• REGION BAŁTYCKI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

Realizm a idealizm

Realizm- ludzie nie wierzą, że natura ludzka ma charakter idealistyczny

Idealizm- człowiek ze swej natury kieruje się zasadami moralnymi ; rozwiązywanie konfliktów na zasadzie poszanowania praw człowieka, przyzwoitości, moralności

Politykę się uprawia by władzę zdobyć i ja utrzymać

Stosunki międzynarodowe, zimna wojna- opierały się na realizmie, silniejszy ma rację, wyzbycie się pierwiastka humanistycznego, moralnego

Kraje neutralne- Szwajcaria, Szwecja, Indie  wyrównywało to układ sił w organizacjach odzwierciedlających naturę ludzką - ONZ; wymiana doświadczeń krajów, integracja różnych stanowisk, kraje mogą się wypowiedzieć, muszą szanować prawa człowieka- czynnik idealistyczny dominuje

Region bałtycki- dziedzictwo realistycznego podejścia do 1989 i idealistycznego, wiara w możliwości w budowaniu stosunków międzynarodowych (partnerzy o różnych formatach, ale wiara, że się uda prowadzić dialog)

W retoryce politycznej: 

„Two worlds” until about 1990

• Adversary

Security threat (NATO, układ warszawski)-dominuje, wyścigi zbrojeniowe, militarne, budowanie imagu

• Military

Different systems

Competition of systems - rywalizacja

“Another world” (żelazna kurtyna)

“One Europe” from about 1991

Neighbour (państwa sąsiadujące)

Source of pollution/Environmental challenge (mówi się o zagrożeniach wspólnych, wyzwania, dbać trzeba wspólnie o ten interes)

Citizens/labour force -bierze się pod uwagę obywatela, siła robocza motorem napędowym rozwoju gosp.

• Co-operation , integration

„The Baltiv Sea region”

świat idealistyczny - funkcjonalizm - Estończycy porozumiewają się z Rosją (mimo, że były zsyłki na Sybir -wspólna historia była)- z punktu widzenia realizmu byłoby to niewykonalne;

[czasem Białoruś zalicza się do rejonu bałtyckiego, projekt VASAB2010]

pojecie Stanzy

• Demografia

*Rosja - Sankt Petersburg(ale nierównowaga sił, bo ilość mieszkańców tego miasta przekracza ludność Estonii); okrąg kaliningradzki, okrąg leningradzki

*Estonia

*Łotwa

*Litwa

*Polska (Pomorze, Pomorze Zach., Warmia i Mazury)

*Niemcy (Meklemburgia, Szlezwik Holsztyn, Hamburg)- chcą wyjść z zagrożenia perfekcyjności swego kraju )  próba odwołania się do Hanzy

*Dania

*Szwecja

*Finlandia

Wspólne cele: walka o prawa człowieka, ochrona środowiska, orientowanie się na region wspólny, region przyszłości

Poziomy dochodów- kto może rozwiązania dyktować, kto się uczyć - Skandynawia najbogatsza + Niemcy

Budowanie wspólnoty w regionie  wspólne wyzwania, są różnice w rozwoju w/w krajów, np. umieralność niemowląt - w Rosji, PL, Estonia, Łotwa, Litwa - znaczne w porównaniu do Skandynawii i Niemiec

Średnia długość życia - Skandynawia(Szw. 79lat)- żyją najdłużej, wysoka jakość życia, gospodarki rozwinięte, emeryci są niekorzystni dla gospodarki kraju - trzeba płacić emerytury

Rosja (67 lat)- zapaść cywilizacyjna, alkoholizm, AIDS, gruźlica - choroby cywilizacyjne

Agenda realistyczna powraca - Rosja - posiada bardzo dużo gazu, ropy;

Inne kraje muszą importować, podlegają presjom ze strony ideologicznej

Korupcja - czy jest przyzwolenie na łapówki

Finlandia, Dania  2 czołowe miejsca w rankingu : nie biorę łapówek

45miejsce - PL

71- Rosja

52 - Łotwa

 problemy z nawiązywaniem kontaktów, zaufanie na arenie międzynarodowej - niskie, jak się rozwiązuje problemy- konsensus jak w Skandynawii czy pieniądze

