śniadania przejrzałem scenariusz. Było tu więcej kwestii mówionych, ale spodziewałem się, że gdzieś po obiedzie skończę pracę. Cały czas słyszałem odgłosy stukania, dźwięki pracujących pił dobiegające z góry. Zastanawiało mnie, co się tam dzieje. Ubrałem się i wyszedłem z pokoju. Klatką schodową w wieży nieustannie, w górę i w dół, chodzili technicy niosący jakieś deski, kable, meble. Domyślałem się, że na strychu powstawała scenografia do kolejnych zdjęć. Zszedłem do łazienki, klatką schodową z metalowymi schodami, i zajrzałem do sali kominkowej. Życzyłem „smacznego” jedzącym filmowcom, a tak naprawdę sprawdzałem, czy operator jest na dole. Był i żywo o czymś rozprawiał z reżyserem. Ucieszył mnie ten widok i po porannej toalecie pobiegłem na górę do przedsionka pokoju operatora. Miałem ze sobą moją małą latarkę i szkło powiększające. Oglądałem zamek w drzwiach zamykających tajne przejście. Świeże rysy na metalowych częściach świadczyły o tym, że ktoś otwierał je z dużą wprawą posługując się wytrychem.

- Co ty tu robisz? - aż podskoczyłem z wrażenia słysząc za sobą czyjś głos.

To była Luscinia, która przyglądała mi się z wielką uwagą.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY

CARMEN NAD BRZEGIEM ODRY * WYCIECZKA DO ZABYTKÓW GŁOGOWA * PAMIĄTKOWA TABLICA * CZY JESTEM BELFREM? * PODPOWIEDŹ MARCINA

Powoli wyprostowałem się szukając w myślach wiarygodnie brzmiącego powodu, dla którego oglądałem drzwi do tajnego przejścia. Życie nauczyło mnie, że każde kłamstwo ma krótkie nogi i najprościej mówić prawdę.

- Sprawdzałem, czy nikt nie korzystał z tego korytarza - powiedziałem.

- Czemu cię to interesuje? - zapytała Luscinia.

- Podejrzewam, że tędy przechodził włamywacz, który chciał ukraść z pokoju pani Joanny notes z notatkami Prószyńskiego.

- I co?

- Wchodził właśnie tędy. Na zamku widać ślady otwierania go wytrychem.

- Jesteś specjalistą od włamań? - powątpiewała artystka.

- W pewnym sensie tak. Moja praca w ministerstwie polega między innymi na sprawdzaniu zabezpieczeń prywatnych kolekcji i muzeów. Nie raz widziałem, jak wygląda zamek po otwarciu go wytrychem.

Luscinia obejrzała się za siebie. Nagle przytuliła się do mnie, rękoma obejmując mnie za szyję.

- Ktoś idzie - szepnęła mi do ucha.

Klatką schodową obok kuchni wspinali się reżyser, elegant i operator. Na nasz widok zrobili kwaśne miny, a Luscinia gwałtownie odskoczyła ode mnie.

- Pokazywałam Pawłowi... - zaczęła kłamać.

- Idź się przebrać - przerwał jej reżyser. - Ty też! - krzyknął na mnie.

Poczułem się jak uczniak złapany przez rodziców na skradzionych ukradkiem pocałunkach z pierwszą szkolną miłością. Poszedłem do swojego pokoju, gdzie założyłem zestaw „ubrania podróżniczego” dostarczony jeszcze wczoraj przez panią kostiumograf. Były to fabrycznie nowe rzeczy, podobne w stylu do tych, które miał wczoraj na sobie Waldi. Zastanawiałem się, czy nie będę w związku z tym wyglądał jak jego kalka, ale on przecież był zabójczo przystojny i był gwiazdą. Chciałem mieć jak najszybciej za sobą ten filmowy epizod i zająć się zagadką.

Wyszedłem przed pałac, gdzie czekał mikrobus, który miał przewieźć na plan Luscinię, Waldiego, reżysera, eleganta i mnie. Jechaliśmy nad Odrę, gdzie operator wypatrzył dobry plener.

W samochodzie pan Bogumił przysiadł się do mnie.

- Panie Pawle... - zrobił pauzę - dziś pozna pan Carmen. Wiemy, że doskonale pan ją zna...

- Proszę bez prywatnych insynuacji - Luscinia próbowała zażartować.

- W filmie zrobimy tak, że po pracy w bibliotece wybrał się pan na spacer nad rzekę - kontynuował elegant. - Specjalnymi filtrami w obiektywie kamery zamienimy ranek w wieczór. Mamy mało czasu, nim słońce zacznie mocno palić, więc w pierwszych ujęciach musi się pan skupić...

Po półgodzinie wędrowałem wzdłuż Odry z rękoma w kieszeniach spoglądając z uśmiechem na ogniska, przy których bawiła się młodzież, wynajęci młodzi adepci sztuki aktorskiej. Zgodnie ze scenariuszem usiadłem na brzegu i zapaliłem cygaro. W tle trwała zabawa i wtedy pojawiła się Carmen. We włosy miała wpięte kwiaty jaśminu, które odurzająco pachniały, już na planie przebrała się w kostium filmowy, czyli krótkie i obcisłe szorty i skąpą czarną bluzeczkę na ramiączkach, z najwyżej dziesięcioma centymetrami materiału między dekoltem a odsłoniętym brzuchem. Nie było wcale ciepło, ale posmarowano ją jakaś maścią rozgrzewającą, żeby nie czuła chłodu. Na nogach miała jedynie klapki. Usiadła obok mnie. Przez grzeczność chciałem wyrzucić cuchnące cygaro, ale ona zatrzymała mnie gestem.

- Może masz papierosa? - zapytała.

Oczywiście, że miałem wciśniętą przez rekwizytora paczkę. Poczęstowała się i paląc rozmawialiśmy.

- Czemu mężczyzna o tej porze jest w takim miejscu sam? - zagadnęła mnie.

- Powinienem się czegoś tu obawiać?

- Chodzi mi o towarzystwo dziewczyny. Pewnie nie jesteś stąd?

- Nie.

- Z daleka? - uśmiechnęła się porozumiewawczo.

- Tak. A ty jesteś stąd?

- I tak, i nie. Czasami czuję się tak, jakby cały świat leżał u mych stóp, a niekiedy boję się, że chce mnie zmiażdżyć.

- Może za dużo chcesz od niego brać? Czasami trzeba też coś dać, bezinteresownie.

- I ty tak potrafisz?

- Staram się.

- A co w tej chwili chciałbyś dać światu?

- Twoje zdjęcie.

- Jesteś fotografem?

- Nie, czasami pisuję artykuły i sam robię do nich zdjęcia.

- Nie masz przy sobie aparatu.

- To mi wystarczy - powiedziałem wyjmując telefon komórkowy. Miałem wrażenie, że gram w reklamówce i nagle, roześmiałem się.

- Stop! Co jest?! - wrzasnął reżyser.

- Trzeba zmienić dialog - wyjaśniłem. - Przecież to jest reklama jakiegoś tam telefonu, a na to się nie zgadzam.

- Co ty pleciesz? - dziwił się reżyser.

- Paweł ma rację - wtrąciła się Luscinia. - Jest taka niezbyt inteligentna reklama jakiejś tabletki na kłopoty z żołądkiem. Facet siedzi z kobietą w restauracji i prosi kelnera o miętę. Babka pyta: „Zgaga?”, a facet z poważną miną odpowiada: „Nie, ja lubię miętę”.

- To co szanowny gwiazdor Paweł Daniec gotów jest powiedzieć na temat tego telefonu? - pytał wściekły reżyser.

- „Spróbuję tym”.

Reżyser drapał się po głowie, konsultował z elegantem i operatorem.

- Dobra, mów co chcesz - machnął ręką.

Powtórzyliśmy ostatnie trzy kwestie i wyjąłem telefon, zrobiłem zdjęcie Carmen, ale gdy próbowałem schować aparat do kieszeni, ona zaczęła go oglądać jak dziecko nową zabawkę.

- A co mi dasz bezinteresownie? - zapytała Carmen oddając gadżet.

- Mogę zaprosić cię na kolację.

- Bądź za godzinę na rynku...

Teraz nastąpiło cięcie. Następną scenę, spotkania na rynku we Wrocławiu, miano kręcić z daleka, by nie było widać, że po nadodrzańskich bulwarach spaceruje z Carmen jakiś młody aktor, a nie ja. Po kolacji Carmen miała namówić mnie na wróżby w jej domu. I teraz ekipa filmowa przenosiła się do pałacu, gdzie na strychu przygotowano dekorację przedstawiającą wnętrze kryjówki Carmen. Luscinia przebrała się, zdejmując filmowy kostium, wsiedliśmy do mikrobusu i pojechaliśmy do Czernej.

Zbliżało się południe, gdyśmy z Luscinia trzymając się za ręce wspinali się po schodach prowadzących na strych, a przed nami podążał operator. Rozpoczynaliśmy ujęcie po przejściu zaledwie kilku schodków.

Strych wyglądał imponująco ze swymi grubymi belkami, zapachem wielowiekowego kurzu i wielkim mechanizmem starego kołowrotu, którym kiedyś tu wciągano towary i worki ze zbożem.

Pośrodku tego rusztowania wybudowano wnętrze chaty wynajmowanej przez Carmen. Pośród trzech ścian było wielkie łoże, kufry, szafa, stół z dwoma krzesłami i „kącik toaletowy” z umywalką i lustrem za parawanem.

Weszliśmy do pokoju i Carmen najpierw przebrała się za parawanem w „strój do wróżenia”, bardziej przypominający ten, z jakim kojarzą się nam Cyganki. Z kufra wyjęła karty i zaprosiła mnie do stolika.

- Może zrobisz mi zdjęcie, jak ci wróżę? - zaproponowała.

- Z ochotą - wyjąłem telefon i w tej chwili do pomieszczenia wszedł ktoś ubrany na czarno, w kominiarce.

- Kto to? - zapytał nowo przybyły.

- Payllo - co w narzeczu cygańskim oznaczało człowieka białego. Zerwałem się z miejsca, aby bronić się przed ewentualnym atakiem.

- On zdjął kominiarkę i naszym oczom ukazał się don Jose, czyli Waldi.

- To ty? - zapytał z niedowierzaniem.

- Jeszcze cię nie schwytano? - zadrwiłem.

W tym momencie Luscinia wydobyła z siebie potok słów, które pochodziły chyba z języka Romów. Przy okazji wykonała wymowny gest podrzynania gardła, co miało sugerować widzom, że po przepowiedzeniu mi samych pomyślnych zdarzeń chciała mnie zamordować. Don Jose odpowiedział jej coś, a potem ona obrażona usiadła na łóżku, zaś don Jose wyprowadził mnie za drzwi.

Zrobiliśmy jeszcze kilka dokrętek i zdjęcia przeniosły się do wielkiej konstrukcji obok „pokoju Carmen”, gdzie na rusztowaniu rozwieszono jakiś specjalny, niebieski materiał. Słyszałem, że w telewizji coś takiego nazywa się blue boxem. Aktorzy występujący w takim miejscu mogli być dzięki specjalnym komputerowym technikom przeniesieni w dowolne miejsce. Tu mieliśmy iść po ruchomych bieżniach wykorzystywanych do symulowania biegu w nowoczesnych klubach sportowych. Nam ustawiono taśmę na wolny chód i tak mieliśmy maszerować, a potem w studiu miano dodać nam plenery wrocławskiej Starówki. Szliśmy w milczeniu kilka minut.

- Wciąż prosto, a dojdziesz do mostu - powiedział Waldi na znak dany przez reżysera.

Jak już wspominałem, scena ta miała być w filmie wcześniej, nim spotkałem don Josego w celi i opowiedział mi o losach swojej miłości do Carmen. Dla mnie najważniejsze było to, że wreszcie byłem wolny. Koniec mej pracy w filmie nagrodzono oklaskami, a ja odpowiedziałem ukłonami. Uścisnąłem dłonie wszystkim obecnym na planie i czym prędzej zbiegłem do swojego pokoju. Nawet nie chciałem czekać na obiad. Spakowałem do torby potrzebne mi rzeczy i wyszedłem do wehikułu. Przy bramie wyjazdowej zatrzymali mnie młodzi przyjaciele Jarego.

- Dokąd jedziesz? - zapytał mnie Micha.

- Do Głogowa, na wycieczkę - odpowiedziałem.

- Zabierzesz nas ze sobą? - Cóż mogłem zrobić, zgodziłem się, a oni wsiedli do wehikułu i zaczęli podziwiać jego wnętrze.

- Powiedz, skąd go wytrzasnąłeś? - wypytywał mnie Micha.

- Ze złomowiska - żartowałem.

- Sam go składałeś?

- Nie, zrobił to znajomy mechanik.

- Po co ci tyle zegarów?

- Bo to skomplikowany mechanizm.

Zacząłem im opowiadać o sposobie zmiany biegów i chłopcy przyzwyczajeni do prostej konstrukcji volkswagenów pogubili się.

- Nie lepiej było kupić jakieś małego fiata?- dopytywała się Andżela. - Jechałby z taką samą zawrotną prędkością pięćdziesięciu kilometrów na godzinę, a paliłby mniej paliwa niż ta landara.

Stosowałem metodę mojego szefa, Pana Samochodzika, który swoim wehikułem zdolnym błyskawicznie rozpędzić się do prędkości dwustu kilometrów na godzinę zawsze jeździł wolno. Wolna jazda trochę denerwowała młodych ludzi.

- Normalnie na trasie jadę osiemdziesiątką - odpowiedziałem. - Jestem odpowiedzialnym kierowcą, więc nie bawię się w rajdy, a poza tym to tylko wycieczka.

- Ja swoim golfiakem wyciągnąłem sto pięćdziesiąt - pochwalił się Micha.

- Szalona jazda, speed, ma siostro, jedźmy dziś raczej ostro - zrymował Klamka.

- Wiesz, że brawura młodych kierowców i nadmierna prędkość jest częstą przyczyną wypadków? - pouczyłem go.

- Powinieneś być nauczycielem - stwierdziła Andżela.

- Nie miałbym anielskiej cierpliwości - roześmiałem się.

Powoli dojechaliśmy do Głogowa.

- Chcecie zwiedzić zamek? - proponowałem młodzieży chcąc w samotności zwiedzić kolegiatę.

- A ty, w które miejsce jedziesz? - zapytała Andżela.

- Do kolegiaty.

- Jedźmy tam - stwierdził Micha. - Może przy okazji zostaniesz naszym przewodnikiem?

Pozostało mi jedynie pogodzić się z ich towarzystwem, chociaż szczególnie nie na rękę była mi obecność Andżeli, która mogła mnie przecież szpiegować, a potem wszystko przekazać Jaremu lub operatorowi.

Zaparkowałem wehikuł na Ostrowie Tumskim, przy jakiejś szkole i poprowadziłem wycieczkę do odbudowywanej po zniszczeniach ostatniej wojny kolegiaty. Kapituła głogowska według tradycji została założona w czasach Bolesława Krzywoustego. Prawdopodobnie w miejscu obecnej świątyni stały wcześniej dwie inne, romańskie budowle, a w jednej z nich, według relacji Galla Anonima, mieszkańcy modlili się podczas sławnego oblężenia w 1109 roku. Około połowy XIII wieku miała charakter późnoromańskiej bazyliki trzynawowej. Pozostałościami z tamtego okresu są boczne ściany prezbiterium i półkolumny arkady tęczowej. Na początku XV wieku świątynię przebudowano, nadając jej gotycki charakter. W końcu XVI wieku wzmocniono ściany zakrystii i małego chóru. Obecną wieżę wzniesiono w pierwszej połowie XLX wieku po zawaleniu się poprzedniej. Wieżę łączy z kościołem galeria, na którą wchodzi się z chóru, gdzie można dostać się po schodkach w północnym narożniku kolegiaty. My weszliśmy do remontowanej budowli przez drzwi w północnej ścianie. Wnętrze hali było wysprzątane, ale nie było tam wyposażenia, zniszczonego podczas działań wojennych. Wstawiono nowe witraże, wyremontowano dach, odsłonięto wejścia do krypty. Zapytaliśmy robotników, czy możemy zwiedzić świątynię. Nie byli zajęci pracami na wysokości, więc pozwolili nam obejrzeć co nas interesuje.

Młodzi ludzi zaciągnęli mnie najpierw do podziemi, gdzie mogliśmy obejrzeć zarysy fundamentów romańskiego kościoła. Potem wszyscy rozeszliśmy się po kościele. Wykorzystując, że młodzież udała się w okolice dawnego ołtarza, przeskoczyłem barierki i wdrapałem się na chór, a stamtąd wąskim przejściem po schodach na galerię i do wieży. Czułem się prawie jak na średniowiecznym zamku, ale nie zauważyłem niczego, co mogło być związane z zagadką.

Usiadłem na moment na drewnianych schodkach w wieży i zastanawiałem się, jakie przesłanie próbował przekazać Prószyński domalowując na obrazie „Wesele w Jaworowie” kościół podobny do głogowskiej kolegiaty, ale nic mi nie przychodziło do głowy.

- Nad czym tak dumasz? - zapytała mnie Andżela, która niespodziewanie zakradła się do wieży.

- Nad niczym ważnym - odpowiedziałem. - Chodźmy, bo nas ktoś jeszcze stąd przegoni.

Wróciliśmy do reszty wycieczki i razem wyszliśmy z kolegiaty.

- A teraz dokąd? - interesował się Micha.

- Do fortu Malakoff - wyjaśniłem.

Wróciliśmy nad Odrę, skręciliśmy w prawo i wzdłuż jej lewego brzegu maszerowaliśmy ścieżką na zachód. Przeszliśmy przez tory kolejowe i z dala widzieliśmy przysadzistą sylwetkę wieży.

- Wygląda groźnie i tajemniczo - ocenił Micha.

Pierwszy pobiegł obejrzeć obiekt. Wkrótce i my weszliśmy do środka.

- Co tu było? - spytał Micha.

- To była wieża artyleryjska twierdzy Głogów - tłumaczyłem młodzieży. - Pomysł wybudowania twierdzy w Głogowie zgłosił austriacki gubernator i około 1640 roku miała dziewięć bastionów połączonych wałami. Od 1632 do 1642 roku fortecę zajmowali kolejno Sasi, Szwedzi, Brandenburczycy i ponownie Szwedzi. W czasie wojny śląskiej Prusacy opanowali miasto w 1741 roku i to oni rozbudowali twierdzę, oskarpowali ziemne umocnienia cegłami, wybudowali w narożnikach kawaliery. W 1806 roku po miesięcznym oblężeniu twierdza została zdobyta przez wojska francuskie. O wiele gorsze było następne, prowadzone przez wojska rosyjskie i pruskie na przełomie 1813/1814 roku, które zakończyło się podpisaniem przez Francuzów kapitulacji 10 kwietnia 1814 roku. Obrońcy byli w tak tragicznej sytuacji, że z głodu zjadano psy, koty i szczury.

W 1902 roku władze miejskie otrzymały zgodę na likwidację warowni i rozbudowę miasta poza jej mury. Ta wieża artyleryjska to jedna z nielicznych dobrze zachowanych pozostałości dawnych fortyfikacji. Jak widzicie, ma ona dwa piętra i jedno podziemne służące jako prochownia. Zadaniem tego obiektu leżącego u zbiegu Starej Odry i Odry była obrona miasta od północy i zabezpieczenie rzeki przed sforsowaniem.

- A czemu tu przyszedłeś? - dopytywała się Andżela.

- Pytasz, bo chcesz wiedzieć, czy to ma jakiś związek z zagadką Prószyńskiego? - uśmiechnąłem się. - Wydaje się, że ma, a jaki, to sami pomyślcie. Przecież należycie do konkurencyjnego zespołu poszukiwawczego, więc nie mogę wam zdradzić wszystkich tajemnic. Może też być tak, że moje przypuszczenia są fałszywe... Idziecie ze mną dalej?

- Idziemy - stwierdził Micha.

Nim wyszliśmy, jeszcze raz obejrzeliśmy wnętrze fortyfikacji. Wieża miała około dwudziestu metrów średnicy. W środku, w cylindrycznej mini-wieży znajdowała się klatka schodowa. Sklepienie parteru i podłoga piętra zawaliły się. Moją uwagę zwróciły dwa pomieszczenia bojowe po obu stronach wejścia i strzelnice nawet w klatce schodowej, co sugerowało, że zakładano, iż obrońcy będą walczyć nawet wtedy, gdy wróg znajdzie się bezpośrednio koło wieży lub nawet w jej wnętrzu.

Wróciliśmy do wehikułu i przejechaliśmy nim na południowy brzeg Odry. Zaparkowałem auto na strzeżonym parkingu przed dużym hotelem i przeszliśmy w kierunku odbudowanej głogowskiej Starówki. Przy dawnych murach miejskich skręciłem w prawo do fosy twierdzy głogowskiej. Gdy byliśmy na wysokości sądu, po lewej stronie ujrzeliśmy niewielki skwerek.

- Chodźcie, coś wam pokażę - wskazałem na tablicę wmurowaną w ścianę fosy. - Po oblężeniu w 1814 roku wszystkie mosty i bramy twierdzy były zniszczone, więc by kapitulujące wojsko francuskie wyszło, trzeba było zbudować specjalny most. Mniej więcej na wysokości, na jakiej się znajdował, wmurowano tablicę z pamiątkowym napisem: „Dnia 17 kwietnia 1814 roku wymaszerował przez to przejście garnizon francuski pod wodzą swojego komendanta, generała dywizji barona Laplane w sile 1800 ludzi, na stokach wałów złożył broń i został wzięty do niewoli”.

