GINEKOLOGIA

► Poród fizjologiczny. Postępowanie fizjoterapeutyczne w poszczególnych dobach połogu.(MARCELA CZERPAK)

Poród fizjologiczny

• Poród siłami natury (fizjologiczny) : jest fizjologicznym sposobem wydalenia z macicy płynu owodniowego, płodu, popłodu, błon płodowych oraz sznura pępowinowego.

• Wyróżnia się cztery okresy porodu:

- okres I : rozwierania

- okres II: wydalania

- okres III: łożyskowy

- okres IV: obserwacji

Średni czas trwania porodu siłami natury u kobiet, które nie rodziły (pierwiastek), wynosi 12 - 18 godzin, a u kobiet rodzących po raz kolejny (wieloródek) 8 - 12.

Rozpoznanie początku porodu

• Regularne trwające nie krócej niż pół minuty skurcze macicy z przerwami wynoszącymi nie więcej niż 10min.

• Macica staje się twarda i unosi się zmieniając kształt brzucha.

• Odejście czopu śluzowego: niewielka ilość krwi i śluzu wydalana jest z pochwy. Oddzielenie się błon płodowych w dolnym biegunie pęcherza, powoduje krwawienie mieszające się z wydzieliną szyjki macicy.

• Rozwieranie szyjki macicy, towarzyszy mu formowanie się przodującego zbiornika płynu owodniowego lub uwypuklenia się pęcherza z wodami płodowymi

Czynniki wyzwalające akcję porodową

• CZYNNIKI MECHANICZNE:

• • Rozciągniecie macicy

• • Ucisk na szyjkę macicy

• 2. CZYNNIKI HORMONALNE I ENZYMATYCZNE:

• • Zanik „bloku progesteronowego”,

• • Wzmożona synteza estrogenów

• • Wzmożone wydzielanie oksytocyny na skutek drażnienia przez

• płód mechanoreceptorów szyjki macicy

• • Zmniejszenie syntezy oksytocynazy, która rozkłada krążącą we

• krwi oksytocynę

• • Wzrost syntezy prostaglandyn przez macicę i łożysko

• • Wewnątrzkomórkowy wzrost stężenia Ca2+

I okres porodu

• Czas trwania: pierwiastki: 9-15h, wieloródki: 7-9h

• Pierwszy okres przebiega od rozpoczęcia się regularnych skurczów macicy do momentu pełnego rozwarcia szyjki macicy (10cm).

• w okresie tym działają siły porodowe bierne retrakcja i dystrakcja. Początkowo skurcze macicy, odczuwane często jako bóle, występują rzadko, o słabym natężeniu, a wraz z postępem porodu zwiększa się ich siła, czas trwania i częstotliwość. Charakter odczuwanych skurczów jest opasujący od kości łonowych do kości krzyżowej.

• Pod koniec okresu pęka pęcherzyk płodowy i odpływają wody płodowe.

II okres porodu

• Trwa od momenty całkowitego rozwarcia ujścia zewnętrznego do zupełnego wydalenia płodu na zewnątrz.

• Czas trwania: pierwiastki: ok. 1-2h, wieloródki: 0.5 - 1h.

• Pojawiają się skurcze odczuwane jako bóle okolicy krzyżowej, o znacznej częstotliwości i dłuższym czasie trwania( co 2-3min). Dziecko obniża się w kanale rodnym. Oprócz skurczów mięśnia macicy, biorą udział aktywne, czynne siły porodowe, wyzwolone przez tłocznię brzuszną. Na szczycie skurczu kobieta nabiera powietrza do ust, zaciska usta, oczy. Głowę przybliża w kierunku klatki piersiowej, prze uaktywniając mięśnie przepony i brzucha.

• Czasami rodząca może odczuwać nudności i może wymiotować. Może też mieć uczucie parcia na stolec, co jest spowodowane uciskiem na odbytnicę. Aby ułatwić urodzenie się dziecka i zapobiec pęknięciu pochwy, stosuje się nacięcie krocza.

Mechanizm porodowy w prawidłowym ułożeniu potylicowym

• Główka wstawia się do wchodu miednicy poprzecznie lub nieco skośnie

• U większości pierwiastek główka płodu znajduje się w takim ustawieniu i ułożeniu w ostatnich tygodniach ciąży

• U wieloródek- na początku porodu

Mechanizm przechodzenia główki przez próżnię miednicy

• Główka największym obwodem pokonuje linię graniczną

• Ruch śrubowy główki:

-obniżanie się

-przygięcie

-zwrot

• Ciemię tylne zbliżając się do osi miednicy staje się punktem prowadzącym

Mechanizm wytaczania główki

• Główka odgina się z głębokiego przygięcia zataczając łuk wokół spojenia łonowego

• Punktem podparcia jest granica skóry owłosionej

• Punkt prowadzący- ciemię tylne

• Barki płodu wstawiają się linią międzybarkową w wymiar poprzeczny wchodu lub nieco skośnie

Poród główki

• Główka wyrzyna się całkowicie przez części miękkie kanału rodnego.

• Po kroczu wytacza się potylica, ciemiączko, czółko, twarzyczka

• Zakończony zostaje ruch odgięcia

• Rozpoczyna się zwrot zewnętrzny główki

Zwrot zewnętrzny główki

• Podczas rodzenia się główki barki, które w tym czasie zstąpiły do próżni miednicy wykonują zwrot linią miedzybarkową z wymiaru poprzecznego poprzez skośny do wymiaru prostego wchodu miednicy

• Końcowa faza zwrotu barków łączy się z zewnętrznym zwrotem urodzonej główki

• Rozpoczyna się poród przedniego barku

III okres porodu

• Trwa od urodzenia się płodu do chwili wydalenia popłodu (łożyska).

• Czas trwania: ok. 0.5h

• Przebiega prawie bezboleśnie. Pod wpływem skurczów macicy łożysko odkleja się. W miejscu odklejenie łożyska do jamy macicy nacieka krew żylna, powstaje krwiak. Po kilkunastu minutach wydalane jest łożysko. Następuje szycie krocza. W tym okresie kobieta traci ok. 300ml krwi.

Odklejanie łożyska

IV okres porodu

• Trwa 2 godziny jest to wczesny okres poporodowy. Matka przebywa na Sali porodowej i jest pod ścisłą obserwacją zespołu położniczego.

Indukcja porodu

• Gdy mija 14 dni od terminu porodu a poród nie następuje konieczne jest wywołanie porodu w celu ukończenia ciąży.

• W celu indukcji porodu stosuje się:

• Metody przyśpieszające dojrzewanie szyjki

• Amniotomię

• Dożylne podanie oksytocyny

Metody przyśpieszające dojrzewanie szyjki

• podania dopochwowo żelu prostaglandynowego.

• Metoda mechaniczna: przez szyjkę do jamy macicy wprowadza się cewnik Foleya. Powiększający się balonik odwarstwia błony płodowe co stymuluje miejscową produkcję prostaglandyn.

amniotomia

• Amniotomia: sztuczne przebicie błon płodowych za pomocą haczyka Hollistera. Stosuje się, aby wywołać akcję porodową.

• Uboczne skutki:

• skurcze są silniejsze i bardziej bolesne,

• wzrasta ryzyko niedotlenienia dziecka,

• wzrasta ryzyko krwotoku poporodowego, przedwczesnego oddzielenia się łożyska, uszkodzenia szyjki lub macicy,

• zwiększa się ryzyko cesarskiego cięcia.

Podanie oksytocyny

W celu stymulacji skurczów macicy stosuje się syntetyczną oksytocynę, podawaną dożylnie

Połóg

• Połóg jest to okres poporodowy u kobiety, w którym cofają się zmiany w organizmie, wywołane okresem ciąży i porodu.

• Okres połogu dzielimy na trzy okresy:

- okres I: wczesny: do 2 tygodni po porodzie

- okres II: środkowy: od 3 do 6 tygodnia lub do 8 tygodnia

- okres III: późny: trwa od ok. 7-9 tygodnia do uzyskania pełnej sprawności psychofizycznej.

Okres wczesny połogu

• Występuje chwiejność układu nerwowego: stany depresji jak i gwałtownych uniesień.

• Znaczne zmniejszenie się stężenia progesteronu i estrogenów.

• W pierwszej dobie połogu mniejsza się objętość krwi krążącej o ok. 15 -30%.

• Wzrasta pojemność minutowa serca o ok. 10-20%.

• Zwolnienia akcji serca.

• Hematokryt wolno się powiększa.

• Powoli wzrasta podstawowa przemiana materii.

• Zwiększa się diureza, aż do 2-4 litry na dobę.

• Masa ciała zmniejsza się o 3-5 kg.

• Największe zmiany maja miejsce w narządzie rodnym.

• Stopniowo dochodzi do zwijania się (inwolucji) macicy na skutek:

- braku hormonów łożyskowych

- skurczów połogowych. Skurcze te powodują zmniejszenie się ukrwienia mięśnia macicy, co prowadzi do zmian degeneracyjnych i autolizy włókien mięśniowych, a w efekcie do obkurczania się narządu rodnego.

• Po 24 godzinach ustępuje napięcie mięśnia macicy oraz jego wzrost w obrębie dna miednicy, macica rozciąga się, a jej dno sięga do pępka.

• Codziennie dno macicy obniża się o ok. 1,5cm.

• W pierwszych dniach połogu macica zmniejsza swoją masę z 1000g do 50-70g po zakończeniu połogu.

• Bezpośrednio po porodzie macica oczyszcza się, wydalając tzw. Odchody poporodowe.

• Od 2 do 8 doby po porodzie zamyka się szyjka macicy.

• Powoli zaczyna wzrastać napięcie przepony moczowo-płciowej

Okres środkowy połogu

• Jest to okres , który trwa do zakończenia zmian w narządzie rodnym kobiety, uzależniony jest od trwania laktacji oraz przebiegu wczesnego okresu połogu.

• Występuje miesiączka tzw. Oczyszczająca nie poprzedzona owulacją.

• Około 16 dnia po porodzie, kończy się regeneracja błony śluzowej macicy.

• Objętość krwi krążącej wraca do normy po ok. 4-6 tyg.

• Zmiany w układzie moczowym częściowo wracają do normy.

• Znikają przebarwienia skóry a rozstępy skórne zmieniają barwę na srebrzysto-białą.

• Rysy twarzy ulegają wygładzeniu.

• Mięśnie brzucha powoli wracają do swojej elastyczności, także mięśnie krocza i dna miednicy.

• Występuje zmniejszenie macicy do tyłu.

Okres późny połogu

• U kobiet niekarmiących 6 tyg. Po porodzie podejmują czynność jajniki.

• Dojrzewanie komórki jajowej, zdolnej do zapłodnienia, u większości kobiet ma miejsce w czasie 4-6 tyg. po ustąpieniu laktacji.

• Tkanka mięśniowa nie wykazuje jeszcze cech pełnej elastyczności.

• Mogą występować bóle głowy, uczucie znużenia, bezsenność, drażliwość

• Higiena krocza po porodzie jest szczególnie ważna, zwłaszcza gdy było nacięte, pęknięte lub zszywane. Dzięki prawidłowej higienie intymnej zapobiegamy ewentualnym zakażeniom. Najlepsze jest podmywanie bieżącą wodą, płynem do higieny intymnej i osuszanie jednorazowym papierowym ręcznikiem . Nie należy stosować gąbek, czy zwykłych ręczników, gdyż mogą w nich rozwijać się bakterie. Mycie zaczynaj od wzgórka łonowego w kierunku odbytu, nigdy odwrotnie. Krocze należy podmywać jak najczęściej, nawet po każdej wizycie w toalecie.

• Równie ważne jest noszenie odpowiedniej bielizny. Nie powinna być ona zbyt obcisła. Powinna być przewiewna, najlepiej bawełniana. W czasie połogu nie można stosować tamponów dopochwowych. Najlepsze są podpaski poporodowe.

Fizjoterapia w czasie połogu

• Celem fizjoterapii w połogu jest:

- przyśpieszenie i ułatwienie zmian regeneracyjnych w układach i narządach wewnętrznych kobiety, zmienionych ciążą i porodem.

- profilaktyka lub likwidacja powikłań ciąży, porodu i połogu.

- osiągnięcie w optymalnym czasie równowagi psychofizycznej kobiety sprzed okresu ciąży.

Jeśli nie ma przeciwwskazań ćwiczenia wprowadza się po 10-12 godzinach po porodzie.

Ćwiczenia w pierwszym okresie połogu

• Zadania:

- likwidacja zmęczenia okołoporodowego

- stymulacja laktacji

- szybsza inwolucja macicy i jej opróżnianie

- poprawa perystaltyki jelit

- ułatwienie mikcji i defekacji

- przywrócenie elastyczności mięśni brzucha i dna miednicy

- zapobieganie obniżeniu się dna miednicy

- usprawnianie układu oddechowego, układu krążenia

Zasady stosowania ćwiczeń

• Czas wykonania ćwiczeń: 10 - 15 min.

• Stopniowanie wysiłku

• Dynamika ćwiczeń: szybka zmiana ćwiczeń, mała liczba powtórzeń.

• Przeciwwskazane są pozycje do ćwiczeń w siadzie i rozkroku oraz długotrwałe chodzenie i stanie.

Przeciwwskazania do ćwiczeń

• Wysoka temperatura (powyżej 37,5)

• Znaczny ubytek krwi podczas porodu

• Choroby układu krążenia

• Powikłania porodu i połogu

pionizacja

• Wczesna pionizacja. Z pozycji leżącej na boku należy przejść do klęku podpartego, przesunąć się na brzeg łóżka, powoli opuścić i postawić jedną nogę na podłodze, potem drugą, następnie oderwać ręce od łóżka i przejść do pozycji stojącej.

od7 doby do 6tygodnia.

• Ćwiczenia są bardziej intensywne. Szczególną uwagę zwracamy na usprawniani dna miednicy i brzucha. Ćwiczenia wykonujemy w różnych pozycjach: leżącej, klęczącej i stojącej.

Późny okres połogowy

• Pełne usprawnienie układu mięśniowego wymaga codziennych, systematycznych ćwiczeń przez 3-4 miesiące. W okresie tym nasilamy intensywność ćwiczeń mięśni brzucha i dna miednicy. Jako podstawowe stosujemy mini ćwiczenia w ciągu dnia, staramy się wykorzystać każdą wolną chwilę.

• przy siedzeniu oddychamy torem przeponowym. Przy wdechu lekko wypychamy brzuch, przy wydechu mocno wciągamy brzuch i pośladki.

• Szybki energiczny marsz z wciągniętym brzuchem.

• Stojąc wciągamy brzuch, napinamy pośladki, wytrzymujemy rozluźniamy.

• Przy siedzeniu ugniatać piłeczkę kolanami.

• Poza tymi czynnościami kobieta może wykonywać ćwiczenia takie jak:

• Bieg w miejscu, uderzając stopami o pośladki.

• Skakanie na skakance

• Skłony tułowia

• Krążenie biodrami

• W leżeniu „rowerek”

• Wykonywanie „świecy

►WYBRANE ZAGADNIENIA Z NARZĄDU RODNEGO KOBIETY (PROSZKOWIEC )

• Ginekologia (z greckiego gyne = kobieta) jest nauką zajmującą się rozpoznawaniem i leczeniem chorób układu rodnego kobiety. Jest to nauka zajmująca się ogólnie pojętym zdrowiem kobiety, z uwzględnieniem działań profilaktycznych.

• Położnictwo jest nauką związaną z odmiennym stanem kobiety - ciążą oraz z porodem i połogiem.

