PRAWO FINANSOWE
Program przedmiotu:
finanse - pojęcie, źródła
finanse publiczne, finanse samorządów terytorialnych, podatki i opłaty publiczne
system ubezpieczeń społecznych, system bankowy, system ubezpieczeń
rynek finansowy, prawo obrotu papierami wartościowymi, finanse przedsiębiorstwa
rozliczenia pieniężne, finanse międzynarodowe
Prawo finansowe - ogół norm prawnych regulujących posługiwanie się pieniądzem, jego gromadzeniem i wydatkami związanymi z realizacją zadań państwa i innych podmiotów działających w gospodarce.
Rodzaje prawa finansowego:
podatkowe, dewizowe, finansów lokalnych, ubezpieczeń, celne, finansowe przedsiębiorstw, karne skarbowe, bankowe, bilansowe
Źródła prawa finansowego - akty normatywne
- ustawy, uchwalane przez Sejm i Senat, zatwierdzane przez Prezydenta,
publikowane w Dz.U.
- uchwały stanowione przez Sejm, Senat, Radę Ministrów, organy stanowiące samorządu
terytorialnego, publikowane odpowiednio w Monitorze Polskim lub w dziennikach
urzędowych województw
- rozporządzenia stanowione przez Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów lub poszczególnych
ministrów, publikowane w Dz.U.
- zarządzenia, wydawane przez Prezydenta, poszczególnych ministrów, kierowników
urzędów centralnych, wojewodów, Prezesa NBP, publikowane w Monitorze Polskim,
dziennikach urzędowych poszczególnych ministerstw i urzędów centralnych, dzienników
urzędowych województw.
Pieniądz - wszystko, co jest powszechnie akceptowane, jako środek regulowania zobowiązań
Funkcje pieniądza: miernik wartości, środek: wymiany (dynamiczny), płatniczy (dynamiczny) i tezauryzacji, czyli przechowania wartości (statystyczny).
Zjawiska finansowe - stanowią tylko część zjawisk pieniężnych, gdyż obejmują zjawiska związane z cyrkulacją pieniądza, np. zapłata za towary i usługi, wynagrodzenie za pracę, kredytowanie. Stąd też zjawiska finansowe obejmują zjawiska pieniężne, w których pieniądz występuje w ujęciu dynamicznym, a nie w ujęciu statystycznym.
Finanse - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z ruchem pieniądza, tj. z procesami gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych. W sferze zainteresowania finansów i finansistów jest ruch pieniądza, tzn. procesy jego: tworzenia, krążenia (cyrkulacji), osiadania. Tworzenie pieniądza przez system bankowy: bank centralny i banki komercyjne (kredytowanie).
Finanse - to zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne ich dotyczące
W zależności od podmiotów dysponujących zasobami pieniężnymi rozróżniamy: finanse publiczne i prywatne.
Finanse publiczne - są zorientowane na realizację interesu publicznego (interesu ogółu).
Finanse prywatne - służą gromadzeniu dochodów i realizacji zysków indywidualnych.
Skala (wielkość) finansów publicznych jest nieporównywalna z finansami prywatnymi.
Władza publiczna dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi w zakresie wydatków. Podmioty prywatne znajdują się w sytuacji odwrotnej.
Finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, którego gestorem jest państwo w sposób mniej lub bardziej całkowity, natomiast prywatni posiadacze pieniądza nie mają na niego znaczącego wpływu.
Funkcje finansów: alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna
Alokacja - rozdysponowanie czynników produkcji w różnych rodzajach działalności. W gospodarce rynkowej alokacja dokonuje się za pośrednictwem finansów (wydatki budżetu państwa).
Redystrybucja - przemieszczanie dochodów od jednych podmiotów do drugich za pośrednictwem państwa (podmiotów sektora finansów publicznych) - (wpływy do budżetu państwa).
Funkcja stabilizacyjna - polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki fiskalnej i pieniężnej na globalny popyt w gospodarce w kierunku zapewnienia: możliwie pełnego wykorzystania ekonomicznego potencjału gospodarki, stabilizacji siły nabywczej pieniądza, równowagi bilansu pieniężnego.
Podstawowy akt prawny regulujący funkcjonowanie finansów publicznych:
ustawa z dnia 26.11.1998 o finansach publicznych
Zgodnie z art.6: finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:
- pobieranie i gromadzenie dochodów
- wydatkowanie środków publicznych
- finansowanie deficytu
- zaciąganie zobowiązań angażujących środków publicznych
- zarządzanie środkami publicznymi
- zarządzanie długami publicznymi
Do środków publicznych zaliczane są:
1/ dochody publiczne:
podatki, inne świadczenia, których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw, opłaty dochody z tytułu najmu i dzierżawy majątku publicznego, dywidendy z wniesionego kapitału, dochody ze sprzedaży rzeczy i praw, spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej, inne dochody pobierane przez organy finansowe z dochodów publicznych
2/ środki pochodzące ze środków zagranicznych, niepodlegające zwrotowi
3/ przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące z ich działalności i innych źródeł
4/ przychody budżetu państwa i budżetów samorządów terytorialnych zyskiwane ze sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych, z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego, ze spłat pożyczek udzielanych ze środków publicznych oraz z otrzymywanych pożyczek i kredytów.
Środki publiczne mogą być wykorzystywane na:
1/ wydatki publiczne - utrzymywanie sektora finansów publicznych i wykonywanie zadań państwa i samorządów terytorialnych na rzecz społeczeństwa, realizowanych nieodpłatnie
2/ rozchody budżetu państwa i budżetu jednostek samorządu terytorialnego (spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe, udzielone pożyczki).
