Rozwój pedagog. i jej funkcje
Pedag. jako nauka wyodrębniła się pod konie XIXw. Jako samodzielna nauka o wychowaniu . ETAPY: a) pierwszy etap-I połowa XIXw.-system pedag. oparty na pedag.szkolnej tworzył Hrebart. Z etyki zaczerpnął cel wychowania, z psyhologii środki realizacji celu. Ped. Dotyzyła wych., nauczania. b) drugi etap- koniec XIX wieku, wyodrębniły się z kierunku: - indywidualizm- akcentował indywidualny rozwój jednostki, szzególnie rozwinął się w USA. Zakładał, że motywem i celem postępowania jednostki jest dążenie do perfekcji, samodoskonalenia i szczęście osobiste. Zakładał swobodę jednostki, niezależność, niechęć do zbiorowego działania. -socjologizm- zrodził się pod konie XIX w. Zakładał uspołecznienie uczniów-przedstawicielem był Durkheim. W końcu XIX iXX w.(początku)głosił,że zjawiska wychowania są skutkiem oddziaływań społezeństwa na jednostki i grupy społ. Charakteryzował się stosowaniem metod sojologii wychowania. Wyrósł z opozycji do naturalizmu. c)trzeci etap-początki XXw.-metody eksperymentalne.d)czwarty etap-XXw.-rozwój ped. normatywnej-istotą jest, że na podstawie aksjologii ped. podejmuje próby określenia celów i ideałów wyhowania. Próba nie dała oczekiwanych rezultatów. Dorobkiem tego okresu jest ukształtowanie nauk o wartościach-aksjologia. TRIADA TELEOLOGICZNA:prawda-dobro-piękno,prawda-sprawiedliwość-piękno.e)piąty etap-okresXXw.od lat 30-tych pedagog.teoretyczna. Istotą jest próba syntezy dorobku ped., określenia praw rozwoju człowieka. Przedmiotem pedagogiki są wszelkie zjawiska wychowawcze w życiu człowieka. Przedmiotem jest człowiek w rozwoju, wszelkie czynności służące rozwojowi. Przedmiotem są cele, treści, formy, metody, zasady oddziaływań wychowawczych i związanych z kształceniem. Pedagogika interesuje się wszystkimi rodzajami wychowania- tzw. wychowaniem naturalnym, wychowaniem celowym- zamierzonym tj. przygotowanie do walki (wych.wojskowe), do stanu- seminaria duchowe, zakonne, przygotowanie rzemieślnicze, wychowanie organizowane programowo w instytucjach oświatowo-wychowawczych. Mamy materialny i formalny przedmiot ped.: materialny: człowiek w rozwoju-wszystko co służy wielostronnemu rozwojowi człowieka.
Formalny-wszystko co służy rozwojowi człowieka- formy, metody nastawione ku przyszłości pozwalające człowiekowi doskonalić się. Pedagogika jako nauka wyrasta z określonej filozofii. Odpowiadała na pytanie: w jaki sposób można poznawać otaczającą rzezywistość? J.J.Mantain filozofię personalistyczą wywiódł z filozofii chrześcijańskiej - nurt laiki - Murier.
Funkcje pedagogiki: 1.opisowa -deskryptywna - dostacza faktów, informacji, opisów. Służy rozpoznawaniu (diagnozowaniu) stanów przeszłych i aktualnych np. opisywaniu zjawisk wychowawczych, patologii. Ta funkcja występuje gdy analizujemy np. opisy ze źródeł, kronik skazanych. 2.wyjaśniająca (eksplanacyjna)- polega na wykrywaniu przyczyn, okoliczności, które warunkują, determinują pewne zjawiska, procesy i ustalaniu następstw skutków przebiegu tych procesów. Ta funkcja służy wykrywaniu, wyjaśnianiu prawidłowości przebiegu zjawisk wychowawczych. 3.Przewidywawcza - prognostyczna zwana też predyktywną- polega na przewidywaniu przyszłych zdarzeń- jak będzie wyglądał proces wychowawczy w przyszłości w przyszłości. To stanowisko oparte jest na wykrytych zależnościach, prawidłowościach. 4.praktyczna- polega na wykorzystaniu, gromadzeniu, uporządkowaniu wiedzy zgodnie ze stawianymi celami (jakie stosować metody, środki), aby uniknąć niepożądanych zjawisk, aby doprowadzić do wywołania pożądanych zjawisk, aby przebieg zjawiska był właściwy.
Kierunki i prądy w pedagogice jako implikacja kierunków filozoficznych. Kierunki które tłumaczyły sposób poznawania: empiryzm - od empiria (doświadczenie)- poznać otaczającą rzeczywistość jest możliwe poprzez bezpośrednie doświadczenie. Jest to droga nabywania wszelkiej wiedzy. Przedstawicielem tego kierunku jest J.Lock- uważał, że tyle widzimy ile spostrzegamy. W opozycji do empiryzmu stanął sensualizm- od sensu (zmysłu). Sensualizm, uznawał, że jedynym źródłem poznania są zmysły. Nie ma niczego w umyśle czego uprzednio nie było w zmysłach. Przedstawiciele: w ped.J.A.Komeński, J.F.Pestalazii Racjonalizm - od ratio, rationis (rozum)- akcentuje role rozumu. Rozum jest jedynym żródłem poznania wiedzy. Przedstawiciele: w ped. Herbart, w filoz. Kartezjusz, Spinoza. Materializm - próba przezwyciężenia sporu o źródła poznania. Każda rzeczywistość jest poznawalna. Poznanie jakiegoś zjawiska, przedmiotu nie ma charakteru lustrzanego odbicia gdyż obiektywna rzeczywistość istnieje niezależnie od poznającego ją podmiotu, a poznanie ludzkie zależy od materii przedmiotu poznawanego i od jakości naszych zmysłów (od mózgu). Poznanie ma charakter subiektywno - obiektywny. W poznaniu występuje aspekt zmysłowy, racjonalny (poprzez rozum), empiryczny (poprzez doświadczenie). Personalizm -kierunek filozoficzny, stał się podstawą pedagogiki personalistycznej tzw. pedagogiki integralnej. Jest oparty na neotomiźmie. Personalizm stał się podstawą pedag.integralnej. Główne rozważania dotyczą antropologii filozoficznej. Zakłada całkowite podporządkowanie dobru jednostki. Człowiek rozpoznawany jest z 2 punktów widzenia: 1.egzemplarz gatunku - człowiek powinien podporządkować się życiu społecznemu- jest częścią tego życia. 2.spirytalny - osoba posiadająca nieśmiertelną duszę dążącą do Boga. Człowiek nie jest podporządkowany regułom społecznym. Nadrzędnym celem jest Bóg, zbawienie. Założenia pedagogiki personalistycznej: * podmiotem wychowania jest osoba ludzka. Próbuje odpowiedziec na pytanie: kim jest człowiek, jakie jest jego miejsce w świecie bytów stworzonych? W odpowiedzi podkreśla dwuwymiatowość egzystencji człowieka osoby posiadającej wartość in se - wartość poznawczą (antologiczna). W odp. Człowiek jest osobą od momentu poczęcia, posiada swoją godność i wartość- to jest mu dane, ale nie otrzymuje ich od innych ludzi tylko od Boga. *osoba ludzka jest wartością najwyższą w bytach stworzonych. Działanie przeciwko człowiekowi jest niezgodne z duchem personalizmu. *celem człowieka jest doskonalenie się w swym istnieniu, ale człowiek nie może być traktowany jako środek realizacji celów. Pedagogika ta jest nastawiona przede wszystkim na człowieka. Istotną rzeczą jest wartość osoby, która wyraża się w jej autonomii- istnieje niezależnie od innych ludzi, dlatego relacje między ludźmi są relacjami równymi sobie w swej godności i wolności, które podobnym tylko do siebie. Każdy istnieje niezależnie od świata. Związany jest z koniecznością samodoskonalenia się i