Perinatologia obecnie często używa się tego terminu do określenia nauki zajmującej się szeroko pojętą opieką perinatalną, obejmującą planowanie rodziny, opiekę prekoncepcyjną (sprzyjającą zajściu w ciążę), przedporodową, śródporodową, poporodową, oraz opiekę nad noworodkami i niemowlętami do pierwszego roku życia

• Narządy płciowe żeńskie dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne narządy płciowe nazywa się sromem. W skład zewnętrznych narządów płciowych wchodzi: wzgórek łonowy, wargi sromowe większe, przedsionek pochwy, wargi sromowe mniejsze, łechtaczka, gruczoły przedsionkowe większe (gruczoły Bartholina), błona dziewicza.

Wewnętrzne narządy płciowe znajdują się w tzw. miednicy mniejszej

• Stanowią je: pochwa, macica, jajowody, jajniki.

Przydatkami macicznymi

• - określa się jajniki, jajowody i więzadła macicy.

JAJNIK

• Jest parzystym gruczołem płciowym o wymiarach: 2,5 - 5 cm dł, 1,5 - 3 cm szerokości i 0,5 - 1,5 cm grubości u dojrzałej kobiety oraz o wadze 5 - 8 g.

• Jajniki leżą w miednicy małej i przyczepione są do jej ścian za pośrednictwem więzadła lędźwiowo- jajnikowego.

• W jajnikach znajdują się pęcherzyki pierwotne, pojedyncze lub w gniazdach.

JAJOWÓD

• Ma długość około 7 - 14 cm, rozpoczyna się ujściem w jamie macicy, a kończy się ujściem brzusznym przechodząc nad jajnikiem w formie bańki o średnicy 4 - 11 cm, i lejkowato otwiera się do jamy otrzewnej w postaci strzępków.

MACICA

• Wymiary: dł. 6 - 8 cm, szerokość 4 cm, grubość 2,5 cm. Jej masa wynosi 40 - 50 g.

• Macica składa się z trzonu i szyjki, część powyżej ujścia jajowodów nosi nazwę dna macicy.

• Ze względu na funkcję macicy włókna mięśniowe przebiegają równolegle do osi długiej macicy, podłużnie, spiralnie oraz okrężnie.

• Śluzówka macicy zwana - czynną - ulega zmianom w zależności od fazy cyklu miesięcznego.

• Macica w prawidłowym położeniu znajduje się w centralnej części miednicy mniejszej.

• Trzon macicy jest zgięty i pochylony ku przodowi. Przednia powierzchnia przylega do pęcherza moczowego.

• Prawidłowe położenie macicy, to położenie pośrodkowe, osiowe, w przodozgięciu i w przodopochyleniu.

POCHWA

• Jest kanałem o długości 8 - 10 cm, łączącym się z macicą.

Leży między pęcherzem moczowy, a odbytnicą.

• W nabłonku pochwy, podobnie jak w błonie śluzowej macicy, zachodzą zmiany w zależności od fazy cyklu miesiączkowego.

Przymacicza

• - stanowią zespół tkanek łącznych pełniących rolę więzadeł zlokalizowanych w przestrzeni wokół macicy i poza jamą otrzewnej.

• Dzielą się one na przymacicza boczne, przednie i tylne.

• Przymacicza są jednym z czynników warunkujących prawidłowe zawieszenie macicy i pochwy w miednicy.

• Ich uszkodzenie, zwiotczenie lub ograniczenie sprężystości na skutek stanów chorobowych, mogą prowadzić do zaburzeń statyki narządu rodnego.

• Dno miednicy tworzy mocne zamknięcie jamy miednicy od dołu. Ma kształt czworoboku, zasłonięte jest od zewnątrz powięziami, warstwą mięśni, tkanką podskórną i skórą.

• Występuje również ograniczenie więzadłowo - kostne dna miednicy zwane kroczem, które tworzą:

• Od przodu - spojenie łonowe, więzadło łukowate łonowe, gałęzie dolne kości łonowych,

• Bocznie - gałęzie kości kulszowych z guzami kulszowymi,

• Od tyłu - więzadło krzyżowo - guzowe i wierzchołek kości guzicznej.

Macica umocowana jest w miednicy mniejszej i zawieszona dzięki więzadłom - pasmom tkanki łącznej.

Więzadła zawierają wiązki mięśniówki gładkiej, stąd ich znaczna rozciągliwość i kurczliwość.

Mm krocza:

• - m. poprzeczny krocza głęboki,

• - m. zwieracz cewki moczowej,

• - m. poprzeczny krocza powierzchowny,

• - m. zwieracz odbytu zew.,

• - m. opuszkowo - gąbczasty,

• - m. kulszowo - jamisty.

Z mm. brzucha współpracuje przepona miednicy, a szczególnie dźwigacz odbytu.

Mm ten przy napiętych mm dna miednicy, bierze udział w wytwarzaniu tłoczni brzusznej.

Synergistami mm dna miednicy i krocza są:mm brzucha, pośladków i przywodziciele uda.

Pierwsza miesiączka (menstruacja)

• Pojawia się u dziewcząt około

12 -14. roku życia.

Jest dowodem osiągnięcia przez dziewczynę dojrzałości płciowej oraz podjęcia przez jajniki produkcji w pełni dojrzałych komórek jajowych.

• Miesiączka jest procesem, w którym nie zapłodniona komórka jajowa zostaje wydalona wraz ze spulchnioną śluzówką macicy.

• Od tej pory proces ten będzie odbywał się cyklicznie, a każdy cykl trwa od 21 do 42 dni, licząc od pierwszego dnia ostatniego krwawienia do pierwszego dnia następnego krwawienia miesięcznego (menstruacji).

• Okres rozrodczości u kobiety trwa od osiągnięcia dojrzałości płciowej do około 49 r.ż. więc około trzydziestu pięciu lat. Najwyższa płodność występuje w 20 - 34 r.ż.

• W jajnikach żeńskiego noworodka znajduje się około 400 tys. pęcherzyków, zawierających niedojrzałe komórki jajowe.

• Po osiągnięciu przez kobietę dojrzałości płciowej, dojrzewają kolejne z nich. Pozostałe stopniowo starzeją się, co może być przyczyną uszkodzeń płodu u matek w starszym wieku.

REGULACJA NEUROHORMONALNA

• Czynność narządów rodnych kobiety dojrzałej płciowo podlega ciągłej regulacji neurohormonalnej.

• Dlatego często używa się określenia oś sterowania:

• podwzgórze - przysadka - jajnik.

Podwzgórze wytwarza hormon GnRH (Gonadotropin), który pobudza wydzielanie przez przysadkę hormonów regulujących czynność jajników; 2 gonadotropin:

- FSH - folikulostymulina,

- LH - hormon luteinizujący.

• Hormony te regulują czynność janików, cyklicznie pobudzając dojrzewanie niektórych pęcherzyków jajnika, wytwarzanie żeńskich hormonów płciowych (estrogenów i progesteronu) oraz jajeczkowanie.

• Działanie hormonów wytwarzanych przez jajniki umożliwia cykliczne przygotowywanie macicy na ewentualne przyjęcie zapłodnionego jajeczka i rozwój ciąży.

CYKL JAJNIKOWY

• Każdy cykl rozpoczyna się od wzrostu poziomu gonadotropiny FSH we krwi, który pobudza rozwój pęcherzyków pierwotnych i dojrzewanie owocytów pierwszego rzędu w tych pęcherzykach.

• Wzrastanie pęcherzyka pierwotnego zaczyna się od zwiększania jego wielkości i mnożenia się komórek pęcherzykowych, które tworzą warstwę ziarnistą. Wokół warstwy ziarnistej powstaje błona noszącą nazwę wieńca promienistego.

• W miarę wzrastania pęcherzyka , jego środek wypełnia się stopniowo płynem zawierającym hormon pęcherzykowy - estrogen, który przenika do krwi.

• Kiedy poziom tego hormonu wzrośnie wystarczająco, przysadka zaczyna wytwarzać LH - hormon luteinizujacy, który wywołuje ostatnią fazę wzrostu pęcherzyka.

• Proces dojrzewania pęcherzyka z komórką jajową (jajeczkiem) trwa około 14 dni.

• W pełni dojrzały pęcherzyk nazywamy pęcherzykiem Graafa, który pękając uwalnia płyn pęcherzykowy, w którym pływało jajeczko.

• Moment pęknięcia pęcherzyka i wydostania komórki jajowej nazywa się jajeczkowaniem lub owulacją.

• Po jajeczkowaniu, pod wpływem hormonu LH, warstwa ziarnista i osłonka wew. pozostające w jajniku przekształcają się w ciałko żółte.

• Jego komórki w dalszym ciągu wytwarzają estrogeny, ale zaczynają również produkować drugi hormon- progesteron, którego zadaniem jest przygotowanie śluzówki macicy do ewentualnego przyjęcia zapłodnionego jajeczka, powodując jej silne ukrwienie.

• W przypadku, gdy w ciągu kilkunastu godzin po owulacji nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte stopniowo zanika.

• Zmniejsza się, więc także poziom progesteronu we krwi, co z kolei powoduje zmniejszanie ukrwienia śluzówki macicy.

• Po mniej więcej 12-14 dniach od owulacji zostaje ona usunięta wraz z niezapłodnioną komórką jajową.

• Jeżeli natomiast komórka jajowa zostanie zapłodniona, ciałko żółte nie zanika, lecz przekształca się w tzw. ciałko ciążowe, produkujące w dalszym ciągu progesteron (16- 17 tyg ciąży).

• Pomaga on utrzymać rozwijającą się ciążę i w trakcie jej trwania hamuje dojrzewanie kolejnych komórek jajowych.

• Z tego powodu progesteron zwany jest często mianem - hormon ciążowy

Etapy cyklu miesięcznego

• I faza wzrostu - folikularna polegającą na stopniowym powiększaniu się jej grubości pod wpływem działania hormonu - folikulostymuliny (FSH);

• Po złuszczeniu się błony śluzowej macicy (endometrium), które następuje w czasie miesiączki, natychmiast rozpoczyna się następna faza jej ponownego, dynamicznego wzrostu, która trwać będzie do ponownej miesiączki. Rozpoczyna się ona zaraz po zaprzestaniu krwawienia i jest stymulowana narastającym wydzielaniem przez jajnik coraz większej ilości estrogenów. Trwa ona około 10-14 dni.

• Równolegle przysadka mózgowa wytwarza rosnące ilości hormonu powodującego dojrzewanie komórki jajowej, która wzrasta i dojrzewa w jednym z setek tysięcy pęcherzyków które znajdują się w jajnikach kobiety.

• W trakcie trwania tej fazy cyklu, dojrzewa komórka jajowa znajdująca się w pęcherzyku Graffa.

II faza cyklu - jajeczkowanie

• Czynnikiem, który pobudza jajeczkowanie jest hormon luteinizujący - LH; stężenie tego hormonu we krwi kobiety znacznie wzrasta na kilkanaście godzin przed owulacją.

• W tym czasie błona śluzowa macicy ciągle się rozrasta, aby w przypadku zapłodnienia, komórka jajowa mogła się w niej swobodnie zagnieździć i dalej się rozwijać.

• Jeżeli dojdzie do zapłodnienia to na tym etapie kończy się cykl jajnikowy.

III faza - wydzielnicza - lutealna

• występującą pod wpływem hormonu ciałka żółtego - progesteronu,

• Jeżeli do zapłodnienia nie dojdzie, komórka jajowa po 24 godzinach obumiera.

• Jej obumarcie jest sygnałem dla ciałka żółtego do zaprzestania czynności wydzielniczej.

• Gwałtowny spadek poziomu wydzielanego przez ciałko żółte progesteronu jest dla organizmu sygnałem do rozpoczęcia menstruacji

IV faza złuszczania- krwawienia miesiączkowego

• Jeżeli nie dochodzi do zapłodnienia, to pojawia się faza krwawienia miesiączkowego (trwającego prawidłowo 3-5 dni), czyli złuszczenia i wydalenia błony śluzowej jamy macicy.

• Warto wspomnieć, że złuszczaniu nie ulega błona śluzowa szyjki macicy, reagująca w czasie całego cyklu miesiączkowego na bodźce hormonalne znacznie słabiej niż błona śluzowa jamy macicy.

►BEZPŁODNOŚĆ NIEPŁODNOŚĆ (NIE WIEM CZYJA PREZENTACJA)

• Niepłodnością określa się niemożność osiągnięcia ciąży po 12 miesiącach regularnego współżycia bez stosowania metod antykoncepcyjnych.

• Większość par zakłada, że jest płodna i oczekuje efektów zaraz po zakończeniu stosowania antykoncepcji.

• Prawie 10% kobiet w wieku rozrodczym jest niepłodna, a około 25% doświadczyło przynajmniej jednego okresu niepłodności w swoim życiu.

Niepłodność uznaje się za chorobę społeczną.

Najczęstsze powody niepłodności:

• . Wady anatomiczne macicy.

• 2. Problemy hormonalne.

• 3. Niedrożność jajowodów.

• 4. Endometrioza.

• 5.Niepłodność immunologiczna.

• 6.Niewłaściwa budowa lub niedobór plemników.

• 7. Czynniki psychologiczne.

-Wady anatomiczne macicy: Najczęściej występującą wadą anatomiczna jest przegroda macicy, która pojawia się w okresie kształtowania się tego narządu i w naturalny sposób powinna zaniknąć jeszcze w okresie płodowym. Jeśli jednak tak się nie stanie deformuje macicę, uniemożliwiając albo zapłodnienie albo prawidłowe zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej w jamie macicy. Wielokrotnie zdarza się wtedy, że jeśli kobieta zachodzi w ciążę, to nie może jej donosić.

Inne często występujące wady to:

• macica jednorożna,

• - niewykształcony jajowód,

• - podwójna szyjka macicy,

• - podwójna pochwa,

• - wady w budowie jajników.

Zaburzenia hormonalne - 40 % niepłodnych kobiet

• Nadmiar męskiego hormonu - testosteronu,

• Niedobór lub nadmiar żeńskich hormonów płciowych,

• W efekcie zaburzeń wydzielania hormonów może wystąpić zespół tzw. pęcherzykowatego zwyrodnienia jajników, konieczne jest wtedy leczenie operacyjne, co w 50 % przypadków przywraca jajnikom zdolność produkcji komórek jajowych.

W zaburzeniach hormonalnych mogą wystąpić typowe objawy jak:

• - nieregularne, skąpe, lub bardzo obfite i długie miesiączki,

• - całkowity okresowy brak miesiączek,

• - krwawienia międzymiesiączkowe,

• - nadmierne owłosienie ciała,

• - otyłość typu męskiego.

• Pozostałe kobiety bez występowania objawów nie mogą zajść w ciąże z powodu zahamowania owulacji lub nieprawidłowego dojrzewania komórki jajowej (niedobór estrogenu, progesteronu, nadmiar testosteronu)

Niedrożność jajowodów - 25 % kobiet

• Występuje u kobiet, które przeszły kilka infekcji (stanów zapalnych) dróg rodnych, takich jak np. zapalenie przydatków.

• Stany zapalne prowadzą do zgrubień ścian jajowodów, a w konsekwencji do powstania w nich zrostów, zamykających ich światło i odcinających plemnikom drogę do komórki jajowej, która tą właśnie drogą w warunkach prawidłowych wędruje z jajnika do macicy na spotkanie z plemnikiem

Diagnostyka

• Histerosalpingografia.

Do jamy macicy wprowadza się kontrast pod ciśnieniem, który przy niewielkim zroście może go rozkleić, lub potwierdzić zamknięcie jego światła, i konieczność przeprowadzenia zabiegu mikrochirurgicznego - tzw. plastyki jajowodów, w których precyzyjnie przycina się zrosty i modeluje się zniekształcony jajowód.

40 % ginekologów proponuje swoim pacjentkom z niedrożnymi jajowodami zapłodnienie pozaustrojowe in vitro.