Gdy szliśmy dalej, pokazałem młodzieży zamurowane wejścia do kazamat i korytarzy kontrminowych służących do podkładania ładunków wybuchowych pod umocnienia oblegającego nieprzyjaciela i jego podkopy. Potem wspięliśmy się po schodach i doszliśmy do ruin kościoła pod wezwaniem świętego Mikołaja. Najpierw w tym miejscu zbudowano bazylikę romańską, ale spłonęła ona pod koniec XIII wieku i w jej miejsce wzniesiono nową gotycką świątynię - bazylikę o czteroprzęsłowym korpusie nawowym i czteroprzęsłowym prezbiterium. Później wielokrotnie ulegała ona spaleniu i w końcu zniszczono ją podczas drugiej Wojny światowej. Cenne wyposażenie spaliło się lub zaginęło po wojnie.

- Nie spodziewałem się, że gdzieś w Polsce, w centrum miasta można znaleźć takie ruiny - dziwiła się Sylwia.

- A byłaś na podwórku mojej kamienicy? - zapytał Micha. - Byłaś i widziałaś. Tu przynajmniej coś próbują odbudować - wskazał na odnowiony budynek ratusza i ładne kamieniczki.

- Czasami wydaje mi się, że państwo tylko czeka, by wyburzyć nasz dom, jak wszyscy jego mieszkańcy umrą; mówię ci, beznadzieja.

Nie weszliśmy do kościoła ogrodzonego płotem, tylko wróciliśmy do wehikułu.

- I co odkryłeś podczas tej wycieczki? - podpytywała mnie Andżela. - Jakie masz z niej korzyści?

- Nic nie odkryłem - przyznałem. - Jedyna korzyść, że zobaczyliście kilka zabytków Głogowa, a to też dużo.

- Belfer - roześmiała się Sylwia. - Zupełnie jak nasza pani od geografii.

- Wolę wysłuchiwać waszych docinków, oglądać ciekawe miejsca, niż siedzieć w kawiarni - odparłem.

- Belfer do kwadratu! - warknęła Andżela.

- Daj na luz, dziewczyno - strofował ją Micha. - A nuż trafi ci się na studiach coś związanego z Głogowem i wtedy błyśniesz wiedzą.

- Powiedzcie, co studiujecie? - poprosiłem.

- Z Klamką dostaliśmy się na ten sam kierunek, do Akademii Muzycznej w Gdańsku - powiedział Micha.

- Ja zdałam na architekturę - pochwaliła się Sylwia.

- Mnie nie przyjęli do Filmówki, więc czeka mnie rok na bezrobociu i ględzenie starych, że muszą mnie utrzymywać - żaliła się Andżela.

- Nie musisz zmarnować tego roku, tylko zapisz się do jakiegoś kółka teatralnego, co cię lepiej przygotuje do egzaminów - radziłem jej. - Poszukaj jakiejś pracy, zawsze w życiorysie lepiej będzie wyglądało, że robiłaś cokolwiek, niż że gapiłaś się w telewizor i marzyłaś o niebieskich migdałach.

- Nie potrzebuję morałów! - krzyknęła Andżela.

- Mówię jej to samo, rób cokolwiek, bo jak raz zgnuśniejesz, to potem już trudniej wyrwać się z takiego bagna - Klamka pierwszy raz nie rymował. - Wiesz, baby swój rozum mają i nie da im się niczego wytłumaczyć.

Widziałem we wstecznym lusterku, że Sylwia siedząca obok Andżeli podczas wywodów koleżanki tylko zdenerwowana przewracała oczami, ale nie odezwała się ani słowem. Zapadło niezręczne milczenie, trochę przyspieszyłem, ale specjalnie nie włączałem wyższego biegu, by silnik porykiwał jak duszony orkanem rumak, a wehikuł wciąż w oczach młodych wyglądał jak nieporadny grat.

W Czernej młodzież podziękowała mi za wycieczkę i pobiegła na kolację, a ja wybrałem się na spacer po parku. Zastanawiałem się, czy poszedłem dobrą drogą, by odszukać ukryty skarb.

Może zamiast uganiać się za różnicami między oryginałami a kopiami Prószyńskiego powinienem poszukać rozwiązania zagadki ukrytego na obrazach? Zastanawiało mnie też, że moi konkurenci w gruncie rzeczy nie przejawiali tak dużego jak się spodziewałem zaangażowania w poszukiwania.

Na razie postanowiłem poszukać ukrytego przejścia z mauzoleum do pałacu.

Wszedłem do grobowca i zszedłem do podziemi. Teraz uważnie oglądałem każdy skrawek muru, przyglądałem się, czy żadna z trumien nie była poruszona i nigdzie nie mogłem znaleźć wejścia. Spodziewałem się podobnego mechanizmu jak ten zamykający celę, w której spoczywała Anna, ale niczego takiego nie znalazłem. Wróciłem na górę i patrzyłem na krzyż ułożony z granitowych płyt i pozostałe płyty z piaskowca i też nie dostrzegłem niczego nadzwyczajnego.

Czułem, że zaczynam się gubić. Do tej pory rozwiązywanie zagadek przychodziło mi z mniejszym lub większym trudem, ale zawsze robiłem jakieś postępy. Tu, w Czernej, stałem w miejscu i jedyne co udało mi się odkryć, to sposób, w jaki złodziej dostał się do pokoju pani Joanny.

Wróciłem do siebie i rzuciłem się na łóżko. Leżałem wpatrując się w plamy na suficie i próbowałem sobie przypomnieć, czy nie przegapiłem żadnego istotnego szczegółu. W takiej sytuacji zastał mnie Marcin, który przyszedł z kolacji.

- Coś nie tak? - zapytał.

- Wszystko w porządku.

- Ale widzę, że coś cię dręczy.

Milczałem.

- Chodzi o tę zagadkę? - domyślił się.

Kiwnąłem głową.

- Może wybrałeś nieodpowiedni sposób?

Wzruszyłem ramionami. Marcin usiadł na krześle i długo mi się przypatrywał.

- Chyba musisz od czegoś zacząć - powiedział po chwili.

- Tak, tylko od czego? - w moim pytaniu było wiele goryczy.

- Chyba za bardzo ci zależy na odszukaniu tego skarbu. Dlaczego?

To było dobre pytanie! Czy w grę w chodziła ambicja, chęć pokazania swojej wyższości, może zaimponowania Luscinii?

- Jesteś zakochany?

Spojrzałem na Marcina zdziwiony.

- No tak - Marcin kiwnął głową. - Przecież rozwiązanie znajdą tylko zakochani patrzący na obrazy. Tak?

- Tak, ale co ma do rzeczy stan duszy patrzącego?

- A na co zwraca uwagę osoba zakochana?

- Na obiekt swych westchnień, ale wtedy nie patrzy się na obrazy - roześmiałem się szyderczo.

- Tak, ale wtedy podążasz wzrokiem za ukochaną...

- A miłość Barberiny Campanini? Może chodzi o jakieś miejsce związane z jej uczuciami albo z samym Fryderykiem II?

Gdy to powiedziałem, do pokoju weszła Luscinia.

ROZDZIAŁ JEDENASTY

PUŁAPKA W MAUZOLEUM * PORWANY NA WYSPĘ * SAMOTNOŚĆ ROZBITKA *

SCHWYTANI PORYWACZE * KTO STERUJE CHŁOPCAMI? *

TROP FRYDERYKA II

Luscinia była ubrana w spodnie o szerokich nogawkach i sweter. Uśmiechnęła się przepraszająco.

- Nie wiedziałam, że prowadzicie tu ważną debatę - powiedziała.

- To tylko luźne dywagacje - odparłem zrywając się z łóżka. - Zastanawialiśmy się, jak rozwiązać zagadkę.

Gestem zaprosiłem śpiewaczkę do pokoju i wskazałem jej krzesło. Usiadła obok Marcina, u którego na twarzy zaraz pojawiły się rumieńce.

- I Marcin jest twoim natchnieniem? - żartowała Luscinia. - Z tego co pamiętam, na obrazy powinni patrzeć zakochani.

- Próbujemy właśnie rozszyfrować, cóż to może znaczyć? - wyjaśnił Marcin.

- To proste - artystka założyła nogę na nogę i nachyliła się do nas, jakby zdradzała nam jakąś tajemnicę. - Któryś z was musi się we mnie zakochać, a potem razem będziemy oglądali obrazy.

Obaj milczeliśmy stropieni otwartością takiej propozycji.

- Nie można zakochać się z dnia na dzień - odparłem.

- Znacie mnie już trochę - Luscinia zrobiła słodką minę. - Stać was chyba na odrobinę wyobraźni?

- Ale to trochę strach - odezwał się Marcin.

- A czemuż? - Luscinia udawała oburzoną.

- Grasz Carmen i nikt nie wie, ile przejęłaś ze swojej roli. Wiadomo, jak skończył don Jose.

- Ciekawe, że nikt nie przejmuje się losem biednej, zamordowanej z zimną krwią Carmen - śpiewaczka wzięła się pod boki.

Roześmieliśmy się z tych naszych żartów.

- A tak poważnie, Pawle, czy widzisz w tych obrazach jakąś wskazówkę? - pytała Luscinia.

- Przyjrzałem się im uważnie, dostrzegłem na dwóch dziełach obiekty podobne do kolegiaty w Głogowie i twierdzy głogowskiej. Byłem tam dziś i wciąż nie wtem, o co w tym wszystkim chodzi.

- Szkoda, że nie zabrałeś mnie na tę wycieczkę - śpiewaczka powiedziała z wyrzutem. - Chętnie odwiedziłabym te miejsca z fachowcem od zabytków.

- Będziemy jeszcze mieli okazję - zapewniałem.

W tym momencie zapikał mój telefon komórkowy informując, że otrzymałem SMS-a.

- No, lecę - Luscinia wstała i wyszła.

Marcin także powędrował do swojego pokoiku. Odczytałem wiadomość tekstową:

Dziś o północy przy mauzoleum.

Nie było podpisu, ale domyślałem się, że autorką była Sylwia. Nim poszedłem na spotkanie, wykąpałem się, potem zgasiłem światła w pokoju, przebrałem się i drugi raz wymknąłem się przez okno. W mauzoleum byłem na pół godziny przed terminem. Zaczaiłem się na dole i czekałem.

Punktualnie o północy usłyszałem jakieś szuranie za ścianą a potem na górze rozległ się chrobot, jakby przesuwano płyty podłogi. A więc tam było wyjście! Wstałem, ostrożnie wchodziłem po schodkach, by wyjrzeć, co się dzieje i nagle ktoś skierował na mnie chmurę pieprzu w aerozolu, jakiego używa się do odstraszania agresywnych psów. Oczy straszliwie mnie zapiekły i wtedy rzuciło się na mnie dwóch osobników. Szarpałem się z nimi, ale pieprz tak mnie palił, że odbierał energię do walki. Na głowę narzucono mi jakiś worek, zostałem porządnie związany, zakneblowany, a potem wrzucony na taczkę. Porywacze wieźli mnie tak dłuższy czas. W pewnym momencie zatrzymali się i mimo moich oporów przeszukali mi kieszenie zabierając wszystko, co miałem ze sobą. Potem znowu mnie wieźli i zatrzymali się nad rzeką. Mimo worka czułem zapach wody i słyszałem szum fal. Napastnicy podnieśli mnie i przenieśli do łodzi, gdzie rzucili mnie na dno. Jeden z nich wiosłował opierając stopy na moim ciele, a drugi zapewne sterował. Potem chyba wpłynęliśmy w środek nurtu rzeki, bo wioślarz już się nie męczył. Tak spływaliśmy kilka, może kilkanaście minut, aż wreszcie wiosła znowu zaskrzypiały. Wiosłujący musiał mocno napierać wiosłami na wodę, by dobić do brzegu w upatrzonym miejscu. Najpierw dziób łodzi rozorał trzciny, a potem łódź zaszurała o piaszczyste dno. Porywacze nieśli mnie teraz gdzieś i w końcu rzucili na twardą podłogę. Skrzypnęły drzwi i trzasnęła zasuwa.

Szarpnąłem się, ale więzy jeszcze mocniej zacisnęły się. Mocniej zamknąłem oczy, by łzy, które wciąż mi ciekły, wypłukały resztkę pieprzu. Byłem wściekły sam na siebie, że dałem się tak łatwo schwytać w pułapkę. Co gorsza, nikt oprócz porywaczy nie wiedział, gdzie się znalazłem. Zostały po mnie jedynie bagaże i lina w oknie. Gdyby chciano mnie szukać, to Luscinia i Marcin zeznają, że nim się rozstaliśmy dostałem SMS-a, a więc pewnie z kimś się umówiłem na spotkanie. Porywacze zabrali mój telefon, dokumenty. Dumny byłem jednak z tego, że nie zdobędą tego, na czym zapewne im najbardziej zależało.

Na razie leżałem zostawiony sam sobie, ale byłem pewien, że rano bandyci się tu zjawią. Nie myliłem się. Najpierw usłyszałem budzące się ptaki. Potem do mych uszu dochodziły ryki syren i odgłosy pracy silników barek na Odrze. Wreszcie zasnąłem, a obudził mnie szczęk odsuwanej zasuwy. Usłyszałem kroki dwóch osób. Podnieśli mnie i posadzili. Jeden z nich wyrwał mi z ust knebel i mocno trzymał za linę uwiązaną na szyi, żebym nie mógł ruszyć głową. W tym czasie drugi odsłonił worek i pokazał mi mój telefon komórkowy. Na ekranie widniały słowa: „Gdzie jest klucz do skrzynki?”.

Roześmiałem się zadowolony.

- Zgubiliście go? - zapytałem.

Telefon zniknął na moment i wrócił po chwili z nowym napisem: „Mów, bo cię tu zostawimy”.

- Zostawcie - odpowiedziałem. - Jestem pewien, że policja was obserwuje. Cały czas byłem w kontakcie z komendą w Głogowie.

Porywacze wyraźnie się stropili. W końcu zarzucili mi byle jak worek na głowę i uciekli. Teraz moim jedynym zmartwieniem było uwolnienie się z więzów. Sznur ściskał mi kostki i był przeprowadzony do związanych na plecach rąk. Jakikolwiek mój ruch powodował mocniejsze zaciskanie się supłów na nadgarstkach i stopach. Jednocześnie powoli dusiła mnie pętla na szyi.

Bandyci przeszukując mnie interesowali się jedynie wartościowymi przedmiotami, zostawiając w spokoju wyposażenie sakiewek u pasa. Miałem w nich ukryte cenne dla mnie w tej chwili rzeczy. Między innymi z tyłu, specjalnie na takie okazje w pasie były ukryte dwa małe ostrza kupione kiedyś na targu w Stambule. Były to nożyki z otworami w rękojeści na włożenie tam dwóch palców. Zapewniało to dobrą stabilizację ostrza i to, że nie wypadało z dłoni. Myślę, że był to jeden z elementów ekwipunku tureckich kieszonkowców. Teraz wolnymi od liny palcami szukałem szparki w pasie, gdzie we wszytej skórzanej pochwie wzmocnionej stalowymi sztabkami były nożyki. Namacałem je, włożyłem na palce i po niecałej minucie mogłem rozprostować ręce.

Bolesne skurcze przeszyły mi mięśnie. Potem zrzuciłem worek z głowy, zdjąłem arkan z szyi i przeciąłem węzły na kostkach. Byłem wolny i odetchnąłem z ulgą. Dziwicie się pewnie, czemu od razu nie uwolniłem się? Od samego początku podejrzewałem, kto mnie porwał i wiedziałem, że napastnicy wrócą, a wtedy postanowiłem z nimi poważnie porozmawiać. Byłem spokojny o los obrazów i komputera ukrytych w skrzynce, bo klucz do kłódki zostawiłem ukryty w skrytce w pokoju.

Teraz postanowiłem rozejrzeć się po miejscu, gdzie byłem przetrzymywany. Była to jakaś brudna piwnica, ciemna, o krzyżowym sklepieniu. Uciekający bandyci zostawili otwarte drzwi, więc wyszedłem wspinając się po schodkach w wąskim przejściu. Znalazłem się we wnętrzu zrujnowanego kościoła. Była to niewielka świątynia pozbawiona dachu, z dwudziestometrową wieżą. Witraże były rozbite, wszędzie leżały połamane ławki. Ołtarza nie było, a ocalały jedynie freski na ścianach. Kościółek był zbudowany z tak zwanego pruskiego muru bielonego wapnem.

Stanowił pomieszanie stylów, bo nosił cechy budowli romańskiej, gotyckiej i widać w nim było wpływy bizantyjskie, o czym mogły świadczyć strzeliste, minaretowe wieżyczki. Zerknąłem na kompas. Była to świątynia orientowana. Po schodkach prowadzących kiedyś na chór wszedłem na wieżę, a tam uważając na każdy krok wspiąłem się po rusztowaniu pod sam dach, gdzie niegdyś wisiał dzwon. Po drodze miałem okazję przyjrzeć się dziurom po pociskach karabinowych i jednemu artyleryjskiemu tkwiącemu w murze. Gdy usiadłem na parapecie okna wieży i rozejrzałem się dokoła zrozumiałem, że stałem się rozbitkiem mimo woli - byłem na wyspie i od południowego brzegu dzieliło mnie sto metrów, a od północnego sto pięćdziesiąt. Wysepka była niewiele większa od kościoła, miała trzydzieści metrów długości i najwyżej piętnaście szerokości. Z góry wyglądała jak owal zwierciadła. Była otoczona trzcinami i znajdowała się w bok od głównego nurtu rzeki. Zapewne w bezchmurne dni białe mury ruiny kościółka przeglądały się w wodzie jak w lustrze.

Musiałem przygotować plan zasadzki. Zszedłem do kościoła i wyszedłem na zwiedzanie wyspy. Po roślinności rozpoznałem, że dawno nikt nie odwiedzał tego miejsca. Nie było tu wydeptanych ścieżek, a w krzakach znalazłem pordzewiały niemiecki hełm, puszkę po masce gazowej i pogniecioną menażkę. Następnie odszukałem miejsce, gdzie porywacze przybijali łodzią.

Bez trudu znalazłem wyrwę w świeżo wygniecionej trzcinie. Teraz pozostało mi tylko czekać i zaspokoić pragnienie. W saszetkach na pasie miałem tabletki uzdatniające wodę do picia.

Wiedziałem, że Odra nie należy do najczystszych rzek Polski, a po dawce tabletek będzie smakowała okropnie, ale przecież mój organizm potrzebował płynów.

Rozpaliłem małe ognisko i w menażce zagotowałem wodę. Wylałem ją, bo chciałem odkazić naczynie. Potem przygotowałem sobie drugą porcję. Gdy woda trochę wystygła, do środka wrzuciłem tabletki i zamieszałem to wszystko palcem. Miałem ze sobą cukierki, więc ssałem je, piłem wodę i czekałem. Patrzyłem na przepływające od czasu do czasu barki i grzałem się w promieniach jesiennego słońca. Widziałem pierwsze klucze ptaków odlatujących do ciepłych krajów, obserwowałem lot motylka, który cieszył się ostatnimi ciepłymi dniami i jak ja był tu uwięziony.

Około południa poczułem głód. Nie dało się go oszukać cukierkami. Po części umierałem też z nudów i nawet zastanawiałem się, czy nie spróbować wzywać marynarzy z barek na pomoc. Jednak pragnienie zemsty było silniejsze.

W swoim zestawie do przetrwania niczym bohater amerykańskich filmów akcji miałem cienką linkę i folię termiczną, która mogła służyć jako izolator podczas noclegów na ziemi, pomagała podczas ratowania ofiar wypadków, które były w szoku i szybko traciły ciepło. Sprawnie przygotowałem sobie wędkę, dorobiłem haczyk ze znalezionego kawałka drutu, przy brzegu nakopałem pokrywą puszki maski gazowej trochę robaków i zacząłem zabawę w wędkarza.

Najpierw złapałem jakaś rybią drobnicę, którą wrzuciłem do puszki wypełnionej wodą. W końcu tę drobnicę poświęciłem jako przynętę na grubego zwierza. Po dwóch godzinach i straconych kilkunastu przynętach schwytałem niedużego szczupaka.

Wypatroszyłem rybę i zawinąłem ją w pasek folii termicznej. Paczuszkę włożyłem do tlącego się żaru i czekałem. Poszedłem na wieżę, skąd obserwowałem okolicę. Do mojej pieczeni wróciłem po godzinie. Szczupak był trochę zwęglony, ale smaczny.

Wróciłem do piwnicy i tam na worku ułożyłem niemiecki hełm. Zostawiłem drzwi tak samo otwarte jak wtedy, gdy porywacze opuszczali mnie. Żar z ogniska zakopałem w nadbrzeżnym piasku i zaszyłem się w zaroślach na brzegu wyspy.

Około dwudziestej drugiej przestałem wierzyć w wyrzuty sumienia moich kidnaperów. O północy zastanawiałem się nad przygotowaniem sobie odpowiedniego miejsca do snu. Na szczęście księżyc był w pełni i nade mną było bezchmurne niebo, więc było dość jasno, by znaleźć dobre legowisko. Gdy podniosłem się na kolana, ujrzałem na rzece długi kształt łodzi i dwie sylwetki w środku. Po chwili usłyszałem plusk wioseł.

Natychmiast padłem na ziemię. Łódź dopłynęła w to samo miejsce wśród trzcin i dwaj osobnicy szybko z niej wyskoczyli.

- Co zrobimy, jeśli on nie żyje? - zapytał jeden drugiego.

- Czemu miałby umrzeć? - zdziwił się tamten.

- Mógł się udusić.

- Co ty, pewnie go gliniarze już uwolnili.

- To po co tu przypłynęliśmy?

- Żeby sprawdzić. Jeśli policja o wszystkim wiedziała, to przynajmniej okażemy skruchę...

- A jak on tu jeszcze jest?

- Mówiłem ci: w łeb, ogłuszymy, przetniemy więzy i uciekniemy. Sam się uwolni i pewnie jutro go ktoś uratuje. Zostawimy mu żarcie i wodę, co mamy w łodzi, i z głowy.