dążenia do doskonałości- obowiązek moralny każdego człowieka. Kolejną cechą osoby jest nieśmiertelność, integralność (człowiek jest całością spójną i kompletną)-sam sobie wyznacza obowiązki, wartości i wolność. Proces wychowania wg. Personalizmu polega na ciągłym doskonaleniu, stopniowym dochodzeniu do własnej doskonałości. Wychowanie to kształtowanie, formowanie osoby ludzkiej-2 cele: 1.osiągnięie zbawienia jako celu ostatecznego, 2.dla dobra społeczeństwa. Wychowanie dokonuje się przez harmonijny rozwój właściwości wrodzonych, wielostronny rozwój (fizyczny, umysłowy, psychiczny, emocjonalny). W procesie wychowania wychowawca jest potrzebny, aby przybliżać wartości do których wychowanek będzie dążyć, aby uaktywniać wychowanka i zabezpieczyć go przed wyborem pseudowartości. Wychowanie personalistyczne to wychowanie ku wolności wyboru dobra rozumianego jako ustawianego doskonalenia. Wychowanie służy człowiekowi, osobie i również społeczeństwu. Dobro wspólne nie może przekreślać dobra osoby. Interes społeczny nie może przesłaniać dobra jednostki. Pedagogika integralna (katolicka) - w jej ramach funkcjonuje perenializm - oparty na neotomiźmie - od filozofii wyrastającej ze św. Tomasza z Akwinu. Perenializm rozwinął się na gruncie amerykańskim. Nawiązuje bądź nawraca do koncepcji pedagogicznej XXw. Bazuje na literaturze klasycznej, ogranicza literaturę współczesną. Kładzie nacisk na treści wieczyste- jest ściśle związany z wychowaniem religijnym. Preferowana jest gramatyka, logika, matematyka, greka i łacina. Przedmioty przyrodnicze są traktowane marginesowo. Celem wychowania jest doprowadzenie wychowanka do zbawienia. Egzystencjalizm - kierunek filozoficzny. Kwestionuje tezę, że ogólne właściwości natury ludzkiej stanowią o egzystencji świata materialnego i o istnieniu konkretnego człowieka. W przypadku każdej jednostki nie jej właściwości, nie cechy określają egzystencję człowieka, a odwrotnie. Egzystencja jednostki, jej swobodna, twórcza aktywność poprzedza jej istotę. Egzystencja wyprzedza esencję. Istnieniu każdemu z nas przypisuje się wolność wyboru, zmienność i nieustającą otwartość. Człowiek jest zagubiony, nie może odnaleźć sensu istnienia, sensu swej egzystencji. Jednostka jest zmuszana do ciągłych wyborów. Ta pedagogika odrzuca ideały. Zadaniem szkoły jest pewny rozwój każdego człowieka. Wychowanek jest twórcą własnych doświadczeń. Wychowanie jest efektem relacji jakie wychowanek nabywa. Jest oparte na rozbudzaniu zainteresowań. W nauczaniu ważne jest doświadczenie. Uczeń powinien nauczyć się dokonywać wyborów. Przede wszystkim chodzi o wybór moralny wg. zasady Jestem więc wybieram. Wszelkie pójście za tłumem jest złem. Ważny jest indywidualny rozwój każdego człowieka. Wychowawca ma ukazywać uczniowi szerokie perspektywy życia. Życie samolubne, leniwe jest niewarte przeżycia. Wychowanie powinno przygotować człowieka do tego, że umrze. Wychowawca ma ukazywać uczniowi szerokie perspektywy życia. Życie samolubne, leniwe jest niewarte przeżycia. Wychowanie powinno przygotować człowieka do tego, że umrze. Wychowawca, nauczyciel nie jest wzorem osobowym dla wychowanka. Nie ma autorytetu nauczyciela. Wychowanek sam dochodzi do prawdy- poprzez doświadczenie. *S. Kunowski wyróżnia 3 systemy pedagogiczne: liberalny, chrześcijański, socjalistyczny. Inny podział: pedagogika buntu, pragmatyzm. Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku. Wg. Sośnickiego- prąd to zespół pewnych tendencji ideowych utrwalonych w wybitnych dziełach uważanych za reprezentatywne w pedagogice. Prąd charakteryzował 3 czynniki w pedagogice: założenia filozoficzne, ideały wychowawcze, koncepcja celów i zadań kształcenia. Kierunek to wynikające albo mieszczące się w założeniach określonego prądu konkretne rozwiązania w zakresie edukacji, kształcenia, wychowania. Sośniki: jest to inaczej system wychowania ograniczony do jednej dziedziny wychowania np. szkoła pracy. *znajomość kierunków pozwala: 1. W zakresie całościowego ujęcia zmian na przekształcenia w pedagogice w okresie życia kilku pokoleń. 2. Na prześledzenie drogi w jakiej pedagogika powstała. 3.na analizę w zakresie wyznaczenia właściwego miejsca danego kierunku w historii pedagogiki oraz roli tego kierunku w aktualnej reformie szkolnictwa. 4.potrzebna jest również do zwrócenia uwagi na rolę nauk pomocniczych w rozwiązywaniu zadań. 5.jest potrzebna do krytyki każdego kierunku w systemie pedagogicznym-jego założeń. Źródła myśli pedagogiki: myśl pedagogiczna - jest odzwierciedleniem danej chwili, stosunków społecznych, gospodarczych i politycznych. Mimo trudności następuje tendencja do przezwyciężania schematyzmu na rzecz rozwoju osobowości wychowanka. Ta zmiana następuje od rygoru poprzez liberalizm do pedagogiki humanistycznej, której podmiotem jest wychowanek. Źródła: *rozwój nauki-zwłaszcza nauk przyrodniczych- ukazują mechanistyczny obraz świata (określenie rezultatów powiązań)-do bardziej subiektywnych, irracjonalnych koncepcji. *rozwój techniki-prawdziwe jest to co praktyczne, skutek- praktycyzm. *rozwój środków komunikacji- silne tendencje migracyjne, nowy układ stosunków społecznych. Myśl pedagogiczna musi być adekwatna do zmieniającej się rzeczywistości. *wzrost kontaktów społecznych- powoduje przemieszczanie się różnych kultur, mieszają się wzory obyczajowe. *rozwój prasy, radia, tv, internetu- to daje możliwość zapoznania się z innymi kulturami, obyczajami. *nowe zjawiska w kształceniu- kształcenie na odległość. *rozwój nauk biologicznych, psychologicznych, socjologii uwzględniając te źródła pedagogika przeistacza się w rozumienie celowości w życiu człowieka, w pedagog. Humanistyczną, której podmiotem jest człowiek. Prądy w pedagogice XX wieku: L. Chmaj- poglądy pedagogiczne teoretyków zależą nie tylko od kierunku, filozofii, której są rzecznikami, ale również od stanowiska. Z własnego doświadczenia wyrastają określone koncepcje. Z nich wyrasta pewien program działania. Wg. Chmaja wyróżniamy 4 prądy: 1. Pedagogika naturalistyczno-liberalna. (pragmatyzm amerykański)* akcentowała przystosowanie człowieka do panującego porządku społecznego-człowieka kreatywnego, przedsiębiorczego. *program wychowania miał ułatwić człowiekowi walkę o byt, nauczyć go jak ma się zachować w warunkach rywalizacji. *zakładała niezmienność warunków społecznych- wyznaczała cele wychowania. 2. Pedagogika psyhoologizna - uwzględnia: *potrzeby i zainteresowania dziecka, *nacisk na twórczość i aktywność dziecka np.C.Freinet, *dążenie, akceptowanie działań instynktownych oraz podświadomości, *potrzeby otoczenia środowiska społecznego.