Szczególnie polecane u kobiet powyżej 35 r.ż.

Kobieta początkowo otrzymuje leki hormonalne, które maja spowodować, aby jajnik pobudzony hormonalnie uwolnił jednocześnie nawet kilka dojrzałych komórek jajowych, które zostaną pobrane przy użyciu odpowiedniej techniki, następnie poza organizmem kobiety zapłodnione poprzez wstrzyknięcie plemnika do ich wnętrza. Hormony te są naturalnymi czynnikami stymulującymi proces rozwoju pęcherzyków.

Leczenie gonadotropinami trwa 1 do 2 tygodni i obejmuje 1 dziennie zastrzyk podskórny / w odpowiedniej dawce/ .

Długość tej terapii będzie zależeć od reakcji jajników.
Reakcja jajników jest obserwowana przez USG i testy krwi mierzące poziom estrogenów. Kiedy USG pokaże, że pęcherzyki są odpowiednich rozmiarów, jest podawane HCG aby wywołać uwolnienie kom. jajowych

-Zapłodnienie

• W zależności od wskazań zapłodnienie może przebiegać w dwojaki sposób:

• - zaplemnienie in vitro: ok. 2 - 4 godz. po pobraniu komórek jajowych dodaje się do nich odpowiednio przygotowane nasienie. Po około 20 godzinach ocenia się czy nastąpiło połączenie komórek jajowych i plemników. Uzyskane w ten sposób zarodki hoduje się w inkubatorze przez kolejne 2 dni.

• - mikromanipulacja (ICSI): po ok. 2 godz. po pobraniu komórki jajowe zostają oczyszczone z otaczających je komórek pęcherzykowych. Do wnętrza każdej komórki jajowej za pomocą cienkiej pipety zostaje wprowadzony pojedynczy plemnik.
  Wskazaniem do przeprowadzenia mikromanipulacji na wszystkich komórkach jajowych jest mała liczba plemników w nasieniu ( < 5ml/ml), znacznie obniżona ruchomość i/lub morfologia, a także brak zarodków podczas wykonanych w przeszłości zabiegów in vitro.

-Podanie zarodków - embriotransfer

• Po 3 dniach od punkcji prawidłowo rozwijające się zarodki osiągają stadium 6-8 komórkowe. W każdym zarodku określana jest liczba komórek (zarodki rozwijające się szybciej mają większe szanse na implantację). Na tym etapie 2-3 najlepiej rozwinięte zarodki wprowadzane są do jamy macicy przy użyciu specjalnego cewnika. Zabieg ten jest bezbolesny, wykonywany jest bez znieczulenia, pod kontrolą USG, przy wypełnionym pęcherzu moczowym.

• Po transferze pacjentka pozostaje na fotelu ginekologicznym przez około 20 minut W celu zwiększenia szans implantacji zarodka podawany jest w różnej postaci i dawce progesteron.

Zwykle po 2 tygodniach od transferu zarodków do jamy macicy wykonuje się test ciążowy, jeśli jest pozytywny wtedy planowane są dalsze badania w tym USG.

Podczas embriotransferu do jamy macicy mogą zostać przeniesione maksymalnie 3 zarodki. W przypadku, gdy dojdzie do zapłodnienia większej liczby komórek jajowych, a pozostałe zarodki nie wykazują anomalii rozwojowych zostają one zamrożone.

-Niewłaściwa budowa lub niedobór plemników

• W jednym mm spermy powinno znajdować się przeciętnie około 40 - 60 mln plemników, jeżeli osiąga ona poziom poniżej 20 mln, szanse na zapłodnienie sa bliskie zera.

• Poważnym problemem jest również wada ich budowy, jak również zbyt mała ich ruchliwość i żywotność

• W celu analizy powyższych cech wykonywana jest komputerowa analiza plemników wykonywana z użyciem technik komputerowych - seminogram.

• Badanie fragmentacji chromatyny plemników - w celu zbadania DNA plemników.

• Około 20% mężczyzn posiada uszkodzone DNA plemników. Oznacza to, że mimo prawidłowych parametrów co piąty mężczyzna ciągle nie może mieć dzieci.

-Niepłodność immunologiczna

• Inseminacja nasieniem partnera pozwala na ominięcie pewnych nieprawidłowości układu rodnego kobiety, głownie szyjki macicy, w okolicach której nasienie męskie atakowane jest przez przeciwciała traktujące je jako obce białko, skutecznie niszcząc je.

• Warunkiem powodzenia inseminacji nasieniem partnera jest dobre jakościowo nasienie partnera.

• W wyniku zastosowania inseminacji domacicznej uzyskuje się ciążę u około 20% pacjentów. Przed przystąpieniem do leczenia za pomocą inseminacji należy uwzględnić fakt, iż efektywność można oceniać po wykonaniu minimum 3 zabiegów. W przypadku przeprowadzenia 5-6 nieudanych inseminacji pacjentów kwalifikuje się do programu zapłodnienia pozaustrojowego

-Endometrioza -gruczolistość

• Cierpi na nią co czterdziesta kobieta pomiędzy 22 - 45 r.ż.

• Pierwsze objawy tej choroby to bolesne miesiączkowanie, ból zlokalizowany w podbrzuszu.

• Komórki złuszczonej błony śluzowej - endometrium przedostają się przez jajowody do jajników, zdarza się także że do jamy brzusznej, gdzie zagnieżdżają się i rosną, Reagują na hormony wydzielane podczas cyklu, tak samo jak błona śluzowa wewnątrz macicy, a więc złuszczają się i krwawią, a ponieważ wydzielana krew nie ma możliwości odpływu gromadzi się i częstym tego skutkiem są rosnące guzy w przydatkach, uciskające i zamykające światło jajowodów, blokujące dostęp do komórki jajowej.

►Zmiany i dolegliwości w organizmie kobiety ciężarnej (MOJA PREZENTACJA)

Przemiana materii
W trakcie ciąży wzrasta podstawowa przemiana materii (PPM) doprowadzając do wzrostu masy ciała o około średnio 20%, co stanowi w przybliżeniu około 13 kilogramów.

• wzrost substancji budulcowych i produktów końcowych przemiany materii

• wzrost podstawowej przemiany na skutek wzmożonej czynności gruczołu tarczowego

• płodowa przemiana materii przez łożysko i zetknięcie się z częściowo dla niej obcymi związkami chemicznymi

• Przemiana węglowodanów-W prawidłowych warunkach fizjologicznych, po spożyciu pokarmu dochodzi do wzrostu stężenia cukrów we krwi. Wzrost ten jest jednak krótkotrwały, gdyż powoduje uwalnianie insuliny z trzustki. Ta z kolei ułatwia przyswajanie cukrów przez komórki docelowe i obniża jego skok po posiłkowy do granic normy.

• W okresie ciąży charakterystyczna jest zwiększona wrażliwość na insulinę z jednoczesnym zwiększonym jej wydzielaniem w pierwszej połowie ciąży oraz zwiększona oporność w ciąży zaawansowanej. Związane jest to ze zwiększeniem działania hormonów antagonistycznych w stosunku do insuliny - takich jak glikogen czy hormony sterydowe.

• W drugiej połowie ciąży zaznacza się również zwiększone zapotrzebowanie na glukozę. Związane jest to z intensywnym rozwojem płodu i łożyska. Stężenie glukozy we krwi płodu podlega wahaniom podobnym do tych zachodzących w organizmie mamy. Jest on zależny od poziomu we krwi ciężarnej.

• Pomiędzy trzecim a szóstym miesiącem ciąży stwierdza się najniższe poziomy cukru na czczo. Dlatego niektóre kobiety mogą budzić się w tym czasie z uczuciem wilczego głodu i lekkiego osłabienia. Solidne śniadanie na ogół rozwiązuje problem.

• Zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się w zaawansowanej ciąży o mniej więcej 60-75%.

• zapotrzebowanie energetyczne u kobiety pod koniec ciąży wynosi średnio 2500 kcal.

• Przemiana białek- Ilość białek gromadzących się w organizmie matki w okresie ciąży wynosi około jednego kilograma. Połowa z tego przypada na płód i łożysko, a druga połowa obejmuje białka powstające w obrębie mięśnia macicznego, we krwi oraz w piersiach. Dochodzi do wzrostu cholesterolu o blisko 50 procent w ciąży zaawansowanej.

• Gospodarka wodno - elektrolitowa: pojawiają się obrzęki, głównie kończyn dolnych, które są wynikiem tego, iż podczas ciąży w organizmie kobiety zwiększa się ilość zatrzymanej wody, sodu, potasu i wapnia.

• Przemiana minerałów-Jeśli chodzi o gospodarkę mineralną, podkreślić należy zwiększoną tendencję matczynego organizmu do zatrzymywania pierwiastków i minerałów w organizmie. Dotyczy to zarówno magnezu jak i cynku, wapnia, sodu i potasu.

• Pamiętać jednak należy o wzbogacaniu diety w produkty mleczne. Mleko i jego przetwory są niezbędnymi składnikami diety w okresie ciąży. Zwiększona ilość wapnia w diecie jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju płodu.
  Wielokrotnie również należy przypominać kobietom o konieczności stosowania preparatów kwasu foliowego - zarówno w początkowym okresie ciąży jak i przed zapłodnieniem.  

• Gospodarka lipidowa -W temacie gospodarki lipidowej (tłuszcze) podkreślić należy, że jest ona bezpośrednio związana z preferowaną dietą. Pomimo wzrostu cholesterolu i triglicerydów, nie wszystkie kobiety mają problemy związane z nadmiernym wzrostem wagi. Dieta zrównoważona, nie obfitująca w pokarmy tłuste na ogół nie doprowadza do zwiększenia poziomu cholesterolu w okresie ciąży. Triglicerydy mogą przekroczyć normę nawet trzykrotnie. Wskaźniki te u znakomitej większości ciężarnych powracają do stanu sprzed ciąży. Trwa to u jednych mam krócej, u innych dłużej, ale normalizacja powinna zmieścić się w okresie do sześciu miesięcy od porodu

• stężenie cholesterolu zwiększa się o około 30%, fosfolipidów o 25%, a trójglicerydów dwu - trzykrotnie.

Układ krążenia

• Zwiększenie się ilości krwi krążącej i chłonki jak również zwiększenie się średnicy naczyń oznacza dla serca dodatkowe obciążenie, dla żył niebezpieczeństwo poszerzenia się, tworzenia się żylaków i zakrzepów

• w obrębie macicy na skutek ucisku rosnącej macicy na naczynia utrudniony jest odpływ krwi i chłonki.

• w zaawansowanej ciąży praca serca jest coraz bardziej obciążona przez uniesioną ku górze przeponę, która powoduje w pewnym stopniu przechylenie serca

• ilość krwi krążącej zwiększa się o 0,5-1 litra.

• Zwiększa się ilość białych krwinek do 10-16 tyś, jako reakcja na zmienioną przemianę materii i reakcja obronna na płodowe produkty odpadu (komórki)

• szybkość opadania krwinek również może się zwiększyć

• Dochodzi nawet do obniżenia wartości ciśnienia tętniczego o około 10-15 mmHg. Niebawem dochodzi też do przyspieszenia akcji serca. U kobiet z tzw. małym sercem obserwuje się niekiedy przyspieszenie akcji serca ponad 90(100) na minutę.

• Wzrasta też masa mięśnia sercowego.

• w czasie ciąży liczba czerwonych krwinek zmniejsza się a co za tym idzie: spada poziom hemoglobiny

• oznacza to zmniejszony transport tlenu do tkanek matczynych i płodowych i co najważniejsze oznacza to zmniejszony transport tlenu do mięśnia sercowego, który podczas porodu jest szczególnie obciążony.

Układ oddechowy

• w zaawansowanej ciąży uniesiona ku górze przepona powoduje zmniejszenie pojemności oddechowej płuc a tym samym zmniejszenie wymiany gazowej. Wiadomo, że w czasie ciąży systematycznie zaczyna wzrastać zapotrzebowanie na tlen u matki i płodu (do 20%)

• obecny we krwi ciężarnej progesteron poszerza tchawicę i oskrzela

Układ pokarmowy

• Zmiany anatomiczne: w wyniku działania hormonów (estrogenów i progesteronu) dochodzi do wzdęć (rozluźnienie mięśni, upośledzenie czynności zwieraczy przełyku, poszerzenie przewodu pokarmowego i spowolnienie jego motoryki), zgagi (której przyczyną jest zarzucanie treści żołądkowej do przełyku) i zaparcia (spowodowane zaleganiem treści pokarmowej w jelitach)

• Zmiany czynnościowe: na skutek działania hormonów i/lub niedoboru witaminy C w obrębie jamy ustnej. Obserwuje się wzmożone wydzielanie śliny i zmniejszenie jej pH (odczyn kwaśny). Jest to powodem próchnicy zębów oraz przerostu i przekrwienia dziąseł oraz ich krwawienia.

• Żołądek : zmiany pH soku żołądkowego doprowadzać mogą do „zgagi” i niedokrwistości, bladości skóry, błon śluzowych, osłabienia, szybkiej męczliwości, zaburzeń koncentracji, zwiększonej łamliwość paznokci, szumów w uszach oraz do zarzucania treści pokarmowej, co stwarza niebezpieczeństwo zachłyśnięcia się nią.

• Jelita: zwalnia się motoryka jelit, co powoduje wzdęcia.

• Pęcherzyk żółciowy: ból w prawym podżebrzu występujący po zjedzeniu potraw tłustych itp. błędach dietetycznych u ciężarnej spowodowany jest przez spowolnienie opróżniania pęcherzyka żółciowego, zastój żółci i wzrost stężenia cholesterolu, co predysponuje do tworzenia się kamieni żółciowych i wystąpienia kolki

Układ ruchu

• Wzrasta wygięcie górnej części kręgosłupa ciężarnej ku tyłowi.

• znaczne osłabienie więzadeł utrzymujących prawidłową postawę jest przyczyną, że układ mięśniowy musi wykonywać zwiększoną pracę, co przy współistnieniu zmniejszonego napięcia mięśni łatwo doprowadza do zmęczenia i kurczu mięśni.

• przemiana węglowodanowa w mięśniach jest niedostateczna a obciążona wątroba odtruwa jeszcze końcowe produkty przemiany materii.

• w 6-7 miesiącu ciąży pod wpływem hormonalnym proste mięśnie brzucha wydłużają się do 15 cm, przez co naturalne miejsca o zmniejszonej odporności ( kresa biała, pierścień pępkowy, pierścień pachwinowy itp.)zostają zagrożone.

• w układzie mięśniowo-więzadłowym w obrębie miednicy i brzucha następuje około 6-8 tygodni przed porodem ponowne rozluźnienie. W związku z tym macica wraz z płodem opada w kierunku wschodu miednicy. Dno miednicy wysuwa się nieco z jamy brzusznej i wystaje do przodu przed zewnętrzną pow. klatki piersiowej. Przez to blok trzewny, płuca zyskują więcej przestrzeni.

• tkanka chrzęstna i kostna w całym organizmie ulega rozpulchnieniu i dodatkowemu wzrostowi.

• w obrębie spojenia łonowego najbardziej zaznaczone jest rozpulchnienie i rozluźnienie tkanki chrzęstnej, która wraz z postępem ciąży staje się coraz bardziej miękka i rozciągliwa

• blaszki chrzęstne stawów krzyżowo biodrowych stają się podatne na rozciągnięcie.

• rozluźnienie w obrębie stawów i więzadeł kręgosłupa, szczególnie pod koniec ciąży jest często przyczyną nieprawidłowej postawy ciała, którą w czasie gimnastyki dla kobiet ciężarnych należy skorygować, aby zaistniałe zmiany w statyce ciała nie utrwaliły się

Narządy płciowe

• ciężar macicy w końcu trwania ciąży 20-30 razy zwiększa się w stosunku do normalnego, komórki mięśniowe w tym czasie wydłużają się dziesięciokrotnie i powiększają swój wymiar poprzeczny trzykrotnie.