Gdy przeszli przez wyrwę w murze do świątyni, ruszyłem za nimi. Otworzyli drzwi do piwnicy i zeszli po schodach. Ich krzyk zdumienia, potem strachu, usłyszałem, kiedy po podłodze potoczył się niemiecki hełm. Wtedy zamknąłem zasuwę.

- Ej! - krzyknęli jednocześnie. - Nie możecie nas więzić!

- A wy mnie mogliście?

Zamilkli, wiedząc, że rozpoznałem ich po głosie.

- Na razie! - powiedziałem. - Teraz wy posmakujcie niewoli.

Poszedłem do łodzi i wyjąłem z niej przywiezione wiktuały. Znowu rozpaliłem ognisko, zagotowałem w menażce wodę z butelki i wrzuciłem do niej dla smaku pędy z krzaków malin. Z folii rozwinąłem kotlety, kiełbaski, chleb przygotowane zapewne przez firmę cateringową i ładnie rozłożyłem je wokół ogniska. Potem podszedłem do drzwi i delikatnie w nie zapukałem.

- Jesteście tam? - zapytałem.

- Tak - odpowiedzieli.

- To jak, porozmawiamy?

- Możemy.

Otworzyłem zasuwę i na schodach pojawili się Micha i Klamka, nieufnie rozglądający się na boki.

- Jestem sam - powiedziałem z uśmiechem.

- Jak się uwolniłeś? - zainteresował się Micha.

- Mam swoje sposoby. Może zjemy? - zaprosiłem ich do ogniska.

Siedzieliśmy na południowym brzegu wyspy, blask ognia odbijał się w rzece łagodnie kołysząc się niczym arabska tancerka. Chłopcy usiedli ramię w ramię i przyglądali mi się zdumieni.

- Jestem głodny, a wy nie? - zagadnąłem ich sięgając po folię z kotletami. - Pyszne! - zawołałem po pierwszym kęsie. - Przez cały dzień zjadłem tylko jedną rybę.

- Złowiłeś ją? - nie dowierzał Micha.

- Tak - z krzaków wyjąłem swoją prymitywną wędkę.

- Jesteś komandosem?

- Służyłem kiedyś w wojskach spadochronowych...

Obaj tylko westchnęli.

- Ty, nie chcieliśmy... - zaczął Micha.

- Sorrry, wielkie sorrki, źle nam wyszło, lepiej, żeby w niepamięć przeszło - zrymował Klamka.

- Przede wszystkim chcę wiedzieć, dlaczego?

Milczeli.

- To przez ten skarb? - domyślałem się. - Czy jest on cenniejszy niż ludzkie życie?

Pokręcili głowami.

- Chcieliśmy tylko zabrać te obrazki i zobaczyć, co masz w komputerze - odezwał się Micha.

- Przecież gdybyśmy przyszli i cię o to poprosili...

- To bym wam to pokazał - wszedłem mu w słowo.

- Ale przecież ten skarb...

- On nie jest taki ważny. Nie chodzi o jego wartość wyrażoną w pieniądzu. Zrozumcie, że jego najważniejszą wartością jest jego historia, jego uroda. Zawsze uważam, że w każdej konkurencji trzeba grać według zasad fair play. Pokazałbym wam wszystko nie dlatego, że jesteście lub nie moją konkurencją ale dlatego, że wam ta wiedza może się przydać.

- Rany, ty tak zawsze? - nie dowierzał Micha.

Spojrzałem na pustą folię po kotletach.

- Mówiłem, że jestem głodny - odparłem wierzchem dłoni wycierając usta.

- Chodzi mi o tę grę fair.

- Zawsze.

- I nigdy przez to nie przegrałeś?

- Nie.

- Jesteś w porzo gość, ale co teraz będzie z nami?

- Powiedzcie, czy szukano mnie?

- Rano wszyscy uradzili, że dadzą ci dwadzieścia cztery godziny na odnalezienie się.

- Dlatego tu przypłynęliście?

Klamka pokiwał głową.

- Ktoś jeszcze wie o waszej inicjatywie?

- Andżela. To ona w komórce Sylwii znalazła twój numer i wysłała ci tego SMS-a.

- Skąd wiedziała, gdzie spotkałem się z Sylwią?

Micha zbladł, poczerwieniał i znowu zbladł.

- O czym ty mówisz? - zapytał. - Czyżby moja wierna kobieta zepsuła się? Do ciebie nie mam wielkich pretensji, bo Sylwia to superlaska...

- To było tylko raz i chodziło jej o to, żeby przekazać mi pewną informację. Nie musisz martwić się o uczucia swojej lubej.

Micha wyraźnie odetchnął z ulgą.

- Interesuje mnie, skąd Andżela wiedziała, gdzie mnie zwabić - powiedziałem i wymownie spojrzałem na Klamkę.

- Stary, kto zrozumie kobietę? Kiedy ona czuje miętę? - Klamka odpowiedział wzruszając ramionami. - Serio, nie poznaję jej. Od kiedy nie zdała do szkoły aktorskiej, zmieniła się.

- Wiesz, jak to jest - Micha próbował wytłumaczyć. - Dziewczyny pożyczają sobie wszystko, może Andżela oglądała komórkę Sylwii i znalazła twój wpis.

- Nie chcę cię martwić - spojrzałem w kierunku Klamki - ale twoja dziewczyna znalazła się pod wpływem nieodpowiedniego człowieka.

- Pan Zbynio? - domyślił się Klamka. - Trzeba się będzie nim zająć...

- W żadnym wypadku - zaprzeczyłem. - Stara japońska maksyma głosi: „Ugiąć się, aby zwyciężyć”. Zrobicie to, co wam każę. Jasne?

- A co z policją? - dopytywał się Micha.

- Nie zgłoszę porwania, ale będziecie musieli w odpowiednim momencie wszystko wyjaśnić mieszkańcom pałacu.

- To wolę od razu iść na komisariat - stwierdził Klamka.

- Cicho bądź - szturchnął go Micha. - I co dalej? Mamy szpiegować dla ciebie?

- Nie. Macie siedzieć cicho.

- A co powiesz, jak wrócisz?

- Coś wymyślę.

- Będziesz kłamał - zauważył Micha.

- Ale potem do wszystkiego się przyznam.

- Rozumiem: „Ugiąć się, aby zwyciężyć”.

- Mniej więcej - uśmiechnąłem się zadowolony. - Powiedzcie mi jeszcze, którędy prowadzi tajne przejście z pałacu do mauzoleum?

Chłopcy oniemieli.

- Mówiłem ci, że musi być - Klamka zwrócił się do kolegi. - Gdy przyszliśmy do grobowca, Andżela już tam była. To ona psiknęła ci tym pieprzem po oczach i to ona przygotowała plan porwania.

- Co się stało z moimi rzeczami?

- Mamy je u siebie...

- Nie, zniknęły wam - zwróciłem im uwagę.

- Jak to? - zdziwił się Micha. - Przecież to nie trzyma się kupy. Porywamy cię, a potem ty jak gdyby nigdy nic pojawiasz się w pałacu, a nam giną twoje graty. Andżela będzie wiedziała, że coś kombinujemy...

- Będzie wiedziała, tak samo jak prawdziwy inicjator porwania, ale będzie się zastanawiał, o co tu chodzi. Andżela będzie was badała, ale wy trzymajcie się wersji o zniknięciu łupu. Zależy mi na wyprowadzeniu przeciwnika w pole.

- Kto jest twoim wrogiem?

- Na razie nikt To jak będzie?

- Sztama - chłopcy wyciągnęli do mnie nad ogniem pięści. Stuknąłem w nie na znak zawartego sojuszu. - Kazałem im posprzątać po posiłku i zasypać ognisko. W drodze powrotnej, gdy oni wiosłowali pod prąd, a ja sterowałem, zapytałem ich, czy nie zrobili bałaganu w moim pokoju.

Okazało się, że nawet zwinęli linę i schowali ją do torby. Oczywiście wszystko robili rękawiczkach, żeby nie zostawić śladów. Śmiać mi się trochę chciało, bo współczesna kryminalistyka potrafiła zidentyfikować przestępcę nawet po kodzie DNA, a odciski palców były tylko jednym z wielu dowodów przestępstwa.

Podróż trwała godzinę. W okolice pałacu dotarliśmy przed świtem. Chłopcy wrócili do swojego pokoju, otworzyli mi drzwi do sieni, wpuścili do środka i zwrócili mi moje rzeczy. Szybko pobiegłem do swojego pokoju, przebrałem się, zbiegłem do łazienki, wykąpałem się, a na koniec ułożyłem się do snu.

Śpiąc słyszałem, jak wstawał Marcin, jak zapewne mocno zdziwiony moim widokiem stał w progu pokoju. Potem nasłuchiwałem, jak budzili się pozostali mieszkańcy pałacu i powoli narastał szum przed drzwiami mojej sypialni. Zapewne oczekiwali wyjaśnień i trwały targi nad tym, kto ma mnie obudzić. Wreszcie zdecydowali się wysłać panią Joannę.

- Panie Pawle - łagodnie potrząsała mnie za ramię.

Udawałem, że przebudzam się z mocnego snu.

- Dzień dobry - powiedziałem otwierając oczy.

- Ano dobry, bo wreszcie pana widzę całego i zdrowego! Gdzie pan się podziewał?

- Najmocniej przepraszam, ale poprzedniej nocy przyszła mi do głowy pewna myśl związana ze skrytką. Przed świtem wybrałem się na wycieczkę w pewne miejsce, ale moje domysły okazały się fałszywe. Przepraszam, że nie dawałem znaku życia, ale wie pani jak to jest, gdy człowieka najdzie jakaś natarczywa myśl...

- A my się strasznie o pana martwiliśmy... - pani Joanna najwyraźniej była niezadowolona z moich wyjaśnień.

Ubrałem się i zszedłem na śniadanie do sali kominkowej. Tam jeszcze raz opowiedziałem o nieudanych poszukiwaniach, o tym, jak porzuciłem wszystko wiedziony myślą, że gdzieś w pobliżu znajdę drzewo podobne do tego, pod którym Barberina Campanini ukryła swoje skarby.

- Myślałem, że Prószyński z Anną postanowili przenieść precjoza tancerki w podobne miejsce, gdzieś w pobliżu - wyjaśniałem. - Jak państwo wiedzą, takie splecenie drzew odmiennych gatunków należy do rzadkości.

- I nie znalazłeś ani jednego? - dopytywała się Luscinia.

- Niestety - kiwnąłem głową.

Uważnie obserwowałem minę Andżeli, która najwyraźniej była zdumiona moim pojawieniem się i tłumaczeniami. Reszta towarzystwa nie do końca uwierzyła w moją opowieść, ale przyjęła ją za dobrą monetę. Przynajmniej tak to wyglądało. Ustalono też, że powinienem pokazać wszystkim obrazy i podzielić się wszelką wiedzą na ich temat, na co się zgodziłem i termin spotkania wyznaczono na popołudnie. Przed południem filmowcy mieli pracować.

Po posiłku poszedłem do siebie. Chciałem wyjąć ze skrzyni laptopa, gdy wszedł Marcin.

- Mam dla ciebie wiadomość - oznajmił konspiracyjnym szeptem.

- Jaką?

- Pamiętasz, jak rozmawialiśmy o śladach ukochanych osób?

- Tak.

- Sprawdziłem w różnych książkach. Fryderyk II przebywał kiedyś w pobliskim pałacu w Żukowicach.

ROZDZIAŁ DWUNASTY

SŁOIKI Z OGÓRKAMI * POSZUKIWANIE TAJNEGO PRZEJŚCIA * WYCIECZKA ZE ŚPIEWACZKĄ * MALUNEK W PAŁACU * ZMIANY W SCENARIUSZU * KLUCZ

UKRYTY W OBRAZACH

Gotów byłem go uściskać za tę wiadomość. To mógł być właściwy ślad. Gdyby nie to, że była noc, chętnie natychmiast bym tam pojechał.

- Nikomu o tym nie mówiłeś? - upewniałem się.

- Nie.

- Dziękuję ci za pomoc.

- Nie ma sprawy - Marcin machnął ręką. - Czy to była prawda, co mówiłeś w jadalni?

Westchnąłem. Musiałem przyznać się - nie potrafiłem tak dobrze kłamać. Opowiedziałem mu, jak było naprawdę i poprosiłem, by na razie nikomu nie mówił o tym, co się zdarzyło.

- Jak myślisz, pani Joanna już śpi? - zapytałem go.

- Nie, chciała chyba zrobić porządek w piwnicy.

Szybko wstałem z łóżka i zszedłem do podziemi pałacu. Rzeczywiście pani Joanna robiła porządki wśród swoich słoików. W dużym pomieszczeniu paliły się żarówki w drucianych osłonach zamontowane na ścianach. Widząc mnie, właścicielka pałacu uśmiechnęła się, ale był to jakiś smutny uśmiech. Pod wpływem jej spojrzenia czułem się jak uczeń stający na dywaniku przed dyrektorką.

- Pani Joanno, mogę z panią szczerze porozmawiać? - poprosiłem.

- Tak, niech pan siada, panie Pawle - wskazała mi miejsce przy stole, przy którym niedawno siedziałem z Waldim. Wzięła z półki słoik z ogórkami w occie i otworzyła go stawiając na środku. - Niech się pan częstuje - zachęcała mnie.

Z ochotą skorzystałem i posmakowałem niezwykłego frykasu. Ogórki nie były kwaśne, tylko lekko słodkawe, a jednocześnie dostatecznie ostre.

- Pyszne - zachwycałem się. - Sama pani je robiła?

- Pomagałam pani Mariannie - wyjaśniła. - Niech pan mówi, co się znowu urodziło?

- Muszę pani wyznać prawdziwy powód mojego zniknięcia... - i opowiedziałem jej historię mojego porwania. Słuchała z niedowierzaniem kręcąc głową.

- Nie podejrzewałam, że ci chłopcy są zdolni do takiej podłości - powiedziała.

- Niech pani nie ma do nich pretensji. Kto miał im powiedzieć, że problemy można rozwiązywać po prostu szczerze rozmawiając?

- Ma pan rację, takie teraz zabiegane czasy...

- Wierzę, że to pierwszy i ostatni tego typu ich wyczyn. Pocieszam się, że gdyby mieli odpowiednie doświadczenie, to może nie siedziałbym tu teraz z panią.

- Ale ta dziewucha...

- Jak wielu młodych w chwili załamania spotkała niewłaściwych ludzi. Myślę, że w nich jest wiele dobra, wiele szczerych chęci, ale jak pani zauważyła, teraz mamy czasy, gdy łatwiej wybrać „czarną stronę mocy”, która wbrew pozorom ma różne odcienie.

- Sądzi pan, że dobrze zapamiętają tę lekcję?

- Dałem im szansę na poprawę.

- I co pan teraz zamierza?

- Szukać skarbu i dokończyć inwentaryzację.

- Już wie pan, gdzie może być skrytka?

- Nie mam pojęcia, ale chciałem panią zapytać o tajne przejście z mauzoleum do pałacu.

- Jakie przejście? - zdziwiła się pani Joanna.

Opowiedziałem o tajemniczych zniknięciach i pojawieniach się w mauzoleum operatora i dziewczyn.

- Naprawdę nic o tym nie wiem - zapewniała pani Joanna. - A gdzie miałoby być to wyjście w pałacu?

- Przypuszczam, że tu, w piwnicy.

- To poszukajmy - kobieta energicznie wstała.

Zaczęliśmy zaglądać we wszystkie zakamarki rozległych podziemi. Po godzinie usiedliśmy przy tym samym stole i znowu jedliśmy ogórki.

- Mówiłam panu, że nie ma - powiedziała pani Joanna. - Może oni potrafią się niepostrzeżenie przemknąć do grobowca?

- Nie, to niemożliwe. Zastanawiające, że oni wiedzą o tym korytarzu, a pani nie. Czy filmowcy przed zdjęciami sami penetrowali te piwnice?

- O, tak. Nawet początkowo chcieli usunąć ten kredens - wskazała na mebel za plecami. - Potem jednak pan Zbyszek stwierdził, że to ciężki grat i nada charakter wnętrzu karczmy.

Dopiero teraz zwróciłem uwagę na ogromny kredens. Był duży, zajmował całą wysokość ściany i miał dwa metry szerokości. Jego dół zajmowały szafki, a górę półki ze słoikami z grzybkami marynowanymi i ogórkami. Stał na wysokim na trzydzieści centymetrów podmurowanym podeście pokrytym deskami. Mebel zajmował całą jego powierzchnię z wyjątkiem niewielkiego kwadratu, na prawo od bocznej ścianki.

- Zaraz, zaraz - wstałem i podszedłem do niego. Przypomniała mi się scena z ciemnego kominka w sali kominkowej.

Na jego frontonie znajdowały się trzy sceny: w izbie czeladnej, w sali balowej i w piwnicy. W tej ostatniej jeden z rycerzy wchodził do jakichś drzwi obok podobnego mebla. Zacząłem uważnie przyglądać się meblowi i latarką próbowałem zaświecić za jego tylną ściankę. Niestety, ciasno przylegał do piwnicznych murów.

- Trzeba go odsunąć? - pani Joanna wstała i była gotowa pomóc mi w przesunięciu mebla.

- To na nic - stwierdziłem. - Jest za ciężki.

- Sądzi pan, że jakiś mechanizm powoduje otwarcie go jak drzwi?

- Nie, trzeba by ogromnych, trudnych do ukrycia zawiasów, żeby bez trudu nim przesuwać.

Położyłem się na deskach podłogi i poświeciłem pod dwucentymetrową przerwą, pod listwą ozdobną między nogami mebla.

- Jest! - powiedziałem klękając i oglądając nóżki z okrągłego kloca drewna. - Pod spodem widać wielką dziurę.

- Co pan powie! - pani Joanna była zdumiona. - Jak oni to odkryli?

- Może mieli dobrą dokumentację architektoniczną obiektu, na przykład poniemiecką, albo dokonali tego przez przypadek, podczas prób przesunięcia go - wyjaśniłem. - Mogę zajrzeć do środka? - wskazałem na drzwiczki szafek.

- Oczywiście, sama jestem ciekawa, co z tego wyniknie.

Zajrzałem do środka i od razu zauważyłem, że ścianka z prawej strony była trzy razy grubsza niż z lewej. Skupiłem na niej swoją uwagę, oglądałem ją, świeciłem pod spód, aż wreszcie roześmiałem się.

- To banalnie proste - powiedziałem wstając, zadowolony ze swojego odkrycia.

- Niech pan pokazuje - pani Joanna także była ciekawa.

- Boczna ścianka kredensu jest doskonale wyważona i działa jak wahadło - tłumaczyłem pani Joannie. - Pod spodem jest prosty mechanizm blokujący z bolcem - włożyłem rękę pod ściankę i palcem przesunąłem metalową sztabkę. - Teraz mamy pierwszy ruch - pchnąłem dół ścianki - i drugi! - wymacałem metalowe kółko i pociągnąłem je jednocześnie trzymając odchyloną ściankę.

Otworzyła się klapa w podłodze podestu, na którym stał mebel, a naszym oczom ukazały się strome schodki prowadzące pod spód kredensu.

- Niezła sztuczka - westchnęła pani Joanna. - Niech pan poczeka, pójdę po mocniejszą latarkę.

Pani Joanna wróciła po kilku minutach z reflektorkiem zasilanym bateriami.

- Idziemy odkrywać tajemnice mojego pałacu - powiedziała stanowczym tonem i pierwsza ostrożnie zeszła do tunelu.

Gdy tylko zeszliśmy po schodach, korytarz zrobił się szerszy i wyższy.

- Po co im było coś takiego? - pani Joanna miała na myśli gospodarzy sprzed wieków.

- Zawsze po to samo. Dwór wybudowano w niebezpiecznych czasach i postanowiono na wszelki wypadek zostawić wyjście ewakuacyjne. Zapewne tędy kurier miał biec po pomoc lub właściciele majątku chcieli umknąć przed napastnikami. Mogli też w tunelu przeczekać jakiś czas i wyjść z podziemi, gdy było już bezpiecznie.

Na podłodze korytarza była cienka warstwa szlamu, zapewne pamiątka po powodzi. Jego ściany były wilgotne i zakurzone. Zygzakiem, z pięcioma zakrętami, prowadził w kierunku mauzoleum. Po kilku minutach doszliśmy do schodów prowadzących do góry. Wyjście zasłaniała płyta piaskowca.

- Może ja spróbuję - zaproponowałem, nie chcąc narażać kobiety na podnoszenie ciężaru, ale pani Joanna nie pozwoliła mi i sama bez trudu uniosła sztabkę i przesunęła ją na bok.

Wdrapała się do wnętrza grobowca i stanęła w drzwiach.

- No proszę - mruknęła.

Wychodząc podparłem się o granitową płytę na końcu prawego ramienia krzyża, a ta lekko opadła o kilka centymetrów.

- Niech pan zasłoni wejście - powiedziała pani Joanna.

Wykonałem jej polecenie.

- Nie do poznania - pani Joanna z uznaniem pokiwała głową. - Tylko jak ją teraz unieść?

- To proste - odpowiedziałem.

Stopą przycisnąłem granitową płytę i włożyłem palce pod tę z piaskowca i lekko ją uniosłem. Była wyjątkowo cienka, miała zaledwie trzy centymetry grubości i dlatego tak łatwo można było nią manewrować

- Odwaliliśmy kawał roboty - roześmiała się pani Joanna. - Mam nową atrakcję!

Wróciliśmy korytarzem do piwnicy pałacu, zaniknęliśmy klapę i usiedliśmy przy stole. Było już późno, zjedliśmy wszystkie ogórki ze słoika i życząc sobie dobrej nocy rozeszliśmy się do swoich pokoi. Zasypiając czułem się już o wiele lepiej, bo chociaż jedną zagadkę udało mi się rozwiązać.