Dążyła do usunięcia sztywnych metod eksperymentalnych na rzecz metod aktywnych. W szkołach opartych na psychologii akcentuje się poszanowanie natury dziecka, usuwanie przeszkód, pielęgnowanie zdolności i zainteresowań. 3. Pedagogika socjologiczna - *więź człowieka ze środowiskiem społecznym jako czynnik determinujący rozwój psych. I moralny dziecka. *przystosowanie człowieka do warunków obiektywnie istniejącej rzeczywistości społecznej i politycznej(akceptacja tego co jest). 4. Pedagogika kultury- G.Kierschensteiner kładzie nacisk na twórcze przyswajanie wartości. Pedagogika psychobiologiczna jako kierunek pedagogiki naturalistyczno-liberalnej. (H.Spencer,Key,Hall). *założenia kierunku naturalistyczno-liberalnego:przystosowanie człowieka do nowych warunków, program wychowania miał ułatwić walkę o byt, warunki społeczne wyznaczają cele wychowania. *cechy pedagogiki psychologicznej:znajomość praw życia jest ważniejsza dla wychowania niż inna wiedza - domagała się od wychowawcy, aby w pracy z wychowankiem kierował się prawami życia, troska o zdrowie wychowanka, troska o siłę fizyczną wychowanka, troska o przygotowanie wychowanka do czekającej go walki życiowej, walki o byt. Główny cel: sprawność fizyczna. Kryterium doboru treści kształcenia: utylitaryzm czyli przydatność wiedzy do wypełniania zadań w nowych stosunkach społecznych wynikających z postępu techniki i z wolnej konkurencji. Chodziło o wychowanie jednostki dzielnej w sensie fizycznym i społecznym. Ta działalność miała zapewnić szczęście osobiste, zadowolenie, służyć do zapewnienia trwałości i umacniania istniejącego porządku politycznego i społecznego. Cechy: biologizm-zapewnienie sprawności fizycznej, praktycyzm, utylitaryzm. Założenia tego kierunku znajdujemy w teorii H. Spencera- anglik sojolog (druga połowa XX wieku). Zakładał: 1. Celem wychowania jest przygotowanie człowieka do życia doskonałego, człowieka przystosowanego do indywidualnych warunków istnienia. 2. Przygotowanie to zapewnia jedynie nauka, dlatego przedmiotem wychowania jest zdobycie wiedzy, wiadomości przyczyniających się do wszechstronnego rozwoju indywidualnego i społecznego. 3. Zadaniem wychowawcy jest czuwanie, aby nie zabrało warunków niezbędnych dla rozwoju człowieka. Podstawą wychowania jest poznanie natury ludzkiej (biologizm) i jej praw. Zasadą wychowania uczynił kierowanie się wskazówkami natury- czynnikiem wyznaczającym rozwój człowieka jest przede wszystkim natura człowieka. 4. Metoda wychowania umysłowego- stosowanie w nauczaniu naturalnego systemu- przechodzenia: od rzeczy pojedynczych do złożonych, od nieoznaczonych do oznaczonych, od konkretnych do oderwanych (od szczegółu do ogółu). Wg. Haecla wychowanie umysłowe musi odpowiadać historycznemu wychowaniu ludzkości- Spener był zwolennikiem prawa biologicznego Haecla wg. którego ontogeneza (rozwój gatunkowy). 5. Wychowanie moralne- zastosowanie prawa biologicznego. Nasze postawy są powtórzeniem postaw ludzkości, które nabywała w toku rozwoju osobniczego. Zasadą odpowiadającą wychowaniu moralnemu jest zasada następstw naturalnych: moc oddziaływania naturalnego musi odpowiadać jego potrzebie. 6. Wychowanie fizyczne- jest zgodne ze wskazówkami fizjologii- dotyczącymi zdrowia itd. * cechy charakterystyczne teorii Spencera-pedag.psych.-biologii: współdziałanie z rozwojem; indywidualizm- jednostka i jej doskonalenie, pedagogika psychobiologiczna domaga się nieskrępowanego rozwoju jednostki, zdolności, nie uznaje przymusu, który utrudnia naturalny rozwój. Chroni rozwój naturalny, nie sprzyja przekształcaniu tego procesu. Kierunek ten uzyskał uznanie, gdyż: preferował pracę jako rozwój człowieka; Spencer kładł nacisk na bezpośrednią znajomość rzeczy, na poglądowe nauczanie; akcentował w rozwijaniu u dziecka zdolności spostrzegania, samodzielnego poszukiwania faktów i pojęć; właściwe wychowanie nazywał samouctwem; potępiał formalne kształcenie umysłu, nauczanie (gramatyka i języki obce, matematyka, logika)był przeciwko pamięciowemu nauczaniu; służyła rozwijaniu przedsiębiorczości, kreatywności; uznawał, że rozwój człowieka jest konsekwencją ewolucji, rozwoju techniki. E. Key- szwedka, u podstaw rozwiązywania problemów wychowawczych byłą teoria ewolucji. Wierzyła w dobrą naturę każdego dziecka, szczególną wartość ma wychowanie rodzinne. Nowe wychowanie- istota: poszanowanie natury dzieka; E.Key utorowała n.wychowaniu nowy stosunek do dziecka. S.Hall(USA)-przedstawiciele tego kierunku; psycholog; u koncepcji wychowania akcentował indywidualizm, wychowanie zgodne z naturą, podporządkowanie procesu wychowawczego naturalnym prawom rozwoju. Pragmatyzm i personalizm pedagogiczny jako reakcja nowego wychowania przeciw starej szkole. Pragmatyzm i personalizm pedagogiczny to kierunki, które mieszczą się w nurcie pedagogiki naturalistyczno-liberalnej. Ukształtowały się w początki XX w. -zmiana filozofii życia. założenia pragmatyzmu pedagogicznego: *nie żyjemy aby myśleć, a myślimy aby żyć. Myśl jest instrumentem działania. *każde pojęcie należy oceniać wg. jego praktycznej użyteczności. * zasadniczą funkcją myślenia jest wytwarzanie przyzwyczajeń do działania-ocena tego myślenia polega na jego użyteczności, przydatności do wytwarzania nawyków działania, potrzeb człowieka. * pragmatyzm przeciwstawiał się abstrakcjom, rozwiązaniom słownym. Istotną rzeczą jest życie praktyczne. Pragmatyzm jest pewną doktryną, koncepcją życia, koncepcją świata. Pragmatyzmowi można zarzucić wąski praktycyzm. Jego przedstawicielem jest William James lekarz, Peirc przyjaciel Jamesa. Pragmatyczna filozofia wychowania Jamesa. Podstawą jest biologiczny punkt widzenia, rozpatrywanie psychiki ludzkiej świadomości. W psychice i świadomości upatrywał środki pomocnicze w przystosowaniu się do warunków życia. również wychowanie jest środkiem pomocniczym w przystosowaniu człowieka do warunków życia. wychowanie jest funkcją życia, służy życiu przez przygotowanie wychowanka do działalności praktycznej. Wychowanie wg Jamesa polega na organizowaniu przyzwyczajeń i dążności do działania. Wychowanie przebiega w 3 fazach:1. Punktem wyjścia reakcji dziecka są popędy wrodzone. Wychowanie polega na rozszerzaniu czynnych i biernych doświadczeń. 2. Zainteresowania są wrodzone. Wychowanie wyzwala w umyśle dziecka pozytywne grupy skojarzeniowe tych zainteresowań. 3. Budowanie charakteru, organizowanie szeregu reakcji nabytych przez przyzwyczajenie.
