Przedmiot : Procedury i operacje bankowe

Temat wykładu nr. 3 - Operacje rozliczeniowe

21 marca 2009

OPERACJE ROZLICZENIOWE

Kanały dystrybucji usług bankowych

KONTA BANKOWE

Podział rachunków bankowych

Zasady funkcjonowania konta osobistego

ELIXIR
Rejestracja operacji bankowych

(powyżej tytuły slajdów)

Podpis elektroniczny
Podpis elektroniczny - e-podpis - to dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny. Podpisem elektronicznym możemy sygnować pocztę e-mail lub inne dokumenty wirtualne. Dzięki posługiwaniu się podpisem elektronicznym przesyłane dokumenty elektroniczne docierają do adresatów w stanie nienaruszonym. Każda, nawet przypadkowa, zmiana w treści przesyłki jest sygnalizowana przez komputer odbiorcy.
Podpis elektroniczny (e-podpis) to dodatkowa informacja dołączona do wiadomości służąca do weryfikacji jej źródła..
Podpis elektroniczny to ogólna nazwa różnych technik potwierdzania autentyczności dokumentu i tożsamości jego nadawcy przy wymianie informacji drogą elektroniczną.

Podpis elektroniczny musi spełnić te same warunki co podpis zwykły, tzn. powinien być trudny lub niemożliwy do podrobienia, stwarzać możliwość weryfikacji i trwale łączyć się

Dokument elektroniczny to wygodna forma kontaktów między osobami fizycznymi, przedsiębiorcami i z urzędami administracyjnymi. Dokument elektroniczny jest tani, nie trzeba go drukować i można go błyskawicznie przesłać do adresata.

Jedną z najważniejszych cech elektronicznego podpisu jest poufność, czyli możliwość zaszyfrowania dokumentów. W praktyce oznacza to, że wiadomość e­mail oraz dane w niej zawarte może odczytać tylko jedna osoba, dokładnie ta, do której owa wiadomość jest adresowana. Ludzie biznesu na całym świecie już od dawna korzystają z dobrodziejstw jakie niosą ze sobą usługi e-podpisu.

Teraz nowe narzędzie jest również dostępne w Polsce. Jednostki korzystające na co dzień w swoim życiu zawodowym z sieci, już dawno odkryły możliwości podpisu elektronicznego. Nowe narzędzie z którego możemy korzystać w kontaktach binzesowych daje nam możliwość weryfikacji, bezpieczeństwo przekazywania danych i co najważniejsze ogromne oszczędności czasu i pieniędzy. Certyfikat przyznawany użytkownikowi pozwala uwierzytelniać jego tożsamość co prowadzi do zaufania i pewności wykonywanych transakcji.

Bankowe rozliczenia pieniężne

• Bankowe rozliczenia pieniężne są to operacje bankowe polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują takie zmiany.

Formy rozliczeń pieniężnych:

1. Gotówkowe rozliczenia pieniężne mają miejsce wtedy, gdy następuje jednoczesne rozliczenie towary lub usługi i pieniądza. Prowadzone są przez operację w kasie banku bądź przy wykorzystaniu czeków gotówkowych.

2. Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne - mówimy o nich wtedy, gdy zapłata następuje po otrzymaniu towaru, albo otrzymanie towaru wyprzedza zapłatę.

Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne mogą być prowadzone przy pomocy:

• polecenia przelewu,

• polecenia zapłaty

• bankowego inkasa faktur

• akredytywy

• czeku rozrachunkowego

• weksla własnego

• weksla trasowanego

• okresowego rozliczenia saldami

• rozliczeń planowych

• karty płatniczej

Formy rozliczeń pieniężnych

• Gotówkowe rozliczenia pieniężne

(wtedy, gdy następuje jednoczesne rozliczenie towary lub usługi i pieniądza)

• Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne

(wtedy, gdy zapłata następuje po otrzymaniu towaru, albo otrzymanie towaru wyprzedza zapłatę)

Gotówkowe rozliczenia pieniężne

• Prowadzone przez operację w kasie banku

• Przy wykorzystaniu czeków gotówkowych

Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne

• polecenie przelewu,

• polecenie zapłaty

• bankowe inkaso faktur

• akredytywa

• czek rozrachunkowy

• weksel własny

• weksel trasowany

• okresowe rozliczenia saldami

• rozliczenia planowe

• karta płatnicza

K A R T Y

Karty płatnicze

• Umożliwiają wypłatę gotówki i dokonanie zapłaty, czasami też wypłatę gotówki i dokonanie zapłaty z wykorzystaniem przyznanego kredytu.