Nazajutrz obudziłem się wcześnie, zrobiłem sobie śniadanie i przygotowałem się do wyjazdu do Żukowic. W korytarzu spotkałem Luscinię.

- Dokąd się wybierasz? - zapytała z promiennym uśmiechem, przeciągając się.

- Na wycieczkę - odpowiedziałem.

- Znowu przepadniesz jak kamień w wodę?

- Mam nadzieję, że nie.

- Może pojechałabym z tobą?

Zawahałem się i szukałem w myślach dobrej wymówki, żeby została w Czernej.

- A film? - spytałem.

- Do południa mam wolne, bo będą wprowadzane jakieś zmiany do scenariusza. Słyszałam, że będą chcieli ciebie poprosić, żebyś zagrał jeszcze jedną scenę. To jak, zabierzesz mnie ze sobą?

- Zapraszam - odpowiedziałem.

- Poczekaj chwilę! Właściwie to powinnam się na ciebie obrazić, że tak długo muszę cię prosić... - uśmiechnęła się uwodzicielsko i zniknęła w swoim pokoju.

Zszedłem do wehikułu i podjechałem nim pod podjazd. „Chwila” trwała dwadzieścia minut.

Luscinia na wycieczkę ubrała się w obcisłe dżinsy, wysokie buty, koszulę flanelową, skórzaną kurtkę z frędzlami i kowbojski kapelusz. Gdzie ona mieściła te wszystkie ubrania? Domyśliłem się, że część z nich mogła być filmowymi kostiumami, które dostała od producentów odzieży widzących w filmie szansę na wypromowanie swoich kolekcji.

- Dokąd jedziemy? - zapytała Luscinia sadowiąc się w wehikule, tak jakby to była limuzyna mająca odwieźć ją na przedstawienie w operze.

- Blisko, do Żukowic - wyjaśniłem.

- Dlaczego tam jedziesz? W sprawie zagadki?

- Tak. Marcin podpowiedział mi pewne znaczenie słów o „spojrzeniu zakochanych”. Jego zdaniem, mogło chodzić o wspomnienia po jednej z miłości Barberiny, a właśnie podczas wojen śląskich Fryderyk II zatrzymywał się w Żukowicach.

- Ciekawa teoria...

- Dobra. Przecież matka Prószyńskiego ruszyła na zesłanie na Syberię za swoim mężem, a w XIX wieku takie zachowanie kochających kobiet nie należało wcale do rzadkości. Zakochani zdolni są do wielu poświęceń.

- Ty chyba bardzo lubisz swoje autko?

- Tak, a czemu pytasz?

- Bo jeżdżenie nim to też pewna forma poświęcenia. Nie wierzę, że nie stać cię na lepsze.

- To jest bardzo dobre.

- Nie widać - roześmiała się śpiewaczka.

- Bo nikogo ani niczego nie wolno osądzać po pozorach.

- Twój pojazd nie umywa się do mojego porsche.

- Fakt, nie jest tak ładny i nie ma tak uroczej właścicielki.

- Dziękuję za komplement, ale on... - zerknęła na licznik wehikułu - nie jeździ chyba szybciej niż siedemdziesiąt na godzinę. Po co ci licznik z zakresem do 240 kilometrów?

- Wehikuł z górki i z wiatrem może rozpędzić się do niebotycznych prędkości - odpowiedziałem żartem.

Kilkanaście minut wystarczyło nam, by dojechać do Żukowic. Zatrzymaliśmy się na błotnistym poboczu, przed niewielkim kościółkiem. Z tego co pamiętałem z przewodników, Żukowice pierwszy raz były wzmiankowane w kronikach w 1229 roku, a kościół pod wezwaniem świętej Jadwigi w 1376 roku. Znany w obecnym kształcie został wybudowany w XV wieku. Akurat starsze panie z kółka różańcowego sprzątały wnętrze świątyni, więc weszliśmy do środka i obejrzeliśmy jego skromne wnętrze.

Luscinia na moment uklękła w ławce i pomodliła się. Dyskretnie wyszedłem, by jej nie przeszkadzać swoją obecnością i poczekałem na zewnątrz. Potem przez mostek na bezimiennym strumyku przeszliśmy pod pałac. Była to widoczna z daleka, dwuskrzydłowa budowla z mansardowym dachem. Otaczały ją zabudowania gospodarcze dawnego folwarku, czworaki i remontowany właśnie mur. W parku między drzewami były rozwieszone sznury, na których suszyły się ubrania.

Z tablicy informacyjnej koło wejścia wynikało, że jest to schronisko prowadzone przez zakonników dla ludzi, którzy pobłądzili w życiu. Nacisnąłem przycisk dzwonka. Po chwili otworzył nam drzwi uśmiechnięty młodzieniec, z bujną szopą jasnych włosów, promiennym uśmiechem i intensywnie niebieskimi oczami.

- Witam! - powiedział przyglądając się nam.

Przedstawiłem mu się, pokazałem legitymację służbową i wyjaśniłem, że chciałbym zobaczyć wnętrze pałacu, ponieważ poszukuję śladów pobytu w tym miejscu Fryderyka II.

- Co za czasów doczekaliśmy, że polski urzędnik zajmuje się pruskim królem - uśmiechnął się. - Napiją się państwo czegoś?

Grzecznie odmówiliśmy, a zakonnik oprowadzał nas po budynku. Trwał w nim remont prowadzony przez mieszkańców schroniska. Po wielu było widać, że niejedno w życiu przeszli i z niejednego pieca przyszło im jadać przysłowiowy chleb. Tak więc wędrowaliśmy między polowymi łóżkami, metalowymi szafkami na ubrania, workami z cementem, stertami cegieł i desek, aż doszliśmy do dawnej sali balowej, zachowanej najlepiej, z parkietem wykonanym z różnych gatunków drewna i dużymi oknami. Wciąż można było tu obejrzeć barokowe sztukaterie, ozdobny, duży piec w rogu i malowidło na ścianie.

- Podobno to jest pamiątka po Fryderyku II - oznajmił zakonnik.

Przyjrzałem się sielskiemu pejzażowi, ze sceną pikniku na pierwszym planie. Jedna z dam tańczyła, a przygrywali jej dworzanie. Z boku widać było pastuszka, głębiej statek płynący po rzece i biały kościół na wyspie, podobny do tego, w którym uwięzili mnie Micha i Klamka.

- Słyszałem legendę, że król sfinansował wykonanie tego fresku, ale po co, nie wiem - powiedział zakonnik.

Aparatem cyfrowym zrobiłem zdjęcia malunku i po obejrzeniu reszty obiektu pożegnaliśmy zakonnika.

- I nic - westchnęła Luscinia, gdy wracaliśmy do wehikułu.

- Bo wciąż nie wiemy, na co trzeba zwracać uwagę - odpowiedziałem.

- Może po prostu nie ma w tobie dość miłości?

- Nie rozumiem.

- No, tylko zakochani znajdą skrytkę tego Prószyńskiego.

Roześmiałem się.

- O to ci chodzi? - dziwiłem się. - Moim zdaniem, to tylko jakaś przenośnia, odniesienie do jakiejś sentencji, wiersza, czegoś, co znali Prószyński i Anna. Co różni spojrzenia osoby zakochanej od niezakochanej?

- Kochankowie są zapatrzeni w siebie nawzajem.

- Tak, dlatego na obrazach Prószyńskiego zapewne odnaleźlibyśmy w postaciach kobiecych rysy twarzy jego ukochanej. To wszystko.

- Jestem pewna, że tylko ci się tak wydaje.

- Przekonamy się, jak odnajdziemy skarb.

Wsiedliśmy do wehikułu i uruchomiłem silnik.

- I co teraz? - zapytała Luscinia. - Dokąd jedziemy?

Nie miałem pojęcia, co teraz powinienem był uczynić, gdzie szukać wskazówek. Wydawało się, że jedyne podpowiedzi mogą znajdować się na obrazach Prószyńskiego, ale nie potrafiłem w nich nic takiego wypatrzyć.

- Pozostaje mi tylko zakochać się w tobie i zaprosić cię do kawiarni - zażartowałem.

- Zgoda - Luscinia skinęła głową. - Zacznijmy wszystko od początku i wróćmy do restauracji, gdzie spotkaliśmy się pierwszy raz. W końcu tam popełniliśmy pierwsze błędy...

- Jakie?

- W ocenie. Ty zachowywałeś się jak szpieg, przyczajony, nieufny, zamknięty w sobie. Ja patrzyłam na ciebie jak na... - szukała odpowiednich słów.

- Prostaka, szaraczka, nikogo wartego uwagi - podpowiadałem. - Zapewne tak jest nadal.

Luscinia obróciła się do mnie, położyła mi rękę na ramieniu, przysunęła bliżej. Spojrzała mi w oczy. Czułem zapach jej perfum, ciepło jej dotyku, znowu byłem pod wpływem jej czarów. Pełen nagany wzrok staruszki, która przechodziła obok wehikułu i widziała tę scenę, uratował mnie przed zrobieniem jakiegoś głupstwa.

- Jedźmy - powiedziałem wrzucając pierwszy bieg.

Gdy jechaliśmy do Głogowa, otworzyłem okno, by pęd powietrza ostudził mnie, pozwolił ochłonąć.

- Miałeś kiedyś jakąś narzeczoną? - w pytaniu Luscinii odczułem nutkę jadu.

- Z nikim nie byłem zaręczony.

- Chodzi mi o dziewczynę, sympatię...

- Czasami wydawało mi się, że tak jest.

- Ale?

- Normalnie, na przeszkodzie stawały okoliczności życia, potem moja praca.

- Wyżej cenisz pracę niż ukochaną kobietę? - Luscinia była zdumiona.

- W mojej pracy łączę pasję z obowiązkami służbowymi. Może zabrzmi to trochę dziwnie, ale czasami moja praca jest jak sport ekstremalny, a kobiety, które spotykałem nie były gotowe dzielić się mną z pracą albo po prostu traktowały bycie urzędnikiem ministerstwa li tylko jako sposób na zarabianie pieniędzy, niestety niewielkich.

- Biedny pasjonat oddany pracy - śmiała się Luscinia. - Jesteś romantykiem, ale rozumiem cię, bo chyba w jakimś sensie masz duszę artysty. W moim życiu było wielu mężczyzn, ale każdy z nich traktował mnie jak cenne trofeum, które zostawia się w salonie myśliwskim i idzie na nowe polowanie, albo beznadziejnie zakochiwał się we mnie oczekując, że porzucę dla niego scenę i śpiewanie.

- Ideałem okazuje się być pan Bogumił? Traktuje cię jak piękny kwiat, który trzeba pielęgnować i pokazywać innym.

- I czasami mam tego dość. Najchętniej bym uciekła.

Na chwilę przerwaliśmy rozmowę, bo wjechaliśmy do Głogowa. Zaparkowałem wehikuł na dzikim parkingu przed ruiną kościoła pod wezwaniem świętego Mikołaja i przeszliśmy do restauracji. Zamówiliśmy dzbanek kawy, wino dla Luscinii i ciastka. Siedzieliśmy pod wielkim parasolem w ogródku ciesząc się resztkami ciepła jesiennego słońca. Rzadko dochodził nas zaplątany między uliczkami podmuch chłodnego wiatru.

- Kiedyś poznałem pewnego rybaka - opowiadałem - który powiedział, że nikt nie potrafi powiedzieć, do czego trzeba większej odwagi: do ucieczki czy do pozostania.

- Łatwo powiedzieć, jak się jest rybakiem, tylko łowi się ryby i je sprzedaje, prowadzi się nieskomplikowane życie - odparła Luscinia. - Obdarzył cię jeszcze jakąś mądrością?

- Nauczył mnie, że czasami nie wystarczy robić coś dobrze, bo czasami po prostu trzeba to robić pięknie.

- Wynurzenia wiejskiego filozofa - prychnęła Luscinia. - Moim śpiewem zachwycają się ludzie, nieustannie szkolę głos i nie robię nic pięknego?

- Skoro jest ci tak dobrze, to czemu chcesz uciekać?

Śpiewaczka nie zdążyła odpowiedzieć, bo właśnie deptakiem nadchodzili reżyser, operator i elegant. Na nasz widok pan Bogumił aż klasnął w dłonie i natychmiast we trzech dosiedli się do nas.

- Świetnie, że pana widzę - powiedział reżyser. - Mam prośbę do pana.

- Tak? - zapytałem, choć wiedziałem, o co chodzi.

- Musi pan jeszcze zagrać jedną scenę - oznajmił reżyser. - Zbyszek wypatrzył cudny plener i musimy go wykorzystać.

- To znaczy nie „musi pan”, ale bardzo by nam na tym zależało - elegant poprawił przyjaciela.

- Ta scena wymyślona przez pana Zbigniewa znacznie podniesie walory artystyczne filmu.

- Chodzi o to, że na Odrze jest wyspa z kościołem - odezwał się operator. - Właściwie to ruiny, ale przy spokojnej wodzie, ładnej pogodzie wyglądają jak wyjęte z sielankowego landszaftu. Będzie to kryjówka przemytników, ale w scenie egzekucji don Josego mogliby się tam pojawić wszyscy, których spotkał na swej drodze, rozumie pan, jako taka reminiscencja, duchy wspomnień. Byliby tam Carmen, Garcia, Łukasz, porucznik i pan. Pana zadaniem będzie właściwie tylko tam być, a ja pana tylko ładnie sfilmuję i finito!

- Niech pan się zgodzi - prosił pan Bogumił. - Bez pana to ujęcie będzie niepełne.

Luscinia patrzyła na mnie z odrobinę drwiącym uśmieszkiem. Starałem się przede wszystkim nie okazywać, że znam to miejsce, a jednocześnie zastanawiałem się, czemu operator chciał tam robić zdjęcia. Czy chodziło tylko o ładny plener?

- Zgoda - powiedziałem kodując sobie jednocześnie w pamięci, by zapytać kolegów Jarego, jak natrafili na ten kościółek. - Ile czasu muszę zarezerwować na te zdjęcia?

- Pół dnia, nie więcej - zapewniał reżyser.

Jeszcze pół godziny rozmawialiśmy o filmie. Filmowcy zastanawiali się, jakich dzieło zostanie przyjęte przez widownię i krytyków. Potem z Luscinia wróciliśmy do wehikułu i ruszyliśmy do Czernej. Oboje milczeliśmy zajęci swoimi myślami. Gdy przed pałacem śpiewaczka wysiadała, zatrzymała się zjedna nogą na ziemi i pochyliła się do mnie.

- Szkoda, że przerwano nam tę randkę - powiedziała.

- Przecież wiesz, że...

- Wiem, ale i tak szkoda - smutno się uśmiechnęła i pocałowała mnie w policzek. Odsunęła się, przyjrzała mi się badawczo i palcem wytarła ślad szminki. - Dziwny z ciebie facet - stwierdziła i ruszyła do pałacu.

Odstawiłem wehikuł na parking i wróciłem do swojego pokoju. Ze skrzynki zabrałem laptopa i powędrowałem do pracowni. Było tam przestronniej i jaśniej. Wiedziałem też, że nikt tam nie będzie mi przeszkadzał. W pomieszczeniu zastałem zamyślonego Marcina. Siedział i paląc papierosa wpatrywał się w klocek drewna przed sobą. Widząc mnie wyprostował się.

- Jak poszukiwania śladów Fryderyka II? - zapytał.

- Jak zwykle - bezradnie rozłożyłem ręce - żadnych śladów. Jedynym sposobem rozwiązania zagadki wydaje się wpatrywanie w obrazy.

- Może te obrazy to łamigłówka, którą należy odpowiednio ułożyć? Jest ich dwanaście, liczba trochę magiczna jak trzy, siedem, dziewięć, dziesięć, trzynaście. Z każdą z nich związana jest jakaś symbolika. Tuzin to też specyficzna liczba. A może ułożone w jakiejś kolejności opowiadają historię, która będzie wskazówką.

Zastanawiałem się nad słowami Marcina i nagle mnie olśniło.

ROZDZIAŁ TRZYNASTY

UKŁADANKA Z OBRAZÓW * PROPOZYCJA LUSCINII * ZNIKNIĘCIE MARCINA * KOLEJNE TAJNE PRZEJŚCIE * ZDJĘCIA NA WODZIE * WYPADEK ANDŻELI

Marcin mógł mieć rację. Natychmiast włączyłem komputer i przyglądając się kolejnym obrazom zacząłem spisywać ich tytuły, a obok zmiany Prószyńskiego. W porze kolacji Marcin przyniósł mi kanapki i dzbanek herbaty. Byłem tak zajęty pracą, że artysta sam wszystko zjadł odkładając widelcem na bok kawałki wędlin. Wiedziony szóstym, psim zmysłem przyszedł do nas Kefir i najpierw węszył w powietrzu zapach mięsa. Potem łasząc się do mnie i do Marcina podkradł się do stołu i kładąc pysk na kolanach Marcina zezował na talerz. Po krótkim zastanowieniu postanowił skierować nozdrza wprost na smakowite kąski i wreszcie nie napotykając z naszej strony oporu jednym szybkim ruchem różowego jęzora zagarnął plasterki i szybko z nimi odbiegł w kąt, gdzie błyskawicznie je pożarł jednocześnie czujnie patrząc w naszą stronę, gotów do obrony cennego łupu.

- Czemu tak rzuciłeś się na tę pracę? - dziwił się Marcin.

- Dzięki tobie jestem bliski rozwiązania zagadki, czuję to - odpowiedziałem.

Często w swojej pracy miałem uczucie, jakie zapewne towarzyszy odkrywcom, gdy są bliscy dotarcia do finału swych poszukiwań. To przejmujące poczucie, któremu towarzyszą szybsze bicie serca, euforia i szalone zniecierpliwienie objawiające się specyficznymi łaskotkami w brzuchu.

- I co odkryłeś? - zaciekawił się Marcin.

Zadowolony nakreśliłem na kartce ostatnie słowa i wyprostowałem się.

- Przeprowadziłem rzetelną analizę - pochwaliłem sam siebie i położyłem przed artystą kartkę z zapiskami, które wyglądały tak: „Wesele w Jaworowie” - kościół z czerwonej cegły na wyspie, zapewne kolegiata w Głogowie; „Orgia rzymska za czasów Cesarstwa” - orientalne znaki na plafonach; „Rozbitek” - daleko na horyzoncie widoczny statek bez masztów; „Śmierć Acerna” - przed umierającym leżą stosy książek i Prószyński domalował na ich grzbietach: „Alles mit bedacht” - „wszystko z rozwagą”, motto z portalu pałacu w Czernej; „Speculum”, czyli „zwierciadło”, „Desertus”, czyli „opuszczony”, „Pastor”, czyli „pasterz”; „Taniec pomiędzy sztyletami” - złoty pantofelek i rzeźba czwartego torsu męskiego; „Chrystus w domu Marty i Marii” - mury twierdzy; „Stary z książką” - wyraźne pierwsze słowo w księdze „declamo”, co po łacinie znaczy „wygłaszam”; „Chrystus i Samarytanka” - ozdoby ze skarbu; „Dirce chrześcijańska” - twarz Dirce, podobna do „Rzymianki wzorowana na Annie? „Pastuszek grający na flecie” - splecione drzewa buk i brzoza, jak przy skrytce Barberiny Campanini; „Rzymianka” - ozdoba ze skarbu Barberiny Campanini; „Pochodnie Nerona” - zmieniona płaskorzeźba z lewej strony, zamiast rzymskiego kawalerzysty widoczna galera.

Marcin pochylił się nad kartką, dłuższą chwilę studiował notatki, a potem odetchnął i spojrzał na mnie z uśmiechem.

- Jeśli coś z tego rozumiesz, to gratuluję - oznajmił.

- To są konkretne podpowiedzi, tylko trzeba je jak puzzle odpowiednio ułożyć, znaleźć klucz - odpowiedziałem.

- Jakie mogą być klucze?

- Na przykład chronologiczny odnoszący się do dat powstania obrazów. Na kartce wypisałem tytuły obrazów w kolejności jak powstawały i w ten sposób otrzymałem ciąg słów i określeń: kolegiata na wyspie, orientalne znaki, statek, wszystko z rozwagą, zwierciadło, opuszczony, pasterz, złoty pantofelek, mury twierdzy, wygłaszać, galera, a do tego elementy skarbu Campanini i splecione drzewa.

Marcin myślał chwilę odrobinę przechylając głowę na bok. Przypominał mi wtedy obraz Kubusia Puchatka, który wyrył się w mej wyobraźni, gdy czytałem o tym, jak „miś o bardzo małym rozumku” smakował miód.

- Ty masz łeb - Marcin pokiwał głową. - Już wiem, jak znaleźć ten skarb. Trzeba udać się do kolegiaty na wyspie, gdzie są orientalne znaki. Po ich rozszyfrowaniu wsiąść na statek i czyniąc wszystko z rozwagą spojrzeć w zwierciadło, w którym ujrzymy opuszczonego pasterza w złotym pantofelku wygłaszającego z murów twierdzy przemówienie do galerników o skarbie baletnicy - mówił specjalnie dobierając ton jakby wyznawał jakąś tajemnicę. - Jakie to proste! - roześmiał się.

Marcin w dużej części mógł mieć rację, ale wciąż broniłem swojej teorii, że wskazówka kryje się w obrazach.

- Razem stanowimy idealny tandem do szukania skarbów - stwierdziłem śmiejąc się. - Klucz może być inny - na ekranie wyświetliłem dokładną mapę Europy. - Może to konkretne wskazówki geograficzne? Popatrzmy na „Wesele w Jaworowie” z innej strony. Ta historia wydarzyła się pod Krakowem, ale może też chodzić o Wiedeń, spod którego wracał Sobieski - szybko na ekranie wirtualnym rysikiem wyznaczyłem proste linie łączące oba miasta z Czerną. - Teraz „Orgia rzymska za czasów Cesarstwa”, „Taniec pomiędzy sztyletami”, „Dirce chrześcijańska”, „Rzymianka”, „Pochodnie Nerona”, to wyraźne wskazówki prowadzące do Rzymu. „Rozbitek” połączy nas z najbliższym morzem, a więc wyprowadzamy prostą w kierunku Bałtyku.