Do sektora finansów publicznych zalicza się:
- organy władzy publicznej
- podległe im jednostki organizacyjne
państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne nie objęte krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność jest finansowana ze środków publicznych w całości lub w części z wyjątkiem: przedsiębiorstw państwowych, banków państwowych, spółek prawa handlowego.
Sektor finansów publicznych dzielimy na:
- sektor rządowy
- sektor samorządowy
Organy władzy |
Organy stanowiące |
Organy wykonawcze |
centralnej |
Sejm, Senat |
Prezydent RP, Rząd, Premier, wojewodowie |
wojewódzkiej |
Sejmik województwa |
zarząd województwa, Marszałek województwa |
powiatowej |
rada powiatowa |
zarząd powiatu, starosta
|
gminnej |
rada gminy |
wójt, burmistrz, prezydent
|
www. mofnet.gov.pl
Organy władzy: 1/centralnej, 2/wojewódzkiej, 3/powiatowej, 4/gminnej
Organy stanowiące: 1/Sejm, Senat, 2/ sejmik woj., 3/rada powiat., 4/ rada gminy
Organy wykonawcze: 1/Prezydent RP, Rząd, Premier, wojewoda, 2/ zarząd województwa, Marszałek woj., 3/ zarząd powiatu, starosta, 4/ wójt, burmistrz, prezydent
Budżet państwa - to plan finansowy, obejmujący wszystkie dochody i wydatki państwa w danym roku kalendarzowym.
Dług publiczny - zobowiązania sektora publicznego względem podmiotów gospodarczych i osób prywatnych oraz zagranicy.
Deficyt budżetu państwa - to nadwyżka wydatków budżetu państwa nad jego
dochodami Ⴎ„nad kreską”. Utrzymywanie się deficytu budżetu państwa powoduje
narastanie Ⴎ długu publicznego.
ustawa z 05.01.1991 - prawo budżetowe, art. 2,3 (rozdz. 1), art. 31,32,33 (rozdz.4)
Finanse samorządu terytorialnego
Samorząd terytorialny w modelu trójszczeblowym, który w Polsce funkcjonuje jest obligatoryjnym związkiem mieszkańców gmin, powiatów i województw samorządowych utworzonym dla realizowania zadań o charakterze lokalnym przez gminy i powiat oraz o charakterze regionalnym przez województwa samorządowe w celu zapewnienia rozwoju danego terenu, zaspokojenia potrzeb zbiorowych z zakresu użyteczności publicznej ludności owego terenu.
Gmina - szczeblem podstawowym
Powiat - szczeblem pośrednim
Województwo - szczeblem najwyższym
Podział taki został dokonany z uwagi na zakres zadań jednostek samorządu terytorialnego,
a nie ze względu na zakres podległości.
Gmina, powiat, województwo jako jednostka samorządu terytorialnego stanowią szczególnego rodzaju system społeczno-gospodarczy (tzw. terytorialną korporację samorządową, tj. korporację prawa publicznego), na który składają się następujące elementy: obszar, który gmina, powiat, województwo zajmuje, mieszkańcy tworzący wspólnotę samorządową, władza, tj. wybieralne demokratycznie organy gminy, powiatu, województwa, jednostki organizacyjne gminy, powiatu, województwa, jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, środki specjalne, zakłady budżetowe, fundusze celowe.
Jednostki budżetowe
to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa lub na rachunek dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
- państwowe - mogą być tworzone, łączone i likwidowane przez: ministrów, kierowników
urzędów centralnych;
- wojewódzkie, powiatowe: sejmik województwa, rada powiatu
- J.B.: szkoły, muzea świadczą usługi o charakterze nieodpłatnym lub częściowo odpłatnym
Gospodarstwa pomocnicze
to wyodrębniona organizacyjnie i finansowo część działalności podstawowej jednostki budżetowej lub jej działalność uboczna. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa swoje koszty z uzyskiwanych przychodów, może jednak także otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe.
np. gospodarstwo rolne, warsztat przy szkole
Środki specjalne
to zgodnie z ustawą o finansach publicznych środki finansowe gromadzone przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych.
Podstawą ich wyodrębnienia są:
- Ustawy oraz uchwały organów stanowiących j.s.t,
- Otrzymane przez j. budżetową w formie pieniężnej spadki, zapisy, darowizny,
- Odszkodowania za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź w użytkowanie.
Zakłady budżetowe - to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują zadania i pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych. Mogą również otrzymywać dotacje przedmiotowe, podmiotowe lub celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, a nowo tworzone zakłady - dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.
Fundusze celowe -
nazywane także pozabudżetowymi lub parabudżetowymi, tworzone są ustawowo i służą gromadzeniu środków wyodrębnionych z budżetu, które mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze te zostały utworzone. Fundusze celowe mogą działać jako osoby prawne lub jako wyodrębnione rachunki bankowe, którymi dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,
- Fundusz Emerytalno-Rentowy Rolników,
- Fundusz Alimentacyjny,
- Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia,
- Państwowy Fundusz Kombatantów,
- Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Budżetowanie brutto - System powiązań polegający na objęciu budżetem pełnej wysokości dochodów i wydatków podmiotu sektora publicznego nazywany jest metodą budżetowania brutto (budżetowania bezpośredniego).
Budżetowanie netto -
- Powiązanie podmiotów sektora publicznego z budżetem nie jest jednolite.
- Gospodarka innych jednostek niż j.b. opiera się na budżetowaniu netto, czyli wynikowo.
Realizują one swoje zadania na zasadzie pełnej lub częściowej odpłatności.
- Nadwyżka uzyskanych przychodów nad wydatkami rozliczana jest z budżetem, natomiast
w przypadku odwrotnym (deficyt) jednostka może otrzymać dotację.
Dotacja
bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub określonego podmiotu.