Aby zrealizować te zadania wychowawcze wychowawca musi poznać duszę dziecka. Nauczanie i psychologia muszą tworzyć jedną harmonię. Nauczyciel nie jest powołany do tego, aby prowadzić orientację psychologiczną. Najlepszą pomocą jest spostrzegawczość i intuicja w wychowaniu. James uważał, że człowiek jest organizmem czynnym, reagującym na podniety i tym się różni od innych zwierząt, że jego reakcje na bodźce są w wysokim stopniu określone. Człowiek ma zdolność zastępowania pewnych reakcji jakimiś nowymi przyzwyczajeniami, które umożliwiają lepsze przystosowanie się do życia. Postępowanie człowieka jest wypadkową popędów i hamulców. Człowiek kieruje się instynktami. Do instynktownych skłonności zaliczał i strach, miłość, ciekawość, ambicję, dumę, próżność, skrytość- one mają charakter wrodzony, służą realizacji określonych celów. One dojrzewają z biegiem lat, ale muszą być wzmacnianie. *zadania nauczyciela- wychowawcy dotyczące nauczania: przebieg procesu nauczania- wychowanie przebiega w 3 okresach z 3 fazami rozwoju dziecka:1.wyzwalanie popędów i nabywanie nowych doświadczeń przez dziecko. 2. Poznawanie świata: pojęć, wyobrażeń, gromadzenie wiedzy. 3. Kształtowanie postawy moralnej, właściwego postępowania. Główne motywy psychicznego rozwoju dziecka upatrywał w naśladownictwie i współzawodnictwie.
W wychowaniu dziecka wiele uwagi trzeba poświęcić ćwiczeniom konstrukcyjnym. Główną cechą Jamesa jest to, że traktował życie dziecka jako autonomiczną całość (szczególnie okres dziecięcy- w nim szukał pewnych norm i sposobów postępowania). Na dziecko patrzył jak na człowieka, który ma swoje potrzeby, kieruje się innymi zasadami niż dorosły dlatego wychowanie powinno być dostosowane do faz rozwojowych, powinno uwzględniać różnice indywidualne dziecka. Najwyższa zasada- aktywności i samodzielności- nabywana w drodze nowych doświadczeń poprzez pracę laboratoryjną, ręczną. Wdrażanie dziecka do aktywności fizycznej-wyróżnia się w nim wytrwałość. Życie ma mieć praktyczny charakter. Tą koncepcję popierał także Edward Claparade-lekarz, stworzył teorię wychowania funkcjonalnego. Personalizm pedagogiczny - występuje w n.wychowaniu-Freinet, Korczak. Przedstawicielem był Owidiusz. Decroly -twórca metody ośrodków zainteresowań. Prowadził w Brukseli ośrodek dla dzieci upośledzonych umysłowo. Założenia metody: punktem wyjścia jest psychiczny rozwój dziecka, w okresie kształcenia elementarnego w szkole początkowej najważniejszy jest rozwój zainteresowań dziecka. W rozwijaniu tych zainteresowań należy wykorzystać poglądowość w nauczaniu. Tak kształtowane zainteresowania mają charakter naturalny. Celem metody jest „wychowanie dzieci przez życie dla życia”. w wychowaniu najważniejsze jest, aby dziecku stworzyć naturalne środowisko w którym poprzez spontaniczną obserwację mogłoby zdobywać wiedzę życia przyrody, społeczeństwa, kultury. Naturalne środowisko i kącik żywej przyrody, klasa szkolna zamieniona w pracownię, społeczność szkolna, rodzina. Dziecko przebywa tam, poznaje przedmioty i realizuje swoje potrzeby. * punkty zrealizowanych tematów: 1. Uświadomienie dziecku korzyści wypływających z poznania przedmiotu, faktu. 2. Ukazanie stron dodatnich i ujemnych. 3. Ukazanie stron ujemnych i sposobów zabezpieczania się przed danym faktem, zdarzeniem. 4. W świetle poznanych faktów ustalanie i przyswojenie dzieciom ogólnych zasad postępowania zgodnie z dobrem dziecka i całego społeczeństwa.
Decroly zerwał z tradycyjnym podziałem na przedmioty. Każdy rok to własny ośrodek zainteresowań. 1. Pierwsze dwa lata- ośrodkiem zainteresowań- same dziecko: potrzeby fizyczne(pożywienie), potrzeby społeczne. 2. Trzeci rok nauki- przygotowanie do ośrodków ostatnich trzech klas. 3. Czwarty rok- pożywienie, wszelkie artykuły żywnościowe (uprawa, właściwości odżywcze). 4. Piąty rok- wytwórczość np. plastyczna, literacka, poetycka. 5. Szósty rok- praca.
Te ośrodki przebiegały zgodnie z prawem biogenetycznym Haeckla.
Ośrodkami niebyły objęte 2 przedmioty: gimnastyka, śpiew. Proces nauczania przebiegał wg. schematu: obserwacja-kojarzenie-wyrażanie. Nauczyciel powinien zaczynać od pytań kierowanych do dzieci, następnie korygować odpowiedzi dzieci, a dalej obserwacja. Podstawą kojarzenia- asocjacji jest powiązanie wynikających z obserwacji wiadomości z doświadczeniem dziecka. Wyrażanie może mieć charakter rzeczowy (rysowanie) lub oderwany- wyrażanie poprzez wypowiedzi ustne, wypracowania. W szkołach nie było podręczników. Rolę podręczników spełniają dzienniczki obserwacji prowadzone przez ucznia oddzielne dla innych przedmiotów.
Metoda ośrodków zainteresowań- akcentuje się: *aktywną postawę, samodzielność w procesie nauczania; *istotą jest poziom rozwoju umysłu dziecka, budzenie jego samodzielnego myślenia; *celem utrwalenia materiału należało stosować ćwiczenia; *na wszystkich poziomach nauczania dzieci samodzielnie opracowują i wygłaszają i wygłaszają referaty(Freinet, technika swobodnych tekstów). Ta metoda jest trudna gdyż wymaga wyszukiwania sposobów obserwacji- musi budzić zainteresowania, można ją przeprowadzić tylko w małych grupach. Zalety: zbliża nauczanie do życia, wysuwa potrzebę zainteresowania, obserwacja jako metoda koncentrowania, pajdocentryzm-skutek:zainteresowanie systematycznego nauczania. wychowanie obywatelskie, a wychowanie nacjonalistyzne i narodowe jako egzemplifikacja pedagogiki socjologicznej. *społeczny charakter wychowania- elementy składające się na ten charakter:społeczeństwo nie może istnieć bez procesu wychowawczego; wychowanie może odbywać się jedynie w społeczeństwie, bo zawsze ono prowadzi do kształcenia osobowości wychowawczej zgodnie z oczekiwaniami społecznymi.