Rodzaje kart płatniczych

• Debetowe - upoważniają do dokonywania płatności do wysokości salda

• Kredytowe - upoważniają do dokonywania płatności do wysokości salda + przyznany kredyt

• Bankomatowe - upoważniają do pobrania gotówki z bankomatu.

Rodzaje kart płatniczych

Tendencje na rynku kart płatniczych w Polsce

• wzrost popytu na karty płatnicze ze strony indywidualnych klientów,

• duże zmiany w strukturze wydanych przez banki kart, zdecydowanie więcej kart płatniczych niż kart wyłącznie bankomatowych;

• w transakcjach zrealizowanych kartami zdecydowanie przeważają karty wydane przez banki z siedzibą w Polsce, co świadczy o o rosnącym popycie na karty płatnicze ze strony klientów krajowych;

• dominacja kart debetowych nad wszystkimi wydanymi kartami na rynku

• słaba oferta banków w zakresie kart kredytowych - niski udział tego typu kart w rynku,

• rozwój infrastruktury technicznej akceptującej karty w postaci bankomatów i urządzeń akceptujących

• płatności kartami są niewystarczający i nie zaspokajają potrzeb rynku,

• brak na rynku najnowszej generacji kart procesorowych i instrumentów pieniądza

• elektronicznego;

• w porównaniu do bardziej rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej pod wieloma względami rynek polski jest jeszcze słabo rozwinięty.

POLECENIE PRZELEWU

Polecenie przelewu - rozliczenia planowe

• Stosowane wtedy, gdy dostawy mają charakter cykliczny.

• Rozliczeń dokonuje się na podstawie planu dostaw.

• Ostateczne rozliczenie następuje zgodnie z faktycznymi dostawami.

• Połączenie dwóch form rozliczeń: polecenia przelewu i inkasa bankowego

Polecenie przelewu

Polecenie przelewu

Zalety:

• Prostota i niewielka pracochłonność dla banku

• Szybki obieg rozliczeń

Wady:

• Ograniczona możliwość oddziaływania dostawcy na odbiorcę, w przypadku, gdy ten nie reguluje terminowo zobowiązań.

Umowa polecenia przelewu powinna zawierać

• rodzaj dostaw objętych rozliczeniem,

• częstotliwość przelewów,

• wysokość kwot

• terminy rozliczeń.

• dodatkowo może też określać kary umowne za nie wywiązanie się z jej warunków.

POLECENIE ZAPŁATY

Polecenie zapłaty

Polecenie zapłaty

• Dyspozycja płatnicza udzielona bankowi przez wierzyciela, aby obciążył określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nim rachunek wierzyciela.

• Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje po uzyskaniu środków przez jego bank od banku dłużnika.

• Forma rozliczeń wygodna dla dostawcy.

• Stosuje się wtedy, gdy dostawca jest uprzywilejowany i gdy kontrola dostawy przed dokonaniem zapłaty nie jest konieczna.

• Stosowane np. przy opłacie za gaz lub energię elektryczną.

Kiedy warto uruchomić polecenie przelewu, a kiedy polecenie zapłaty?

• Zlecenie przelewów (najlepiej stałe) - gdy comiesięczne rachunki pozostają w tej samej wysokości - czynsz, opłata za Internet, spłata zadłużenia na karcie kredytowej w kwocie minimalnej lub ustalonej.

• Zlecenie zapłaty - jeśli wysokość rachunków co miesiąc zmienia się - opłaty za telefon, gaz, elektryczność.

Co trzeba wiedzieć, przed wydaniem tych dyspozycji?

• Należy sprawdzić koszty - czy nie będą nadmierne.

• Trzeba sprawdzić tabelę opłat i prowizji. Są banki, które nie pobierają za nie opłat, ale np. w przypadku, gdy dokonujemy przelewu przez Internet lub telefonicznie.