• oprócz tego tworzą się liczne nowe włókna mięśniowe

• zmniejsza się napięcie i kurczliwość macicy ( od 4 msc ciąży można mówić o mięśniach w spoczynku)

• w końcu ciąży pod wpływem hormonów znowu wzrasta napięcie i kurczliwość macicy.

• tkanka łączna macicy powiększa się tak samo jak tkanka mięśniowa. Naczynia rozrastają się silnie tworząc duże sploty i przerastają cały mięsień.

• włókna mięśniowe macicy tworzą skośnie krzyżujące się spirale, które umożliwiają zarówno tak olbrzymie powiększenie podczas ciąży jak również skracanie (retrakcja) w czasie porodu i w połogu.

• w ostatnich tygodniach ciąży równocześnie rozciąga się wewnętrzny mięsień zamykający, w którym zakotwiczone są dolne spirale mięśni co powoduje poszerzenie się pierścienia w tym miejscu.

• w obrębie pochwy zachodzi wybitne rozpulchnianie włókien elastycznych i pasm mięśniowych. Dzięki temu możliwa jest znaczna rozciągliwość pochwy, jako dolnego odcinka kanału rodnego, tak niezbędna w czasie wytaczania się główki płodu

Układ moczowy

• na początku ciąży następuje powiększenie się miedniczek nerkowych z przemieszczeniem moczowodów, co może doprowadzić do zastoju w miedniczkach nerkowych.

• miąższ nerkowy ulega rozpulchnieniu.

• wraz z postępem ciąży obniża się prawa nerka na skutek powiększania się i przemieszczenia wątroby.

• na skutek obrzęku komórek ściennych moczowody zwężają się co może zaburzyć odpływ z miedniczek nerkowych

• na czynność pęcherza moczowego oddziałuje pośrednio cały blok jelitowy, poddający się ruchom oddechowym, i powłoki brzuszne biorąc udział w czasie każdego oddechu.

• pojemność pęcherza moczowego w czasie ciąży zmniejsza się w skutek powiększania się macicy a pod koniec ciąży przez główkę płodu.

• w trakcie trwania ciąży zwiększa się przepływ krwi przez nerki o około 25-50%

Układ nerwowy

• również w układzie nerwowym rdzeniowo-mózgowym występuje rozpulchnienie i silne przekrwienie. Dolegliwości typu : neuralgii które istniały już przed ciążą, nasilają się zwłaszcza jeśli niedobór witaminy B w czasie późnej ciąży podwyższa jeszcze próg pobudliwości.

• bóle podobne do rwy kulszowej, które w ostatnich tygodniach ciąży dają o sobie znać spowodowane są pęcznieniem stawów krzyżowo-biodrowych, uciskiem przepełnionych żył na zwoje nerwowe.

• w autonomicznym układzie nerwowym zaznacza się pod wpływem hormonów przewaga bodźców z układu przywspółczulnego, podczas gdy układ współczulny zostaje przytłumiony. Dlatego też z chwilą zajścia w ciążę rozwija się wzmożona chwiejność układu autonomicznego.

• jako pozytywny objaw przewagi układu przywspółczulnego obserwuje się często zniknięcie niektórych rodzajów migreny.

• wymioty w czasie ciąży wyzwalane są w skutek pobudzenia i przewagi układu przywspółczulnego

Gruczoły wydzielania wewnętrznego

• czynność przysadki w płacie przednim: którego masa może się podwoić, wytwarzają się substancje czynne mające wpływ na jajnik, gruczoł tarczowy, nadnercze, rozrost i produkcję mleka w gruczołach sutkowych

• w płacie tylnym przysadki: produkowany jest hormon wyzwalający skurcze porodowe.

• w chwili zakończenia ciąży zaistniałe zmiany nie ustępują zupełnie a przy kolejnej ciąży przysadka zaś się powiększa

• gruczoł tarczowy: podwaja często swój normalny ciężar. Hormon produkowany przez tarczycę w znacznym stopniu współdziała w procesach wzmożonej przemiany materii i w zjawiskach tak wybitnie zaznaczonego wzrostu i rozrostu.

• gruczoły przytarczyczne: regulują podwyższoną przemianę wapniową. Przy względnej niewydolności wzrasta pobudliwość nerwowo-mięśniowa. W przypadku spadku poziomu wapnia we krwi występuje niebezpieczeństwo wystąpienia tężyczki.

• część korowa nadnerczy: odgrywa pewną rolę w 4 pierwszych msc ciąży. Znaczny spadek ciśnienia krwi ze skłonnością do zapaści, osłabienia mięśni, wyczerpania, senności są objawami związanymi z niedostateczną produkcją hormonów, co powoduje też niedostateczne spichrzenie glikogenu.

• gruczoły sutkowe: od początku ciąży utrzymuje się stan później fazy lutealnej.

• Pod wpływem hormonów wzrostowych łożyska następuje intensywne pączkowanie i poszerzanie przewodów mlecznych, jak również pojawia się niedługo biaława, płynna wydzielina (siara-dowód ciąży) w przewodach mlecznych.

• silne przekrwienie i poszerzenie żył wszystkich warstw tkankowych sutka, jak również wybitne nasączenie i rozwój tkanki tłuszczowej powodują silnie zaznaczone napięcie skóry gruczołów sutkowych.

• Na skutek rozpulchnienia tkanki gruczołów sutkowych i znajdującej się pod nim blaszki mięśniowo-ścięgnistej mięśni piersiowych może wystąpić opadnięcie sutka w miarę powiększania się jego masy i ciężaru.

na skórze sutka w miejscach najsilniej zaznaczonego napięcia i obrzmienia pojawiają się często rozstępy ciążowe, takie same jak na skórze brzucha

Nudności i wymioty

• cierpi na nie większość przyszłych mam. Zaczynają się w drugim i trzecim miesiącu ciąży, najczęściej w godzinach porannych. Czasami mogą występować w ciągu dnia.

• Przyczyna nie jest do końca poznana, najprawdopodobniej są spowodowane zmianami hormonalnymi (szczególną rolę odgrywa tu gonadotropina kosmówkowa)

Aby zapobiec wymiotom powinno się

• spożywać lekkostrawne potrawy

• Warto również spożywać w ciągu dnia 5 mniejszych posiłków, zamiast 3 duże. Najlepiej co 2 godziny zjedzenie małego posiłku, nie dopuszczanie do uczucia silnego głodu.

• potrawy popijane mniejszą ilością płynów ale za to między posiłkami picie dużo wody.

• Zaleca się nie wstawania od razu z łóżka. Pół godziny przed wstaniem z łóżka zjedzenie banana, sucharka, bądź suche płatki kukurydziane.

• jedzenie tego na co ma się ochotę, ale niech to jednak nie będą tłuste i pikantne potrawy. (Pieczywo, makarony, ziemniaki i owoce).

• Przed zaśnięciem wypicie szklanki mleka czy kakao, zjedzenie lekkiego posiłku.

• Witamina B6 pomaga opanować mdłości. Najlepiej spożywać produkty bogate w tą witaminę np. płatki zbożowe, kiełki pszenicy, tuńczyk, banan.

• Unikanie częstego przebywania w kuchni, gdzie dominują różne zapachy i staraj się systematycznie wietrzyć pomieszczenia w mieszkaniu

Zgaga

• to subiektywne odczucie opisywane jako pieczenie w przełyku. Może być spowodowane rozkurczem mięśni zwieraczy wpustu żołądka (pod wpływem hormonów ciążowych) lub uciskiem powiększającej się macicy na żołądek.

• Jedzenie częściej ale mniej

• unikanie spożywania tłustych i pikantnych potraw

• unikanie chodzenia spać z pełnym żołądkiem

• unikanie wszelkich używek

• Zmiana pozycji w trakcie snu, ułożenie głowy wyżej, również może przynieść ulgę.

zaparcia

Zaparcia w ciąży to bardzo powszechny problem. Wynika on z m.in. ze zmienionej gospodarki hormonalnej, która ma bezpośredni wpływ na zwolnienie perystaltyki jelit. Wraz z upływem czasu dochodzi kolejny czynnik - powiększająca się macica, która uciska na jelita powodując gorsze przemieszczanie się treści pokarmowej.

-spożywanie posiłków lekkostrawnych oraz zawierających błonnik (chleb pełnoziarnisty, warzywa, owoce, otręby)

-dbanie o regularne wypróżnienia

• Chodzenie do toalety nawet gdy nie odczuwa się potrzeby

• unikanie mocnej herbaty, czekolady gdyż mają one właściwości zapierające,

• picie dużej ilości płynów

• można stosować domowe sposoby: rozmoczone suszone śliwki, siemię lniane, maślanka

• nie wolno stosować środków przeczyszczających bez konsultacji lekarskiej

Żylaki i hemoroidy

• W pierwszym trymestrze ciąży bardzo duży wpływ na powstanie poszerzeń żylnych mają uwalniane wówczas hormony a szczególnie progesteron. Wpływa on rozkurczająco na włókna mięśni gładkich, powoduje nie tylko zmniejszenie napięcia żył, lecz również moczowodów, pęcherza oraz jelit.
  Kolejnym istotnym czynnikiem jest mechaniczny ucisk płodu na żyły miednicy. Ciężarna macica działa jak blokada, przyciskając żyłę główną dolną do kręgosłupa i mięśni lędźwiowych. Jest to szczególnie istotne w pozycji leżącej, gdyż powoduje gwałtowny spadek powrotu żylnego, który przy pionizacji może nawet wywołać nagły spadek ciśnienia tętniczego i zasłabnięcie.

• Jak się okazuje również zwiększenie objętości krwi i wyrzutu mięśnia sercowego, jakie mają miejsce w ciąży, powoduje zwiększony nacisk na naczynia, a w szczególności na żyły, które ulegają poszerzeniu. Jest to szczególnie istotne w okolicy pochwy oraz w kończynach dolnych.

• W organizmie ciężarnej również zachodzą zmiany w układzie krzepnięcia, polegające na zwiększeniu lepkości krwi i krzepliwości, co może sprzyjać powstawaniu zakrzepów.

• W ciąży istnieje jeszcze szereg innych czynników sprzyjających ujawnianiu się chorób żył. Należą do nich: obciążenia genetyczne, siedzący lub stojący tryb życia, nieruchoma pozycja pracy, zniekształcenia stóp, otyłość, ogrzewanie podłogowe w mieszkaniu, gorące kąpiele, liczne ciąże oraz krótkie odstępy pomiędzy ciążami.

• Kontroluj wagę - staraj się nie przytyć więcej niż 12 kg.

• Unikaj długiego stania i siedzenia. Siedząc, utrzymuj nogi przynajmniej na poziomie bioder. Jeśli musisz długo stać lub siedzieć, co 30-40 minut przejdź się lub chociaż rozciągnij nogi w kostce, a wieczorem co godzinę połóż się na 15 minut z nogami uniesionymi powyżej tułowia; podczas siedzenia nie zakładaj nogi na nogę. Kiedy leżysz, podłóż pod nogi poduszkę, by je unieść.

• Regularnie pływaj lub przynajmniej spaceruj pół godziny dziennie.

• Zadbaj o masaż stóp i łydek - należy go wykonywać zawsze w kierunku serca, czyli od stóp w górę.

• Nie dźwigaj ciężarów.

• Noś buty z szerokimi noskami i na niskich lub płaskich obcasach.

• Nie wkładaj uciskającej, krępującej ruchy odzieży - zapomnij o ciasnych paskach, zrezygnuj z obcisłych majtek, pończoch, skarpetek.

• Unikaj wysokiej temperatury - gorących kąpieli, sauny, solarium, długiego opalania - powodują one gwałtowne rozszerzanie się naczyń.

• Ogranicz spożycie soli.

• Bardzo dobrym sposobem zapobiegania żylakom lub łagodzenia bólu, gdy już powstały, jest noszenie specjalnych przeciwżylakowych rajstop lub pończoch, które masują zalegającą krew. Rajstopy takie trzeba włożyć rano, jeszcze przed wstaniem z łóżka (zanim krew spłynie do stóp).

• aby zapobiec powstawaniu hemoroidów powinnaś zadbać o swoją dietę i regularnie be z zaparć się wypróżniać

Zmiany skórne

• W ciąży następuje zmiana pigmentacji skóry. Ciemniejsze stają się brodawki sutkowe, jak również tzw. linia biała pępka. Tam właśnie w czasie ciąży pigment odkłada się w nadmiernej ilości. Swoje zabarwienie zmienia również srom. Mogą pojawić się również bardzo brzydkie ciemne przebarwienia na twarzy. Obejmują one zazwyczaj nos i policzki lecz mogą się pojawić także na czole. Jest to tzw. ostuda ciężarnych. Większość przebarwień pigmentacyjnych występujących w czasie ciąży zanika samoistnie w kilka dni po porodzie.

• Podczas ciąży znacznemu nasileniu ulęgają również inne przebarwienia jak piegi, blizny czy znamiona występujące przed ciążą.

Rozstępy skórne

• Są to jasnoczerwone lub sino-czerwone smugi o rozmaitej dłu­gości i szerokości, dochodzące do 2 cm. Pojawiają się w ciąży nagle. Na początku występują zwykle na piersiach, zwłaszcza u tych ko­biet, u których gruczoły sutkowe bardzo szybko powiększyły się. W późniejszym okresie podobne zmiany pojawiają się na brzuchu. Natomiast rozstępy na pośladkach, udach i ramionach są zawsze następstwem nadmiernego przyrostu wagi ciała. Rozstępy skórne są wynikiem gwałtownego wzrostu poziomu hormonów płciowych i szybkiego zwiększenia wagi w okresie ciąży. Są to zmiany nieodwracalne i jeśli się pojawią, to pozostaną na zawsze. Zwykle upływa kilka miesięcy od porodu, zanim rozstępy skórne stracą swoją siną barwę, ale skóra w tych miejscach nigdy już nie odzyska dawnej elastyczności i gładkości. Pozostaną bo­wiem wąskie „bruzdy" skórne, w których skóra będzie wiotka, bibułkowato marszcząca się, z lekkim srebrzystym połyskiem. Medy­cyna nie ma żadnego skutecznego środka zapobiegającego występo­waniu rozstępów skórnych w okresie ciąży. Choć w arsenale me­dycyny ludowej i domowej istnieje masa środków i różnego rodzaju zabiegów mających zapobiegać powstawaniu rozstępów, to jednak żaden z tych sposobów nie jest gwarantowany. Wydaje się, że naj­pewniejszą profilaktyką w tych przypadkach jest takie przestrze­ganie diety, aby przyrost wagi ciała w ciąży był prawidłowy.