- No, no... - Marcin żartował sobie udając, że poważnie traktuje moje pomysły.

- „Śmierć Acerna” łączy Czerną z Lublinem - kontynuowałem. - To tam zmarł Wilhelm Jan Nepomucen Leopolski. „Starego z książką” trudno wiązać z jakimkolwiek miejscem poza okresem powstania, a więc gdy Anna Bilińska mieszkała w Paryżu. „Chrystusa w domu Marty i Marii”, „Chrystusa i Samarytankę” oraz najprawdopodobniej „Pastuszka grającego na flecie” można chyba łączyć z Ziemią Świętą, a więc z Jerozolimą - wyznaczyłem ostatnią kreskę.

- I co dalej? - Marcin zerkał na wykresy.

- Nic - przyznałem się po chwili.

Poczułem, jakby całe powietrze, napięcie uszło ze mnie jak po oblanym, piekielnie trudnym egzaminie. Z jednej strony zwykle byłem w takich chwilach przybity, ale z drugiej cieszyłem się, że mam to już za sobą, i wiedziałem, z jakimi problemami przyjdzie mi się raz jeszcze zmierzyć. Tak i teraz czułem, że być może o włos minąłem się z rozwiązaniem.

- Pozostaje ci się zakochać - pocieszył mnie Marcin.

- Dziękuję za radę - w moim głosie można było wyczuć cień goryczy. - Co tu jest grane? - pytałem sam siebie.

- Odpocznij sobie - zaproponował artysta. - Napracowałeś się, kto wie, może nie na próżno, ale może sen przyniesie ci dobrą podpowiedz?

- Chyba tak - przyznałem przeciągając się.

Przed snem postanowiłem zrobić jeszcze jedną rzecz. Musiałem koniecznie porozmawiać z kumplami Jarego. Wysłałem do Michy SMS-a i poszedłem odpocząć do swojego pokoju. Nie dane mi było tam poleżeć w spokoju. Do drzwi zapukała Luscinia.

- Cześć! - uroczo uśmiechnęła się do mnie. Była ubrana w wąskie spodnie, białą, kusą bluzkę i długi jak płaszcz sweter z dużymi oczkami. - Trochę tęskniłam za tobą. Słyszałam, że zaszyłeś się w pracowni i pracujesz nad rozwiązaniem.

- Tak było - kiwnąłem głową.

- I co odkryłeś? - śpiewaczka usiadła bokiem na krześle, kładąc brodę na rękach złożonych na oparciu. W tej chwili patrzyła mi prosto w oczy i przyznaję, że te oczy przesłaniały mi cały świat.

Jej puszczone luzem włosy spływały niesfornymi lokami na twarz tworząc pełną zmysłowej tajemniczości zasłonę. Wiele wtedy byłem gotów dać za przeniknięcie jej i poznanie myśli Luscinii.

- Nic - odpowiedziałem. - Czasami tak bywa, że człowiek co jakiś czas mija się z poznaniem prawdy.

- Skończyłeś pisać raporty?

- Tak.

- Mam dla ciebie propozycję - Luscinia przysiadła się do mnie na łóżko. - Masz ochotę na ucieczkę? Pojedziemy gdzieś we dwoje, odpoczniemy. Przecież możesz się wyrwać na dwa, trzy dni?

- Mogę - przyznałem oszołomiony propozycją.

- Jutro po zdjęciach, kiedy skończy się uroczysty obiad i wszyscy pójdą odpocząć, wsiądziemy do mojego porsche i umkniemy w góry. Z pewnością znasz jakieś spokojne i przytulne miejsce, gdzie nikt nam nie będzie przeszkadzał.

- W czym? - nieśmiało zapytałem.

Luscinia usiadła mi na kolanach, jedną ręką objęła za szyję, a drugą delikatnie przyciągnęła moją głowę do siebie. Nachyliła się i pocałowała mnie w usta. Nie miałem sił, aby bronić się przed tym gestem.

- Uwielbiam cię, głuptasie - szepnęła Luscinia.

Właśnie w tym momencie skrzypnęła deska podłogi. Oboje spojrzeliśmy w kierunku drzwi. W progu stał Marcin oszołomiony tym co widział.

- Przepraszam - szepnął i szybko przeszedł do swojego pokoiku. Po chwili usłyszeliśmy cichy, ostrożny zgrzyt przesuwanej zasuwki.

Marcin subtelnie dawał nam znać, że nie zamierza już nam przeszkadzać, ale czarodziejski nastrój prysł. Trzeba przyznać, że Luscinia lepiej trzymała swoje nerwy na wodzy.

- To jak? Uciekniemy? - wypytywała.

Mogłem tylko skinąć głową.

- Jutro rano spakuj rzeczy i uprzedź o wyjeździe panią Joannę, żeby znowu nie próbowano nas szukać przez policję - wydawała mi polecenia.

- To chyba nie pierwsza twoja ucieczka - zauważyłem wstając.

Luscinia już wychodziła, ale zatrzymała się. Sweter zakręcił się w powietrzu jak peleryna i wtedy na moment moje ciało przeszedł zimny dreszcz. Miałem uczucie, jakbym powiedział o jedno zdanie za dużo, bałem się, że mogłem urazić śpiewaczkę. Ona rzeczywiście w pierwszym momencie patrzyła na mnie zimnym wzrokiem, ale chyba odgadła, co się dzieje w moim umyśle i zaraz uśmiechnęła się słodko.

- Mylisz się - powiedziała podchodząc do mnie. Robiła to wolnymi, kocimi krokami bacznie patrząc mi w oczy. - Pierwszy raz będzie to prawdziwie romantyczna ucieczka.

Drugi raz tego wieczora obdarowała mnie pocałunkiem i wyszła nie oglądając się za siebie.

Musiałem porozmawiać z Marcinem. Wydawało mi się, że artysta obdarzył śpiewaczkę silnym uczuciem i zawsze, gdy widział nas razem, czuł się nieswojo. Cicho zapukałem do drzwi jego pokoju. Odpowiedziała mi cisza. Poruszyłem klamką.

- Marcin, śpisz? - pytałem.

Zajrzałem przez szparę między drzwiami a framugą, potem przez dziurkę od klucza. W środku było ciemno, ale jasny snop światła z latami w folwarku przebijał się na legowisko Marcina, które zniknęło! W jego miejscu ziała czarna dziura. Wyjąłem scyzoryk z kieszeni i ostrożnie przesuwałem płytkę zasuwki. Po chwili byłem już w sypialni Marcina.

Tak jak wcześniej wspominałem, jego leże stanowiła murowana półka w ścianie przykryta kocami, materacami, śpiworem i wałkiem pod głowę. To wszystko leżało na podłodze i okazało się, Że artysta sypiał na drewnianym wieku, które otwarte, było oparte o ścianę. Osiemdziesiąt centymetrów głębiej było dno, także wykonane z drewna. Prawdopodobnie był to rodzaj skarbczyka, jednak jego spód także otwierał drogę do zejścia w murze. Był to prostokątny szyb, którego boki miały pół metra i osiemdziesiąt centymetrów długości. Schodziło się korzystając z otworów w ścianie powstałych po wyjęciu pojedynczych cegieł. Może była to pozostałość jakiegoś komina? Dziwiłem się, jak Marcin, który był wysoki, mógł zmieścić się w takim przejściu? Poświeciłem latarką do środka i zobaczyłem ceglastą terakotę jadalni pod moim pokojem.

Miałem wielką ochotę zejść tropem Marcina, ale postanowiłem na niego poczekać. Zgasiłem światło w swoim pokoju, zamknąłem drzwi i usiadłem na krześle w kącie. Po dziesięciu minutach usłyszałem rumor w szybie i sapanie Marcina. Przygotowałem latarkę, żeby natychmiast ją włączyć, jak tylko wejdzie do pokoju.

Najpierw na podłogę pokoju spadł wyrzucony z przejścia ręcznik, potem woreczek foliowy z przyborami toaletowymi. Miałem ochotę uciec, ale w tym momencie ponad krawędzią skrzyni ukazała się kudłata głowa Marcina. Natychmiast mnie dostrzegł.

- O! - wydobył z siebie.

- O! - odpowiedziałem tym samym.

- Moje „o” było pierwsze - stwierdził Marcin gramoląc się z przejścia.

- Moje „o” jest bardziej zdziwione - wymownie zerknąłem w otwór.

- Ty pierwszy zrobiłeś rzecz godną nawet kilku „o” - odparł Marcin.

Ręcznikiem wycierał jeszcze wilgotne włosy, a potem odszukał na stercie ubrań koszulkę i założył ją.

- Co masz na myśli? - zapytałem biorąc się pod boki.

- Żeby odkryć to „o” - wskazał na otwór - musiałeś włamać się do mojego pokoju.

- Chciałem z tobą porozmawiać...

- Rozumiem, że włamywacze też chcą pogadać z właścicielami mieszkań, ale że pechowo nikogo nie ma w środku...

- Chciałem porozmawiać o Luscinii, właściwie o niej i o mnie... - plątałem się.

- O, to już jesteście... - Marcin nie dokończył.

- Jesteśmy wciąż każde z osobna - tłumaczyłem się - i to co widziałeś, to...

- Czemu mi to wszystko mówisz? - Marcin patrzył na mnie z łobuzerskim uśmieszkiem.

- Bo myślałem, że ty...

- Nie! - Marcin pokręcił głową i pokiwał palcem na boki. - Nie dla psa kiełbasa, nie dla kota sperka. Pamiętaj też, że cię przed nią uprzedzałem.

- A twoje „o” - pokazałem na układane przez Marcina na powrót legowisko.

- To proste - lekceważąco machnął ręką. - Czasami żal mi stworzeń, które usiłują zamieszkiwać różne zakątki mojej skóry, ale myję się. Nie chciałem przeszkadzać tobie i Luscinii, więc skorzystałem z tej dziury...

- A co to za dziura? Jak ona powstała?

- Dawniej w jadalni były dwa kominki, potem jeden przebudowano na piec, w końcu i piec zniknął, a został po nim komin. W jego górnej części zrobiono ten skarbczyk, a dolną zamurowano. Podczas remontu odkryliśmy z panią Joanną to dziwne przejście. Tymczasowo zakryliśmy je deskami, które łatwo można przesunąć. Przyznam ci się, że było to moje pierwsze, od czasu odkrycia, przejście tą trasą i ostatnie. Następnym razem będziesz musiał mnie przeprowadzać przez swój pokój.

- Nie będzie następnego razu - zapewniałem Marcina.

Śmiać mi się chciało, że chociaż przez chwilę podejrzewałem tego krystalicznie uczciwego człowieka o jakieś podstępy.

- Dobranoc - powiedziałem i przeprosiłem go za włamanie.

Miałem jeszcze godzinę do umówionego spotkania, więc zdrzemnąłem się. Kwadrans przed czasem wymknąłem się z pokoju, zszedłem klatką schodową w wieży na parter, potem do kuchni i piwnicy. Tajnym przejściem dotarłem pod podłogę mauzoleum. Gdy usłyszałem, że Micha i Klamka czekają rozmawiając, ostrożnie odsunąłem płytę i wyszedłem do nich, na dwór.

- Witaj, duchu nocy, jakiej chcesz pomocy? - zrymował trochę wystraszony Klamka.

- Powiedzcie, skąd wiedzieliście o tym kościele na wyspie - powiedziałem.

- Od Zbycha i Jarego - odparł Micha.

- Dokładnie opowiedzcie mi, jak do tego doszło - poprosiłem.

- Ale powiesz nam, jak się tu niepostrzeżenie dostałeś? - upewniał się Micha. - Przed twoim pojawieniem się dokładnie sprawdziliśmy mauzoleum.

- Powiem - obiecałem.

- Kilka dni temu Jary opowiadał nam, że Zbyszek wynajął motorówkę, żeby popływać po rzece i widział fajny kościół na wyspie - relacjonował Micha. - Jary namówił nas, żebyśmy tam popłynęli...

- Czy było to po ogłoszeniu poszukiwań skrytki Prószyńskiego? - przerwałem swoim pytaniem.

- Tak - odpowiedział Micha. - Jary znalazł we wsi człowieka, który miał łódź i zgodził się nam ją wypożyczyć, dał nam klucze do kłódki i wiosła. Jemu ta łódka nie była już w tym roku potrzebna.

- I jak dopłynęliście na wyspę, to co? - wypytywałem.

- Jary oglądał ściany, zajrzał do podziemi, połaził po wyspie... My wspięliśmy się na wieżę i tyle.

- Czy Jary mówił, czemu Zbyszek zainteresował się tą wyspą?

- Podobno chodziło o jakiś ładny plener.

Nie podobało mi się to nagłe zainteresowanie operatora wysepką z kościołem. Filmowiec umknął mej uwagi i prawie zapomniałem, że przecież jest moim konkurentem w poszukiwaniu skrytki. Uświadomiłem sobie też, że nie prowadziłem śledztwa w sprawie włamań do pani Joanny. Wszystkie te wydarzenia przyćmiła Luscinia swoim zainteresowaniem moją osobą. Czyżby była przynętą, na którą miałem się złapać? Jeżeli tak, to kto tu był tak sprawnym myśliwym?

- Dziękuję, chłopaki - wyciągnąłem dłoń do Michy i Klamki.

- Nie ma sprawy, jesteśmy fajni goście, ale teraz interesuje nas tajne przejście - przypomniał mi Klamka.

Roześmiałem się i poprowadziłem chłopców do otworu w podłodze.

- Wchodźcie - zachęcałem ich.

Weszli niepewnie, patrząc na ściany i strop tunelu. Postępowałem za nimi, bo przecież musiałem ułożyć płytę podłogową na miejsce.

- Ale jazda! - stwierdził Micha, gdy wyszliśmy w piwnicy pałacu. - Jak to wyczaiłeś?

- Niestety, nie byłem pierwszy - przyznałem się. - Wpierw to przejście poznali Zbyszek i wasze dziewczyny.

- Co?! - obaj spojrzeli na mnie zdumieni. - I nic nam nie powiedziały? - zdziwił się Micha.

- Trzeba odwiedzić pana Zbyszka i powiedzieć „niech tu więcej nie mieszka” - stwierdził Klamka.

- Spokojnie! - apelowałem do nich. - Pamiętacie, o czym rozmawialiśmy wtedy na wyspie?

- „Ugiąć się, aby zwyciężyć” - przypomniał sobie Micha.

- Tak jest - przyznałem. - Zemsta to okropne uczucie, ale nadejdzie czas rewanżu i wtedy zadziwicie pana Zbyszka i wasze dziewczyny też.

Pożegnaliśmy się i każdy wrócił do swojego pokoju. Szybko ułożyłem się do snu i zasnąłem.

Obudziło mnie potrząsanie za ramię. Za oknem była jeszcze ciemna noc. Nad sobą ujrzałem twarz pana Bogumiła, a w pokoju unosił się aromat świeżo zaparzonej kawy.

- Niech pan wstaje - mówił elegant. - Jedziemy na plan.

- O tej porze? - zdziwiony przecierałem oczy.

- Pan Zbigniew chce zrobić zdjęcia o świcie - wyjaśnił elegant. - Za pięć minut odjeżdżamy.

- Ale muszę się chyba ogolić... - protestowałem.

- Charakteryzatorka się panem zajmie - elegant machnął ręką.

Zerwał ze mnie śpiwór i prawie siłą posadził na łóżku. Cóż mogłem zrobić? Parząc sobie usta gorącą kawą ubierałem się w filmowy kostium. Ubrany zbiegłem do sieni i do busa. Członkowie ekipy filmowej już na mnie czekali. Luscinia porozumiewawczo zmrużyła do mnie oko.

- Jesteś gotów? - zapytała.

Brzmiało to jak normalne pytanie, które mogło dotyczyć udziału w filmie, ale w rzeczywistości chodziło jej o naszą ucieczkę.

- Tak - odpowiedziałem.

- To dobrze - szepnęła.

Zauważyłem, że tej krótkiej wymianie zdań przysłuchiwał się elegant. Po kwadransie dojechaliśmy nad brzeg Odry. Czekały tam na nas trzy motorówki, dwie drewniane łodzie na wiosła i kilka elementów pływającego pomostu. Każdy z nich składał się z dwóch beczek i drewnianego pokładu. Te platformy zakotwiczono wzdłuż brzegu wyspy, na której stał kościół.

- Będziecie stali jakby na wodzie - tłumaczył mi elegant, gdy siedziałem przed lustrem charakteryzatorki - a don Jose łodzią przepłynie obok was. Rozumie pan?

Na znak, że tak, mogłem tylko mrugnąć oczami. Po kilkunastu minutach siedziałem już na swoich beczkach zaopatrzony w latarenkę ze świecą i zapalniczkę. Po chwili pozostali bohaterowie filmu też byli już na swoich wysepkach. Ja byłem między ostatnią Carmen-Luscinią a Andżelą-Nocą. Obie były oddalone ode mnie o cztery metry, więc mogliśmy rozmawiać i żartować, zwłaszcza z tego, co by się stało, gdyby kotwice nie wytrzymały i któreś z nas niepostrzeżenie we mgle spłynęłoby z biegiem Odry. Andżeli w zwiewnym stroju było bardzo zimno i siedziała skulona.

- Uwaga! - przez megafon zagrzmiał głos reżysera. - Zaczynamy zdjęcia. Proszę zapalić latarenki. I dajcie więcej dymów!

Zaraz też spowiły nas kłęby białego dymu wyprodukowanego przez specjalne urządzenia przewożone na jednej z motorówek. Najpierw łódź z operatorem podpływała bardzo wolno, by nie zmącić spokojnego lustra wody, do każdego z nas i robiono nam ujęcia z bliska. Potem kamera przepłynęła wzdłuż naszego szeregu na wodzie i w końcu płynęła za łódką, na której policjanci przewozili don Josego na egzekucję na wyspę. Za każdym razem Andżela, chcąc wypaść jak najlepiej przed kamerą, tańczyła, a jej szata rozwiewała dym, który zakręcał się w kolejnych fantastycznych wirach przecinanych błyskiem światła z latarni. Nie inaczej było i trzecim razem. Andżela zakręciła piruet i wtedy niespodziewanie rąbek jej ubrania dostał się do puszki latarenki ze świecą Płomień natychmiast przeskoczył na cienką tkaninę. Dziewczyna stanęła w płomieniach, które zniknęły w dymie. Słyszeliśmy tylko jej przeraźliwy krzyk i plusk, gdy rzuciła się do wody, a zaraz potem drugi krzyk.

Filmowcy podnieśli krzyk, motorówka z agregatem dymotwórczym odpłynęła, żeby wokół nas nie produkować dodatkowej zasłony. Rzuciłem swoją latarenkę i natychmiast skoczyłem do wody. Była lodowata i w pierwszej chwili poczułem strach przed skurczem. Zaraz potem dostałem się w fale wytworzone przez łodzie motorowe.

- Andżela! - krzyknąłem.

Byłem już przy jej beczkach. Gdyby skoczyła do wody tylko po to, żeby zgasić ogień, to powinna po zgaszeniu ognia trzymać się swojej platformy. Podciągnąłem się i wyjrzałem na deski. Nie było jej tam. Sprawdziłem z lewej strony, z prawej, zajrzałem przez prześwit między beczkami, czy nie ma jej po przeciwległej stronie. Przepadła.

- Paweł! - usłyszałem krzyk Klamki. - Ona nie umie pływać!

Nabrałem solidny haust powietrza i zanurkowałem. Pod beczkami Andżeli nie było. Jeżeli zatonęła, to mógł porwać ją prąd rzeki. Wynurzyłem się.

- Klamka! - wrzasnąłem. - Płyniemy z prądem.

W tym miejscu Odra miała około ośmiu metrów głębokości, ale miałem nadzieję, że Andżela nawet nie umiejąc pływać walczyła i nie poszła od razu na dno.

- Paweł! - usłyszałem Luscinię. - Widziałam ją!

Kilka wymachów ramion wystarczyło mi, by znaleźć się przy wysepce Carmen.

- Tam! - pokazała mi niknący wir na wodzie dwa metry od jej platformy.

Natychmiast zanurkowałem i pod wodą zobaczyłem białą smugę odsłoniętej ręki, burzę włosów i czarny kostium przypominający jakiegoś mitologicznego stwora. Chwyciłem tonącą za rękę i wtedy poczułem, że z ogromną mocą ciągnie mnie na dno. Wiedziałem, że topielcy potrafią w krytycznej sytuacji swą nadludzką siłą zaszkodzić ratownikowi, ale nie walczyłem z nią.

Musiałem znaleźć się jak najbliżej Andżeli, by złapać ją pod wykonujące nieskoordynowane ruchy ramiona i wydostać dziewczynę na powierzchnię.

W ułamku sekundy znalazłem się w silnym uścisku jej ramienia chwytającego mnie za szyję, szarpiącego za włosy. Korzystając z dogodnego momentu, który zawsze nadchodzi w chwili, gdy tonący poddaje się i nie ma już dość woli do walki, objąłem ją na wysokości klatki piersiowej i obróciłem do siebie plecami. W płucach czułem już kłucie przeradzające się w straszne uczucie zgniatania. Resztkami sił wyciągnąłem dziewczynę na powierzchnię, tuż obok platformy Luscinii.

- Wciągnij ją! - prosiłem śpiewaczkę, szybko nabierając hausty powietrza.