Dotacje celowe
to środki budżetowe na finansowanie lub dofinansowanie zadań administracji rządowej oraz zadań zleconych j.s.t., a także zadań własnych j.s.t., zadań zleconych do realizacji jednostkom nie zaliczanym do sektora publicznego oraz fundacjom i stowarzyszeniom, jak również kosztów realizacji inwestycji zakładów budżetowych (państwowych), inwestycji j.s.t., inwestycji związanych z badaniami naukowymi i pracami badawczo-rozwojowymi.
Dotacje podmiotowe to środki budżetowe przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej, ustawowo wskazanego podmiotu.
Dotacje przedmiotowe związane są z wydatkowaniem środków budżetowych na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów i usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych.
Subwencje - to szczególny rodzaj dotacji związany z bezzwrotną pomocą finansową państwa udzielaną poszczególnym podmiotom (instytucjom, organizacjom gospodarczym lub społecznym, osobom fizycznym).
Funkcje Samorządu Terytorialnego - upodmiotowienie społeczności lokalnej i regionalnej,
- organizowanie rozwoju społecznego,
- formułowanie i realizowanie polityki gospodarczej na terenie danej gminy, powiatu,
województwa samorządowego,
- uczestnictwo w przedsięwzięciach gospodarczych.
Budżet Samorządu Terytorialnego - Budżet gminy, budżet powiatu, budżet województwa jest podstawą prowadzenia samodzielnej gospodarki finansowej gminy, powiatu, województwa.
- Uchwalany jest odpowiednio przez radę gminy, powiatu i sejmik województwa, jako część uchwały budżetowej na rok budżetowy (rok kalendarzowy).
Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem:
- dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki,
- przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, środków specjalnych oraz funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego.
Dochody własne jednostek samorządu terytorialnego :
1/ Dochody podatkowe
2/ Dochody niepodatkowe
Dochody podatkowe
- podatki lokalne stanowiące dochód gminy, których elementy konstrukcyjne mogą być kształtowane przez władze gminy, tj. podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych i podatek od posiadania psów,
- podatki w całości pobierane przez gminę, ale rada gminy nie kształtuje ich stawek oraz nie ma prawa wprowadzania generalnych zwolnień, czy przyznawania ulg: podatek rolny, podatek leśny, podatek od spadków i darowizn, podatki dochodowe opłacane na zasadzie uproszczonej, tj. w formie karty podatkowej,
- dochody z samoopodatkowania się mieszkańców gminy w drodze referendum,
- dochody z udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, tj. w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku dochodowym od osób prawnych.
- dochody z samoopodatkowania się mieszkańców gminy w drodze referendum,
- dochody z udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, tj. w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku dochodowym od osób prawnych.
Dochody niepodatkowe
- opłata skarbowa, opłata eksploatacyjna,
- opłaty lokalne: opłata targowa, opłata miejscowa, opłata administracyjna,
- opłaty z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste na rzecz osób fizycznych lub osób prawnych, albo w zarząd na rzecz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej,
- opłaty adiacenckie pobierane od właścicieli gruntów zobowiązanych do wnoszenia udziału w kosztach budowy urządzeń komunalnych, energetycznych i gazowych odpowiednio do wzrostu wartości nieruchomości w wyniku wybudowania na nich tych urządzeń; opłata adiacencka dotyczy także osób, które otrzymały wydzielone działki budowlane w wyniku odpowiedniego postępowania prowadzonego przez gminę związanego ze scalaniem i podziałem nieruchomości,
- opłaty za niezabudowanie lub niezagospodarowanie gruntów w określonym czasie,
- opłaty za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej z zakresu: ochrony środowiska, dróg, mostów, placów i organizacji ruchu, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji i oczyszczania ścieków, utrzymania czystości oraz urządzeń sanitarnych i utylizacji odpadów, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, komunalnego budownictwa mieszkaniowego, oświaty, kultury, kultury fizycznej, zieleni komunalnej, porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej,
- wpływy z najmu i dzierżawy lokalu, budynku, gruntu lub innych rzeczy bądź praw będących własnością gminy, powiatu, województwa,
- wpływy ze sprzedaży nieruchomości stanowiących własność gminy, powiatu, województwa,
- dywidendy od przedsiębiorstw komunalnych i wpłaty z zysku,
dochody związane z przepisami o prywatyzacji przedsiębiorstw komunalnych,
- dochody z dywidend z tytułu posiadanych akcji w spółkach akcyjnych oraz zyski z tytułu posiadanych udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, a także część nadwyżek finansowych wpłacanych przez zakłady budżetowe,
- dochody z tytułu sprzedaży akcji i udziałów w spółkach prawa handlowego,
- zapisy, darowizny, spadki,
- kary i grzywny,
- odsetki od środków na rachunkach bankowych,
- odsetki od pożyczek udzielonych przez gminy, powiaty, województwa.
Daniny publiczne
- podatki,
- opłaty
- dopłaty
- cła
- inne niż wyżej wymienione
Podatek
zgodnie z art. 6 Ustawy Ordynacja podatkowa:
publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz
Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.
Cechy podatku
- przymusowy charakter,
- bezzwrotność,
- nieodpłatność,
- jednostronność ustalania
- ogólny charakter,
- pieniężna forma przewłaszczenie.
Opłata - jest daniną publiczną zawierającą wszystkie cechy podatku z wyjątkiem jednej -
w przeciwieństwie do nieodpłatnego podatku jest daniną odpłatną.
Dopłata - to forma finansowej partycypacji użytkowników inwestycji publicznych w
kosztach realizacji tych inwestycji.
Cło opłata lub podatek nakładany na towary będące przedmiotem eksportu lub importu.
Fundusz celowy - według postanowień art. 22 ustawy o finansach publicznych „Funduszem
celowym jest fundusz ustawowo powołany przed wejściem w życie ustawy, którego przychody przeznaczone są na realizowanie wyodrębnionych zadań”.