• Większość banków pobiera jednak opłaty za przelewy - jedne z najniższych mają banki internetowe - kilkadziesiąt groszy, kilka złotych, tradycyjne banki - kilka złotych.

• Jeśli firma dokonuje wielu przelewów, to koszty powinny być bardzo ważnym kryterium, ponieważ w ciągu roku można na nich sporo zaoszczędzić.

Kto odpowiada za niewykonaną lub źle wykonaną dyspozycję polecenia zapłaty lub przelewu?

• Bank może ponosić pełną odpowiedzialność odszkodowawczą.

• Klient ma obowiązek wykazać, że bank naruszył umowę i na skutek tego klient poniósł określoną szkodę.

• Sytuacja komplikuje się, gdy w dyspozycje zaangażowanych było kilka banków.

• Wtedy, zgodnie z prawem bankowym każdy z tych banków ponosi solidarna odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku. Jeśli bank wykaże, że szkoda nie powstała z jego winy, może zwolnić się z odpowiedzialności.
  
  

Odwołanie polecenia zapłaty

• Klient może w każdym czasie wycofać swoją zgodę na polecenie zapłaty

• Może też odwołać pojedyncze zlecenie w terminie 30 dni kalendarzowych od daty dokonania obciążenia rachunku bankowego (30 dni na odwołanie pojedynczego zlecenia może być jednak terminem za krótkim, jeśli klient otrzymuje wyciągi raz na miesiąc). W takiej sytuacji - bank ma obowiązek zwrotu klientowi kwoty, na jaką opiewało polecenie zapłaty, wraz z odsetkami naliczonymi od tej kwoty z tytułu oprocentowania rachunku bankowego za okres od dnia obciążenia rachunku.

• Jest to ważne nawet w przypadku, gdy konto wierzyciela, na które przekazana została należność - jest puste. Bank wykona wtedy polecenie zapłaty, ale tym samym może pozbawić klienta pieniędzy, które być może należałoby wydać na pilniejsze cele.

Zlecenia płatnicze - tylko slajdy

INKASO BANKOWE

Inkaso bankowe

• Polega na złożeniu przez dostawcę polecenia w swoim banku, by pobierał należności od odbiorcy.

• Z inkasa korzystają firmy mające zaufanie do swoich partnerów handlowych, oraz gdy nie istnieją obawy, że kupujący odmówi odbioru towaru lub zapłaty za niego.

• Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty handlowe (faktury, świadectwo pochodzenia, dokumenty transportowe, dokumenty ubezpieczeniowe itd.) i finansowe (weksle).

Bankowe inkaso faktur

Bankowe inkaso faktur

• Płatność następuje w oddziale banku odbiorcy po wyrażeniu akceptu (zgody, zezwolenia) przez odbiorcę → inkaso rozliczeń akceptowych

• Akcept musi być bezwarunkowy - dłużnik nie może uzależniać akceptu od spłacenia należności lub spełnienia dodatkowych warunków.

• Dłużnik może całkowicie odmówić akceptu i nie ma obowiązku podania powodów takiej decyzji.

Rodzaje akceptu

• Akcept wyraźny - wyrażenie przez dłużnika pisemnej zgody na pokrycie przez bank określonych żądań zapłaty. Dłużnik zastrzega tu sobie prawo indywidualnej decyzji po zbadaniu nadesłanych dokumentów, dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług. Jeśli dłużnik nie wyrazi akceptu, bank zwraca żądanie zapłaty wierzycielowi.

• Akcept milczący - wtedy, gdy dłużnik składa pisemną dyspozycję upoważniającą bank do stałego żądania zapłaty ze środków dłużnika zgromadzonych na jego rachunku.

Opłaty

• Opłata za inkaso dokumentów lub weksla wynosi 0,1-0,2% kwoty transakcji lub weksla, nie mniej niż 60 zł i nie więcej niż 500 zł.

Inkaso bankowe

Zalety:

• Pozwala odbiorcy na sprawdzenie, czy dostarczony towar odpowiada umowie.