• Odrobinkę może pomóc codzienne natłuszczanie skóry oliwką lub balsamem

Częste oddawanie moczu

• problem ten pojawia się we wczesnej i późnej ciąży. Jest zjawiskiem normalnym, któremu nie można zapobiec. Ucisk macicy powoduje zwiększone parcie na pęcherz. Jeśli jednak oddawanie moczu towarzyszy ból i pieczenie, może to być oznaką infekcji dróg moczowych. Najlepszym sposobem na uniknięcie infekcji jest właściwa higiena intymna oraz przyjmowanie dużej ilości płynów i częste oddawanie moczu

omdlenia

• Dolegliwość ta pojawia się najczęściej w pierwszej połowie ciąży. Przyczyną nagłego omdlenia może być zbyt niski poziom cukru we krwi lub też obniżone ciśnienie tętnicze, które w pierwszych miesiącach ciąży jest zjawiskiem dość powszechnym. Spadek ciśnienia może spowodować niedostateczny dopływ krwi do mózgu wywołując omdlenia. Nie zagrażają one w prawidłowemu rozwojowi dziecka, niosą jednak zwiększone ryzyko urazu, do jakiego może dojść w wyniku upadku. Omdlenia mogą pojawić się również wskutek ucisku ciężarnej macicy na duże naczynia żylne zaburzając dopływ odpowiedniej ilości krwi do mózgu. Częste omdlenia mogą być spowodowane nadmiernym spadkiem morfologii krwi lub też zaburzeniami poziomu elektrolitów. Sytuacja taka najczęściej pojawia się w ciążach mnogich, przy niedożywieniu czy nadmiernych wymiotach. Do omdleń dochodzi często pod wpływem długiego stania lub przebywania w dusznych i gorących pomieszczeniach a także pod wpływem silnych emocji.

• Aby zmniejszyć ryzyko omdleń w czasie ciąży nie należy zbyt gwałtownie zmieniać pozycji, szczególnie z leżącej na stojącą.

• Aby utrzymać odpowiedni poziom cukru we krwi nie należy spożywać większej ilości słodyczy. Wystarczy odpowiednio dobrana dieta. Jeść należy wówczas częściej, ale w mniejszych ilościach.

• Gdy pojawią się pierwsze oznaki zbliżającego się omdlenia jak zawroty głowy, szum w uszach, mroczki przed oczami należy położyć się z nogami uniesionymi nieco wyżej. Pozycja ta zapewni prawidłowy dopływ krwi do mózgu i lepsze jego dotlenienie. Należy oddychać głęboko i powoli a objawy osłabienia szybko miną. Można również wypić szklankę wody, co podniesie ciśnienie krwi lub też słodkiego soku czy napoju podnosząc poziom glukozy.

• W przypadku, gdy nie ma możliwości położenia się należy usiąść, głowę przyginając do kolan. Należy również zapewnić dostęp świeżego powietrza.

• Gdy przez dłuższy czas ciężarna nie ma możliwości spożycia posiłku może dojść do nagłego spadku cukru we krwi. W takim przypadku warto zawsze nosić przy sobie rodzynki, herbatniki lub cukierki.

Bóle kręgosłupa

• bóle w okolicy krzyżowej kręgosłupa nasilają się w trzecim trymestrze ciąży. Ich przyczyną są min. Hormony powodujące rozluźnienie połączeń stawowych. Także przyrost masy dziecka, zmiana postawy ciężarnej prowadzą do obciążenia kręgosłupa i związanych z tym dolegliwościami bólowymi.

• Należy jeszcze przed ciążą dbać o prawidłową postawę ciała, wzmacniać mięśnie brzucha i pleców ćwiczeniami

• w czasie ciąży unikać podnoszenia ciężarów, długiego siedzenia bez ruchu.

• spanie na twardym materacu

• LEKKIE RYTMICZNE CIĄGNIĘCIE W PLECACH MOŻE BYĆ PIERWSZĄ OZNAKĄ PORONIENIA LUB PRZEDWCZESNEGO PORODU.

anemia

• O anemii w ciąży mówimy w sytuacji, kiedy dochodzi do spadku poziomu hemoglobiny (nośnika tlenu w czerwonych krwinkach) poniżej 10 g/dl lub hematokrytu poniżej 30%.  

• Najczęstszą  przyczyną anemii (95%) jest niedobór żelaza, który może być wynikiem zbyt małej podaży tego pierwiastka w diecie w stosunku do zwiększonego zapotrzebowania (dostarczanie żelaza do rozwijającego się płodu) lub zaburzeń czynności przewodu pokarmowego i zmniejszonego wchłaniania żelaza. W ciąży, zwłaszcza zaawansowanej, nierzadko pojawiają się problemy z żylakami odbytu, zwanymi popularnie hemoroidami. Krwawienie z hemoroidów może przyczyniać się do wtórnej utraty żelaza z organizmu.

• Anemia może być także spowodowana niedoborem kwasu foliowego lub witaminy B12. Jest to związane ze zwiększonym zapotrzebowaniem na te witaminy przez rozwijający się płód.

• Jest uzależnione od stopnia ciężkości anemii oraz jej przyczyny. W przypadku anemii z niedoboru żelaza, o łagodnym nasileniu stosuje się preparaty żelaza doustnie (najczęściej w dawce 120 mg na dzień). Należy pamiętać, aby preparaty zawierające żelazo przyjmować najlepiej 30-60 minut przed posiłkiem, ponieważ pokarm zmniejsza wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Tabletki najlepiej popijać nie gazowaną wodą mineralną.

• Należy wspomnieć  także o ewentualnych skutkach ubocznych stosowania preparatów  żelaza. Nie zdarzają się one często i zwykle pojawiają  się przy stosowaniu dużych dawek żelaza. Skutki uboczne najczęściej dotyczą przewodu pokarmowego. Należą do nich:  Zgaga, biegunki, wymioty, zaparcia, nudności, bóle w nadbrzuszu, ciemne zabarwienie stolca.

• W przypadku anemii z niedoboru kwasu foliowego zaleca się doustne uzupełnienie tej witaminy w zwiększonych dawkach.  

• Anemia z niedoboru witaminy B12 zdarza się bardzo rzadko i w zależności od przyczyny wymaga uzupełniania doustnego lub przy obecności zaburzeń - domięśniowego wchłaniania w przewodzie pokarmowym

►Prawidłowy dobór aktywności ruchowych w każdym trymestrze ciąży

Aktywność fizyczna w trakcie ciąży jest bardzo ważna. Usprawnia układ oddechowy i układ krążenia dzięki czemu łatwiej znosi się okres ciąży.

W trakcie ćwiczeń zwiększa się przepływ krwi przez macicę i łożysko, przez co dziecko lepiej się rozwija. Rzadziej występują takie problemy jak: przedwczesny poród, przenoszenie ciąży czy nieprawidłowe ułożenie płodu.

Dodatkowym atutem ćwiczeń w czasie ciąży jest szybsza przemiana materii. Panie wolniej przybierają na wadze i nie mają problemów z otyłością po porodzie. A rozstępy na brzuchu prawie nie występują.

Udowodniono, że dzieci których mamy ćwiczyły w czasie ciąży uzyskują wyższą punktację w skali Apgar a poza tym dużo rzadziej chorują

Ćwiczenia wykonywane regularnie przez całą ciążę poprawiają samopoczucie, co zawdzięczamy uwalnianym podczas ćwiczeń endorfinom. Dzięki temu nie tylko przyszła mama czuje się lepiej, ale również dziecko odczuwa pozytywne emocje. Zmniejsza się również zwiększająca, szczególnie szybko w ostatnich miesiącach ociężałość. Dolegliwości statyczne, powstałe na skutek zaburzenia równowagi statyczno-dynamicznej kręgosłupa, zmniejszają się przez wzmocnienie mięśni brzucha, grzbietu i nóg. Powoduje to złagodzenie często występujących bóli krzyża i pleców. Wzmocnienie tłoczni brzusznej zapewnia lepsze możliwości parcia w czasie porodu, a elastyczne dno miednicy ułatwia dziecku przejście przez drogi rodne.

Przed przystąpieniem do ćwiczeń każda kobieta w ciąży powinnaś zgłosić się do swojego lekarza ginekologa, w celu ustalenia ewentualnych przeciwwskazań do ich wykonywania.

Przeciwwskazaniem do wykonywania ćwiczeń w czasie ciąży mogą być:

• krwawienia z dróg rodnych,

• niewydolność szyjkowo-cieśniowa,

• ciężkie postacie gestozy ciążowej,

• nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą,

• cukrzyca,

• odmiedniczkowe zapalenie nerek,

• ciąża wielopłodowa

• wielowodzie, małowodzie,

• zagrażający przedwczesny poród,

• przedwcześnie odklejone łożysko,

• szew na szyjce macicy,

• zaburzenia tętna płodu niewiadomego pochodzenia,

• wysoka temperatura ciała,

• ostra niewydolność krążenia,

• choroby tarczycy

Ćwiczenia możemy podzielić na:

• ogólnokształtujące,

• oddechowe,

• relaksacyjne

Ponadto wyróżnia się też:

• Ćwiczenia zwiększające ruchomość kręgosłupa, wzmacniające mięśnie brzucha oraz zapobiegające częstym bólom kręgosłupa na odcinku krzyżowo-lędźwiowym.

• Ćwiczenie pobudzające krążenie krwi w górnej części tułowia, rozluźniające mięśnie szyi i zapobiegające bólom głowy.

• Ćwiczenie poprawiające ukrwienie kończyn górnych i zwiększające wentylacje płuc.

• Ćwiczenia zwiększające ruchomość stawów biodrowych i skokowych, poprawiające ukrwienie w kończynach dolnych oraz rozciągające mięśnie dna miednicy.

• Należy pamiętać, że ćwiczenia musimy dobrać

w zależności od stopnia zaawansowania ciąży.

• W pierwszym trymestrze ciąży, gdy zarodek jeszcze właściwie się nie zagnieździł, ciężarna powinna unikać wszelkich obciążeń fizycznych, ponieważ mogą one doprowadzić do poronienia. W okresie tym wskazane są ćwiczenia oddechowe i korygujące nieprawidłową postawę, należy je rozpocząć już od początku ciąży, gdyż prawidłowa postawa zmniejsza obciążenie działające na kręgosłup.

• W drugim i trzecim trymestrze ciąży ćwiczenia powinny być ukierunkowane na ochronę kręgosłupa jak również wzmocnienie całego ciała, należy jednak pamiętać, aby nie wykonywać dużego wysiłku, gdyż może on zaszkodzić ciężarnej.

Ćwiczenia w I trymestrze ciąży:

Ćwiczenie pomagające zachować prawidłowa postawę ciała:

Polega na równoległym ustawieniu stóp w niewielkiej odległości od siebie i na równym rozłożeniu ciężaru ciała na obie stopy. Nogi w kolanach należy trzymać wyprostowane, brzuch wciągnięty, mięśnie pośladków lekko napięte. Ramiona opuszczone swobodnie, głowa utrzymana prosto, plecy wyprostowane, barki lekko cofnięte do tyłu.

• Ćwiczenie 1

Siad rozkroczny na krześle, taborecie lub piłce. Dłonie oparte na biodrach lub udach:

a) skręty głową w prawą, a następnie lewą stronę

b)skłon głowy do tyłu - wdech, następnie skłon głowy do przodu - wydech,

c) skłon głowy z jednoczesnyM skrętem w lewo, a następnie w prawo

Wszystkie ruchy należy wykonywać powoli i dokładnie.

Ćwiczenie to pobudza krążenie krwi w górnej części tułowia, a także zapobiega bólom głowy.

• Ćwiczenie 2

Siad rozkroczny na krześle, taborecie lub piłce:

a) rozstawianie i łączenie palców dłoni,

b) zaciskanie i otwieranie dłoni

c) krążenie nadgarstków

d) krążenie przedramion, krążenie ramion połączone z oddychaniem

Ćwiczenie to poprawia ukrwienie kończyn górnych

• Ćwiczenie 3

Siad rozkroczny na taborecie lub piłce:

przenieść wyprostowane ręce do tyłu, złączyć dłonie, przybliżyć łopatki z jednoczesnym uwypukleniem klatki piersiowej. Odchylić lekko głowę ku tyłowi - wykonać wdech; następnie przenieść ręce bokiem do przodu z jednoczesnym pochyleniem głowy - wydech

Ćwiczenie to ułatwia prawidłowe oddychanie oraz zapobiega opadaniu ramion i zaokrąglaniu pleców.

• Ćwiczenie 4

Siad na podłodze lub na krześle z nogami wyprostowanymi, opartymi na stołku. Ćwiczenie stóp:

a) zgięcie i wyprost palców

b) zgięcie grzbietowe stóp

c) zgięcie podeszwowe stóp

d) skręt stóp do wewnątrz

e) skręt stóp na zewnątrz (przy skrętach stóp nie wykonujemy skrętów kolan)

Ćwiczenia te poprawiają ukrwienie kończyn dolnych, wzmacniają mięśnie nóg, zwiększają ruchomość w stawach skokowych i biodrowych.

• Ważne : w dniach, w których przypadałaby miesiączka, gdyby nie było ciąży, należy ćwiczenia ograniczyć lub od nich odstąpić, ze względu na możliwość poronienia.

Ćwiczenia w II trymestrze ciąży:

• Należy powtórzyć ćwiczenia z I trymestru ciąży i uzupełnić je ćwiczeniami z II trymestru.

• Ćwiczenie 1

Siad rozkroczny na krześle, taborecie lub piłce:przenieść ramiona przodem w górę - wdech nosem; opuścić ramiona bokiem w dół - wydech ustami. Ćwiczenie to poprawia pracę układu oddechowego

• Ćwiczenie 2

Siad rozkroczny na taborecie lub piłce, dłonie na biodrach:

skłon tułowia w prawą, a następnie w lewą stronę. Podczas wykonywania skłonów powinny być rozluźnione mięśnie tułowia i szyi. W pozycji wyprostowanej - wdech nosem, przy skłonach wydech ustami. Ćwiczenie to zwiększa zakres ruchomości kręgosłupa i zapobiega bólom w okolicy krzyżowo-lędźwiowej.

• Ćwiczenie 3

Siad na krześle lub piłce, nogi złączone:

a) napiąć mięśnie pośladkowe - wytrzymać - rozluźnić

b) napiąć mięśnie krocza - wytrzymać - rozluźnić

c) napiąć mięśnie pośladków i krocza - wytrzymać - rozluźnić

To samo wykonać w siadzie rozkrocznym, w pozycji stojącej i leżącej. Ćwiczenie wzmacnia mięśnie dna miednicy i zapobiega wysiłkowemu nieotrzymaniu moczu.

Ćwiczenia w III trymestrze ciąży:

• Ważne:

• W ostatnim trymestrze ciąży zalecane jest także zmniejszenie intensywności ćwiczeń - nawet jeśli kobieta czuje się bardzo dobrze. Lepiej w tym czasie postawić na spacerowanie i delikatne ćwiczenia rozciągające. Kiedy macica się znacznie powiększa, rośnie niebezpieczeństwo upadku. Ćwiczenia wymagające szybkich ruchów czy też dobrego zmysłu równowagi mogą więc być przed samym porodem bardzo niebezpieczne.

• Ćwiczenie 1

W pozycji stojącej, trzymając się oparcia krzesła: wykonać przysiad z szerokim rozwarciem kolan,

a następnie powróć do pozycji wyjściowej. Wykonując przysiad, staraj się prostować i wyciągać tułów w górę. Ćwiczenie to rozciąga mięśnie dna miednicy, zwiększa ruchomość stawów biodrowych.

• Ćwiczenie 2

Oprzeć taboret lub krzesło o ścianę. Wykonać duży krok od krzesła i stanąć do niego bokiem. Prawą nogę postawić na krześle, oprzeć dłonie na biodrach:

• przenieść ciężar ciała na nogę postawioną na krześle,pogłębić, starać się unieść na pięcie, powrócić do stania. To samo wykonać lewą nogą. Ćwiczenie uelastycznia mięśnie dna miednicy i zwiększa ruchomość w stawach biodrowych.

Niewskazane są formy aktywności

Niewskazane są formy aktywności, które narażają ciało kobiety na wstrząsy (uderzenie, upadek) oraz zranienia.:

• jazda konna

• długo dystansowe biegi

• jazda na rowerze

• jazda na nartach, snowboardzie itp.