Artystka pochylając się nad krawędzią pokładu sama o mało nie wpadła do wody. Na szczęście podpłynęła do nas motorówka, na której był lekarz. Szybko ułożono Andżelę w kokpicie i medyk zaczął ją reanimować. Do motorówki wskoczył też zrozpaczony Klamka. Mnie również chciano zabrać, ale ruchem ręki dałem znać, że dobrze się czuję. Podciągnąłem się na pokład obok Luscinii i położyłem się na deskach. Śpiewaczka rąbkiem swego płaszcza wytarła mi mokrą twarz i pocałowała mnie w usta. Nagle wokół nas zrobiło się czarno od chmury dymu przywianej przez deszcz i jednocześnie coś szarpnęło naszą wysepką i coś zgrzytnęło. Przestraszona Luscinia przytuliła się do mnie.

ROZDZIAŁ CZTERNASTY

SPŁYW NA BECZKACH * DRUGA KĄPIEL * LEKARSTWA PANI MARIANNY *

LEGENDA O KOŚCIELE NA WYSPIE * WIECZORNE OGNISKO * PIOSENKA W

WYKONANIU LUSCINII

Beczkami zakołysało, a Luscinia, która przyklękła, żeby rozejrzeć się, krzyknęła przestraszona. Chwyciłem ją za ręce i przyciągnąłem do siebie.

- Połóż się i czekaj - powiedziałem.

- Co się stało?! - pytała przestraszona.

- Uciekamy.

- Jak to?

- Urwała się lina kotwicy i spływamy z prądem rzeki. Zanim rozwieje się dym i zobaczą, że ciebie nie ma, minie kilka minut. Potem zaczną nas szukać.

Luscinia wyraźnie uspokojona leżała obok mnie i patrzyła w niebo, na którym szara zasłona zaczęła ustępować przed błękitem i białymi, postrzępionymi piórami chmur. Słońce ogrzewało mi twarz, ale było mi przeraźliwie zimno i zacząłem trząść się.

- Nawet nie mam telefonu, żeby zadzwonić po pomoc - powiedziała Luscinia.

Podniosłem głowę i patrzyłem na kłęby dymu, wśród których widać było błyski latarek, dobiegał stamtąd ryk silników motorówek i krzyki ludzi. Odpłynęliśmy niezauważeni już dwieście metrów.

- Chciałaś przecież uciec ze mną - przypomniałem śpiewaczce.

Twarz artystki, jak błyskawica ciemność, przebiegł grymas zniecierpliwienia, ale zaraz spojrzała na mnie z uśmiechem.

- Mieliśmy uciekać moim porsche, do uroczego zakątka, a nie pływać jak rozbitkowie na beczkach - mówiła śmiejąc się.

- Co za różnica? - pytałem. - Niedługo wpłyniemy w trzciny i tam będziemy czekać na ratunek.

- Jestem pewna, że wyniesiesz mnie na brzeg.

- Skąd ta pewność?

- Jesteś bardzo rycerski. Od razu skoczyłeś ratować tę dziewczynę...

Lekceważąco machnąłem ręką i starałem się jak najwygodniej ułożyć na deskach. Luscinia za to zmieniła pozycję i teraz leżała na boku podpierając się ręką.

- Czy ty czujesz lęk? Czy jest coś, czego się boisz? - pytała.

- Tak, zawsze lękiem napawają mnie ludzie fałszywi.

- Dlatego jesteś taki nieufny?

- Tak.

- Wiele razy zawiodłeś się na ludziach?

- Tak, ale po każdej takiej nauczce staję się mocniejszy.

- Doświadczeniem?

- Nie, jestem przeświadczony, że stoję po właściwej stronie i że zawsze warto być uczciwym. Niektórzy nazywają to frajerstwem, naiwnością, ale mnie jest z tym dobrze.

- Myślisz, że ludziom fałszywym, złym żyje się źle?

- Oczywiście, że nie, ale zawsze po okresie euforii sukcesu przychodzi czas na karę.

- Zawsze? - zapytała Luscinia.

- Zawsze - z przekonaniem kiwnąłem głową.

- Jesteś bardzo romantyczny - pogłaskała mnie jak dziecko po twarzy.

Nagle gwałtownie zabrała rękę przestraszona szumem za naszymi plecami. Obejrzała się i zobaczyła, że platforma powoli wbija się w trzciny.

- To co, przeniesiesz mnie na brzeg? - odrobinę przechyliła głowę.

- Nie.

- Boisz się pijawek?

- Na pijawki to jest już trochę za zimno. Nie wiem, jak tu jest głęboko, czy nie ma mułu. Zostając na tratwie ułatwimy poszukiwania, z rzeki doskonale widać dziurę, jaką zrobiliśmy w trzcinowisku.

- Jak sobie życzysz - Luscinia ułożyła się na deskach podkładając sobie ręce z tyłu pod głowę.

Zapadło milczenie. Wsłuchiwałem się w odgłosy z rzeki i zastanawiałem się, czemu nikt nas jeszcze nie szuka. Pal licho mnie, ale Luscinia przecież była gwiazdą i jej zaginięcie źle świadczyłoby o pracy ekipy filmowej.

- Dumasz o skrytce? - zagadnęła Luscinia.

- Tak - odparłem.

- Wymyśliłeś coś?

- Tradycyjnie nie. Nie rozumiem, w jaki sposób wzrok zakochanych padający na obrazy Prószyńskiego ma odkryć przed nimi tajemnicę? Wydaje mi się, że chłodnym okiem łatwiej dostrzec to co istotne.

- A co jest ważne dla zakochanego?

- Ta druga osoba... - przerwałem na chwilę. - Dla Prószyńskiego najważniejsza na świecie była Anna, której rysami twarzy obdarzył niektóre z bohaterek oryginalnych obrazów. Trzeba przyjrzeć się niewiastom na obrazach, a może to tylko te obrazy, gdzie w jakiejś formie występuje Anna, kryją klucz do rozwiązania zagadki? Jesteś genialna - chciałem uściskać Luscinię, a ta śmiejąc się usiłowała szybkim ruchem odsunąć się. Tratwa zachwiała się, a końcówki włosów Luscinii wpadły do wody. Śpiewaczka krzyknęła.

- Tu są! - usłyszeliśmy za plecami głos operatora. Obejrzałem się. Za nami wolno wzdłuż ściany trzcin płynęła motorówka z kierowcą, operatorem, reżyserem i elegantem.

- Niezłą eskapadę sobie wymyśliliście - rzekł pan Bogumił. - Czy wiecie, jak się zamartwialiśmy waszym losem. Luscinio! Tyle czasu spędziłaś na wodzie, jeszcze się przeziębisz...

Operator rzucił nam linę, żebyśmy wyciągnęli się z zarośli, w których śruba motorówki mogłaby się zaplątać. Pan Zbyszek stanął jedną nogą na tratwie, żeby pomóc Luscinii przejść. Śpiewaczka tak mocno odbiła się od platformy i operator dodatkowo docisnął stopą tratwę, że nagle wszystko się przechyliło i zajęty mocowaniem cumy zleciałem do wody. Błyskawicznie zmoczony wróciłem na tratwę.

- Niech pan z tą wodą lepiej nie wchodzi do motorówki, bo zmokniemy wszyscy – powiedział operator. - Niech pan się trzyma! - krzyknął i klepnął w ramię sternika dając mu znak, że możemy płynąć.

Te pół kilometra rejsu do wyspy z kościołem było jednym z moich najgorszych doświadczeń z wodą. Wytrzymałem, ale zrozumiałem, że pan Zbyszek wykorzystał okazję, żeby mnie upokorzyć, bo oto na oczach całej ekipy wracałem zmoczony jak kura, zapewne wyglądając bardzo zabawnie, gdy tak rozpaczliwie trzymałem się tratwy tańczącej na fali.

Z prawdziwą ulgą wysiadłem na brzeg wyspy, gdzie zdjąłem mokre ubranie, dostałem koce, kubek gorącej kawy i kilka kanapek. Teraz siedząc na trawie mogłem przyglądać się „egzekucji” don Josego. Waldi został przywiązany do pala, odmówił założenia opaski na oczy. Przed nim karnie ustawił się oddział egzekucyjny z karabinami. Operator z kamerą stał w cieniu portalu świątyni i stamtąd kręcił ujęcie.

Żandarmi i charakterystycznym szczękiem przeładowali broń, na rozkaz wycelowali i po kolejnym okrzyku rozległa się palba, a zgromadzone w krzakach gołębie wypuszczono z klatek. Drugą część ptaków uwolniono, gdy operator stanął z kamerą przy słupie straceń i filmował kręcące koła gołębie.

- Koniec! - oznajmił w końcu reżyser. - Wieczorem zapraszam wszystkich na ognisko!

Wszyscy zadowoleni klaskali i poklepywali się po plecach. Zbliżało się południe, a ja zacząłem kichać. Ktoś z ekipy dał mi aspirynę, wsiadłem do motorówki i wróciłem na stały ląd, a potem busem dojechałem do pałacu. Poszedłem do swojego pokoju przebrać się w suche ubranie i zszedłem do jadalni na obiad. W kominku było napalone, specjalnie dla mnie, żebym się ogrzał.

- Andżela jeszcze dziś wróci do nas - powiadomiła mnie pani Joanna. - Zrobiono jej badania i okazało się, że wszystko w porządku.

Przy obiedzie wychwalano mój wyczyn i tylko operator żartował ze mnie, że skorzystałem z okazji i porwałem Luscinię, i że odsiecz nadeszła dla niej w samą porę, bo mało brakowało, a i ona wymykając się moim objęciom, wylądowałaby w wodzie.

- Pan Paweł liczył na podwójne bohaterstwo - docinał mi pan Bogumił.

- Trzeba przyznać, że Luscinia głośno nie protestowała, gdy została porwana - zauważył Jary.

- Myślę, że ci dwoje coś kombinują.

- Zawarliśmy układ, że spróbuję rozkochać w sobie Pawła, żeby łatwiej przyszło mu rozwiązanie zagadki - Luscinia próbowała okazać, że docinki nie robią na niej wrażenia.

W tym momencie głośno kichnąłem.

- Przepraszam, ale ta kąpiel chyba mi trochę zaszkodziła - powiedziałem wstając. - Pójdę się położyć.

Ukłoniłem się i wyszedłem z jadalni. W pokoju, w ubraniu wskoczyłem do śpiwora i położyłem się na plecach. Wpatrzony w plamy na suficie intensywnie myślałem. Po około dwudziestu minutach przyszła do mnie Luscinia. Usiadła na łóżku, ale nie za blisko. Bała się zarazić.

- Z ucieczki nici - powiedziałem.

- Naprawdę chciałbyś uciec? - zapytała Luscinia. - Ze mną?

- Tak.

- Czemu?

- Bo... - zawahałem się. - Chciałbym chociaż spróbować. A ty?

- Bo jesteś inny niż tamci - Luscinia ruchem głowy wskazała w kierunku pokojów filmowców. W tym momencie była chyba sobą, Iwoną Maślińską, po prostu fajną dziewczyną.

Posłała mi całusa, wstała i wychodząc ocierała łzę, która zakręciła się jej w kąciku oka. – Pójdziesz na ognisko? - zapytała stając w progu.

Nagle aż nią zarzuciło. Do pokoju jak czołg wkroczyła pani Marianna niosąc tacę z dymiącym kubkiem, filiżanką termosem i czymś przykrytym białą serwetą.

- Przyjdzie, przyjdzie - gderała staruszka. - Wy młodzi to tylko chcecie się gzić po kątach. Nie bój się, piękna pani, kawaler z wieczora będzie jak nowy, tylko teraz daj mu trochę spokoju.

- Oczywiście - Luscinia uciekła spłoszona.

Gospodyni pani Joanny postawiła tacę na stole i krytycznie przyjrzała się porządkowi w pokoju. Podała mi kubek bulionu.

- Niech pan pije, to dobre lekarstwo, na początek - powiedziała. - Potem pan sobie łyknie herbatki z rumem i trochę pieczonego kurczaka. Będzie pan zdrów. Co to dla takiego konia kąpiel w rzece - mówiła jednocześnie układając moje ubrania i książki. - Co pan taki smutny? – zapytała siadając na krześle przy łóżku. Ręce złożyła na fartuchu w kwiatki i patrzyła na mnie takim ciepłym, troskliwym wzrokiem. - Pan się nie martwi dziewczyną. Nie ta, to zawsze przyjdzie inna.

- Kogo pani ma na myśli?

- No, tę śpiewaczkę. To jak motyl, co z jednego ogrodu do drugiego fruwa, a do tego farbowany.

- Jak farbowany? - oburzyłem się.

- Panie! - Pani Marianna machnęła ręką. - Ja się znam na ludziach. Wystarczy, że spojrzę i już, jakbym tego rentgena miała w oczach, tak potrafię prześwietlić każdego. Od razu wiem, co jeden z drugim za ziółko.

- Prześwietlała pani mieszkańców pałacu?

- To goście pani Joanny - pani Marianna odpowiedziała wymijająco.

- A ze mnie co za ziółko?

Pani Marianna spojrzała na mnie mrużąc oczy.

- Takiego dziwaka jak pan to pierwszy raz widzę - odparła.

- A Luscinia?

- Ta śpiewaczka? U nas na wsi, jakby pan dobrze poszukał, odpowiednio ubrał i pomalował, to niejedną taką by znalazł. Panie, jak są dyskoteki i co druga dziewucha się wystroi, to ho, ho!

- Ale Luscinia pięknie śpiewa.

- Aaa... tego to ja nie słyszała.

Prawdę mówiąc ja też, ale nie powiedziałem ani słowa o tym.

- Słyszała, że pan skarbu szuka - po chwili powiedziała pani Marianna.

- Tak.

- I co pan z nim zrobi, jak go znajdzie? Dom pan sobie wybuduje, ładniejszy samochód kupi?

- Nie, oddam do muzeum.

- To oni tak dobrze płacą?

- Nie - roześmiałem się.

Skończyłem pić bulion. Był gorący i tłusty, ale zrobiło mi się trochę mdło, więc sięgnąłem po termos. Nalałem sobie pełną filiżankę herbaty i wypiłem pierwszy łyk. Pani Marianna z zadowoleniem przyjęła moją reakcję. Pamiętałem, że była to wzmocniona rumem herbata, ale nie spodziewałem się aż takiej dawki alkoholu.

- Dobra herbata - pani Marianna pokiwała głową. - Mówiłam, że z rumem, prawdziwym, nie tam jakiś podszywanym... To jak pan nic nie zarobi na tym skarbie, to po co szukać?

- A po co ludzie wchodzą na góry? Najczęściej odpowiadają, że „dlatego bo są”. Ze skarbami jest podobnie. Szukam ich, bo chcę zmierzyć się z zagadką, sprawdzić się. A to co znajdę, oddaję do muzeum, bo po pierwsze, tam pracuję, a po drugie i ważniejsze, lepiej, żeby te znaleziska oglądali ludzie.

- No tak - pani Marianna pokiwała głową i dłońmi gładziła fartuch. - Wpadł pan na jakiś trop?

- Na kilka, ale fałszywych - roześmiałem się.

- Pan się nie martwi. Ja, jak mi jest smutno, to idę do lustrzanego kościoła, nie tego we wsi, ale tego na rzece. Kiedyś to pływało się tam łódką, ale teraz to wystarczy, że sobie usiądę przy krzyżu na polach. Stamtąd, zwłaszcza rano, jak jest spokojna woda, widać jakby dwa kościoły: ten na wyspie i ten we wodzie. Mówię panu, odbija się jak w lustrze.

- Słyszałem, że z tym kościołem związana jest jakaś legenda.

- Ano tak.

- Może mi ją pani opowiedzieć?

- Przecież pan już nie jesteś dziecko, żeby bajek słuchać.

- Może to ma związek ze skrytką?

- A gdzie tam... Podobno kiedyś jedna z panien z dobrego domu zakochała się w pastuszku, który pięknie grał na flecie. Uciekła do niego, na wyspę do szałasu, gdzie miał swoje stadko krów. Gdy dowiedział się o tym jej ojciec, kazał zebrać sługi, uzbroił ich, i powiedział, że da nagrodę temu, który zastrzeli pastucha. Córkę chciał ukarać osobiście. Jedna z dziewcząt służebnych na skróty dostała się na brzeg rzeki i krzykiem ostrzegła zakochanych o wyprawie. Szlachcianka chciała ratować pastuszka i postanowiła uciec z wyspy, ale wtedy porwał ją silny prąd rzeki.

Pastuszek rzucił się za nią i oboje utonęli. Stary hrabia, jak dowiedział się o śmierci córki, wydał pozostałe córki za mąż, majątek spieniężył i kazał wybudować kościół, a potem powiesił się w dzwonnicy. Mówią, że nigdy tam nie odbyło się nabożeństwo, tylko czasami młodzi przypływali tam, by składać sobie różne przysięgi. W czasie ostatniej wojny kościół najwięcej ucierpiał, bo tam jakiś oddział SS się bronił i Rosjanie musieli wszystkich wybić.

Wypiłem herbatę i zrobiło mi się bardzo błogo. Oparłem się o poduszki i trochę wbrew sobie zasnąłem. Pani Marianna cicho wyszła z pokoju. Obudziło mnie łagodne głaskanie po twarzy. Obok mnie, na łóżku siedziała Luscinia.

- Jak się czujesz? - zapytała.

- Chyba lepiej - odpowiedziałem.

Zerknąłem na zegarek. Była dziewiętnasta.

- Ognisko zaraz się zacznie - powiedziała śpiewaczka. - Zbyszek z Waldim już rozpalili grilla.

- To Waldi potrafi robić coś innego oprócz grania? - żartowałem.

- Tak, w środowisku słynie jako dobry kucharz i znawca win. Do tego podobno kolekcjonuje samochody sportowe i... ładne kobiety.

- Byłabyś wyjątkowym okazem w jego zbiorach. Jesteś piękna i masz szybkie auto.

- Dziękuję za komplement, ale Waldi mnie nie interesuje. Przyjdziesz na ognisko?

- Tak. Mam do ciebie prośbę.

- Tak?

- Zaśpiewasz coś dla nas? Chciałbym usłyszeć, jak śpiewasz.

- Mogę ci przynieść moją płytę.

- Chciałbym posłuchać cię na żywo.

- Zobaczymy - Luscinia uśmiechnęła się załomie i wyszła z pokoju.

Wstałem z łóżka i powędrowałem do łazienki doprowadzić się do porządku po kąpielach w rzece i krótkiej rekonwalescencji. Czułem, że łapie mnie grypa, ale nie mogłem sobie teraz pozwolić na chorowanie.

Po kąpieli przebrałem się w świeże ubranie i poszedłem do parku, gdzie już paliło się ognisko, a mieszkańcy pałacu siadali na kłodach drewna przykrytych kocami, przy wesoło trzaskającym ogniu. Z daleka czuć było zapach potraw z grilla i musiałem przyznać, że nie był to aromat zwykłego kawałka mięsa rzuconego na ruszt, ale Waldi rzeczywiście wykazywał się kunsztem kulinarnym. Aktor na mój widok podszedł do mnie z małą buteleczką i kieliszkiem.

- Cieszę się, że przyszedłeś - powitał mnie z szerokim uśmiechem. - Towarzystwu podałem wino, ale tobie, bohaterowi po przejściach, proponuję coś o walorach leczniczych. Nalewka mojej babci.

Nalał mi odrobinę ciemnokrwistego, gęstego, intensywnie pachnącego wiśniami płynu.

Ledwo zamoczyłem usta w nalewce, już poczułem rozgrzewające ciepło.

- Mocne - powiedziałem szybko nabierając haust powietrza.

- Jasne - Waldi roześmiał się. - Imponujesz mi.

- Tak? Czym? - dziwiłem się.

- Potrafisz być taki naturalny - mówił, a w tle słychać było szmer rozmów przy ognisku. – Do tego jesteś odważny i kryjesz w sobie jakąś tajemnicę. Kobiety to lubią i widać to po Luscinii.

- Jesteś podobno znanym amantem. Kilka razy widziałem nagłówki w gazetach bulwarowych na temat twoich podbojów i mówisz mi, że to ja potrafię zrobić odpowiednie wrażenie na kobietach?

Podeszliśmy do grilla, gdzie Waldi zajął się smarowaniem mięsa specjalną glazurą.

- Przyznam ci się, że czasami to mój agent z agentem wschodzącej gwiazdy dogadują się i robią wielkie wydarzenie z mojego zwykłego wyjścia do kina lub dłuższej rozmowy na garden party. Co to znaczy? Czy któregokolwiek z dziennikarzy interesuje, co ja naprawdę myślę i czuję? Nie! Najwięcej pytań dotyczy romansów, samochodów i pieniędzy. Popatrz na Jarego. Jego już zjadła estrada, dopasował się do image'u rockmana i to cały jego dorobek. Mnie oprócz blichtru aktorskiego życia interesuje literatura, opera, teatr eksperymentalny.

- Słyszałeś nagrania śpiewu Luscinii?

- Słuchałem jej nawet na żywo. Specjalnie pojechałem na jej recital do Wenecji.

- Jak śpiewa?

- Naprawdę pięknie. Podobno na twoje życzenie ma nam zaśpiewać.

- Prosiłem ją o to - przyznałem się. - Nie sądziłem, że się zgodzi.

- Jesteś zdecydowanie za skromny - stwierdził Waldi zajęty przekładaniem kawałków karkówki. - Dlatego nie masz szans w aktorstwie.

- Myślałem, że swoim antytalentem scenicznym wykazałem się na planie.

- Nie było tak źle... - Waldi poklepał mnie po plecach. - Usiądź przy ogniu. Zaraz podam mięsko, które trzeba spożywać w komfortowych warunkach, bo powiem nieskromnie, że jest tego warte.

Cóż mogę dodać? Waldi mógłby w chwili upadku kariery aktorskiej zająć się gotowaniem. Grillowane kawałki mięsa znikały błyskawicznie, zwłaszcza że były podane z domowym chlebem z pieca pani Marianny i z ogórkami z piwniczki pani Joanny. Nawet Marcin otrzymał porcję specjalnie przygotowanych przez Waldiego warzyw. Kilkanaście minut upłynęło nam na posiłku i wychwalaniu kuchmistrza, który wydawał się być z tego powodu bardziej zadowolony, niż gdybyśmy zaczęli opowiadać o jego talencie aktorskim.