• Dla płatnika - przed dokonaniem płatności może zobaczyć i ocenić dokumenty będące przedmiotem inkasa i dopiero wtedy dokonać płatności,

• Stwarza warunki do przeciwdziałania naruszeniu umów przez dostawcę.

• Pozwala mieć pewność, że należności zostaną uregulowane terminowo.

• Możliwość regulowania płatności po dostarczeniu towaru na miejsce przeznaczenia - nie wymaga angażowania z góry środków finansowych

• korzystanie z inkasa dokumentowego jest bezpieczniejsze niż polecenie wypłaty, a zarazem prostsze i tańsze niż akredytywa .

• Inkaso bankowe często zastępowane jest poleceniem przelewu i zapłaty.

A K R E D Y T Y W A

Akredytywa

• Istota rozliczeń polega na pokrywaniu przez bank wierzyciela określonych wierzytelności z wyodrębnionych na ten cel środków dłużnika, przy zachowaniu warunków ustalonych przez dłużnika.

• Bank może zwolnić dłużnika z obowiązku wydzielania na ten cel środków , udzielając mu kredytu na otwarcie akredytywy.

Rodzaje akredytywy

• Budżetowa - polega na tym, że jednostka budżetowa (np. ministerstwo, urząd gminy) otwiera na swym koncie rachunek bankowy (tzw. otwarcie akredytywy) dla określonej osoby prawnej lub fizycznej, finansowanej z budżetu albo realizującej zadania finansowane z budżetu, udzielając jej równocześnie pełnomocnictwa do dysponowania przekazanymi środkami,

• Dla dostawcy (w obrocie krajowym) -polega na wydzieleniu (zarezerwowaniu) lub zdeponowaniu na koncie płatnika (odbiorcy) kwot przeznaczonych wyłącznie na dokonywanie zapłat, wynikających z zawartej umowy, na rzecz tego dostawcy,

• Pieniężna (w obrocie zagranicznym) - polega na wydaniu przez bank krajowy polecenia (dokumentu zwanego listem kredytowym) bankowi zagranicznemu (kilku bankom) wypłacenia wymienionej w akredytywie osobie, w określonym czasie, wskazanej kwoty. Znajduje zastosowanie w międzynarodowych transakcjach handlowych oraz w obsłudze ruchu turystycznego.
  
  Akredytywa

Wniosek dłużnika o otwarcie akredytywy powinien określać:

• dostawcę

• bank dostawcy

• sposób dokonywania wpłaty

• kwotę akredytywy

• Dokumenty, które będzie składał dostawca dla uzyskania wypłaty, np. faktury, listy przewozowe, świadectwa rzeczoznawców, itp.

Formalności przy akredytywie

• Bank otwierający akredytywę wymaga zwykle ustanowienia pod nią pewnych zabezpieczeń w wysokości 100-110% wartości akredytywy.

• Najczęściej stosowanymi zabezpieczeniami są:

• kaucja na rachunku bankowym zleceniodawcy

• gwarancja bankowa

• kredyt

• weksel, poręczenie

• tzw. zabezpieczenia składane, np. kredyt plus kaucja

• Zabezpieczenia obowiązują przez określony czas, w zależności od okresu ważności akredytywy i terminu płatności.

• Otwarcie akredytywy trwa - w zależności od banku - od 24 godzin do 3 dni.

Opłaty przy akredytywie

• Opłata za otwarcie akredytywy uzależniona jest przeważnie od jej wartości

• Banki pobierają opłaty określone jako procent wartości akredytywy, np. 0,15%, jednak nie mniej niż 100 zł.

• Za potwierdzenie akredytywy obcej płaci się około 0,15% - 0,3% jej wartości (min.150 zł) kwartalnie.

Akredytywa

Zalety:

• Zapewnienie dostawcy zapłaty

• dla kupującego - pewność, że bank nie zapłaci sprzedającemu dopóki ten nie przedstawi dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy

• pewność rzetelnego rozliczenia transakcji

• akredytywa minimalizuje wszelkiego typu ryzyka występujące w handlu zagranicznym i umożliwia zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym

Wady:

• Wysyłka towarów może nastąpić tylko z chwilą otrzymania zawiadomienia o otwarciu akredytywy. Jeżeli w chwili otrzymania zawiadomienia towary nie są gotowe, to akredytywa przeterminuje się.