• nurkowanie

• sporty walki

• gra w tenisa

• wspinaczki górskie

• sporty motorowe

• żeglarstwo

Zalecane aktywności fizyczne

• Aktywnością fizyczną zalecaną dla ciężarnych, nawet tych rozpoczynających przygodę ze sportem są:

• spacery

• pływanie

• aqua aerobic

• joga.

• Dobrze jest w okresie ciąży utrzymać umiarkowaną aktywność fizyczną, szczególnie w pierwszych dwóch trymestrach. Poprawia to nastrój i wydolność fizyczną. Wzmacnia mięśnie brzucha i elastyczność skóry. Szczególnie polecana jest aktywność w wodzie, gdyż odciąża ona stawy, zmniejsza obciążenie kręgosłupai poprawia krążenie obwodowe, ale również wspomagają poruszanie i aktywność dziecka w brzuchu.

Ćwiczenia w wodzie wpływają na

• Wzmocnienie mięśni tułowia - brzucha i kręgosłupa

• Wzmocnienie siły i wydolności kończyny dolnych

• Poprawę ruchomości i elastyczność stawów biodrowych

• Wzmocnienie i wydolność ramion, przedramion oraz mięśni piersiowych poprawiając kształt piersi

• Poprawę poszczególnych części ciała wpływając na ich lepsze ukrwienie, co zapobiega tworzeniu się obrzęków i żylaków-szczególnie kończyn dolnych

• Zwiększenie wytrzymałość organizmu bez nadmiernego wysiłku

►SZKOŁY RODZENIA (CIEŚLAR I KOWALSKA)

• Organizowanie szkół rodzenia zapoczątkowało rozwój nowej umiejętności określanej sztuką rodzenia. Do niedawna mówiło się wyłącznie o „sztuce położniczej”, mając na uwadze wyłącznie pracę lekarza i położnej. Obecnie mówi się o „sztuce rodzenia”, odnosząc to pojęcie do umiejętności samych kobiet przygotowanych wcześniej do świadomego, aktywnego i sprawnego udziału w porodzie przez lekarza położnika, specjalistę rehabilitacji i położną, jako o polskim modelu przygotowania kobiet do porodu.

Cele szkoły rodzenia

• Reedukacja postawy macierzyńskiej (rodzicielskiej): uczulenie przyszłej matki na doznania dziecka poprzez przygotowanie jej wg zasad psychoprofilaktyki porodowej;

• Psychagogika (psychoanalgezja): zmniejszenie odczuć negatywnych (bólowych) przez świadome odbieranie procesów porodowych.

Program szkoły rodzenia

Program szkoły rodzenia składa się zwykle z trzech etapów:

• spotkania , w czasie których omawia się kolejne etapy porodu, oraz zadania, jakie obydwoje rodzice mają podczas nich do spełnienia,

• ćwiczenia gimnastyczne, których celem jest zwiększenie sprawności , kondycji, a także gotowości organizmu do wysiłku. Są to ćwiczenia ogólnorozwojowe, relaksacyjne i oddechowe.

• zajęcia , podczas których przedstawia się zasady karmienia piersią oraz opieki nad noworodkiem.

Tematyka zajęć teoretycznych

• Ogólne wiadomości o psychoprofilaktyce zdrowia kobiety w okresie ciąży,

• Budowa i fizjologia narządu rodnego,

• Zapłodnienie i rozwój płodu,

• Higiena w okresie ciąży,

• Zwiastuny porodu- zachowanie się rodzącej w czasie pierwszego, drugiego i trzeciego okresu porodu,

• Połóg- higiena w czasie połogu,

• Karmienie noworodka- zalety karmienia naturalnego,

• Pielęgnacja i obserwacja noworodka,

• Żywienie ciężarnej i matki karmiącej- zapobieganie schorzeniom matki i noworodka.

• Personel szkoły rodzenia uświadamia przyszłym rodzicom ich podstawową rolę, jaką będą pełnić wobec własnego dziecka. Ponadto przedstawia im poród jako jedno z zadań, którego umiejętne rozegranie gwarantuje dziecku bezpieczeństwo oraz uwalnia rodzącą od lęku, stresu i jego następstw. A zatem poprzez przyjęty program szkoła rodzenia pomaga dziecko „dobrze” urodzić.

Zadania szkoły rodzenia

• Profilaktyka zdrowia kobiety i dziecka w okresie ciąży: kinezystymulacja oraz nauka metody o nazwie psychoprofilaktyka porodowa.

W ramach kinezystymulacji ciąży, porodu i połogu wyróżniamy 3 rodzaje ćwiczeń:

● ogólnokształtujące

● oddechowe

● relaksu

Każde z tych ćwiczeń ma określone znaczenie, toteż jest równie ważne do dobrego przygotowania do porodu.

• Pedagogizacja: teoretyczne przygotowanie do porodu oraz zapobieganie uciążliwościom i stanom patologicznym ciąży.

• Pogłębianie dialogu małżeńskiego: właściwe przygotowanie przyszłej matki i ojca do ich funkcji ( „ciąża we dwoje”, „poród we dwoje”). Obecnie w szkołach rodzenia coraz częściej uczestniczą mężczyźni, którzy uzyskują informacje na temat pielęgnacji noworodka, higieny połogu, pomocy matce w opiece nad dzieckiem. Pozwala to na przygotowanie ich do udzielania wsparcia psychicznego w trakcie trwania porodu. , jak również pomocy w trakcie wykonywania ćwiczeń gimnastycznych .

• Uczestniczący w zajęciach szkoły rodzenia mężowie wykazują żywe zainteresowanie pełnieniem swoich funkcji rodzinnych łącznie z pielęgnacją i karmieniem małego dziecka. Mają świadomość, że zajęcia z tym związane przygotowują ich do ról ojcowskich. Pełnienie czynności opiekuńczych przez ojców przestaje być nazywane „matkowaniem”. Każde z rodziców wykonuje swoją funkcję z założeniem maksymalnej zastępowalności w razie potrzeby.

• Polska Szkoła Rodzenia przyczynia się do większego udziału ojca w sprawowaniu funkcji rodzicielskich i przygotowuje go do „zrównoważonego dwurodzicielstwa”.

• Szkoła rodzenia jest szkołą ambitną. Stawia sobie ważne zadanie, a jest nim ekologiczna odnowa rodziny. Jednym z istotnych elementów tej odnowy jest przywrócenie zachwianej równowagi, przez odbudowanie zrównoważonego dwurodzicielstwa.

• Zadania szkoły rodzenia realizowane są podczas kursów, w zależności od warunków i możliwości danej placówki. Najczęściej są to kursy 6-cio tygodniowe lub 4-ro tygodniowe. Mogą być też kursy dwu- tygodniowe i prowadzone, aż do terminu porodu słuchaczek. Najczęściej w skład personelu szkoły rodzenia wchodzi: lekarz położnik- ginekolog, neonatolog, pediatra, specjalista od rehabilitacji, psycholog, położna.

• Kobieta ciężarna po ukończeniu kursu w Szkole Rodzenia będzie umiała:

• - ułożyć prawidłowy jadłospis z uwzględnieniem zapotrzebowania kalorycznego dla matki ciężarnej i karmiącej.

• - liczyć ruchy dziecka i różnicować objawy porodu przedwczesnego

• - nawiązywać prawidłowy kontakt z dzieckiem w okresie prenatalnym

• obniżyć poziom lęku, stresu i niepokoju przed porodem.

• - korzystać ze sprzętu znajdującego się w sali porodowej w okresie porodu i przyjąć najdogodniejszą pozycję.

• - zastosować odpowiednie techniki oddychania i relaksu w poszczególnych fazach porodu oraz ekonomicznie wykorzystać energię w czasie skurczów partych w II okresie porodu

• - prawidłowo pielęgnować noworodka- kąpać, przewijać, ubierać, zabezpieczać kikut pępowinowy, stosować kosmetyki…

• przyjmować prawidłową pozycję w czasie karmienia dziecka i prawidłowo przystawiać dziecko do piersi.

• - unikać czynników wpływających niekorzystnie na karmienie naturalne

• - radzić sobie w przypadkach: uszkodzenia brodawek, nawału pokarmu lub zastoju

• - obserwować odchody z dróg rodnych i skutecznie pielęgnować ranę krocza

• - wzmacniać rozciągnięte i osłabione mięśnie brzucha, dna macicy, grzbietu ćwiczeniami w poszczególnych dniach połogu

• Mąż po ukończeniu kursu w szkole Rodzenia będzie znał:

• - sposoby dostosowania fali oddechowej do przebiegu fali skurczowej

• - techniki masażu

• Mąż będzie umiał:

• - pomóc w przyjęciu dogodnej pozycji i zmian tej pozycji w trakcie trwania porodu

• - regulować temperaturę ( zimne lub ciepłe okłady)

• - wspierać psychicznie rodzącą i zapewniać poczucie bezpieczeństwa.

►Technika Aleksandra: założenia autora; metody oraz praktyczne wykorzystanie technik w okresie ciąży oraz porodu. (KASPRZYCZAK KIEŁBICKA)

Technika Alexandra

• Jest formą reedukacji sensorycznej, która uczy ludzi, jak eliminować wrodzone nawyki niewłaściwego „używania” własnego ciała czy syndromy stresu odczuwane zwykle jako fizyczna niewydolność w postaci bólów pleców, szyi lub głowy oraz jako problemy emocjonalne.

• Powstała blisko 100lat temu przez Fredericka Matthiasa Aleksandra, a obecnie jest stosowana powszechnie w wielu krajach, głównie jednak w Anglii i Ameryce

Główne załozenia:

• Występuje współzależność między procesami psychicznymi i fizycznymi czyli tzw. „jedność psychofizyczna”

• Niemożliwe jest rozgraniczenie czynności czysto psychicznych i fizycznych

• „Użycie wpływa na funkcjonowanie” z podkreśleniem ze człowieka traktuje się jako całość bez podziału na fizyczność, emocjonalność czy jego psychikę.

• Ruchy rąk i nóg są dyktowane przez ruchy głowy, szyi i pleców a nie na odwrót.

• „Kontrola pierwotna” jako relacja miedzy głową, szyją i kręgosłupem prowadząca do rozwijania naszej samoświadomości i dobrego używania siebie we wszystkich działaniach.

• Użycie nawykowe jest częścią zaprogramowania, które zaczęło się już w momencie narodzin. Charakteryzuje się tym ze jesteśmy w stanie wykonać daną czynność nie myśląc o niej. Złe nawyki ruchowe mogą wynikać z złych wzorców zaczerpniętych ze środowiska (rodzice, rodzina, znajomi) lub z upośledzeń fizycznych, urazu lub choroby.

• Zawodna świadomość sensoryczna wynika z zaburzenia lub niedostatecznego rozwinięcia zmysłu kinestetycznego odpowiedzialnego za dokładną i precyzyjna informacje o swoim położeniu w przestrzeni.

• Nawyk napinania mięśni nie jest procesem przypadkowym, lecz reakcja na bodziec zarówno zewnętrzny jak i wewnętrzny.

• Powściągliwość jako zdolność „wyłączenia” z mięśnia jakiegoś nerwowego impulsu, stosowana w celu zapobiegania nawykowemu, nieświadomemu i błędnemu posługiwaniu się sobą kontrolowaną całkowicie przez psychikę i umożliwiającą pełną korekcje błędnych nawyków ruchowych.

• W celu zastąpienia wyżej wymienionych błędnych zachowań organizmu Alexander wymyślił zbiór zaleceń poprawiających relacje na linii głowa-szyja-plecy. Proces ten nazywany jest sterowaniem.

• Istnieje duża korelacja między tymi procesami, gdyż powściągliwość zatrzymuje się u źródła reakcji nawykowej gdzie ustępuje miejsca sterowaniu.

• Celem jest twórcze myślenie skierowane ku swojemu ciału oraz przetarcie nowych szlaków, by niezbędny impuls nerwowy dotarł do mięśnia.

Alexander wyróżnił trzy rodzaje postawy:

-„Użycie właściwe” : równe rozłożenie napięcia mięśni, różne części ciała we właściwej pozycji tworzą dobrze zbalansowaną całość (zdj. a)

• -”Postawa niedbała”: głowa odchylona, zapadnięta klatka piersiowa, nadmiernie wygięta dolna część pleców oraz zwarte kolana (zdj. b)

• -”Postawa napięta”: głowa zanadto zbliżona do szyi, uniesiona klatka piersiowa, bardzo napięty dolny odcinek pleców oraz kolana zwarte (zdj. c)

Metodyka zajęć:

• Zajęcia odbywają się indywidualnie i trwają od 30 do 45minut.

• Główna rola adepta tej techniki jest otwartość na nowe doznani i wsłuchanie się we własne wnętrze.

• Niektórym wystarcza zaledwie kilka zajęć, aby odkryć istotę techniki a innym zajmuje to więcej czasu. Przeciętnie trzeba odbyć od 20 do 30 lekcji. Ludzie są różni dlatego ten aspekt jest indywidualny dla każdego uczącego się tej techniki.

Wybrane pozycje techniki Alexandra podczas przygotowania do, a także w czasie ciąży

• „Małpa” - stanowi pozycje wyjściowa dla większości ćwiczeń tej techniki. Charakteryzuje się głową wysunięta do przodu oraz ugiętymi kolanami, które równoważą pośladki znajdujące się na linii pięt, wymagając przy tym ułożeniu minimalnego wysiłku mięśniowego oraz zapewniając większa swobodę w stawach.

• Stosuje się ją np. podczas rysowania, malowania, zmywania naczyń czy pisaniu

• Należy zwrócić uwagę na to pozycja małpy jest pozycja wyjściowa dla większości pozycji zawartych w tej technice Np. kucanie to bardzo głęboka „małpa”; wykrok to „małpa z jedną nogą wysuniętą do przodu itp.

• Optymalnym rozwiązaniem byłoby zmiana jednej pozycji (Np. siedzącej) na druga (Np. stojąca) poprzez przejdzie przez stadium „małpy”.

• Postawa taka pozwala na rozluźnienie zesztywniałych pleców Np. po długotrwałym przebywaniu w pozycji stojącej.

Wykrok - tułów lekko pochylony, kolana ugięte, stopy rozstawione na szerokość bioder, jedna noga ustawiona z przodu druga z tyłu tułowia. Wykorzystuje się ją podczas pchania lub ciągnięcia przedmiotów.

Przysiad - do jego wykonania konieczne są bardzo elastyczne stawy biodrowe, kolanowe i skokowe,. Pozycja ta idealnie nadaję się do porodu, lecz jej naukę należy rozpocząć w najwcześniejszej fazie ciąży.

• Klęczenie- to korzystna pozycja do wykonywania zadań w parterze np. podczas zmiany pieluszek na podłodze lub zabaw z dzieckiem. Jest też dość popularną pozycją przy porodzie w ruchu oraz w pionie.

• Klęk prosty z pośladkami na piętach- to dobra pozycja wypoczynkowa, rozluźnia mięśnie miednicy oraz ud.

• Na czworakach- pozycja ta zapewnia poprawę koordynacji kończyn względem układu głowa-szyja-plecy

• Prawidłowa pozycja objawia się widoczna jedną linią głowy, szyi oraz pleców zapewniająca równy rozkład masy ciała na kończyny.

• Najczęstszym błędem jest odchylanie głowy do tyłu co powoduje zablokowanie stawów w nogach i rękach

Ćwiczenia zwiększające zaufanie wśród partnerów

Ćwiczenia te mają za zadanie zapewnienie komfortu psychicznego kobiecie w ciąży poprzez zapewnienie jest poczucia bezpieczeństwa i pogłębienie zaufania do partnera. Przykładem takich ćwiczeń jest przysiad równoważony

Alexander zauważył również ze pozycja leżąca ma duży wpływ na to jak podczas niej odpoczywamy. Optymalnym rozwiązaniem jest położenie się na twardej powierzchni (np. podłodze) na wznak z ugiętymi nogami w kolanach, pod głowa kilka miękkich książek. Seans taki powinien być stosowany choć raz dziennie na około 20minut choć optymalne byłoby kłaść się 2 razy dziennie

Przygotowanie grup mięśniowych do prawidłowego porodu

• Mięśnie dna miednicy - często mamy do czynienia z zaburzeniami napięcia tej grupy mięśni przez stają się one nadmiernie napięte.