Stąd w pedagogice socjologicznej wyróżniamy: pedagogikę czysto socjologiczną (Durkheim)-przełom XIXiXXw.; w PL- ped. J.Bystronia; amerykańska ped.-J.Dewey. J.Bystroń- zwolennik uspołecznienia szkoły, ścisłego powiązania jej z życiem społecznym. Szkoła miała się stać instytucją wychowującą świadomie jednostki uspołecznione, które charakteryzują się poczuciem swej wartości, mają być zdolne do samodzielnej inicjatywy, wdrożone do współżycia z innymi. Dewey- praca szkoły powinna być oparta na naturalnych zainteresowaniach i przeżyciach ucznia. Dochodzenie do problemu poprzez przeżywanie, doświadczenie. Dochodzenie do wiedzy w szkole jako źródło radości dziecka. Wszelka inicjatywa, myśl jest wynikiem działań. Samodzielność- umiejętność rozwiązywania problemów. Obok pedagogiki czysto socjologicznej wyróżniamy: pedagogikę nacjonalistyczną, narodową, społeczną, idealistyczną. *wychowanie obywatelskie- kierunek wychowania akcentujący uspołecznienie wszystkich przejawów życia szkolnego np. zajęcia pozaszkolne, udział rodziny. Sama znajomość zasad funkcjonowania państwa, znajomość konstytucji nie wystarczy do wyrobienia nawyków, uczuć niezbędnych do życia w nowoczesnym państwie. Nie czyni to wychowanka obywatelem. Można to uzyskać poprzez podejmowanie przez wychowanka w szkole działalności społecznej- ta drogą kształtowania osobowości, przygotowania ich do życia w państwie. Na gruncie wychowania obywatelskiego szkołę amerykańską oddzielono od polityki. Szkoła jest oparta o działalności lokalne i jest związana z tymi działalnościami. *wychowanie obywatelskie i narodowe wg. K. Sośnickiego- dydaktyk, logik, twórca teorii wychowania państwowego opartego na pojęciu kolizji miedzy ludźmi. przyczyną kolizji jest niemożność powodzenia w działaniu w skutek oporu innych ludzi oraz niezgodności celów działania. Zakłada, że rozwój osobowości człowieka wymaga harmonijnego współżycia ludzi. Normy kierujące powstawaniem, przebiegiem i rozwiązywaniem kolizji nazywa ETOSEM(z greckiego styl życia danej społeczności, ogólna orientacja danej kultury, przyjęta hierarchia wartości). Sośnicki wyróżnia 3 typy etosu: 1.moralny-reguluje stosunkami między jednostkami. Zasady tego etosu obowiązują wszystkich ludzi. Sankcje mają charakter przymusu wewnętrznego.2. grupowy- reguluje kolizję: grupa-członek grupy_jednostka lub grupa-grupa. Dąży do sformułowania swoich zasad, posługuje się sankcjami zewnętrznymi. 3.państwowy- cechuje go: dążność do utrzymania się bez zmian w ustalonej formie, wyłączność_ na życiu obywateli, konkretność_dokładne sformułowanie zasad postępowania obywatela, przymus zewnętrzny-przepis. Zadaniem Sośnickiego etap moralny jest najważniejszy, gdyż on kontroluje inne rodzaje etosu. Stosunek etosu państw do innych: autokratyczny-etos państw usiłuje podporządkować sobie inne etosy. Liberalny-pozwala rozwijać się społeczeństwu na własny sposób. Wychowanie wg Sośnickiego- to dążenie do wytworzenia lub ustalenia pewnego sposobu zachowania wobec kolizji społecznej. Niektóre właściwości etosu mogą prowadzić do jednostronności, szkodliwych oczekiwań wychowania państwowego. Wychowanie państwowe jest tożsame z narodowym, kiedy państwo jest jednolite narodowościowo. Środki wychowania państwowego:czynny udział dzieci i młodzieży w życiu politycznym i społecznym państwa oraz w działalności społecznej w szkole; ceremoniał szkolny; dyskusje na tematy państwowe- o różnych świętach; wszystkie te środki łączą się ze sobą, a ich dobór zależy od charakteru etosu państw. *wychowanie narodowe- pedagogika narodowa- założenia: naród jako wspólnota kulturowa charakteryzująca terytorium, język, wspólną przeszłość historyczną, obyczaje; tak rozumiany naród nie ma zapewnionego istnienia raz na zawsze gdyż zagrożony jest przez inne wspólnoty. Może być zagrożony przez inne państwo w postaci aneksji, poprzez utratę języka; dla obrony swego istnienia naród powołuje państwo; państwo stara się uczynić ze swoich obywateli obrońców swego bytu, państwa, a środkiem w zapewnieniu bytu są szkoły narodowe- wychowanie w tradycji narodowej, troska o język, o obyczaje. Przedstawicielem wych. Narodowego w pl. Był Tadeusz Łopuszański. Szkoła Łopuszańskiego - założenia: odrodzenie narodowe polaków nastapi przez przekształcenia psychiki i integracji za pomocą szkoły średniej w 3 dziedzinach: 1.zasad moralnych-ich brak powoduje bezradność, bałagan w okresie przebudowy Pl.2. stosunek inteligencji pracy- przez usuniecie lenistwa, wygodnictwa. Szkoła powinna pracować nad uspołecznieniem obywateli, poprawą warunków życia, rozwojem kulturowym, powinna kształtować zamiłowanie do pracy. Wychowanie polaka patrioty, który będzie gotowy poświęcić wszystko dla dobra narodu, państwa. *wychowanie nacjonalistyczne- pedagogika nacjonalistyczna- wyrosła jako sprzeciw, w opozycji do indywidualnego, liberalnego wychowania. W miejsce indywidualnej jednostki zaczęto głosić zasady bezwzględnego podporządkowania się państwu. NIETZSCHE- koncepcja moralności państw- na tym tle formować pedagogikę nacjonalistyczną opartą na zasadach biologicznych. Zadania wychowania: kształtowanie młodzieży w duchu wyłącznego uznania praw narodu niemieckiego; kult rasy niemieckiej i wodza; z programu usunięto wszelkie pierwiastki demokratyzmu, humanizmu; wychowanie szkolne-przygotowaniem do służby wojskowej. Ideałem było wychowanie spartańskie, uczeń miał być świadomy celów nacjonalistycznego państwa. Uczeń zdyscyplinowany, posłuszny, musi działać wg wskazań partii hitlerowskiej, nazistowskiej. Pedagogika społeczna w poglądach przedstawicieli pedagogiki polskiej. Jan Władysław Dawid- u podstaw poglądów leży przekonanie, że wychowanie jest funkcją życia społecznego, a jego istotą przystosowanie jednostki do tego życia. zwracał uwagę na to, że życie społeczne i gospodarcze determinują wychowanie. Do momentu, gdy potrzeby są proste, a zmiany niewielkie wtedy wystarczają pierwotne sposoby przystosowania: przykład, pouczenie, praktyka, terminowanie. Wraz z komplikowaniem się życia jest trudniejsze, wymaga przygotowania- zadanie szkoły. Rola szkoły jest drugorzędna, wtórna, uzupełniająca. To faktyczne przygotowanie dokonuje się poza szkołą. Szkoła ma służyć życiu, ale nie może go wyprzedzać, ale też nie może stać obok życia i z dala od zamierzeń jednostki. Podniesienie rozwoju społecznego przez szerzenie oświaty, zakładanie szkół i instytucji oraz dokształcanie tego społeczeństwa nie prowadzi do doskonalenia form pracy, postępu społecznego. Dawid oceniał społeczne zachowanie szkoły przez to: *że kształtuje krytyczny stosunek do niektórych poglądów, przekonań religijnych i społecznych. *że przyczynia się do rozwoju intelektualnego poprzez ćwiczenie, co powoduje sprawniejsze funkcjonowanie człowieka. Ćwiczenie stwarza możliwość zdobycia wprawy, która może się przenosić z jednego działania na inne. *gdyż odrywa jednostkę od czysto zmysłowych dążeń. Nauczanie wychowujące- zadaniem szkoły, które polega na kształtowaniu moralnego charakteru poprzez rozwijanie uczuć, nawyków, sposobów właściwego postępowania. Nauczanie wychowujące było także u Herbarta. Celem tego nauczania było przygotowanie jednostki do warunków przyszłego życia indywidualnego i zbiorowego dla realizacji potrzeb indywidualnych i społecznych. Cel wychowawczy wg Dawida można osiągnąć poprzez: *rozbudzanie i utrwalanie tzw. wszechstronnego interesu umysłowego czyli sumy wyobrażeń i uczuć kierujących energią i pożądaniem człowieka w określonym kierunku-działanie celowe. *rozbudzanie i utrwalanie tzw. interesu sympatycznego wyrażającego się w odczuwaniu, rozumieniu i popieraniu spraw i ideałów społecznych (postawa społeczna zgodna z ideałami). Dawid akcentował wielostronny rozwój dziecka, źródła aktywności upatrywał w : umieć, chcieć, móc. Każdy może osiągnąć pewien poziom. Dawid był przeciwnikiem wychowania wyłącznie na treściach przyrodniczych. Szczególną rolę przypisywał naukom humanistycznym, gdyż wykształcenie ogólne zapobiega rozbiciu życia społecznego. Człowiek tak wykształcony docenia pewne dobra idealne, łączy bardziej ludzi więzami solidarności, lojalności. Sprzyja to integracji życia społecznego. Pracę wychowawczą opierał na 2 ideałach: zarówno na nauce o przyrodzie jak i na nauce o moralnej istocie człowieka. Obie dziedziny uznawał za konieczne warunki prawidłowego rozwoju umysłowego. Kładł nacisk na ćwiczenia zdolności i rozbudzanie zainteresowań. Był przeciwnikiem nauki przez zabawę i wychowania przez pracę. Do szkół należy wprowadzać prace ręczne w warsztacie tokarskim, ślusarskim-poprzez nie kształtuje się samodzielność dziecka, zastępowanie słuchania, wykładania przez nauczyciela na rzecz samodzielnej pracy ucznia z książką. Nauczyciel- przewodnik wychowanka. Aniela Szycówna- głównym zadaniem wychowania jest rozwijanie w dziecku samodzielności wychowania i myślenia za pomocą wspólnej pracy pod kierunkiem nauczyciela. Wspólna praca: zwalczanie nieśmiałości i dzikości, wywoływanie w dzieciach poczucia godności własnej. Nauczyciel powinien się oprzeć na jakiejś dodatniej cesze dziecka; kształtowanie charakteru w oparciu o przekonania wytworzone we współżyciu i współdziałaniu uczniów. Rola współdziałania w grupie w kształtowaniu charakteru: grupa, klasa, zbiorowość łatwo podlegająca sugestiom ze strony dorosłych jak i dzieci. Szycówna zwracała uwagę na konieczność urabiania przez nauczyciela zbiorowej duszy klasy. Zalecała, żeby nauczyciel po poznaniu przywódców grupy zjednał ich siebie i czynił ich swoimi pomocnikami. Była zwolennikiem ciągłego samokształcenia wychowawców, nauczycieli. Helena Orsza-Radlińska- przedmiotem pedag. Społecznej jest wzajemne oddziaływanie wpływów środowiska i jednostek przekształcających to środowisko (sprzężenie zwrotne). Zadania ped. społecznej: 1. Kompensacja ujemnych wpływów środowiska na psychikę dziecka, 2. Postulowała ustalenie metod skutecznego oddziaływania na środowisko.