• Wymaga specjalnego zarezerwowania środków na ten cel, więc zamraża kapitał.

• Bardzo pracochłonna dla banku.

Zamknięcie akredytywy

• na polecenie dłużnika

• po upływie terminu ważności lub wyczerpania środków pieniężnych

C Z E K I

Czek

• Pisemne polecenie jego wystawcy skierowane do banku, aby ten wypłacił posiadaczowi czeku odpowiednią sumę pieniędzy.

• Przedsiębiorstwo wystawiające czeki musi mieć zarezerwowane środki na rachunku bankowym lub zapewniony kredyt.

• Zapewnia terminową zapłatę dostawcy.

Rodzaje czeków

• Gotówkowe - upoważniające do podjęcia pewnej sumy gotówki

• Rozrachunkowe - przeznaczone do realizacji w formie bezgotówkowej

• Podróżne -umożliwiają podjęcie gotówki za granicą, mają zawsze charakter czeków imiennych

Rodzaje czeków

Czek musi zawierać:

• nazwę "czek" w tekście dokumentu

• pełną nazwę banku, który ma wypłacić kwotę czekową

• bezwarunkowe polecenie wypłaty oznaczonej kwoty pieniężnej

• oznaczenie miejsca płatności

• miejsce i datę wystawienia czeku

• podpis wystawcy

Czeki

Czeki rozrachunkowe

Mogą mieć postać czeków potwierdzonych lub gwarantowanych:

• czek rozrachunkowy potwierdzony - zawiera oświadczenie banku wystawcy, że czek ma pokrycie na rachunku. Potwierdzenie czeku jest ważne tylko 10 dni od daty wystawienia czeku, na ten okres bank blokuje odpowiednie środki na rachunku wystawcy

• czek rozrachunkowy gwarantowany - na podstawie umowy między bankiem a wystawcą, czek realizowany jest bez względu na stan rachunku wystawcy. W razie braku pokrycia na rachunku bank automatycznie kredytuje wystawcę czeku do wysokości sumy gwarantowanej

Czek gotówkowy a rozrachunkowy

• Wystawca lub posiadacz czeku mogą zabronić wypłaty czeku w gotówce, pisząc w poprzek na przedniej stronie czeku zastrzeżenie: "przelać na rachunek" - w ten sposób czek staje się czekiem rozrachunkowym

Zagraniczny czek bankierski

• Zagraniczny czek bankierski

• jest wystawiany przez bank (zagraniczny), który poleca innemu bankowi (krajowemu) wypłacenie określonej kwoty pieniędzy osobie wskazanej w tekście tego dokumentu.

• Odwrotnie — banki krajowe wystawiają czeki na banki zagraniczne (korespondentów). W rozliczeniach zagranicznych na ogół nie stosuje się czeków na okaziciela.

• Klienci zakupują czeki bankierskie jako wygodny środek płatniczy za granicą, który równocześnie ułatwia przewóz pieniędzy i zabezpiecza przed kradzieżą.
  

Formalności

• Czek powinien być przedstawiony w banku do zapłaty w ciągu 10 dni od daty wystawienia.

• Czek wystawiony za granicą jest płatny w ciągu 20 dni jeżeli miejsce wystawienia i miejsce płatności znajdują się w tej samej części świata, a jeśli znajdują się w różnych częściach świata - w ciągu 70 dni.

• Po upłynięciu terminu ważności czek nie staje się nieważny, bank nadal jest zobowiązany czek zrealizować, jednak wystawca czeku uzyskuje prawo do jego odwołania.

• W przypadku zgubienia czeku lub jego kradzieży należy zgłosić ten fakt do banku, który wystawił książeczkę czekową. Bank od tego momentu przejmuje odpowiedzialność za ewentualną realizację tego czeku. Jeżeli zgłosimy ten fakt w innym banku, bank przejmuje odpowiedzialność dopiero po dwóch dniach.

ROZLICZANIA KOMPENSACYJNE

Rozliczenia kompensacyjne

• Polegają na tym, że znaczna część zobowiązań między przedsiębiorstwami wyrównuje się wzajemnie w określonym czasie i nie obciążą rachunków rozliczeniowych.

---