Systemem podatkowym określa się najczęściej całokształt podatków istniejących obok siebie jednocześnie w danym kraju, tworzącym całość organizacyjną zarówno pod względem prawnym, jak i ekonomicznym.
Prawne podstawy nakładania obowiązków podatkowych stanowi obowiązująca od dnia 17 października 1997r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. Nr 78 poz. 483).
W art. 217 ustrojodawca postanowił, że:
Nakładanie:
- Podatków,
- Innych danin publicznych,
Określanie:
- Podmiotów opodatkowania,
- Przedmiotów opodatkowania,
- Stawek podatkowych,
- Kategorii podmiotów zwolnionych od podatków,
- Zasad przyznawania ulg i umorzeń podatkowych może następować wyłącznie w drodze
ustawy.
Funkcje podatków:
fiskalna - inaczej dochodowa, polega na dostarczeniu państwu dochodów. Podatki są zasadniczym źródłem dochodów budżetowych i łącznie z opłatami stanowią około 90% dochodów ogółem.
regulacyjna - związana jest z funkcją fiskalną. Polega na przesuwaniu środków pieniężnych w odpowiednich proporcjach pomiędzy przedsiębiorstwami i ludnością.
stymulacyjna - związana jest z funkcją fiskalną i regulacyjną, polega na wykorzystaniu podatku w celu stymulowania działalności gospodarczej.
informacyjno-kontrolna - - Pobór podatków dostarcza informacji o zachodzących zjawiskach społecznych i gospodarczych
Elementy struktury podatku
- Podmiot podatku,
- Przedmiot podatku,
- Podstawa opodatkowania,
- Stawki i skale podatkowe.
Podmiot podatku - podmiotem podatku jest zarówno ten, kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz, jak i ten, kto jest zobowiązany do jego zapłacenia.
Wyróżniamy podmiot podatku:
czynny :
- podmiot, który pobiera na swoją rzecz podatek lub dla którego podatek jest pobierany nosi nazwę podmiotu czynnego.
- w RP podmiotem czynnym jest państwo i samorząd terytorialny.
- podmiotem takim mogą być także organizacje międzynarodowe.
bierny
- podmiotem biernym jest podmiot zobowiązany do uiszczenia podatku.
- w prawie podatkowym do jego określenia używa się nazwy podatnik.
- podmiot może być podatnikiem:
a/ formalnym,
b/ rzeczywistym
Bierny podmiot podatku
- podatnik formalny - ten, kto jest formalnie zobowiązany do zapłacenia podatku.
- jeżeli podatnik ponosi ekonomiczny ciężar podatku, jest równocześnie podatnikiem
rzeczywistym.
- rozszczepienie osoby podatnika formalnego i rzeczywistego
- podatek pośredni
Podmiot podatku - pośrednicy
- z podmiotem podatkowym wiąże się też pojęcie płatnika i inkasenta.
- płatnik to pośrednik między podmiotem czynnym a podatnikiem.
- pozycja i obowiązki płatnika są obecnie uregulowane w Ordynacji podatkowej:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa
Obowiązki płatnika (art. 8)
- obliczenie podatku,
- pobranie podatku od podatnika,
wpłacenie podatku organowi podatkowemu we właściwym terminie
Podmiot podatku - pośrednicy
- inkasent jest pośrednikiem między podatnikiem a podmiotem czynnym.
- nie oblicza on podatku, ale jedynie pobiera i wpłaca go organowi podatkowemu we
właściwym terminie (art. 9)
- występuje przy podatku: rolnym, leśnym i innych podatkach lokalnych.
Przedmiot podatku
- przedmiot podatku czyli przedmiot opodatkowania, jest to rzecz lub zjawisko, które podlega
opodatkowaniu.
- najczęściej jest nim jakieś zjawisko czy zdarzenie, które powoduje skutki prawne określone
przez ustawę, lub dokonywanie czynności cywilnoprawnych, które rodzą takie skutki.
Podstawa opodatkowania
- podstawa opodatkowania, zwana także podstawą wymiaru podatku, jest konkretyzacją
przedmiotu opodatkowania.
- konkretyzacja może przybierać postać:
a/ ilościową (np. powierzchnia nieruchomości w m2, powierzchnia użytków rolnych
w hektarach przeliczeniowych, wielkość stada hodowlanego w sztukach...)
b/ wartościową (np. wyrażona w złotych wysokość dochodu uzyskanego w ciągu roku
podatkowego, wartość rynkowa kupowanego samochodu...)
Podstawa opodatkowania mająca postać wartościową wyrażana jest w wartości:
- rzeczywistej albo
- tzw. szacunkowej.
Ustalenie podstawy opodatkowania w postaci wartości rzeczywistej dotyczy sytuacji,
w których możliwe jest względnie dokładne określenie wartości uzyskanego dochodu, np. na podstawie prowadzonych ksiąg podatkowych lub rachunkowych. W wielu przypadkach jest to niemożliwe.
Określenie podstawy wymiaru podatku w drodze szacunku dokonuje się, gdy np. podatnik niewłaściwie, a tym bardziej nierzetelnie, prowadzi księgi podatkowe czy rachunkowe, które nie mogą być uwzględnione przy obliczaniu podatku.
Stawka podatku
podatek
stawka podatku = ____________________
podstawa opodatkowania
Stawka podatku
- kwotowa,
- procentowa,
- ułamkowa,
- wielokrotnościowa.
Stawka podatku może być wyrażona w ustalonej kwocie - określamy ją wówczas jako kwotową. Jest ona stosowana wówczas, gdy podstawa podatku przybiera postać ilościową,
np. w podatku od nieruchomości stawka jest ustala w określonej kwocie od metra kwadratowego powierzchni.