• Aby rozluźnić te mięśnie należy się kierować 4punktem dobrego funkcjonowania a więc kolana ugięte i rozchylone. Wówczas rozluźnią się mięśnie wewnętrzne ud przyciągające kolana ku sobie a w efekcie zniknie nadmierne napięcie mięśni dna miednicy, pośladków i mięśni głębokich miednicy.

• Ćwiczenia polegają na napinaniu mięśni pochwy i utrzymaniu w tej pozycji przez 2-3sekundy, a następnie ich powolnym rozluźnieniu.

• Należy pamiętać, aby nie wykonywać zbyt wielu serii tych ćwiczeń ze względu na możliwość ich przeciążenia i osłabienia.

• Mięśnie brzucha - Ich nadmierne napięcie powoduje przesunięcie linii kręgosłupa do przodu, a także zmniejszają przestrzeń w jamie brzusznej uciskając narządy ograniczając w ten sposób dopływ krwi do nich. W czasie ciąży ulegają one znacznemu rozciągnięciu pełniąc funkcje stabilizująca dla ciężaru macicy oraz dziecka.

• Polecane są szczególnie dwa rodzaje ćwiczeń (oba w pozycji na wznak z uniesionymi kolanami):

- położyć się i delikatnie kołysać nogi z boku na bok

- jedna noga na przemian z drugą jest delikatnie rozprostowywane ruchem ślizgowym, a następnie powraca do pozycji ugiętej w kolanie.

Uwaga! Z uwagi na to, iż ćwiczenia tej grupy mięśniowej są wykonywane głównie w leżeniu na plecach co może spowodować utrudnienie krążenia u matki lub dziecka spowodowane uciskiem macicy na naczynia krwionośne każde uczucie dyskomfortu, zawroty głowy, duszności należy zgłosić bezzwłocznie do lekarza a ćwiczeń zaprzestać.

Oddychanie podczas ciąży

• Aleksander opracował specjalne ćwiczenia, które nazwał szeptanie „a” oraz oddychanie przy nadętych policzkach, które rozluźniają mięśnie szczęki, gardła i szyi. Ogólnie usprawniają technikę oddychania oraz wpływa na równowagę emocjonalną.

• Prawidłowy sposób oddychania zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia duszności, która w późniejszych stadiach ciąży jest dość powszechna ze względu na ograniczoną przestrzeń przepony

Wokalizacja

• Jest to wydawanie różnych odgłosów np. śpiewanie, nucenie czy melorecytacja. Aktywizuje to mięśnie niemal całego ciała oraz przywraca stan równowagi, wielu kobietom ułatwia panowanie nad skurczami podczas porodu. Ważne jest by wokalizacja nie przeszła w krzyk, gdyż ten jest bardzo wyczerpujący i prowadzi do szybkiego zmęczenia.

Poród

• W technice Aleksandra poród stanowi jedność psychofizyczną w połączeniu ze świadomą kontrolą organizmu.

• „moja technika oparta jest na powściąganiu albo hamowaniu niepożądanych reakcji na bodźce- jest więc przede wszystkim techniką rozwijania kontroli ludzkich zachowa

Jak radzić sobie ze strachem i bólem podczas porodu

• Skurcze-towarzyszą im bóle, które są wynikiem pobudzania włókien nerwowych w macicy. Kobieta musi traktować to jako stan fizjologiczny i w sposób pozytywny starać się to zaakceptować.

• Podczas porodu występuje odruch zginania jako reakcja na ból w podbrzuszu, skłaniając kobietę do zwijania się, pochylania i przyciągania kolan do brzucha. To powoduje niepotrzebne napięcie mięśni, które potęgują uczucie bólu. Zaleca się więc porody „aktywne” (wydzielane są endorfiny i oksytocyny, dając naturalne znieczulenie).

Napinanie mięśni podczas porodu i sposoby ich unikania

• Szyja-napięcie mięśni w ich obrębie powoduje skurcze mięśni całego ciała, dlatego powinna zostać absolutnie rozluźniona. Można więc wykorzystać swoje umiejętności powściągania nawykowych zachowań, sterowania sobą, wokalizacji, szeptania „a”, pozycje „małpy”, w przysiadzie, wykroku oraz „na czworakach”.

• Twarz-najczęstszą reakcją na ból jest wykrzywianie i napinanie ust. Zaleca się szeptanie „a” i i nadymanie policzków.

• Barki-w sytuacji stresowej są unoszone, a głowa i szyja obniżają się, przez co oddychanie staje się utrudnione a mobilność klatki piersiowej ograniczone. Zaleca się powstrzymanie się sugestią, swobodnie trzymanie opuszczonych rąk, pozycja „małpy”, przysiadu i wykroku.

• Ręce-podczas skurczów porodowych kobieta mocno je zaciska. Efektem jest napinanie ramion, twarzy i szyi. Sposoby przeciwdziałania- intensywne myślenie o zachowaniu prawidłowej relacji głow-szja-plecy, rozluźnienie rąk poprzez prostowanie placów oraz szeptanie „a”

• Mięśnie brzucha-uczucie ściskania brzucha podczas skurczów, skłania kobietę do zwijania się w kłębek podczas bólu-napinanie mięśni brzucha. Utrudnia to również oddech. Zalecenia- głęboki i swobodny oddech, szetpanie „a”, pozycje np. „małpy”, właściwa relacja głowa-szyja-plecy

• Kolana i nogi- kiedy główka dziecka zaczyna schodzić kanałem rodnym, pojawia się nieświadoma i silna tendencja do przyciągania kolan ku sobie. Należy pamiętać o relacji głowa-szyja-placy, oraz ugiąć i rozchylić kolana (poz. wykrok lub przysiad). Pomocne okazuje się również położenie rąk drugiej osoby po przyśrodkowej stronie kolan.

Zalety porodu „aktywnego”

• Matka pracuje zgodnie z kierunkiem działania siły grawitacyjnej; główka dziecka styka się bezpośrednio z szyjką macicy, co stymuluje skurcze, a ciężar dziecka stwarza skierowany pionowo w dół nacisk na miednicę.

• Ze względu na pochylenie ku przodowi miednicy, dziecko wchodzi do miednicy pod kątem, co ułatwia mu przesunięcie, a główce pozwala na większą ruchliwość

• Podczas skurczów macica odchyla się od kręgosłupa i pochyla ku przodowi- pozycja pionowa sprzyja takiemu nachyleniu i wzrasta efektywność jej efektywność.

• Staw krzyżowo-biodrowy i spojenie łonowe mają większą swobodę ruchu, dzięki czemu główka dziecka ma więcej miejsca na przechodzenie przez miednicę.

• Dno miednicy jest max. rozluźnione, nacisk główki dziecka jest skierowany na krocze.

• Aspekt psychologiczny-poczucie kontroli nad sytuacją

• Wzrasta poziom endorfin (poprzez ciągły ruch), które w naturalny sposoób uśmierzają ból.

Wsparcie podczas porodu-rola ojca

W technice Aleksandra uczestnictwo ojca podczas porodu jest zalecane ze względu na pogłębienie uczucia między rodzicami czy wzajemne zrozumienie. Przedtem jednak ojciec musi zapoznać się z fizjologią porodu, gdyż wtedy będzie mógł naprawdę się zaangażować i pomóc partnerce w jego trakcie

►BADANIA W CZASIE CIĄZY INWAZYJNE I NIEINWAZYJNE (KECLERÓWNA )

• Badania laboratoryjne pozwalają na ocenę prawidłowości przebiegu ciąży.

• Powinno się je wykonywać nawet wtedy, gdy nic nam nie dolega i wydaje się, że ciąża przebiega prawidłowo.

• Niektóre z badań laboratoryjnych wykonuje się tylko jeden raz na początku ciąży (np. oznaczenie grupy krwi lub badanie w celu wykrycia przeciwciał różyczkowych).

• Inne (np. badanie ogólne moczu, sprawdzenie ciśnienia) powinny być powtarzane przy okazji każdej wizyty u lekarza.

• Do badań należy się odpowiednio przygotować: badaniom krwi poddać się na czczo, a do badania oddać mocz poranny, najlepiej w specjalnym plastikowym pojemniczku, który można nabyć w aptece.

• Jeśli nie masz potwierdzonej grupy krwi, potrzebne będzie także badanie mające na celu ustalenie grupy krwi i czynnika Rh. W przypadku wyniku RH-, także badanie w kierunku przeciwciał.

• Poza standardowym badaniem ginekologicznym, lekarz zleca po potwierdzeniu ciąży zazwyczaj następujące badania:
  * morfologia krwi;
  * badanie ogólne moczu;
  * WR (badanie serologiczne w kierunku kiły);
  * badanie stężenia glukozy w surowicy krwi na czczo;
  * cytologia;

• A także badania w kierunku przeciwciał:
  * różyczki;
  * toksoplazmozy;

BADANIA NIE INWAZYJNE

• 7-8 tydzień ciąży:
  •    badanie ginekologiczne wewnętrzne

9-10 tydzień ciąży:
•    grupa krwi i Rh
•    przeciwciała odpornościowe (anty Rh)
•    morfologia krwi
•    cytologia
•    badanie moczu
•    poziom cukru na czczo
•    WR (odczyn Wassermanna

• 9-10 tydzień ciąży:

•    przeciwciała różyczki
•    przeciwciała toksoplazmozy
•    konsultacja stomatologiczna
•    przeciwciała HIV
•    pomiar ciśnienia
•    indeks wagi (BMI)
•    waga ciała
•    badanie piersi
•    ocena pH wydzieliny pochwowej
•    badanie ginekologiczne wewnętrzne

• 11-14 tydzień ciąży:
  •    badanie moczu
  •    badanie USG
  •    pomiar ciśnienia
  •    waga ciała
  •    ocena pH wydzieliny pochwowej
  •    badanie ginekologiczne wewnętrzne
  •    test PAPPA-A i potrójny hCG

• 15-20 tydzień ciąży:
  •    przeciwciała odpornościowe (anty Rh)
  •    morfologia krwi
  •    badanie moczu
  •    HBs
  •    pomiar ciśnienia
  •    waga ciała
  •    badanie położnicze (wysokość dna macicy)
  •    test PAPPA-A i potrójny hCG
  •    ocena pH wydzieliny pochwowej

• 21-26 tydzień ciąży:
  •    badanie moczu
  •    poziom cukru po glukozie
  •    przeciwciała toksoplazmozy
  •    badanie USG
  •    pomiar ciśnienia
  •    waga ciała
  •    ocena pH wydzieliny pochwowej
  •    badanie położnicze (wysokość dna macicy)
  •    ocena ruchliwości płodu przez ciężarną

27-32 tydzień ciąży:
•    przeciwciała odpornościowe (anty Rh)
•    morfologia krwi
•    badanie moczu
•    badanie USG
•    pomiar ciśnienia
•    waga ciała
•    ocena pH wydzieliny pochwowej
•    badanie położnicze (wysokość dna macicy)
•    ocena ruchliwości płodu przez ciężarną

• 33-37 tydzień ciąży:
  •    morfologia krwi
  •    badanie moczu
  •    WR (odczyn Wassermanna)
  •    pomiar ciśnienia
  •    waga ciała
  •    badanie piersi
  •    ocena pH wydzieliny pochwowej
  •    badanie położnicze (wysokość dna macicy)
  •    ocena ruchliwości płodu przez ciężarną
  •    tętno płodu

• 38-39 tydzień ciąży:
  •    badanie moczu
  •    pomiar ciśnienia
  •    waga ciała
  •    ocena pH wydzieliny pochwowej
  •    tętno płodu
  •    badanie położnicze (wysokość dna macicy)
  •    ocena ruchliwości płodu przez ciężarną

• po 40. tygodniu ciąży:
  •    badanie moczu
  •    badanie USG
  •    pomiar ciśnienia
  •    waga ciała
  •    badanie położnicze (wysokość dna macicy)
  •    ocena ruchliwości płodu przez ciężarną
  •    KTG
  •    tętno płodu
  •    ocena pH wydzieliny pochwowej

BADANIA USG

• Przy ich pomocy bardzo wcześnie można potwierdzić ciążę i badać jej rozwój wtedy, gdy żadne inne metody nie mogą być jeszcze zastosowane.

• Badanie to w zaawansowanej ciąży, w większości przypadków, pozwala na określenie płci płodu. Wcześniej jeszcze, przy pomocy USG bada się stan poszczególnych narządów rozwijającego się dziecka.

• Samo badanie polega na przyłożeniu odpowiedniej sondy do powłok brzusznych, przy tym badaniu konieczne jest wypełnienie pęcherza moczowego (należy nieco więcej pić i wstrzymać się z oddawaniem moczu).

GRUPA KRWI

• Zawsze należy mieć przy sobie oryginał badania, w razie konieczności transfuzji krwi.
  Grupę krwi oraz czynnik Rh oznacza się również po to, aby wyeliminować konflikt serologiczny, a jeśli do niego dojdzie, aby w odpowiednim czasie podać przeciwciała dla uniknięcia groźnych powikłań w rozwoju dziecka.

HBS

• Test na nosicielstwo zapalenia wątroby typu B. Jeśli wyjdzie dodatni, tuż po urodzeniu lekarze podadzą dziecku immunoglobulinę, aby zapobiec zakażeniu.

MORFOLOGIA

• Służy ocenie stanu zdrowia, wykluczeniu anemii oraz różnego rodzaju infekcji. W przypadku niskiej hemoglobiny lekarz zaleci przyjmowanie preparatów wielowitaminowych albo samego żelaza

• Wynik analizy moczu pozwala prowadzącemu ciążę sprawdzić czy nerki pracują prawidłowo i czy nie doszło do zapalenia układu moczowego. W razie obecności cukru pomoże sprawdzić czy ciężarna nie cierpi na cukrzycę.

• WR Odczyn Wassermanna - badanie krwi służące wykryciu kiły. Wykonuje się je dwukrotnie podczas ciąży. Zwykle ostatni wynik trzeba wziąć ze sobą do szpitala na czas porodu.

• GLUKOZA- Badanie krwi na poziom glukozy pozwala wykryć cukrzycę ciężarnej, która niesie za sobą groźne w skutkach następstwa.

• Między 21. a 26. tygodniem ciąży należy wykonać takie badanie na czczo oraz po wypiciu odpowiedniej dawki glukozy. Wynik sprawdza się zwykle po godzinie lub dwóch od wypicia.

CYTOLOGIA I POSIEW

• Cytologia służy sprawdzeniu pod mikroskopem nabłonka z szyjki macicy celem wykrycia nowotworu lub jakichkolwiek nieprawidłowości w wyglądzie komórek.

• Posiew pozwala ocenić stan bakteriologiczny pochwy i szyjki macicy. Wszelkie wykryte drobnoustroje leczy się jeszcze w trakcie trwania ciąży, a w szczególnych przypadkach podaje się antybiotyk w trakcie porodu, aby uniknąć zakażenia maluszka.

• KTG Pozwala monitorować pracę serca dziecka i skurcze macicy. Badanie trwa około 15 minut i polega na założeniu na brzuch mamy specjalnych pasów z czujnikami.

• CIŚNIENIE KRWI- Prawidłowy wynik to wskazanie < 140/90. Jeśli odbiega od normy i jest za wysokie, natychmiast należy skontaktować się z lekarzem prowadzącym. Może to być objaw tzw. zatrucia ciążowego (gestozy).