Skorzystałem z chwili, gdy wszyscy najedzeni wstali, żeby rozprostować nogi i podszedłem do Waldiego.

- Mam do ciebie pytanie, tylko proszę o szczerą odpowiedź - powiedziałem do niego.

- Na temat gry debiutantów się nie wypowiadam - żartował. - Słucham, co chcesz wiedzieć?

- Kogo widziałeś w pokoju pani Joanny, gdy przyjechałeś do Czernej?

Twarz Waldiego spoważniała.

- Czemu chcesz to wiedzieć? Czy to ma związek z tymi śmiesznymi poszukiwaniami skarbu?

- Czemu „śmiesznymi”? Ktoś śmiertelnie poważnie traktuje tę sprawę, skoro włamywał się do pokoju pani Joanny.

Waldi dokładał kolejne porcje na ruszt i milczał.

- Najpierw mi powiedz, czemu tak zajmuje cię ta sprawa? - zapytał po chwili.

- Bo na tym polega moja praca.

- Jesteś urzędnikiem z ministerstwa...

- Muzealnikiem poszukującym zaginionych dzieł sztuki - wyjaśniłem. - Rzeczywiście pracuję w ministerstwie, ale charakter mojej pracy nie ma zbyt wiele wspólnego ze spędzaniem całych dni za biurkiem...

- Tylko?

- Jeżdżę w teren.

- A jak coś znajdziesz?

- To wiozę to do muzeum...

- I dostajesz nagrodę? - domyślał się Waldi.

- Bardzo rzadko.

- To po co to robisz?

- Może zabrzmi to górnolotnie, ale dla dobra wszystkich, żeby pamiątki z przeszłości zachować w bezpiecznym miejscu dla następnych pokoleń.

Waldi przyjrzał mi się z uwagą.

- Chyba można ci wierzyć - stwierdził. - Wierzysz w to, co powiedziałeś.

Nie wiedziałem co mam odpowiedzieć, więc tylko czekałem na dalszy ciąg wypowiedzi aktora.

- Wtedy... - Waldi ściszył głos - ...nie jestem pewien, ale chyba widziałem w środku Jarego. Powiem jeszcze, że idąc dookoła budynku słyszałem gdzieś głos Zbyszka. To wszystko i nawet nie mogę przysiąc, że tak było...

- Co tak spiskujecie? - nagle usłyszałem za sobą głos Luscinii. - Paweł chcesz zostać aktorem i załatwiasz sobie wejścia przez Waldiego?

- Lepiej czułbym się w kuchni - odpowiedziałem.

- Ja też - Waldi pokiwał głową.

- Panowie! - Luscinia udawała oburzenie. - Wy będziecie warzyć strawę, a to kobiety będą chodzić na polowania?

- Chciałyście równouprawnienia, więc je macie - odparł Waldi. - Dzielenie się obowiązkami w waszym wydaniu to tylko zrzucenie niewygodnych ciężarów z własnych pleców.

- Jesteście zacofani - śpiewaczka grała obrażoną. - Ciemnogród w czystym wydaniu. Chodź, Pawle, zabieram cię spod wpływu tego człowieka...

Pociągnęła mnie za rękę i posadziła na kocu przy ognisku. Chwyciła mnie pod rękę i przytuliła się.

- Dziś w nocy uciekniemy - szepnęła.

- Myślałem, że zrezygnowałaś...

- Cicho - położyła mi palec na ustach. - Za dużo myślisz. Uwaga! - klasnęła w dłonie zwracając na siebie uwagę wszystkich obecnych. - Specjalnie na życzenie naszego przyjaciela zaśpiewam dla niego piosenkę. Gdzie jest gitara?

Micha podał jej instrument, a ona usiadła wygodnie i delikatnie przesunęła palcami po strunach. Trzeba przyznać, że potrafiła pięknie grać. Każdy dźwięk, każda nuta zdawała się spływać po nas jak ciepła kropla delikatnie drażniąc zmysły, a kiedy zaśpiewała, zdawało się, że w parku zapanowała cisza. Wiatr ucichł, ognisko lekko przygasło, cały świat wsłuchał się w głos Luscinii. Melodia i słowa łagodnie niosły nas w krainę marzeń i wyobraźni. Byłem pewien, że wszyscy na moment zapomnieli o filmie, o skarbie, o pałacu i zostali porwani w inny świat. Tekst dotyczył miłości, rozstań i tego, co w takich chwilach czuje kobieta.

Na koniec nagrodziliśmy ją głośnymi brawami. Potem podszedłem do Luscinii i ucałowałem ją w dłoń.

- To było wspaniałe - powiedziałem.

- Chodźmy na spacer - poprosiła.

Pomogłem jej wstać i poszliśmy do parku. Ledwo wyszliśmy za krąg światła, na mojej drodze stanęła ubrana na czarno postać. Luscinia drgnęła przestraszona.

- Chciałabym porozmawiać - odezwała się Andżela.

ROZDZIAŁ PIĘTNASTY

ROZTERKI ANDŻELI * UCIECZKA Z LUSCINIĄ * DŻENTELMEN NA PODŁODZE * POŚCIG ZA PANEM BOGUMIŁEM * PŁYWAJĄCY WEHIKUŁ * ZDEMASKOWANIE ZŁOCZYŃCÓW * SKRYTKA PRÓSZYŃSKIEGO

Andżela wyglądała na zmęczoną. Miała podkrążone oczy, stała lekko przygarbiona, ubrana w kurtkę i owinięta kocem.

- Chciałabym panu... tobie... - poprawiła się, gdy przypomniała sobie, że mówiliśmy sobie po imieniu - coś ważnego powiedzieć.

- Słucham - odparłem.

- Moglibyśmy porozmawiać sam na sam? - poprosiła spoglądając na Luscinię.

Śpiewaczka nie mówiąc nawet słowa wróciła do ogniska.

- Dziękuję - powiedziała Andżela po chwili milczenia. - Dziękuję, że skoczyłeś, że nurkowałeś. Nikt dotąd nie zrobił dla mnie tak dużo i bezinteresownie... - w tym momencie rozpłakała się.

Najpierw łzy płynęły jak leniwy strumyk wśród łąk, ale potem nabrały siły górskiego potoku.

- Nie płacz - wyciągnąłem do niej rękę, żeby ją uspokoić. Ona po prostu jak małe dziecko przytuliła się.

Wyjąłem z kieszeni chusteczkę i dałem jej, żeby wytarła sobie oczy. Łagodnie odsunąłem dziewczynę od siebie.

- Nie wierzę, że nie spotkałaś nikogo, kto nie chciał ci pomóc - mówiłem. - Czasami dorośli nie potrafią odpowiednio okazać swoich uczuć...

- Nie! - zaprotestowała. - Każda pała w szkole, każda uwaga nauczycieli, makijaż, kolczyki, chłopak, z którym chodziłam, były dowodami, że jestem nieudacznikiem. Teraz ten egzamin na studia...

Chwyciłem ją pod brodę i zajrzałem jej w oczy.

- Ile ty masz lat? Dziewiętnaście, dwadzieścia i jęczysz jak stara baba - przemawiałem. - Może to banał, ale masz całe życie przed sobą i masz szansę odkryć swoje powołanie. Mówisz, że nikt niczego nie dał ci bezinteresownie. A czy ty coś komuś dałaś? Starałaś się być grzeczną dziewczynką, bo tego chcieli twoi rodzice, tego oczekiwano w szkole, ale traktowałaś to jak przykry obowiązek, a więc wszystko robiłaś byle jak. Zapytam cię nieco przewrotnie: jakąś jesteś dziewczyną dla Klamki?

Andżela spojrzała na mnie zdziwiona, może nawet trochę zła.

- A widzisz! - wycelowałem w nią palec. - Kto skoczył do Odry, gdy ty wpadłaś do wody? Oprócz mnie zrobił to twój chłopak. Zastanawiałaś się, dlaczego to zrobił? Można to zamknąć w jednym banale, kolejnej odmianie słowa „kochać”, ale lepszego określenia nie znajdziesz. Teraz pomyśl, czy jesteś w porządku wobec niego?

- Co masz na myśli?

- Twoje kontakty z panem Zbyszkiem.

W Andżelę jakby piorun strzelił. Obróciła się na pięcie i pobiegła do pałacu. Zza drzew wybiegł Klamka. Stanął obok mnie i spojrzał mi prosto w oczy.

- Dzięki! - rzucił salutując do daszka swojej czapki i pobiegł za Andżelą.

Wróciłem do ogniska i usiadłem obok Luscinii.

- Czego chciała ta mała? - zapytała.

- Podziękować - odpowiedziałem biorąc z koszyka kromkę chleba.

- Co jej odpowiedziałeś, że tak uciekła?

- Jeżeli tak zareagowała, to jest szansa, że coś zrozumiała z tego, co do niej mówiłem.

- Nie mówiłeś, tylko pewnie moralizowałeś.

- Czasami trzeba.

Luscinia roześmiała się.

- Co cię tak bawi? - zdziwiłem się.

- Inny na twoim miejscu chodziłby teraz w glorii bohatera, a ty dałeś dziewczynie kazanie. Na jaki temat?

- Między innymi szacunku dla jej chłopaka.

- Klamki? Przecież to zwykły blokers! Zdał do Akademii Muzycznej, ale to jeszcze nie czyni z niego muzyka, artysty.

- Ale jest przede wszystkim człowiekiem.

- Tak, należy do wspólnego nam gatunku homo sapiens.

- Wiesz, co o nim najlepiej świadczy?

- Że tak jak ty skoczył do wody ratować dziewczynę? - Luscinia pogardliwie wydęła usta.

- Nie, on ma zasady. Może inne niż ty, to wszystko. On szanuje to, co ty robisz, a ty?

Luscinia obdarzyła mnie wściekłym spojrzeniem i wstała. Ostentacyjnie przeniosła się na kocyk obok pana Zbyszka, co ten przyjął z radością i natychmiast objął ją swoim ramieniem, zaoferował kieliszek wina.

Jadłem kolejne kromki chleba starając się nie spoglądać w kierunku śpiewaczki i operatora.

- Masz dziś dobry dzień na drażnienie kobiet - stwierdził Waldi dosiadając się z kieliszkami i butelką wina.

Odmówiłem poczęstunku.

- Czasami wierzę, że kobiety i mężczyźni pochodzą z innych planet - odpowiedziałem.

- To nie to - stwierdził Waldi smakując łyk wina. - Możesz mi wierzyć, znam się na kobietach. One po prostu mocniej niż my stąpają po ziemi.

- Skoro tak mówisz - bezradnie wzruszyłem ramionami.

- Może jednak kieliszeczek dla poprawienia nastroju? - zachęcał mnie Waldi.

- To chyba nie najlepsza metoda na poprawę humoru - zauważyłem.

- Co cię tak ukąsiło? Nie dziwię się, że Luscinia obraziła się i robi takie kino.

Śpiewaczka najwidoczniej świetnie bawiła się w towarzystwie panów Zbyszka i Bogumiła oraz Jarego. Głośno się śmiała z dowcipów, pozwalała się obejmować i z ochotą przyjmowała kolejne porcje wina.

- Boli cię to? - zapytał Waldi.

- Trochę - przyznałem.

- Nie zapominaj, że ona to Carmen - aktor wstał i pocieszając poklepał mnie po ramieniu. Zauważyłem, że Marcin wstał od ogniska i skierował się do pałacu. Poszedłem za nim.

- Po zabawie? - zagadnął mnie artysta.

- Tak. Niedługo odetchniesz, gdy wszyscy stąd wyjedziemy?

- A kiedy ty wyjeżdżasz?

- Jutro.

- Ekipa zostaje jeszcze dwa dni.

- Co mają zamiar robić?

- Zostawili sobie jeszcze na ten czas jedną motorówkę, będą pływać i robić zdjęcia okolicy.

- Dziwne - stwierdziłem drapiąc się po głowie.

- Dlaczego dziwne? Pracują pewnie za dniówkę...

Nie słuchałem reszty wywodu Marcina. Intensywnie myślałem i leżąc na łóżku zrozumiałem wiele, może nawet za dużo. Szybko zasnąłem, ale w nocy obudził mnie szmer. Do pokoju wpadało słabe, Żółtawe światło z latarni w folwarku. Do mojego łóżka chwiejnym krokiem zakradała się Luscinia cicho dzwoniąc kluczykami od porsche.

- Paweł! - szeptała. - Pawełku! Uciekamy - śmiała się.

- Co ci jest? - zapytałem siadając.

- Myślałam, że chcesz ze mną uciec...

- Nie jestem tego teraz już pewien.

- Zazdrośniczek? - chichotała. - Nieładnie - pogroziła mi palcem. - Jak nie chcesz jechać, to nie, trudno.

Chciała się zgrabnie obrócić na pięcie, ale noga, która miała być osią obrotu nie wytrzymała i śpiewaczka runęła na mnie. Poczułem od niej przykrą woń alkoholu.

- Jesteś pijana, nie powinnaś prowadzić - mówiłem próbując zabrać jej kluczyki do auta.

- Pojadę sama - niespodziewanie wywinęła mi się i rzuciła do drzwi.

Szybko wzułem buty i pobiegłem za nią. Ona jak wiedźma na miotle sunęła po schodach, przez sień i główne drzwi na dwór w kierunku parkingu. Jej płaszczyk powiewał na wietrze jak peleryna. Było zimno i wietrznie. Po niebie szybko przesuwały się złowieszczo czarne chmury, strzępiastymi smugami przecinając sierp księżyca. Całe szczęście, że zasnąłem w ubraniu, inaczej natychmiast bym zmarzł i jeszcze bardziej rozchorował się.

Luscinia zatrzymała się przy drzwiczkach porsche i mocowała się z zamkiem. Dobiegłem do niej. Odwróciła się do mnie twarzą, wyprostowana, z wyzywającą miną oparła się o bok samochodu.

- I co, bohaterze? - zapytała.

- Musisz iść spać.

- Nie. Muszę stąd wyjechać, nim zwariuję.

- Daj mi kluczyki.

- Przynajmniej się przejedźmy - poprosiła. - Muszę ochłonąć.

Zmieniła postawę, teraz wyglądała na zmęczoną i uległą kobietę. Oddała mi kluczyki. Spojrzałem na zegarek. Była trzecia. Uznałem, że możemy odbyć krótką przejażdżkę. Usiadłem za kierownicą porsche, a Luscinia obok jako pasażerka.

- Szybciej, szybciej! - zachęcała mnie, ale ja uparcie jechałem z prędkością sześćdziesięciu kilometrów na godzinę.

W końcu Luscinia dała za wygraną i ograniczała się tylko do wydawania mi komend, w którym kierunku powinienem skręcać. Czasami wystawiała głowę przez okno, a pęd powietrza rozwiewał jej włosy.

- Zatrzymajmy się tu na noc - poprosiła wskazując na szyld przydrożnego hotelu. - Chcę spać.

Odjechaliśmy trzydzieści kilometrów od Czernej i mogliśmy tam wrócić, ale Luscinia uparła się. Gdy ustawiałem auto na parkingu, ona powędrowała do recepcji i potem czekała na mnie na schodach hotelu.

- Chodź - powiedziała i chwyciła mnie za połę kurtki. Pociągnęła mnie na pierwsze piętro, do apartamentu z małżeńskim łożem.

- Tu jest jedno łóżko - zauważyłem.

- Nie było innego wolnego pokoju - zapewniała mnie.

- Nie wierzę - odpowiedziałem i chciałem zejść do recepcji.

Luscinia zatrzymała mnie stając w progu.

- Może nie rób takiego kina? - prosiła. - Zmieścimy się jakoś...

Jak dziecko poddałem się jej woli. Ona nie krępując się moją obecnością rozebrała się do snu i ułożyła pod kołdrą. Postanowiłem odczekać aż zaśnie i uciekłem do łazienki pod prysznic. Po długiej kąpieli z ulgą stwierdziłem, że artystka śpi. Rozłożyłem swoją część pościeli na podłodze i ułożyłem się na takim legowisku. Było twardo, ale zdarzało mi się spać w gorszych warunkach.

Zmęczony spałem długo, aż usłyszałem, że Luscinia przebudziła się. Otworzyłem oczy i spojrzałem na zegarek. Była jedenasta. Śpiewaczka z grymasem bólu na twarzy trzymała się za głowę. Widząc mnie na podłodze uśmiechnęła się.

- Jesteś dżentelmenem - śmiała się. - Lubisz spać na podłodze?

W milczeniu zwijałem swoje posłanie. Artystka wstała i przeciągnęła się. Sprawdziła, która jest godzina.

- Może zamówimy śniadanie do pokoju? - zaproponowała.

- Nie, powinniśmy chyba wracać do Czernej.

- Czemu tak szybko rezygnujesz z naszej ucieczki?

Poszedłem do łazienki orzeźwić się zimną wodą. Gdy spojrzałem w lustro wiszące nad zlewem, zobaczyłem Luscinię stojącą w progu.

- Pewnie to najbardziej kochasz? - zapytała tonem pełnym złości.

- Co?

- Swoje oblicze, swoją samotność, uczciwość i przyzwoitość. Jesteś zapatrzony tylko w siebie, w to jaki jesteś porządny...

Zamarłem z mokrymi i zimnymi dłońmi na policzkach.

- Zakochani są zapatrzeni w siebie widząc w drugiej osobie odbicie tej drugiej połowy, której podobno wszyscy szukamy - powiedziałem sam o siebie. - Lustro! - krzyknąłem. - Kościół zakochanych z lustrzanym odbiciem w wodach Odry z obrazu w pałacu w Żukowicach! Natychmiast jedziemy do Czernej!

- Nie! - Luscinia stała w progu łazienki tarasując wyjście.

W jej wzroku dostrzegłem złośliwą satysfakcję. Podobno oczy zawsze odzwierciedlają prawdziwe uczucia i myśli ludzi. Gdy zajrzałem w te piwne, teraz bardzo ciemne zwierciadła ludzkiej duszy, zrozumiałem wszystko.

- Byłaś moją Carmen - powiedziałem.

Łagodnie odsunąłem ją na bok i szybko założyłem kurtkę. Z szafki wyjąłem kluczyki do porsche.

- Jedziesz ze mną? - zwróciłem się do śpiewaczki.

- Chętnie popatrzę na twoją klęskę - odpowiedziała.

- Oni już tam są?

- Powinni być.

- Ubieraj się, a ja zapłacę za pokój. Czekam tylko pięć minut.

Zbiegłem do recepcji, żeby opłacić rachunek. Ledwie stanąłem przy kontuarze obok mnie pojawił się pan Bogumił.

- Dziękuję za pokój, wszystko już uregulowałem - powiedział do recepcjonistki podając jej klucze. - Dzień dobry - skłonił mi się i z miną jakby mu było bardzo przykro, wybiegł z hotelu.

Zostawiłem pracownicy pieniądze i wyszedłem na hotelowe schody. Widziałem, jak mercedes pana Bogumiła z piskiem opon wyjeżdża na szosę w kierunku Legnicy. Obejrzałem się. Luscinii jeszcze nie było. Zerknąłem na zegarek. Miała jeszcze dwie minuty. Nie chciałem odjeżdżać bez niej, bo mogłaby oskarżyć mnie o kradzież auta. Pobiegłem na hotelowy parking, zapłaciłem za postój i podjechałem na patio.

Luscinia właśnie powoli schodziła. Wsiadła do porsche i zapięła pasy. Postanowiłem wycisnąć z porsche ile tylko ma mocy w silniku. Pan Bogumił miał nad nami kilka minut przewagi, nieistotnej, gdybyśmy ścigali się po autostradzie. Na polskich, ciasnych drogach zawsze panuje tłok, więc oczekiwała mnie bardzo nerwowa jazda.

Wrzuciłem pierwszy bieg i wcisnąłem pedał gazu. Spod kół porsche tylko sypnęły się drobne kamyczki z podjazdu i w ułamku sekundy byliśmy na drodze.

- Od kiedy lubisz szybką jazdę? - zapytała mnie najwyraźniej rozbawiona Luscinia.

- Nigdy jej nie lubiłem - warknąłem.

Wehikuł na drodze był jak rasowy koń wymagający doskonałego prowadzenia. Dość szybki, by przegonić inne konie ze stadniny, ale za żadne skarby nie byłby w stanie wygrać pojedynku z dzikim mustangiem, jakim było porsche. Ten wóz zdawał się sunąć po szosie jak wiatr, pewnie wchodząc w najciaśniejsze zakręty. Przy takiej prędkości, z jaką jechałem, wymagał niewiarygodnej precyzji w kierowaniu. W kilkanaście sekund poczułem, że ja i to auto stanowimy jedność, niemal każdym nerwem czułem każdy wymiar tego pojazdu, gdy drgnął mi mięsień, to jakby poruszył się mechanizm ukryty pod charakterystyczną maską porsche.

Może kilku kierowców w lepszych samochodach miałoby ambicje ścigać się ze mną, ale widząc pędzące porsche rezygnowali pozostawiając sobie przyjemność patrzenia na pędzącego mechanicznego zwierzaka. W dwie minuty dogoniłem mercedesa pana Bogumiła. Na prostych, wyprzedzając inne auta rozpędzał się do prędkości stu sześćdziesięciu kilometrów na godzinę.

Porsche przy takiej prędkości zdawało się być tylko trzmielem uganiającym się między łodygami kwiatów na łące, ale wyczuwałem w nim geparda gotowego w każdej chwili rzucić się do szaleńczego biegu.

Pan Bogumił wiedział, że nie ma szans w wyścigu, więc najpierw próbował utrudnić mi wyprzedzenie go, a potem chwycił za telefon komórkowy.