Stosunek wymierzonego podatku do podstawy opodatkowania może też być wyrażony w procentach, w postaci ułamka dziesiętnego. Taka stawka nosi nazwę stawki procentowej.
Ze stawką ułamkową mamy do czynienia wówczas, gdy stosunek podatku do podstawy opodatkowania jest wyrażony w ułamku zwykłym.W okresie powojennym była ona stosowana np. w podatku dochodowym od spółdzielczości, gdy podatek ustalono na 1/3 zysku bilansowego spółdzielni.
Stawka wielokrotnościowa podatku polega na tym, że wymierzony podatek jest wielokrotnością podstawy opodatkowania, czyli jest większy (nawet wielokrotnie) od tejże podstawy. Np. do końca marca 1994r. podatek od przyrostu wynagrodzeń, tzw. popiwek (nawet 500%).
Skala podatku
Jest to zbiór stawek obowiązujących w danym podatku.
Skale podatku można podzielić na:
- proporcjonalne,
- nieproporcjonalne.
Skala proporcjonalna
Charakteryzuje się stałą stawką podatkową. Oznacza to, iż mimo zmian podstawy opodatkowania, stawka jest zawsze niezmienna (stała), a wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do zmiany wielkości podstawy opodatkowania.
Skala nieproporcjonalna
- progresywna,
- regresywna,
- degresywna
Skala progresywna
Skala ta charakteryzuje się stawką zmienną, zależną od wielkości podstawy opodatkowania.
Im wyższa podstawa opodatkowania, tym wyższa stawka podatkowa.
Może występować w dwóch postaciach:
- globalnej, zwanej także skokową,
- szczeblowanej, zwanej także ciągłą.
Skala progresywna globalna polega na stosowaniu jednej stawki, wynikającej ze skali do całej podstawy opodatkowania.
Skala progresywna szczeblowana polega na tym, że całą podstawę opodatkowania dzieli się na poszczególne odcinki (szczeble) i do każdego z nich stosuje się inną wynikającą ze skali stawkę.
Skala regresywna
Polega na tym, że wraz ze wzrostem podstawy podatkowej maleje stawka.
Jest stosowana bardzo rzadko.
Skala degresywna
Polega na tym, iż w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania maleje stawka podatkowa.
Gdy podstawa opodatkowania zmniejszy się do pewnej ustalonej kwoty, wówczas stawka jest już stała, a opodatkowanie staje się proporcjonalne.
Terminy i warunki płatności
Składają się na strukturę podatku.
W tym zakresie istotną rolę odgrywają terminy wpłacania podatków oraz zasady i sposób zapłaty.
Termin płatności może być ustalony:
- jako z góry określony dzień,
- w nawiązaniu do jakiegoś faktu czy zdarzenia.
System podatkowy
Jest to ogół podatków pobieranych w danym państwie.
Z systemem podatkowym mamy do czynienia wówczas, gdy zespół podatków ma charakter uporządkowany i stanowi pewną liczbę podatków, które można w określony sposób sklasyfikować przy uwzględnieniu różnych kryteriów.
Na polski system podatkowy składa się jedenaście tytułów podatkowych, objętych materialnym szczególnym prawem podatkowym.
Pojęcie podatku zostało zdefiniowane w art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926).
Klasyfikacja podatków
Ze względu na rodzaj podmiotu, na rzecz którego wpływy z podatków są odprowadzane:
- państwowe,
- samorządowe
Ze względu na osobę podatnika można wyróżnić podatki pobierane od:
- osób fizycznych,
- osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej.
Z punktu widzenia tożsamości podatnika formalnego i rzeczywistego wyróżniamy podatki:
- bezpośrednie (zakładają tożsamość osoby podatnika formalnego i rzeczywistego)
- pośrednie (w których następuje zaprogramowane przez państwo, planowe rozczepienie osoby podatnika formalnego i rzeczywistego).
Podatki bezpośrednie
- Podatek dochodowy od osób fizycznych,
- Podatek dochodowy od osób prawnych,
- Podatek od spadków i darowizn,
- Podatek od czynności cywilnoprawnych,
- Podatek rolny,
- Podatek leśny,
- Podatek od nieruchomości,
- Podatek od środków transportowych,
- Podatek od posiadania psów.
Podatki pośrednie
- Podatek od towarów i usług i podatek akcyzowy,
- Podatek od gier.
Klasyfikacja podatków
Z punktu widzenia źródła poboru podatku można wyróżnić podatki sięgające do:
a/ dochodu podatnika:
- podatki konsumpcyjne,
- podatki przychodowe,
- podatki dochodowe,
- podatki przychodowo-dochodowe.
b/ majątku podatnika.
System podatkowy w Polsce
I. Podatki pobierane przez urzędy skarbowe stanowiące dochody budżetu państwa:
- podatek od towarów i usług,
- podatek akcyzowy,
- podatek od gier
II. Podatki pobierane przez urzędy skarbowe stanowiące częściowo dochody j.s.t:
- podatek dochody od osób fizycznych - opodatkowanie na zasadach ogólnych oraz
w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
(27,6 % otrzymuje gmina, 1% powiat, 1,5% województwo).
- podatek dochodowy od osób prawnych (5% otrzymuje gmina, 0,5% województwo)
III. Podatki pobierane przez urzędy skarbowe stanowiące dochody gmin:
- podatek dochodowy od osób fizycznych opłacany w formie zryczałtowanej -
karta podatkowa,
- podatek od czynności cywilnoprawnych,
- podatek od spadków i darowizn
IV. Podatki i opłaty pobierane przez urzędy gminy stanowiące dochody gmin:
- podatek rolny,
- podatek leśny,
- podatek od nieruchomości,
- podatek od środków transportowych,
- podatek od posiadania psów,
- opłaty: targowa, miejscowa i administracyjna,
- opłata skarbowa.