Przywiązywała dużą uwagę do zajęć pozalekcyjnych, oświaty pozaszkolnej, pomocy kulturowej, wszelkiej działalności społecznej na rzecz dziecka. Ważną rolę przypisywała polityce społecznej. Powiązania między ped. a pomocą społeczną: ustalenie przyczyn przypadków wymagających pomocy społ. Była zwolennikiem równości społecznej. Podmiotowo traktowała człowieka, każdemu chciała służyć pomocą. Była pionierką wyzwalania aktywności społecznej i kulturalnej w szerokich warstwach społecznych przy pomocy działań oświatowo-kulturalnych (także u Łopuszańskiego). Pedagogika kultury- na przełomie XIX i XXw. wytworzyła się. Wg. słownika ped. Okonia- to kierunek pedagogiczny uznający człowieka za istotę kulturową uczestniczącą w procesie przeżywania i tworzenia przedmiotowych wartości. Do tych przedmiotowych wartości zaliczamy: sztukę, teksty, moralność, obyczaje, religię, prawo. Miedzy światem tych wartości reprezentujących różne dziedziny kultury a osobowością człowieka zachodzą wzajemne oddziaływania. Pedag. Kultury jest utożsamiana z ped. ludzkiej duchowości. Istota ped. kultury: 1. Zakładała, że każde zjawisko psychologiczne tworzy sensowną całość określoną przez zjawiska, które rzeczywistość ponadindywidualną-świat tradycji kulturalnej. 2. Stwierdzenie, że to co w życiu ma sens i wartość nie jest samowystarczalne, ale wartość nabywa dzięki udziałowi w różnych dziedzinach przedmiotowego istnienia poza jednostką. 3. Pedagogika kultury zakłada, że przedmiotowe wartości (nauka, religia) są autonomiczne (niezależne od siebie) i one rozwijają się dzięki ciągłej twórczości, ciągłemu wysiłkowi twórczemu. Między światem przedmiotowym wartości a przeżyciami podmiotowymi istnieje ciągłe, wzajemne oddziaływanie. To powoduje, że staje się bytem często ludzkim, człowiek staje się prawdziwą osobowością-uczłowiecza się. Wychowanie wg. ped. kultury- celem wychowania jest przygotowanie jednostek do czynnego i twórczego udziału w życiu kulturalnym przez ich świat wartości ponadindywidualnych, przez rozwój sił duchowych i wpojenie ideału kultury. Realizacja celów wychowania ma służyć kształcenie. Kształcenie- wg. ped. kult.- polega na przygotowaniu człowieka do udziału w świecie wartości kulturalnych i na tej podstawie na rozwijaniu sił duchowych i tworzeniu nowych wartości. *różnice między ped. kultury a ped. indywidualistyczną, socjologiczną. Ped. indyw. W stosunku do ped kultury wskazuje na zależność rozwoju duchowego człowieka od dziedzictwa kulturowego i zależne jest od wartości kulturowych przyswojonych przez człowieka, które istnieją w danej epoce. Przeciwko socjologizmowi, który podporządkowywał człowieka społeczeństwu- p.kultury sankcjonuje prawa osobowości człowieka. Dzięki niej wartości podmiotowe nabywają znaczenia. Pedag. Kultury nie jest jednolitym kierunkiem. Zróżnicowanie: różnice dotyczyły pojmowania życia duchowego oraz dróg i środowisk, które wiodą do urzeczywistniania tego życia duchowego w psychice wychowanka. Wyróżniamy 2 kierunki: aksjologiczny- Kerschensteiner, Hessen, Nawroczyński, Znaniecki. Założenia: istnieje wzajemna zależność między życiem duchowym a rzeczywistością kulturalną; zadaniem wychowania jest przygotowanie wychowanka do czynnego i twórczego udziału w pracy kulturalnej za pomocą wartości przedmiotowych. Zadaniem wychowania jest kształtowanie w wychowanku harmonijnej osobowości np. przez obcowanie z kulturą. Aktualistyczny- założenia: uznawał ponadczasowy rozwój i wieczne kształtowanie się ducha; dążył do zniesienia w wychowaniu wszelkich przeszkód i granic czasowych i przestrzennych. Teoria pedagogiczna Bogdana Nawroczyńskiego jako egzemplifikacja dorobku polskiej pedagogiki kultury. Synteza teorii: Nawroczyński unika założeń metafizycznych: nauka o bycie czyli byt traktowany jako niepoznawalny metodami doświadczalnymi; metoda przeciwstawna dialektyce; ścisłość terminologiczna- unikał metafizyki, rozpatrywania zjawisk transcendentnych i immamentnych (związanych z rzeczywistością). Korzystał z materiału dostarczanego przez psychologię i socjologię. Życie duchowe człowieka kształtuje się w wyniku układów (struktur) koncentrujących się wokół 3 warstw: wykształcenie, charakter, osobowość. cel wychowania: kształtowanie osobowości wychowanka. Osobowość jest wg. Nawroczyńskiego najpełniejszą strukturą idealną. Uważa on, że skłonności i popędy to cenny materiał, który należy rozwijać i uszlachetniać. Wychowanie ma prowadzić do osobowości, która jest idealną strukturą. Charakter podobnie jak osobowość skierowany jest na cele wartościowe lecz w przeciwieństwie do osobowości popędy i odruchy są ujarzmiane. Istotą nauczania i wychowania jest organizowanie wszystkich pierwiastków duszy ludzkiej wokół ideałów jako podstawa osobowości. Skupianie wszystkiego co wartościowe. Czynniki kształtujące osobowość: wewnętrzne- zdolności i zainteresowania wychowanka. Zewnętrzne-wytwory tworzące przedmiotową kultrę społeczeństwa: sztuka, religia, filozofia. Kształcenie- połączenie, zespolenie indywidualności wychowanka z przyswojoną przez niego kulturą. Kultura jest elementem wykształcenia. Dobre wykształcenie jest dobrem i motywem działań oraz źródłem twórczości. Wykształcenie jest dobrem kulturalnym dlatego, że tworzy strukturę duchową w której łączą się w harmonijną całość struktury poszczególnych dóbr kultury. Kultura- wg. Nawroczyńskiego ma charakter dynamiczny (rozwojowy), gdyż jednostka poznając kulturę przekształca ją, rozwija, zmienia, wykorzystuje, pogłębia. W kulturze istotną rolę spełnia twórczość jednostki, jednostka tworzy dzieła, narzędzia. Kształcenie- uczy jak rozumieć dzieła wytworzone przez człowieka, wyzwala nowe procesy twórcze. Ma przygotować przyszłych twórców kultury narodowej. W teorii Nawroczyńskiego bardzo mocno akcentowany jest związek kultury i kształcenia. Z tego stwierdzenia wysuwamy wnioski: 1. Wychowanie i nauczanie są procesami społecznymi, które mają kształtować członków społeczeństwa kulturalnego. 2. Nauczanie i wychowanie kształtuje samodzielne i twórcze osobowości. Wg, Nawroczyńskiego poza społeczeństwem i kulturą nie ma wychowania, tylko w kontekście z kulturą, ale bez osobowości nie jest możliwy ani rozwój społeczeństwa ani rozwój kultury.