- Szaleniec - syknąłem.

- Kto? Ty czy on?

- On, przy takiej prędkości zajmować jedną rękę telefonem?

- Świętoszek od prędkości się odezwał... lepiej spójrz na licznik!

Jechałem teraz sto czterdzieści kilometrów na godzinę, w zawrotnym tempie zbliżając się do Głogowa. W mieście zwolniliśmy i na pierwszych światłach stałem za mercedesem pana Bogumiła, który skończył rozmawiać przez telefon.

Przez miasto jechaliśmy z przepisową prędkością, ale za Głogowem błyskawicznie przyspieszyłem i ryzykując zderzenie z nadjeżdżającą z przeciwka ciężarówką wyprzedziłem mercedesa. Wcisnąłem pedał gazu i porsche gwałtownie przyspieszyło do dwustu kilometrów na godzinę. Kilka kilometrów przeleciałem po szosie modląc się, by nie wypaść na pobocze wskutek kolein wyżłobionych kołami przeładowanych TIR-ów.

W bramie parku pałacowego minąłem się z busem filmowców. Oprócz kierowcy w środku siedzieli pan Zbyszek i Jary. Zahamowałem przed wejściem. Wybiegli do mnie pani Joanna, reżyser, Marcin, Waldi i przyjaciele Jarego.

- Co tu się dzieje? - pytała zdziwiona. - Pani Luscinio, panie Pawle, gdzie państwo byli?!

- Potem! - krzyknąłem i pobiegłem do swojego pokoju po kluczyki do wehikułu.

Zbiegłem do mojego poczciwca, by zobaczyć, że ktoś spuścił powietrze z przednich opon. Wściekły wyjąłem pompkę z bagażnika i zacząłem pompować. Luscinia przyglądała się temu z pogardliwym uśmiechem.

- Jesteś na przemian żałosny i zabawny - powiedziała.

Waldi bez słowa wyjął pompkę ze swojego auta i pompował drugie koło.

- Co jest? - zapytał mnie Micha.

- Operator i Jary pojechali po skarb - wyjaśniłem.

- To oni odkryli to miejsce przed panem? - zdziwiła się pani Joanna.

Wyprostowałem się, by odpocząć i wtedy Klamka bez słowa zastąpił mnie przy pompce.

- Podejrzewałem, że skarb jest w kościele na rzece, ale boję się, iż oni gotowi są zniszczyć zabytek, żeby dostać się do skrytki - wyjaśniałem.

- Chcę zobaczyć ten skarb! - krzyknął Micha.

Pozostali też deklarowali chęć ujrzenia go.

- Ciekawe, jak się dostaniecie na wyspę? - zapytała Luscinia.

- Młodzi wezmą łódkę wiosłową - odpowiedziałem. - Ciebie, Luscinio, zaproszę do swojego auta. Czy ktoś jeszcze chce jechać ze mną?

Miałem chyba wygląd człowieka obłąkanego, bo zgłosił się tylko Waldi.

- Resztę zabierze pan Bogumił - wskazałem na wjeżdżającego przez bramę mercedesa. - Przyjedźcie nad brzeg, przyślę po was motorówkę.

Wskoczyłem za kierownicę wehikułu, Luscinia usiadła obok mnie, a Waldi z tyłu.

- Zapnij pasy - poleciłem mu.

Gdy Waldi usłyszał ryk silnika wehikułu, ze zdumienia uniosły się jego brwi. Gdy moje auto wyskoczyło do przodu i pomknęło po szutrze, gwiazdor z niedowierzaniem pokręcił głową.

- I dokąd teraz? - zapytała Luscinia.

- Na przystań - odparłem.

- Nie zdążysz - stwierdziła.

- Mówiłem ci, że oceniasz wehikuł po pozorach - zwróciłem jej uwagę.

Skręciłem na polne drogi, pełne wybojów, po których bus musiał jechać powoli, a jego kierowca musiał ostrożnie omijać doły. Dzięki mocnym resorom wehikułu mogłem sobie pozwolić na odrobinę nonszalancji i poruszać się szybciej, bez zbędnej ekwilibrystyki.

- No, no! - na tyle zdobył się Waldi widząc wyczyny, do jakich zdolny jest wehikuł.

Po kilku minutach dojechaliśmy na szczyt wzgórza, z którego prosta droga prowadziła do przystani z szerokim i krótkim pomostem. Bus dopiero się zatrzymywał. Operator i Jary w biegu wyskoczyli z auta i pobiegli do motorówki. Jej sternik obejrzał się na nas, rzucił cumy i z dwoma pasażerami powoli odpływał od brzegu. Wcisnąłem pedał gazu.

- Co robisz! - krzyknęła przerażona Luscinia.

Wehikuł już nie jechał, tylko gnał z górki, momentami wydawało się, że nawet jego koła nie wpadają do dołów. Kierowca busa szybko zjeżdżał na łąkę, a sternik motorówki zdumiony spoglądał w moją stronę.

- Aaaa! - wrzeszczała śpiewaczka, a Waldi tylko mocno się zaparł stopami o podłogę i chwycił się ramy podtrzymującej brezentowy dach.

Wehikuł wpadł na pomost, chwilę było słychać turkot kół po deskach i zaraz wylecieliśmy nad wodę. Przelecieliśmy kilka metrów i wpadliśmy w nurt Odry. Na moment przednią szybę pokryła szarozielona zasłona, a zaraz zawarczał silnik, gdy zwiększyłem obroty śruby.

- To pływa! - ucieszył się Waldi i patrzył pod nogi sprawdzając, czy wehikuł nie przecieka.

Luscinia trzymała ściśnięte dłonie na wysokości serca i głęboko oddychała.

- Jesteś jedynym facetem, który wyprowadził mnie w pole - oznajmiła. - Może to cudactwo pływa, ale motorówki nie dogonisz.

Miała rację, ale nie mieliśmy zbyt dużej odległości do przebycia, więc zdobyta przez łódź motorową przewaga była niewielka. Dopłynąłem do wyspy pół minuty po operatorze i Jarym. Obaj spokojnie stali i czekali na mnie.

- Niech pan płynie po resztę - rozkazałem sternikowi łodzi, młodemu, krótko ostrzyżonemu mężczyźnie.

Oglądając się za siebie, przypatrując się pływającemu wehikułowi zawrócił w kierunku lądu. Wyjechałem na kawałek plaży obok kościoła.

- Niemiła niespodzianka - stwierdził pan Zbyszek.

- Jak zawsze - odpowiedziałem.

- To znaczy.

- Już wiele osób przekonało się o zaletach tego z pozoru brzydkiego pojazdu.

Luscinia wysiadła i zaraz usiadła na trawie. Waldi za to koniecznie chciał zobaczyć silnik wehikułu. Otworzyłem przed nim maskę, a aktor tylko westchnął z zachwytem.

- Wspaniały potwór - stwierdził.

- Szok! - na tyle zdobył się Jary.

Operator milczał. Po kilkunastu minutach przypłynęli łodzią wiosłową młodzi przyjaciele Jarego, a po nich motorówką pani Joanna, pan Bogumił, reżyser i Marcin.

- Naprawdę to coś pływa? - dopytywał się reżyser wpatrując się w wehikuł.

- Panie Pawle, gdzie ten skarb? - niecierpliwie pytała pani Joanna.

- Proszę państwa, najpierw musimy sobie wyjaśnić kilka kwestii - odezwałem się. - W tym celu proponuję udać się na plac przed kościółkiem, gdzie spokojnie sobie porozmawiamy.

Wszyscy przeszli we wskazane przeze mnie miejsce. Usiedliśmy w kręgu.

- Najpierw rozwikłajmy sprawę włamań do pani Joanny - zaproponowałem. - Musimy jednak wpierw dowiedzieć się kilku rzeczy od pana Zbigniewa.

- Ja się znam tylko na kamerach - bezczelnie roześmiał się operator.

- Podczas rekonesansu w pałacu odkrył pan tajne przejście z pałacu do mauzoleum i pomieszczenie bez wyjścia w grobowcu - powiedziałem.

- To chyba nie grzech - operator uśmiechnął się.

- Grzechem jest więzienie ludzi, a tak było ze mną i Luscinią.

- Czy ma pan na to dowody?

- Nie.

- No właśnie - operator lekceważąco machnął ręką.

- Przejdźmy do sprawy włamań. Pierwszego dnia, gdy przyjechałem do pałacu, ktoś włamał się do mojego komputera pozostawionego w pracowni i obejrzał zdjęcia kopii obrazów Siemiradzkiego autorstwa Prószyńskiego. Potem, wieczorem ten sam „ktoś”, poznawszy zapiski z pamiętnika Prószyńskiego włamał się do pokoju pani Joanny.

- Myślisz, ze twój wyimaginowany przeciwnik obejrzał obrazy wiedząc o skarbie? – zapytała Luscinia. - Niby skąd?

- O tym powie nam pan Bogumił, inicjator i spiritus movens wszystkich wydarzeń w pałacu - oznajmiłem. Żałowałem, że nie jestem operatorem kamery, która w tej chwili nagrałaby wyrazy twarzy uczestników spotkania. Ich twarze wyrażały zdumienie, przerażenie, podejrzliwość. Tylko pan Bogumił spokojnie przyjął moje słowa.

- No cóż, proszę państwa - przez chwilę poprawiał sobie krawat. - Ten młody człowiek jest niezwykle bystrym uczniem swego mistrza, niedoścignionego Pana Samochodzika. Z panem Tomaszem kilka razy spotkałem się na aukcjach dzieł sztuki i ten pański wehikuł wydał mi się skądś znajomy. Przyznam szczerze, że o skarbie Prószyńskiego wiedziałem wcześniej, a to za sprawą pewnego listu, który nabyłem w antykwariacie w Petersburgu. Ten list panu przekażę, jak tylko wrócimy do Czernej - obiecał mi. - Przyznaję też, że chciałem zająć się tą zagadką i dlatego zaproponowałem zorganizowanie zdjęć w Czernej.

- Co było napisane w tym liście? - zapytałem.

- Prószyński w liście do przyjaciela napisanym po 1910 roku wspominał o pewnych funduszach w szczerym złocie ulokowanych w pewnym sekretnym miejscu koło Czernej. Oczywiście sprawdziłem, kim był Prószyński i kiedy od pani Joanny dowiedziałem o znalezieniu obrazów w skrytce w pałacu, wiedziałem, kto był ich autorem.

- Jak to się stało, że do spółki wciągnął pan Luscinię, pana Zbyszka i Jarego?

Pan Bogumił zamyślił się, a na jego twarzy zagościł słaby uśmiech.

- Czy nie mylę się twierdząc, że w gruncie rzeczy nie grożą nam żadne konsekwencje karne?

- Nie - przyznałem.

- Ze względu na Luscinię?

- Tak.

Jary i operator przypominali teraz balony, z których ktoś spuścił powietrze. Luscinia wciąż dumnie patrzyła mi w oczy, a młodzi przyjaciele Jarego z niedowierzaniem kręcili głowami.

- No cóż - pan Bogumił wzruszył ramionami. - Skoro pan wszystko odkrył, niech pan opowiada, a ja tylko sprostuję nieścisłości.

- Dziękuję - ukłoniłem mu się. - Włamania dokonał Jary. Pan Zbyszek stał przy drzwiach łazienki pilnując, żeby nikt nie odkrył, że Jary wyszedł oknem na spacer. Gdy Jary szukał notesu, do okna zapukał Waldi i wtedy nasz zielonowłosy zaatakował. Wchodząc zamknął za sobą okno, Żeby deszcz nie napadał do środka. Wiedział, że nie może uciec do sieni, więc ruszył na niespodziewanego gościa. Jego spacer przypadkiem odkryła Luscinia, która mimo rzęsistego deszczu wyszła do parku.

- Podzieliła się ze mną swymi spostrzeżeniami i tak została naszą wspólniczką - przyznał pan Bogumił.

- A jej celem było zwodzenie pana Pawła - domyślił się Waldi.

- Tak jest - pan Bogumił kiwnął głową. - Panie Pawle, przyzna pan, że były to słodkie sidła?

- Najsłodsze - przyznałem. - Potem pojawiła się propozycja obsadzenia mnie w filmie, w części u boku Luscinii. To miało osłabić moją czujność. Drugie włamanie przeprowadzono ze środka. Jary dostał się do apartamentu pani Joanny tajnym przejściem z pierwszego piętra. Uciekł tradycyjnie przez okno, a spłoszony zabrał ze sobą szkatułkę, dobiegł do mauzoleum i wrócił pod ziemią do pałacu...

- Ta szkatułka to był karygodny błąd - stwierdził pan Bogumił. - Stare odruchy wzięły górę, a nie będzie to zdradzeniem wielkiej tajemnicy, jeżeli powiem, że Jary w młodości miał wyrok za włamania.

- Druga próba zdobycia notesu była chyba zbyt ryzykowna, skoro wieczorem wszystkie tajemnice Prószyńskiego zostały zdradzone?

- Pośpiech zawsze jest złym doradcą - przyznał pan Bogumił.

- Potem wydarzyło się wiele rzeczy, ale cały czas próbowano odwrócić moją uwagę od poszukiwań, aż w końcu trafiliśmy wszyscy to, do kościoła zakochanych. Czemu właśnie tu, panie Bogumile?

- Bo to kościół zakochanych, ten sam, który Luscinia widziała na obrazie w pałacu w Żukowicach?

- Tak jest, ale też dlatego, że ważne są tu freski. Proponuję wejść do wnętrza.

Całą grupą weszliśmy do zrujnowanej świątyni. Na ścianach, między oknami, na balkonie chóru widać było wyblakłe fragmenty obrazów.

- Gdy byłem tu pierwszy raz, nie zwróciłem uwagi na te malunki, ale spędziłem w tym miejscu dość czasu, by jednak ich obraz zapadł w mej pamięci i dziś dzięki Luscinii wszystko ułożyło się w logiczną całość - opowiadałem. - Cóż oznaczały słowa o „spojrzeniu zakochanych”?

Co zobaczymy patrząc w oczy ukochanej? Jeżeli naprawdę nas kocha, zobaczymy swoje odbicie, bo ona zapatrzona jest w nas, tak jak my w nią. Oczy ukochanego są więc jak zwierciadło, a miejscowi mówią do dziś na to miejsce jako na „lustrzany kościół”, do tego to „kościół zakochanych”, których historia przypomina losy Prószyńskiego i Anny, kuzynki właścicieli pałacu.

Poprosiłem panią Joannę, by niewtajemniczonym opowiedziała tę historię, a sam jeszcze raz przyglądałem się resztkom malunków.

- Dodatkową wskazówką nakierowującą na to miejsce były napisy z grzbietów książek w kopii „Śmierci Acerna” - mówiłem, gdy pani Joanna skończyła opowieść. - Są tam trzy słowa: „Speculum”, „Desertus”, „Pastor”, czyli „zwierciadło”, „opuszczony”, „pasterz”, które mogą dotyczyć właśnie tego opuszczonego kościoła. Idąc dalej tym tropem, na tym samym obrazie jest „Alles mit bedacht” - „wszystko z rozwagą” - motto z portalu pałacu w Czernej, ale w tym momencie bardziej chodzi o skojarzenie z rozwagą, z mądrością, z czym? - skierowałem pytanie do Michy.

- Ze szkołą, z książkami? - zgadywał chłopak.

- I ze starością - dopowiedziałem. - Na obrazie „Stary z książką” pierwsze słowo w księdze to „Declamo” - „wygłaszam”...

- Chodzi o ambonę, miejsce, skąd wygłasza się kazania - domyślił się pan Bogumił.

- Tak jest - kiwnąłem głową. - Resztki tylnej ściany ambony wskazują, że znajdowała się ona na północnej ścianie świątyni, a obok niej mamy ledwie widoczną scenę jakiegoś tańca, zabawy. To nas może naprowadzać na podpowiedzi z obrazów „Orgii rzymskiej za czasów Cesarstwa” z wstawionymi przez Prószyńskiego orientalnymi znakami oraz na „Taniec pomiędzy sztyletami”, gdzie oprócz złotego pantofelka kopista dodał czwarty tors. Szukajmy tego torsu!

Wszyscy rozeszli się po kościele szukając znaków i torsu. Z Luscinią podeszliśmy do chrzcielnicy umieszczonej w połowie drogi między amboną a nieistniejącym ołtarzem. Kamienny zbiornik był zdobiony z zewnątrz płaskorzeźbami ze scenami z życia wiejskiego, zamazanymi wskutek upływu czasu i zniszczeń wojennych.

- Raz, dwa, trzy, cztery - Luscinia policzyła płaskorzeźby czterech pór roku podtrzymujących brzeg chrzcielnicy. - Masz cztery popiersia, ale kobiece - powiedziała.

- Pewnie o te chodzi - odparłem oglądając rzeźby.

- Która jest czwarta?

- Ta od orientalnej strony - wskazałem na małe znaczki wyryte ostrym narzędziem u podstawy chrzcielnicy. - Musimy mocno chwycić za... - przyjrzałem się wizerunkowi niewiasty - ...ponurą panią Zimę i pociągnąć ją do siebie.

Zazgrzytało, a ten dźwięk zwabił pozostałych. W kilku przesunęliśmy chrzcielnicę i naszym oczom ukazała się głęboka na pół metra dziura o średnicy czterdziestu centymetrów. W środku była niewielka skrzyneczka, a w niej para wykonanych ze złota pantofli pięknie rzeźbionych, złote naszyjniki, broszki, bransolety, pierścienie, wszystko, co Prószyński umieścił na obrazach.

- Ale bogactwo - jęknął Jary.

- To dlatego postanowiłeś szukać skarbu? - zapytałem go.

- Tak.

- Tylko dlatego?

- Pewnie.

- A co byś zrobił ze swoją częścią łupu?

- Wróciłbym na scenę.

- Naprawdę warto by było?

Na to pytanie nigdy nie otrzymałem odpowiedzi.

Zasunęliśmy otwór, a szkatułkę zabrałem ze sobą do wehikułu, którym popłynąłem w górę rzeki i w pobliżu pałacu wyjechałem na brzeg. Nie rozstając się ze skarbem spakowałem swoje rzeczy i wróciłem do wehikułu. Na podjeździe byli już wszyscy, którzy przyjechali busem.

- Jedzie już pan? - zapytał reżyser.

- Tak.

- Zrobił pan swoje i zmyka? - odezwał się operator.

- Muszę zabezpieczyć skarb, zawieźć go do muzeum.

- Mam tu coś dla pana - pan Bogumił podał mi kopertę.

Nie chciałem jej wziąć.

- Niech pan bierze, to pańska gaża za film - niecierpliwił się reżyser.

Zajrzałem do środka. Był to czek na okaziciela na równowartość trzech moich miesięcznych pensji. Oddałem kopertę pani Joannie.

- Co pan robi? - zdziwiła się.

- Może to choć w części starczy na oprawy obrazów?

Nadszedł czas pożegnania i mimo wcześniejszych animozji wszyscy chcieli mnie uściskać.

- Niech pan znajdzie fajną dziewczynę - szepnęła Sylwia.

- Dziękuję za milczenie - cicho powiedziała Andżela.

- Jesteś w porzo - dodał Micha.

- Pamiętaj o tym, co macie z Klamką zrobić - przypomniałem mu. - Mam do was zaufanie, że się przyznacie.

- Micha i Klamka będą bić się w piersi, dowodząc swą skruchą, że nie są najgorsi - stwierdził Klamka.

Uścisnąłem dłonie Marcina i reżysera, pożegnałem panie Joannę i Mariannę, która włożyła mi do samochodu słoik ze swoim bulionem, „bo pan nie całkiem jeszcze zdrów”.

Na koniec podeszła do mnie Luscinia.

- Nie żal ci niczego? - zapytała trzymając mnie za ręce.

- Niczego, bo nie mam skąd wypożyczyć drugiego życia, gdybym to spaprał.

- Naprawdę byłam twoją Carmen?

- Tak, ale ja nie byłem twoim don Josem.

- Czemu?

- Don Jose nie wybaczył Carmen.

ZAKOŃCZENIE

Był mroźny styczeń, gdy wróciłem z misji z zamków na Dolnym Śląsku, gdzie poszukiwałem pewnego skarbu. W środku nocy, na peronie dworca centralnego w Warszawie czekał na mnie pan Tomasz. Zaprowadził mnie do wehikułu. Prawie nic nie mówił. Interesowało go tylko, czy moje odmrożone dłonie wracają do dawnej formy.

- Tak, będzie chyba dobrze - zapewniałem go, gdy w moim mieszkanku usiedliśmy z kubkami herbaty, by jeszcze omówić szczegóły ostatniej akcji.

- Oglądałeś ostatni spektakl Teatru Telewizji? - nieoczekiwanie zapytał mnie szef.

- Nie, wie pan, że tam nie było telewizora. Było coś ciekawego?

- To była wielce pouczająca sztuka.

- O czym?

- O zniewalającej sile kobiet.

- Jaki tytuł miało to przedstawienie?

- „Carmen”.

Serce mi żywiej zabiło. Pan Samochodzik rzadko oglądał telewizję, więc teraz, zapewne surowym i świeżym okiem widza ocenił moje wyczyny przed kamerą.

- I co? - zapytałem niepewnie.

- Niezłe - rzekł, a ja odetchnąłem z ulgą. - Carmen grała bardzo naturalnie. Don Jose wydawał się kryć jakąś tajemnicę. Obecność tego z zielonymi włosami wydawała mi się osobliwa na równi z tymi młodzianami podobnymi do wielu innych z warszawskich ulic.

Milczałem z zapartym tchem oczekując wielkiego finału, gradu krytyki.

- A ja? - zapytałem nie wytrzymując.

- Może być. Cieszę się, że nie obsadzili cię w roli don Josego - zginąłbyś z kretesem. I nigdy nie zapuszczaj wąsów.