Podatek VAT - podstawowe akty prawne
- Ustawa z dnia 8 stycznia 1993r. o podatku od towarów i usług i podatku akcyzowym,
Dz.U. z 1993r. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.
- Rozporządzenia Ministra Finansów
Podatek VAT
Jest podatkiem państwowym, który stanowi w całości dochód Skarbu Państwa.
Ma charakter powszechny - podatnikami są wszystkie podmioty dokonujące opodatkowanych czynności.
Jest to podatek pośredni.
Z punktu widzenia podatnika rzeczywistego stanowi on podatek konsumpcyjny.
Z punktu widzenia podatnika formalnego ma charakter przychodowy.
Ma charakter cenotwórczy i podatku od wartości dodanej.
Przedmiot opodatkowania
Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega:
- sprzedaż towarów,
- odpłatne świadczenie usług,
- eksport towarów i usług.
Podatnicy formalni
- Osoby fizyczne,
- Osoby prawne,
- Jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które dokonują opodatkowanych czynności we własnym imieniu i na swoją rzecz (art. 5 ustawy o VAT)
Zwolnienia podmiotowe
Art. 14 ustawy o VAT
- podatnicy, u których wartość sprzedaży towarów, a także wartość eksportu towarów lub usług nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych, odpowiadającej kwocie 10.000 euro,
- opłacający podatek dochodowy w formie karty podatkowej, w zakresie działalności objętej tą formą opodatkowania, z uwzględnieniem art. 18 ust 3 ustawy (rolnicy ryczałtowi).
- Podmioty, które zamierzają dopiero rozpocząć działalność gospodarczą.
- Podatnicy objęci zwolnieniem podatkowym należą do kategorii podatników faktycznych, gdyż odczuwają ciężar zapłaty podatku od towarów i usług.
- Podatnik faktyczny znajduje się w gorszej pozycji prawnej niż podatnik formalny. Zwolnienie podmiotowe pozbawia bowiem podatnika możliwości obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.
- Wszystkie zwolnienia podmiotowe mają charakter dobrowolny.
Zgodnie z treścią art. 7 zwalnia się od podatku od towarów i usług m.in.:
- świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy, tj. usługi w zakresie:
~ rolnictwa,
~ edukacji,
~ ochrony zdrowia i opieki społecznej,
- eksport usług określonych powyżej, jeżeli nie został dotrzymany warunek prowadzenia ewidencji dla celów podatku VAT.
Podstawa opodatkowania
Zgodnie z art. 15 ustawy o VAT - stanowi ją obrót. Jest nim najczęściej kwota należna z tytułu sprzedaży towarów i usług pomniejszona o należny podatek.
Podstawą opodatkowania importu towarów jest wartość celna towaru powiększona o należne cło i ewentualnie o akcyzę, a przy imporcie usług kwota, którą ma zapłacić usługobiorca.
Dla towarów objętych podatkiem akcyzowym podstawa obliczenia podatku ulega zwiększeniu o wysokość tej akcyzy.
Zmniejszenie podstawy opodatkowania zachodzi przy udzielaniu rabatu, bonifikat, uznaniu reklamacji itp.
Stawka podstawowa wynosi 22%;
Stawki ulgowe:
- 7% załącznik nr 3,4,5;
- 3 % załącznik nr 1 (sprzedaż nieprzetworzonych lub nisko przetworzonych produktów rolnych);
- Stawka zerowa stosowana m.in., przy opodatkowaniu eksportu.Uprawnia podatnika formalnego do otrzymania zwrotu całego podatku, jaki był pobrany przez urząd skarbowy (załącznik nr 10).
Terminy płatności. Za okresy miesięczne do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy;
W przypadku podatników rozliczających się kwartalnie: do 25 dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Podatek akcyzowy - podstawowe akty prawne
Ustawa z dnia 8 stycznia 1993r. o podatku od towarów i usług i podatku akcyzowym, Dz.U. z 1993r. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów
Akcyza
Podatek państwowy, który w całości stanowi dochód Skarbu Państwa.
Jest podatkiem pośrednim, cenotwórczym.
Jednofazowy charakter podatku akcyzowego - import wyrobów akcyzowych lub wprowadzenie tego wyrobu do obrotu gospodarczego przez producenta.
Wyroby akcyzowe
Są to towary wymienione w załączniku nr 6.
Można je podzielić na 5 podstawowych grup:
- Towary luksusowe, np. jachty pełnomorskie, futra, samochody;
- Tzw. wyroby monopolowe: tytoniowe, spirytusowe itp.
- Paliwa, np. benzyna, paliwo gazowe, gaz w butlach,
- Opakowania z tworzyw sztucznych,
- Pozostałe wyroby akcyzowe, np. karty do gry.
Podmioty podatkowe
Są nimi wyłącznie producenci i importerzy.
Wskazuje na to charakter podatku, który jest uiszczany od wyrobów akcyzowych jeszcze przed dopuszczeniem ich do obrotu na rynku.
Przedmiot opodatkowania
- Sprzedaż oraz zamiana wyrobów akcyzowych,
- Import tych wyrobów,
- Przekazanie i darowizna wyrobów akcyzowych,
- Nadmierne ubytki lub też zawinione niedobory wyrobów przemysłu spirytusowego, wyrobów winiarskich, piwa oraz wyrobów tytoniowych, które powstały w czasie produkcji, magazynowania, przerobu i przewozu.
Podstawa opodatkowania
- Obrót tymi wyrobami - u producentów wyrobów akcyzowych,
- Wartość celna towarów zwiększona o należne cło - u importerów wyrobów akcyzowych,
- Ilość wyrobów akcyzowych - jeśli podatek obliczony jest według stawek ustalonych kwotowo dla określonych wyrobów.