• TEST PAP-To ocena biochemicznych parametrów krwi matki i parametrów ultrasonograficznych płodu. Jest to badanie przesiewowe głównie w kierunku zespołu Downa, zespołu Edwarda i zespołu Patau u płodu.

• BETA HCG- Badanie krwi matki pod kątem oceny ryzyka urodzenia dziecka z aberracją chromosomową (zespół Downa, zespół Edwardsa) lub otwartą wadą ośrodkowego układu nerwowego

BADANIA INWAZYJNE

• Są zalecane w uzasadnionych przypadkach:
  - 11-14 tydzień ciąży - amniopunkcja oraz biopsja kosmówki
  - 15-20 tydzień ciąży - amniopunkcja

- 18-20 tydzień ciąży - fetoskopia

- 21-26 tydzień ciąży - kardocenteza

AMINOPUNKCJA

• Badanie wód płodowych. Polega na pobraniu płynu owodniowego i badaniu genetycznym zawartych w nim komórek płodu. Na wynik czeka się około miesiąca. Badanie pozwalające wykryć zespół Downa, uszkodzenia układu nerwowego oraz hemofilię.

• otrzymuje znieczulenie miejscowe Amniopunkcji poddają się zazwyczaj Pacjentki, które:

• - urodzą dziecko po ukończeniu 35. roku życia

• - urodziły dziecko z jakąś wadą wrodzoną

• - mają lub miały krewnych dotkniętych wadą wrodzoną

• - same mają lub miały taką wadę

• - związały się z partnerem z wadą wrodzoną.

• Przed przystąpieniem do badania konieczne jest opróżnienie pęcherza moczowego. Pacjentka

• Przebieg badania

• Pacjentka siada na fotelu ginekologicznym lub kozetce. Amniopunkcję wykonuje się pod kontrolą USG, które lokalizuje zbiornik płynu owodniowego z daleka od płodu i łożyska.

• Po odkażeniu skóry w wybranym miejscu lekarz nakłuwa przez powłoki brzucha ciężarnej jajo płodowe igłą punkcyjną i pobiera płyn owodniowy do strzykawki. Do analizy potrzebne jest około 20 ml tego płynu.

• Podczas nakłuwania Pacjentka powinna sygnalizować lekarzowi wszelkie nagłe dolegliwości, jak np. ból. Na koniec w miejscu nakłucia lekarz zakłada jałowy opatrunek.

• Po badaniu, jeszcze przez kilka godzin, Pacjentka powinna pozostać pod obserwacją lekarską. Sporadyczne są niewielkie krwawienia z rany po nakłuciu.

BIOPSJA KOSMÓWKI

• Badanie polega na pobraniu wycinka błony otaczającej zarodek. Pomaga wykryć genetyczny zanik mięśni czy niedokrwistość sierpowatą.

Biopsja kosmówki polega na pobraniu małej próbki tkanki z rozwijającego sie łożyska, które ma te same geny, co dziecko. Na początku wykonywane jest badanie USG, w celu ustalenia pozycji dziecka i łożyska. Następnie pobiera sie tkankę. Możliwe są dwa sposoby pobrania tkanki. Lekarz zdecyduje, która metoda będzie najbardziej odpowiednia w danej sytuacji, uzależniając jej wybór od pozycji łożyska i dziecka. W większości przypadków CVS jest wykonywane przez powłoki brzuszne

KARDOCENTEZA

Badanie polegające na analizie krwi pępowinowej. Krew pobiera się z naczyń pępowiny przez powłoki brzuszne matki. Badanie wykrywa niektóre choroby genetyczne dziecka

• Kordocenteza wykonywana jest w warunkach pełnej aseptyki, na sali operacyjnej, w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Przed wykonaniem nakłucia konieczne jest wykonanie badania ultrasonograficznego celem określenia wielkości i położenia płodu i lokalizacji łożyska.
  Po odkażeniu skóry badający wprowadza przez powłoki brzuszne specjalną igłę punkcyjną i kontrolując obraz ultrasonograficzny, nakłuwa naczynia pępowinowe, najczęściej w okolicy przyczepu łożyskowego. Po uzyskaniu dostatecznej ilości krwi badający usuwa igłę, a w miejscu nakłucia powłok zakłada jałowy opatrunek.

• MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

• Z badaniem tym wiąże się ryzyko infekcji wewnątrzmacicznej, krwawienia, a także uszkodzenia struktur płodu.

FETOSKOPIA

Biopsja tkanek płodu. Fetoskopię wykonuje się pomiędzy 18 a 20. tygodniem ciąży. Wprowadzenie fiberoendoskopu pozwala na oglądanie płodu i pobranie fragmentów tkanek, najczęściej skóry lub wątroby lub próbek krwi. Ryzyko wywołania poronienia szacuje się na ok 5%, trwałe uszkodzenie ściany owodni połączone z wyciekiem płynu owodniowego na 4%.

ODŻYWIANIE KOBIETY CIĘŻARNEJ

• Właściwe odżywianie ma wpływ na stan rozwijającego się dziecka.

• Przyrost wagi powinien wynosić od 8 -12 kg.
  I trymestrze 0 -1 kg
  II trymestrze 3 - 5 kg
  III trymestrze 5 -6 kg

• Zapotrzebowanie kaloryczne wzrasta u kobiety w miarę rozwoju ciąży.

• W pierwszej połowie ciąży zapotrzebowanie wzrasta 7-8% normalnego zapotrzebowania z przed ciąży ( np. 2600 -2800 kalorii) to zwiększa się o 300 kal.

• W drugiej połowie ciąży sytuacja zmienia się, gdyż płód rośnie bardzo szybko, ok. 2/3 idzie na potrzeby matki, a 1/3 na potrzeby dziecka.

• Nieprawidłowe odżywiania może być przyczyną wad rozwojowych, przedwczesnych porodów, tzw. Zatrucia ciążowego, niskiej wagi urodzinowej dziecka z objawami stanów niedoborowych (niedokrwistość, krzywica, brak odporności).

• U matki nieprawidłowe odżywianie może być przyczyną niedokrwistości, próchnicy zębów, odwapnienia kości, ogólnego wyczerpania organizmu i podatności na infekcje.

• Powszechnie wiadomo, że prawidłowy rozwój organizmu uwarunkowany jest dostarczeniem mu podstawowych składników pokarmowych tzn. białka, tłuszczu, węglowodanów, czyli materiału budulcowego energetycznego oraz witamin, soli mineralnych pierwiastków śladowych.

►KINEZYSTYMULACJA W CZASIE CIĄŻY (KRYSA, KOSOWSKI)

Aktywność fizyczna w ciąży?

W latach sześćdziesiątych udowodniono, że kobieta w okresie ciąży jest usposobiona do większego wysiłku fizycznego. Przemawia za tym brak zmiany w wydolności wentylacji płuc oraz wzrastająca pojemność wyrzutowa serca.

A po co?

• W miarę zaawansowania ciąży kobieta pozyskuje większą masę ciała, co prowadzi do szybszego męczenia się i nużenia mięśni poprzez zwiększenie wydatku energetycznego. Dlatego też kobiety źle się czują przy wykonywaniu tej samej pracy w jednej pozycji.

Czym jest poród naturalny?

Wg definicji jest to poród siłami natury bez zabiegowej interwencji lekarza, ale należy dodać do tego także ewentualne zaburzenia spowodowane niedoborem tlenu spowodowanym wysiłkiem fizycznym, oraz uwarunkowania psychiczne.

Więc co daje kinezystymulacja?

• Kinezystymulacja powoduje:

• podniesienie adaptacji, tolerancji i aktywności wysiłkowej

• naturalne nawodnienie krwi

• ułatwia zaakceptowanie odczuwalności skurczów jako informacji o rozpoczęciu się i przebiegu porodu

• mobilizuje do stosowania technik odprężających

Kobieta uzyskuje bliższy kontakt z informacjami płynącymi z własnego ciała, co powoduje że odczucia takie jak skurcze macicy, napięcia mięśniowe nie budzą już lęku lecz satysfakcję z poczucia władania sobą.

• zwiększa się elastyczność układu kostno-stawowo-mięśniowego poprzez nasilone wydzielanie relaksyny

• zwiększa się ruchomość kręgosłupa i stawów biodrowych

• uelastycznienie i rozciągnięcie mięśni dna miednicy

• poprawa ukrwienia na obwodzie

• wytwarzają się nawyki ruchowe w korze mózgowej

Poprzez koordynację między układem mięśniowym i nerwowym podnosi napięcie psychofizyczne, które pozwala na większą samokontrolę i większą wiarę we własne siły.

Zasady

• W kinezystymulacji przestrzega się zasady stopniowania trudności - ćwiczenia powinny być tak proste, aby uczestniczący w szkole rodzenia mogli je wykonywać każdego dnia w warunkach domowych.

• Przy tworzeniu układu uwzględnia się:

• odpowiednie tempo

• właściwości typologiczne

• stan zaawansowania ciąży

• Na całość programu składa się:

• -ćwiczenia kształtujące prawidłową postawę ciała

• -ćwiczenia ogólnousprawniające

• -nauka oddychania torem przeponowym z dostosowaniem tempa i intensywności ćwiczeń do przebiegu fali skurczowej w poszczególnych fazach rozwierania szyjki macicy

• -techniki relaksacyjne (yoga, Schultz)

• -przybieranie postaw do aktu rodzenia z wykorzystaniem odpowiedniego sprzętu (np. taboret w kształcie sedesu)

• -nauka aktywnego parcia z wykorzystaniem tłoczni brzusznej

• W układzie ćwiczeń wyróżniamy również pięć okresów przebiegu ciąży:

•          I - od poczęcia do 14 tygodnia

•          II - od 15 do 22 tygodnia

•          III - od 23 do 28 tygodnia

•          IV - od 29 do 34 tygodnia

•          V - od 35 tygodnia do porodu

Przeciwwskazania

Należy pamiętać, że przystąpienie do ćwiczeń musi być poprzedzone wizytą u lekarza w celu uwzględnienia ewentualnych przeciwwskazań do ich wykonywania.

Do najczęstszych należą:

Jak to robić?

Ćwiczenia rozpoczyna się swobodnym marszem zwracając uwagę na postawę - miednica ma być lekko poddana do przodu przy napięciu mięśni brzucha i pośladków, lordoza lędźwiowa powinna być spłaszczona a plecy wyprostowane.

Ćwiczenia wykonuje się w pozycjach: leżącej, siedzącej, klęczącej i rzadko stojącej.

W pozycji siedzącej wykonuje się ćwiczenia zwiększające ruchomość kręgosłupa - skręty, skłony, wyprosty, unikając rozciągania mięśni brzucha. W pozycji siedzącej możliwe jest wykonywanie ćwiczeń usprawniających ukrwienie dalszych odcinków kończyn, ćwiczeń oddechowych i rozluźniających i napinających mięśnie

W pozycji leżącej wykonuje się ćwiczenia zapobiegające zastoinom kończyn dolnych, ćwiczenia rozluźniające mięśnie dna miednicy mniejszej. W tej pozycji otrzymujemy najpełniejszy relaks całego ciała.

Jak to robić?

• Czas trwania ćwiczeń wynosi 15-20 minut, następne 15min przeznacza się na relaks.

• Należy unikać podskoków, skoków, ćwiczeń siłowych oraz dźwigania ciężarów. W drugiej połowie ciąży przewidziana jest obecność męża, który ma za zadanie wspierać i ćwiczyć wraz z żoną...

taa...

Jak to wygląda w kolejnych okresach ciąży...?

Krótka charakterystyka ćwiczeń...

I - od poczęcia do ukończenia 14 tygodnia

W tym okresie w kobiecym ustroju zachodzą morfologiczne i hormonalne zmiany przystosowawcze związane ze wzrastającym płodem.

W przypadku niepełnej stabilizacji ciąży, u niektórych kobiet skłania się do ograniczenia intensywności i zakresu ćwiczeń.

Duże znaczenie przypisuje się wyrabianiu nawyku utrzymania odpowiedniej postawy ciała podczas stania, chodzenia, siedzenia, czy podczas wykonywania prac domowych.

I - od poczęcia do ukończenia 14 tygodnia

Już od początku ciąży należy usprawniać układ mięśniowy, a zwłaszcza mięśnie biorące udział w porodzie - ćwiczenia napinające i rozluźniające poszczególne grupy mięśni. Wprowadza się ćwiczenia zapewniające dobrą kondycję fizyczną w okresie ciąży (ogólnokształtujące, w tym poprawiające ukrwienie kończyn), a jednocześnie przygotowujące do porodu.

Stosuje się oddychanie torem przeponowym. Zarówno wdech jak i wydech odbywa się przez nos, a wydech ma być dwa razy dłuższy niż wdech

II - od 15 do ukończenia 22 tygodnia

W tym okresie stabilizuje się stan psychiczny. Ustępują objawy ambiwalencji i sensacje wegetatywne obecne w okresie poprzednim.

W związku z rozwijającym się dzieckiem występuje pogłębienie wygięcia kręgosłupa w okolicy lędźwiowej, co sprzyja wystąpieniu dolegliwości bólowych tej okolicy.

II - od 15 do ukończenia 22 tygodnia

Dla uniknięcia tych nieprzyjemnych odczuć stosuje się m.in. następujące zalecenia:

- utrzymywanie wyprostowanych pleców podczas wykonywania prac domowych,

- częste zmiany pozycji ciała,

- odpowiednie ułożenie ciała w pozycji siedzącej (podnóżek, pełne oparcie pleców),

- odpowiednia pozycja ciała podczas podnoszenia przedmiotów (przysiad, proste plecy, ciężar ustawiony blisko ciała);

- przenoszenie ciężaru ciała z jednej nogi na drugą podczas wykonywania prac stojących,

- powolne siadanie i kładzenie się,

- podpieranie się rękami i nogami podczas podnoszenia i kładzenia się,

- zakładanie obuwia na siedząco

- odpowiednie obuwie (zwiększenie obciążenia stóp)

III - od 23 do ukończenia 28 tygodnia

Mogą zacząć pojawiać się rozstępy skórne, a także obrzęki w obrębie kończyn dolnych - zaleca się wtedy układanie wyżej nóg w pozycji leżącej lub siedzącej.

Rozpoczynają się zajęcia w szkole rodzenia.

Wykonuje się ćwiczenia gimnastyczne rozluźniające i zwiększające elastyczność mięśni krocza mające na celu uniknięcie oporu podczas parcia.

Omawia się także i demonstruje oddychanie oraz wykorzystanie tłoczni brzusznej.

IV - od 24 do ukończenia 34 tygodnia

W tym okresie każdy trening gimnastyczny uwzględnia ćwiczenia wykonywane w poprzednich etapach ciąży.

Jest to czas na włączenie nauki parcia, które odbywa się w pozycji kucznej lub klęku podpartego.

Wśród ćwiczeń gimnastycznych uwzględnia się ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu oraz rozciągające mięsień dna miednicy.

IV - od 35 tygodnia do porodu

Nadal kontynuuje się ćwiczenia ogólno kształtujące, ale zwraca się szczególną uwagę na bezpośrednią przydatność niektórych ćwiczeń w trakcie porodu.

Jak np. pozorowane parcie lub relaks we dwoje. Dotyczy to głównie końcowej fazy okresu rozwierania, okresu parcia i wyłonienia dziecka.

Ćwiczenia w wodzie

Ćwiczenia prowadzone w basenie stanowią znakomite przygotowanie do naturalnego porodu.

Na skutek względnego zmniejszenia się ciężaru ciała matki i dziecka łatwiej uzyskuje się rozluźnienie tkanek oraz swobodniej zmienia pozycję

---