Region bałtycki - jednocześnie różny i podobny

Regionalizm - nastała moda na niego, jako przełamanie zimnowojennego świata, obszary dawniej wrogie stały się sąsiadami/partnerami, ważne też w kulturze np. Alzacja we Francji - sile nawiązanie do Niemiec, balast historyczny

UE- znosi prerogatywy państw narodowych, oddają część swej suwerenności, makroregiony, subregiony, dążenie do centralizacji zjawisk, ale też decentralizacji promującej rozwój regionalny

Regionalizmowi towarzyszy integracja - pokojowe tworzenie nowego rodzaju zbiorowości o bardzo wysokim poziomie organizacji

Koncepcje integracji europejskiej:

Koncepcja paneuropejska (I wojna Światowa korzenie, wyeliminować konflikt w imię państwa narodowego, zjednoczenie Europy na rzecz pokoju i współpracy, idea Stanów Zjednoczonych Europy(Churchill), - to podwalina myśli integracji europejskiej; przedstawiciele: hrabia Richard Coudenhove-Kalergi z Austro- Węgier

Koncepcja paneuropejska

k. federalistyczna  k. konfederalistyczna

konstytucjonalistyczna unionistyczna

funkcjonalistyczna

neofunkcjonalistyczna

1946- federalistyczna- w Niemczech to zrealizowano, zbudowano kraj od podstaw, nadano nową koncepcję państwową, landy, rząd centralny musi słuchać landów - opieka zdrowotna, oświata, I kanclerz RFN po II WŚ - Adenauer

konstytucjonalistyczna - 1946/1947 , wyłoniona z federalistycznej , skokowy rozwój integracji europejskiej, najważniejsze dla integracji są regulacje konstytucyjne

funkcjonalistyczna - główny nacisk na gospodarkę, potem dopiero utworzenie wspólnoty politycznej, nie rozstrzyga czy i kiedy nastąpi oddanie cząstki suwerenności (przekazywanie funkcji )państw na rzecz organów ponadnarodowych (funkcjonalizm otwarty, stopniowe przesuwanie sfery suwerenności ze szczebla krajowego na wspólnotowy; spill over effect - muszą powstać organizacje porządkujące, instytucje; pomijała bezpieczeństwo państwa i interes jednostki, podnoszenie zamożności społeczeństw, Erhand, Schröder, Gosperi, Schuman)

*państwo narodowe zepchnięte na dolny plan

neofunkcjonalistyczna - najważniejsze - dostarczenie konceptualnych ram rozwoju Europy, ważniejszy jest proces politycznej integracji, potrzebna jest wspólnota polityczna, gdzie struktury ponadnarodowe będą odgrywać kluczową role, zwolennicy: Haas, Beyen; zakłada zmianę kierunku zaufania i lojalności obywatela, umiędzynarodowienie organizacji, PL- ojczyzna, ale też kraj należący do UE, cel: dobrobyt i zaspokojenie potrzeb materialnych, zbudowany dla Europy Zach, stał się dla świata I wczesna teoria regionalizmu, powszechny i uniwersalny pokój jest potrzebny

*to teoria pluralistyczna - aktorzy na scenie politycznej mogą mieć różne poglądy, walka o wpływy na procesy decyzyjne (na niższych szczeblach) przez organizacje, instytucje

2 drogi integracji:

1. koncentrować się na gospodarczych aspektach

2. koncentrować się na politycznych aspektach

HAAS: 3 warunki udanej integracji:

1. pluralistyczne struktury społeczne  zamiast państwa dwubiegunowego: biedni - bogaci, maja być wymieszani z klasą średnią

2. znaczący rozwój ekonomiczny i przemysłowy

3. istnienie wspólnych wzorców ideowych między jednostkami członkowskimi(pierwiastek idealny, prawa człowieka ważne)

elity technokratyczne mają mieć kontrolę nad tymi procesami integracyjnymi

• GLOBALIZM

Wizja świata bez granic, terytorium traci znaczenie , handel międzynarodowy napędza globalizm;

Globalizm jest efektem globalizacji

Globalizacja  globalizm (przepływ kapitału, znika przestrzeń, wydaje się kurczyć sposób wyjaśniania sił rynkowych, przepływu kapitału, im więcej ludzi to akceptuje, tym ↑ globalizm, globalizacja idzie bardziej do przodu wtedy)