Stawki akcyzy
- procentowe -Stosowane są przy opodatkowaniu wartości, która jest podstawowym sposobem wyrażenia podstawy opodatkowania wyrobów akcyzowych.
-kwotowe - Powiązane są z liczbową konkretyzacją przedmiotu podatku akcyzowego w jego podstawie opodatkowania.
Takie stawki stosowane są jedynie przy opodatkowaniu sprzedaży wyrobów akcyzowych dokonywanej w kraju przez ich producenta.
-wielokrotnościowe - Polegają na tym, iż należny podatek stanowi wielokrotność podstawy opodatkowania. Mają zastosowanie przy opodatkowaniu importowanych wyrobów spirytusowych oraz przy imporcie paliw.
Ukryte są one pod postacią procentową.
Stawki akcyzowe
- Podatek akcyzowy można też obliczać, stosując stawki specyficzne.
- Np. akcyza od papierosów obliczana jest z zastosowaniem:
~ Stawki kwotowej, która odzwierciedla kwotę podatku przypadającą na jednostkę podstawy opodatkowania (1 papieros);
~ Stawki procentowej, określanej jako 25% maksymalnej ceny detalicznej.
Skala podatku
Skala proporcjonalna bez względu na postać stawki podatkowej i podstawy opodatkowania.
Podatek przyrasta w proporcji do wzrastającej podstawy opodatkowania, gdyż stawka podatkowa jest niezmienna.
Kolejność naliczania podatków
W przypadku, gdy towar objęty jest podatkiem VAT i podatkiem akcyzowym:
W pierwszej kolejności nalicza się wartość akcyzy, następnie wartość podatku od towarów i usług.
Terminy płatności
- Do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.
- Podatnik wpłaca do urzędu skarbowego różnicę między podatkiem należnym i naliczonym.
Podatek od gier - podstawowe akty prawne
Ustawa z dnia 29 lipca 1992r. o grach losowych i zakładach wzajemnych, Dz.U. z 1992r. Nr 68, poz. 341 z późn. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów
Charakterystyka podatku
- Jest to podatek państwowy;
- Typu przychodowego;
- Pośredni.
Podmiot podatku
Osoby fizyczne, osoby prawne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które organizują i prowadzą działalność w zakresie:
- gier losowych,
- zakładów wzajemnych,
- gier na automatach.
Obowiązek podatkowy
Obowiązek podatkowy w podatku od gier powstaje z chwilą rozpoczęcia wykonywania działalności podlegającej opodatkowaniu tym podatkiem - art. 40 ust. 2 ustawy.
Gry losowe
Działalność objęta tym podatkiem jest wyłączona z opodatkowania podatkiem VAT.
Gry losowe to gry o wygrane zarówno pieniężne, jak i rzeczowe, których wynik zależy od przypadku, a zasady określa specjalny regulamin.
Zakłady wzajemne to zakłady o wygrane pieniężne polegające na odgadywaniu np. wyników sportowych. Zwane są one totalizatorami, a ich uczestnicy wpłacają stawki, od których zależy wysokość wygranej.
Mogą też polegać na odgadywaniu zaistnienia zdarzeń. Uczestnicy także wpłacają stawki, a wysokość wygranych zależy od umówionego między przyjmującym zakład a wpłacającym stawkę stosunku wpłaty do wygranej. Tego typu działalność jest określana jako „bukmacherstwo”.
Przedmiot podatku
Jest skonkretyzowany w podstawie opodatkowania zazwyczaj poprzez wartość.
Stanowi formę opodatkowania obrotu uzyskanego z działalności w zakresie gier i zakładów wzajemnych.
Przedmiot podatku
Gry losowe, do których zalicza się:
- Loterie pieniężne i fantowe,
- Gry liczbowe,
- Gra w bingo,
- Automaty losowe,
- Gry w karty
Oraz zakłady wzajemne (totalizatory).
Podstawa opodatkowania
- W loteriach i grze telebingo - suma wpływów uzyskanych ze sprzedaży losów lub innych dowodów udziału w grze,
- W grach liczbowych - suma wpłaconych stawek,
- W wideoloteriach - kwota stanowiąca różnicę między kwotą wpłaconą lub zakredytowaną w pamięci terminala, a sumą wygranych uzyskanych przez uczestników gier,
- W grze bingo pieniężne - wartość nominalna kartonów zakupionych przez spółkę,
- W grze bingo fantowe - wartość nominalna kartonów użytych do gry,
- W grach cylindrycznych, grach w kości i grach w karty - kwota stanowiąca różnicę pomiędzy sumą wpłat gotówkowych z tytułu wymiany żetonów w kasie i na stole gry a sumą wypłaconych z kasy kwot za zwrócone żetony,
- W grach na automatach - kwota stanowiąca różnicę między kwotą uzyskaną z wymiany żetonów do gry lub wpłaconą do kasy salonu i zakredytowaną w pamięci automatu lub wpłaconą do automatu a sumą wygranych uzyskanych przez uczestników gier,
- W pokerze, w którym uczestnicy grają pomiędzy sobą, a kasyno urządza grę suma wpływów kasyna z tego tytułu,
- W zakładach wzajemnych - suma wpłaconych składek.
Stawki podatku
- Mają postać wyłącznie procentową.
- Wysokość stawek jest uzależniona od rodzaju loterii, zakładu czy gry.
- Podatek obliczany jest wyłącznie wg skali proporcjonalnej.
Stawki podatku
Ustalane są w zależności od rodzaju gry, i tak:
- Stawka 10% dotyczy loterii fantowych, gry w bingo i zakładów wzajemnych,
- Stawka 15% dotyczy loterii pieniężnych o gry telebingo,
- Stawka 20% dotyczy gier liczbowych,
- Stawka 45% dotyczy gier prowadzonych w kasynach gry i w salonach gier na automatach oraz dla wideoloterii.