Ostatecznym celem wychowania jest rozwój społeczeństw kulturalnych przez stworzenie warunków dla kształcenia osobowości ich członków. Te warunki to: dopasowanie treści do indywidualnych możliwości dziecka, zachowanie i przestrzeganie poglądowości w nauczaniu.
Życie duchowe- zarys filozofii kultury. Znaczenia wyrazu duchu: 1. Prymitywne myślenie, 2. Metafizyczne ujęcia ducha- mistyczny kontakt z duchem, bogiem. Duch nie działa na nasze zmysły. 3. Sfera życia wewnętrznego, osobowości (do wykorzystania w nauce). 4.duch jako synonim wyrazu kultury. Używał go Hegel. Trzy sfery: subiektywny (przeżycia), obiektywny (obyczaj, prawo, moralność), absolutny (religia). Wg, Hegla z metodyki dialektyki pozostała ogólna teoria koncepcji kultury. Sfera ducha- duch subiektywny, obiektywny, absolutny. Ujęcie tradycyjne- życie psychiczne człowieka, prawo, moralność, obyczaj, religia, sztuka, filozofia. Ujęcie współczesne-sfera kultury, całe życie społeczne czł., wytwór kultury, duch zobiektywizowany w tych dziełach sztuki, filozofii.. pozostał termin duch w znaczeniu podobnym do wyrazu kultura. *RURZNICE MIĘDZY POJECIEM DUCH A KULTURA. Kultura- w ujęciu tradycyjnym: kultura agrii, wytwarzanie, uprawianie przez człowieka. W ujęciu obiektywnym: wytwory, czynności, procesy. W ujęciu subiektywnym: czynności, wytwory, które pozostają, wiążą się z celami ludzkimi. Duch: wartość, która odnosi się do pierwszej części naszej osobowości czyli przeżyć wewnętrznych: wola rozumna, uniesienie, porywy ludzkie. Procesy twórcze- czynnościowy charakter kultury, wena twórcza, natchnienie. To co realizuje cele.
Duch jest pojęciem węższym od zakresu pojęcia kultury. Duch to twórcza kultura postrzegana od strony celów ludzkich. Te dwie sfery (duch i kultura) pozostają w ścisłej symbiozie. Hessen- anomia, autonomia, heteronomia. Najważniejszym podmiotem w procesie wychowania jest wychowanek.PED. RELIGII- zwolennicy wychowania religijnego, uważają że:życie duchowe i samostanowienie o sobie jest niemożliwe bez religii, Boga. Religia to warunek życia duchowego; tylko chrześcijaństwo wprowadza ład wewnętrzny w życie duchowe człowieka; prawdziwe jest tylko wychowanie chrześcijańskie; celem wychowania religijnego jest kształtowanie moralnego charakteru, doprowadzenie człowieka do zbawienia jako celu ostatecznego; jedynie wychowanie religijne prowadzi do uczłowieczenia kultury, humanizacji (uwolnić kulturę od nadmiaru pragmatyzmu, techniki). *I podejście pedagogiki religii: pedag. Religii jako kierunek badań w ramach teologii i zarazem jej nauka pomocnicza będąca uzupełnieniem katechetyki i częścią teologii praktycznej wytwarzającą wiedzę stosowaną, a więc projektującą określone działania służące osiąganiu założonych celów. Jej podstawowym zadaniem jest włączanie do refleksji katechetycznej dorobku pedagogiki, a zwłaszcza koncepcji uczenia się i nauczania, alternatywnych metod nauczania. przedmiotem p. religii jest konkretna pedagogia religijna, a więc doktryna wychowawcza i jej wdrażanie w kościele bądź wspólnocie religijnej. *II podejście: p. religii jako kierunek badań i dyscyplina naukowa o charakterze teologicznym i pedagogicznym wytwarzająca podstawową wiedzę humanistyczną i społeczną oraz dodatkowo wiedzę stosowaną. Przedmiotem p. religii staje się ogół procesów edukacji i socjalizacji religijnej w kościele, rodzinie i społeczeństwie. Kościół jest nie tylko wspólnotą sakramentalną lecz również społecznością ludzi uczących się i dążących do dojrzałości i odpowiedzialnego działania w świecie. P. rel. Staje się nauką humanistyczną, której przedmiotem badawczym są określone ekspresję ludzkiej duchowości, oraz nauką społeczną podejmującą zagadnienie społ.- pol. Uwarunkowań edukacji. *III podejście p.rel. jako forma dydaktyki szczegółowej w zakresie edukacji religijnej zorientowanej na opis, analizę i rozumienie uwarunkowań oraz formułowanie konkretnych wskazań dotyczących realizacji przyjętego programu. Jej punktem odniesienia zamiast teologii staje się religioznawstwo. *zadaniem ped. rel. Jest doprowadzenie do pełni człowieczeństwa oraz przygotowanie do podejmowania ról społecznych. HERMENEUTYKA wg, słownika ped. Okonia, metoda badania, objaśniania i wewnętrznych interpretacji dokumentów pisanych, pism i dzieł sztuki. Jej celem jest ustalanie poprawnego ich rozumienia. Wg, Sośnickiego to sztuka wykładni, interpretacji dowolnego tekstu, prowadząca do jego rozumienia. Tekst w hermeneutyce był pojmowany jako komunikat językowy. Zadania hermaneutyki: ustalanie pierwotnego znaczenia tekstu w powiązaniu z jego historycznymi uwarunkowaniami; wyrażenie tego znaczenia współcześnie. W hermeneutyce podstawowym zadaniem edukacji religijnej powinna być interpretacja egzystencji dokonywana za pośrednictwem form kulturowych, głównie tekstów. J.MARITAIN wyodrębnił dwojakie poznanie człowieka: 1. Antologiczne- osobowy podmiot, właściwości, fundamentalnych wartości, powołanie życiowe. 2. Empiriologiczne- wymaga znajomości konkretnego człowieka- wychowanka, a także jego środowiska rodzinnego, społecznego, wyznaniowego. Maritain związany jest z personalizmem filozofii, która omawia naturę człowieka, jego bytową strukturę, kulturę duchową, sens życia. *3 pojęcia wychowania: 1. W sensie najszerszym- wychowanie to kształtowanie człowieka ku jego osobowej pełni. 2. W sensie węższym- wych. to psychiczne formowanie dzieci i młodzieży przez dorosłych. 3. W sensie najbardziej wąskim- edukacją jest system szkolnictwa począwszy od stopni najniższych aż do najwyższych..