Globalny sposób myślenia

Regionalizm - zachodzi równocześnie z globalizmem , bo glob. nie funkcjonuje w sferze bezpieczeństwa, poziom regionalny to rozstrzyga, w sferze ekonomicznej to forma obrony przed utratą kontroli nad gospodarką , uzyskanie kontroli politycznej nad ekonomią

Region- kategorie wewnętrzne : społeczno- kulturowe i zewnętrzne

Analizy przestrzeni społecznej : podział na centrum i peryferie

Centrum - większa dynamika rozwoju i wprowadzania trendów

Peryferje- powielają zachowania z centrum, pośrednio dotknięte przez działania centrum

Peryferie upodabniają się do centrum (przestają się uważać za peryferie), gdy kurczy się przestrzeń działania np. pieniądza(?), nie ma wtedy wyraźnego centrum, dominującego i wpływającego na losy człowieka, globalizacja- dużo więcej centrów, centra finansowe (giełdy w NY, Tokio - mają wpływ na to jak tam jest , bank centralny we Frankfurcie - symbolicznie oddają podział na centrum i peryferia)

Często firmy przenoszą się na peryferie by obniżyć koszty produkcji , tania i wykształcona siła robocza jest ważna, rozmywa się wyraźny podział na centrum i peryferia

Regionalizacja - obszary na peryferiach kraju dochodzą do głosu, sztywny podział przestaje obowiązywać , centrum i peryferia miały określone funkcje do spełnienia, w regionalizacji na poziomie krajowym - małe regiony mają wpływa na politykę centrum

3 warunki:

regiony

1.bliskość geograficzna

2.regularne i intensywne współdziałanie

3.postrzeganie regionu jako wspólnego pola działania

nacisk na bliskość geograficzną, wspólne więzi kulturalne

region- większa homogeniczność, ściślejsze więzi np. poprzez granice administracyjne

polityka - wyrównanie szans regionów , granice terytorialne nie zawsze pokrywają się z kulturowymi, tożsamością np. interesy lokalne przy podziale PL na województwa

zmiana postrzegania regionu - nowy regionalizm

stary a nowy regionalizm- cenzura: zimna wojna, inni aktorzy niż państwo narodowe układają porządek narodowy

wielość centrów, czasami przyciągają czasami odpychają

nie mamy wpływu na to co się dzieje w państwie, lata 90 - kapitały koncernów są większe niż PKB kraju jakiegoś, międzynarodowe korporacje wpływają na porządek światowy, większe zdemokratyzowanie, żywa polityka- więcej aktorów- tak się stać musiało, nie było innego wyjścia

na zachodzie - protekcjonizm i idea państwa narodowego, w PL - socjalizm; państwo bogatsze i rozwinięte technicznie łatwiej oddaje władzę w dziedzinach gospodarki niż kraje biedniejsze w krajach transformacji - to trudniejsze, pojawiają się grupy populistów; mówią, że nie pozwolą innym kontrolować ich państwa

obrona interesu wielkich krajów przed globalizacją- nie jest aż tak chybiony jak w PL; USA - profity z globalizacji, Europa - też , kraje silnie wykorzystujące globalizację; Francja i Niemcy, UK - pomiędzy globalizacją a promowaniem swojego

gospodarka globalna- wiara polityków że zahamują ją, ale to bezskuteczne, hasła radykalnej zmiany skazane na niepowodzenie;

stary a nowy regionalizm inne podmioty systemu- państwo narodowe  łączą się w bloki militarne, handlowe, wspólne interesu gospodarcze- powstały bloki europejskie, państwo jest podmiotem takiego porozumiewania , inni aktorzy (kapitał) górują , państwo narodowe z boku, aktywizuje się society (obywatelskie), organizacje, organizacje pozarządowe, współpraca regionów z różnych krajów

koncepcje Coopera - (brytyjska ambasada, doradca Blaire'a)tylko państwa ponowoczesne się w stanie wejść w struktury regionalne, opisał świat lat 90 , artykuł „The new world order”;

kategoryzował państwa narodowe: 1.przednowoczesne, określone 2.nowoczesne 3. późnonowoczesne