Dobrym wychowawcą może być jedynie dobry człowiek, którego celem jest rozbudzenie i rozwój człowieczeństwa u wychowanków. *metody pedag.: 1.tradycyjna- sięga do Platona, akcentowała dominującą rolę nauczyciela i potrzebę bezwzględnego posłuszeństwa. 2.liberalna-przestrzega przed łamaniem wolności wychowanka i nadmiarem zakazów. Maritainowska filozofia wychowania łączy wychowanie z samowychowaniem. KONCEPCJA DESCHOLARYZACJI SPOŁECZEŃSTWA (bez szkoły). Autorem tej koncepcji jest ILLICH- napisał książkę „społeczeństwo bez szkoły”, która zawiera 2 aspekty: krytykę szkoły i nową koncepcję kształcenia. Geneza tych pomysłów tkwi w niezadowoleniu społecznym, w realizacji funkcji nie spełnianych przez tą szkołę zadań. *główne elementy krytyki szkoły: 1. Poziom wykształcenia nie zależy od ilości szkół, gdyż działania szkoły są pozorne, nie zaspakajają, nie spełniają zadań stawianych przez społeczeństwo. 2. Czas pobytu w szkole zawęża horyzont ucznia. Szkoła nie edukuje, a powoduje kompleksy. Nie uczy samodzielności, nie wymaga myślenia samodzielnego, a uczy myślenia za nauczycielem. Szkoła nie jest czynnikiem ani wychowującym ani kształtującym. 3. Jeżeli uczy to nie uczy najskuteczniej, gdyż więcej uczymy się poza szkołą. Szerszą wiedzę możemy uzyskać z doświadczenia społecznego i ze środków masowego przekazu. 4. Szkoła nie wyrównuje szans edukacyjnych, a nawet je pogłębia. 5. W przypadku niepowodzeń szkolnych pomoc szkoły przypomina chorobę. Ta pomoc jest niewystarczająca. Pomoc szkoły prowadzi do wydłużenia czasu nauki. 6. Technologie- nauczanie próbuje się ratować nowoczesną technologią. Propozycje: *znieść szkołę bo przymus uczenia się jest bezsensowny. Proponuje się sieć edukacyjną- mają ją tworzyć wszystkie instytucje: teatry, muzea, biblioteki, a nawet zakłady pracy. Uczeń rodząc się otrzymywałby częstą kartę o określonej wartości. W zależności od tego kiedy i gdzie mógłby tą edukację zrealizować. *rolę nauczycieli przejmują ludzie zatrudnieni w tych instytucjach. Żeby wprowadzić to powszechne kształcenie, ci ludzie musieliby kogoś zatrudnić do pomocy np. w teatrze, muzeum. *to uczenie nie miało być skrępowane na zakres treści. *finansowanie edukacyjne na zasadzie bonów edukacyjnych. *organizowanie sieci edukacyjnych- osoby chcące się uczyć zgłaszają się do określonych instytucji- tam kierowani są do specjalistów. * obarczanie szkoły za wszystkie niepowodzenia jest nieporozumieniem. Krytyka szkoły oddala konieczne reformy w zakresie organizacji i wyposażenia szkół. Szkoła musi zmieniać się, aby uczyć odpowiedzialności.. koncepcją przeciwstawną był raport E.FOURY-„uczyć się aby być” ('70) wskazuje na strategie edukacyjne. PEDAGOGIKA HUMANISTYCZNA- Thomas Gordon- przedstawiciel pedagogiki nieautorytarnej- humanistycznej. Współczesny pedagog C. Rogers jest jego uczniem. Źródła jego edukacji tkwią w psychologii humanistycznej. Autor książki „wychowanie bez porażek”- podaje wskazówki jak nabywać umiejętność partnerskiego wychowania własnych dzieci. *idea wychowania bez zwycięzców i bez pokonanych: 1. Opiera się na stosunkach symetrycznych, partnerskich, równoważnych miedzy dorosłymi a młodzieżą. 2. Każdy z tych elementów (dziecko, młodzież, wychowawca) musi być traktowany podmiotowo z pełnym poszanowaniem praw i obowiązków. Musi mieć prawo do ryzyka, do kontroli oceny. Każdy odpowiada za własne działania. 3. O efektach kształcenia i wychowania decyduje umiejętność wsłuchania się wychowawców w werbalne i niewerbalne komunikaty podmiotów wych., z których wynika jakie są ich potrzeby. Rola wychowawcy: tak pokierować dzieckiem, żeby on nauczył się wyboru celu, określania kierunku działania. *cele wychowania wg, Gordona: kryterium formułowania celów jest sposób spostrzegania dziecka- człowieka ze wszystkimi prawami i obowiązkami. Jest podmiotem własnego istnienia, ma określone potrzeby, nie jest własnością rodziców, gdyż jest odrębną indywidualnością- ma własne życie, prawo do przydatności. Naczelny cel wychowania: wielostronny rozwój dziecka. Rozwój ten powinien wynikać z wewnętrznych potrzeb, a nie z nakazu zewnętrznego. Ma prowadzić dziecko, umożliwić mu polubienie i zaakceptowanie samego siebie. Dziecko powinno mówić o swoich uczuciach i dążeniach i powinno je jasno wyrażać. cele preferowane: * szczegółowe- autonomia, niezależność, rozwój wychowanka- możliwość realizacji własnych możliwości. *samodzielność w radzeniu sobie z problemami i konstruktywne ich rozwiązywanie. *zdolność do zaspokajania własnych potrzeb-odpowiedzialność za siebie, *zdolność do samokontroli i samooceny, *autoafirmacja i poczucie własnej wartości i godności, *autentyzm w wyrażaniu uczuć, *umiejętność współpracy z innymi, *umiejętność samo ograniczania się, *wewnętrzne zdyscyplinowanie, *produktywność w realizacji własnych celów. Konflikty- wynikają ze stosowania przez wychowawców niewłaściwych metod wychowawczych, z fałszywych przekonań o wychowankach, dzieciach, prowadzą do niszczenia relacji między wychowankami a wychowawcą. O powodzeniu wychowawcy decyduje uzewnętrznianie konfliktów. Konflikty wg, Gordona powinny być traktowane jako coś pozytywnego, jak przygotowanie dziecka do radzenia sobie w trudnych stresowych. *dobór metod rozwiązywania konfliktów: bezpośrednie oddziaływanie na dziecko bez przymusu, okazywania zaufania. *zasady wychowania wg, Gordona: posiadanie problemu, który powinien być rozwiązany przez osoby, które ten problem posiadają. Wychowawca ma problem, gdy dziecko narusza jego prawa, utrudnia realizację potrzeb i stosuje techniki konfrontacyjne; gdy ktoś narusza prawa dziecka, uniemożliwia realizację potrzeb- wtedy wychowawca używa technik komunikacyjnych; akceptacja osoby posiadającej problem- wychowawca może poprawić samopoczucie i potrzebę własnej wartości wychowania; troska wychowawcy o samego siebie- zaspakajając potrzeby wychowanków wychowawca musi umieć zaspokoić własne potrzeby. *etapy rozwiązywania konfliktów: 1. Rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu- wychowawca informuje dziecko o zachowaniu jego potrzeb z powodu sytuacji konfliktowej. Wychowawca powinien uzyskać informację zwrotną od wychowanka. 2. Poszukiwanie rozwiązań konfliktu, 3. Analiza projektu, narastanie krytycznej oceny proponowanych rozwiązań, 4.wdrożenie przyjętego rozwiązania, 5. Kontrola czy to przyjęte rozwiązanie się sprawdziło. *humanistyczne podejście do wychowanków- paradygmatem podejścia humanistycznego: 1.wychowanek jest jednostką autonomiczną i przysługuje mu prawo do podmiotowości (niezależność, odpowiedzialność, samodzielne kształtowanie własnego losu). 2. Wychowawca ma obowiązek liczenia się z godnością wychowanka. 3. Wychowawca musi liczyć się z potrzebami wychowanka, okazywać mu szacunek. W podejściu do wychowanka należy uznać ich możliwości wyboru działania, unikania przymusu czy też powoływania się na własny autorytet. 4. Wychowanek jest partnerem wychowawcy, a wychowawca jest animatorem jego wychowania. Postawa demokratyczna wychowawcy przejawia się życzliwością, zaufaniem, przyjaznym i serdecznym stosunkiem do wychowanka; okazanie pomocy, wsparcia. Wychowawca jest facylitatorem- wspomaga wychowanków. Umiejętności psychospołeczne wychowawcy- autentyzm, akceptacja, empatia.