zachowania mają wpływ na relacje międzynarodowe

państwo późnonowoczesne- opiekuńcze, opieka nad zdrowiem, obroną obywateli, doskonale się sprawdza w starym regionalizmie, lata 80 - mało inicjatyw regionalnych, porozumienia na szczeblu centralnym podpisywano

zachowania państwa - państwo późnonowoczesne - nacjonalistyczne, chroni swoje interesy, często za pomocą wojny i armii, lata 90 - przejście niektórych państw, organizacji w status ponowoczesny - mamy władzę rozmywającą się - (nie ma władzy centralnej )na poziomie państwa i organizacji międzynarodowych, udział demokratycznych instytucji w podejmowaniu decyzji, populizm , media kreują rzeczywistość

coraz mniej liczy się potencjał państwa , ale liczy się kapitał ludzki, wiedza - niewymierne zalety, skomplikowany proces decyzyjny w zdecentralizowanym kraju,

społeczeństwo ponowoczesne - ponowoczesne stosunki gospodarcze, dominuje przemysł usługowy, informatyczny, zmienia się mentalność ludzi, ludzie zaakceptowali zmiany, że nowy region da im rozwój, dobrobyt, większą mobilność przy wyborze pracy, duch czasu - trzeba wybierać chcąc nie chcąc w społeczeństwie, niepewność, niegdyś nie trzeba było wybierać, dziś - na każdym etapie życia trzeba

zdolność państwa do zrezygnowania z centralnego kierowania - państwo było od centrum do peryferii silne, zorganizowane, zbierano podatki, nowy region- państwo nie jest ważnym tworem, zdominowane przez pozarządowych aktorów, wpływają na pozycję państwa , kontakty międzynarodowe nie liczą się, bo cele są krótkoterminowe, bo świat jest nieprzewidywalny, zmienny

projekty 2-4 letnie jako max planowanie, świat się zmienia

ponowoczesny stopień rozwoju - ciężko określić, które kraje osiągnęły

tylko ponowoczesne państwa są w stanie wchodzić w ponowoczesne relacje (w nowy regionalizm), pewnych zjawisk się nie odwróci - permanentne stany niepokoju

regionalizacja - wewnętrzne zmiany w regionie, to dynamiczny i elastyczny proces, zmiany ku jednolitości

1. kultura- ważny wymiar, odzwierciedla cos co dzieje się w świecie, punkt wyjściowy, niezbędny do dobrego funkcjonowania

2. bezpieczeństwo - spaja

3. gospodarka - wspólna ekonomia ważna

4. reżim polityczny - im większa regionalizacja , tym większa demokratyzacja; władza na poziomie ponadnarodowym

/Zygmunt Bauman - duży wpływ na definiowanie społeczeństwa ponowoczesnego „Razem-osobno”/

kultura- projekt Ars Baltica - by ludzie zaczęli się postrzegać jako współpartnerów, nie wrogów, stworzenie organizacji CBSS - formuła bezpieczeństwa stworzona , reżim - oparcie systemu rządów na demokracji i gospodarce rynkowej (w Rosji tak nie jest)

regionalność - gdy region nabywa cech regionalnych, stopień integracji regionalnej, na ile instytucje regionalne przejmują funkcje państwa narodowego

5 stopni regionalności:

1. region jako jednostka geograficzna

2. region jako system społeczny, jednostki zależne

3. współpraca w kulturze, ekonomii militarnej

4. region jako społeczeństwo obywatelskie , wspólna komunikacja i wartości

5. region jako podmiot z tożsamością, podejmowanie decyzji

przejście od obszaru działania do stawania się aktorem stosunków międzynarodowych

regiony:

1. fizyczne :

1. terytorialne

2. militarne

3. kontrolowane przez państwo

1. funkcjonalne:,

1. ekonomiczne

2. kulturalne

3. środowiskowe

regiony definiowane przez wspólne tożsamości: zaufanie, wspólne wartości, tożsamość

zalety i wady regionalizmu:

~zalety: aktywuje społeczeństwo do działania, zyski ekonomiczne i polityczne, peryferią wyjdą ze swej pozycji, wpływ na ochronę środowiska

ochrona środowiska - trudno by wszyscy przestrzegali postanowień, na skalą regionalną to bardziej możliwe

oś wokół morza Barentsa- 1993 powstał, ekonomia, środowisko

---