Z tytułu prowadzenia działalności w zakresie zakładów wzajemnych na sportowe współzawodnictwo zwierząt na podstawie zezwoleń udzielonych wyłącznie na ich urządzanie stawka podatku od gier wynosi 2%.
Podatnicy posiadający zezwolenie na urządzanie gier na automatach o niskich wygranych mogą również uiszczać podatek od gier w formie zryczałtowanej - wysokości stanowiącej:
- Za okres do dnia 31.12.2003r.: 50 €,
- Za okres od 1.01.2004r.-31.12.2004r. : 75€,
- Za okres od 1.01.2005r.-31.12.2005r. : 100€,
- Za okres od 1.01.2006r. : 125€,
Miesięcznie od gier urządzanych na każdym automacie.
Termin płatności
Podatnicy podatku od gier zobowiązani są do składania deklaracji i wpłacania do urzędu skarbowego podatku za okresy dekadowe do 10-30. dnia po upływie dekady.
Podatek od gier i zakładów wzajemnych stanowi źródło dochodów budżetu państwa.
PODATEK OD OSÓB FIZYCZNYCH
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000r., Nr 14, poz. 176 z późń. zm.) osoby fizyczne mogą się rozliczać z urzędem skarbowym:
-Na zasadach ogólnych,
-Ryczałtem.
Ustawa ta wprowadziła powszechny podatek dochodowy.
Osoba fizyczna
Zgodnie z Kodeksem Cywilnym, art. 8:
Osobą fizyczną jest każdy człowiek, który ma zdolność prawną, którą uzyskuje z chwilą urodzenia.
Ustawa stanowi, że podmiotem podatku są osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub których czasowy pobyt trwa w danym roku podatkowym dłużej niż 183 dni.
Dochody podlegające opodatkowaniu
Są to dochody ze wszystkich innych źródeł niż:
-Działalność rolnicza (z wyłączeniem działów specjalnych produkcji rolnej),
-Gospodarka leśna,
-Czynności, które nie mogą być przedmiotem prawno-skutecznej umowy (tj. działań zakazanych przez prawo np. paserstwo, przemyt),
-podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn,
-z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej.
Przychody
Zgodnie z ustawą przychód określony został przez zastosowanie tzw. teorii źródeł przychodów, do których zalicza się:
-Stosunek służbowy, stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i innej, praca nakładcza, emerytura lub renta,
-Wykonywanie wolnego zawodu lub innej samodzielnej działalności o podobnym charakterze,
-Pozarolnicza działalność gospodarcza,
-Działy specjalne produkcji rolnej,
-Działalność wykonywana osobiście,
-Najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa,
-Kapitały pieniężne i prawa majątkowe,
-Sprzedaż nieruchomości lub ich części oraz udział w nieruchomości, sprzedaż spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego,
-Sprzedaż innych rzeczy, jeżeli sprzedaż nie odbywa się w ramach działalności gospodarczej i została dokonana przed upływem pół roku licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie,
-Inne źródła, np.: zasiłki z ubezpieczenia społecznego, przychody nie znajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach, alimenty nie na rzecz dziecka.
Przychody - art.11
Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne (np. czeki) oraz wartości świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (np. dotacji, subwencji).
Zwolnienia przedmiotowe
-Renty przyznane na podstawie odrębnych przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin,
-Kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych (z wyjątkiem odszkodowań dotyczących składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz prowadzeniem działów produkcji specjalnej),
-Świadczenia społeczne,
-Wygrane w kasynach gry, grach w automatach oraz grach w bingo,
-Wygrane w grach liczbowych, loteriach pieniężnych, zakładach wzajemnych, loteriach promocyjnych, loteriach audiotekstowych i loteriach fantowych, jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych nie przekracza kwoty trzykrotności najniższego wynagrodzenia za pracę na grudzień roku poprzedzającego,
-Odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe,
-Zasiłki i dodatki rodzinne i pielęgnacyjne, zasiłki wychowawcze oraz porodowe,
-Jednorazowe zasiłki z tytułu urodzenia dziecka, wypłacane z funduszy związków zawodowych,
-Ekwiwalenty pieniężne za używane przez pracownika przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt stanowiący jego własność,
-Kwoty jednorazowej pomocy finansowej wypłaconej ofiarom prześladowań hitlerowskich przez Fundację Polsko-Niemieckie Pojednanie.
Dochód - koszt
Dochodem podatnika jest przychód pomniejszony o koszty.
Koszty uzyskania przychodów określane są dwoma metodami:
-Forma ryczałtowa,
-Faktycznie poniesione wydatki, uznane za koszty uzyskania przychodów.
Koszty w formie ryczałtowej
Dotyczą następujących przychodów:
-Ze stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się pracą nakładczą,
-50% kosztów uzyskania przychodu z korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych (umowa o dzieło), a także z opłaty licencyjnej za przeniesienie prawa stosowania lub własności projektu wynalazczego, topografii układu scalonego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego,
-20% kosztów uzyskania przychodów z działalności wykonywanej osobiście np. literackiej, publicystycznej, dziennikarskiej, z uprawiania sportu,
-20% kosztów uzyskania przychodów z osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia oraz ze zleconych przez organ władzy lub administracji państwowej lub samorządowej, przez sąd bądź prokuraturę.
Koszty faktycznie poniesione
Ustalane są w oparciu o dokumentację i ewidencję prowadzoną na jej podstawie, do której należą księgi przychodów i rozchodów oraz księgi rachunkowe.
Ustawa określa katalog kosztów, które nie są zaliczane do kosztów uzyskania przychodu, np.:
-odszkodowania otrzymane w związku z wypadkiem przy pracy,
-wydatki na nabycie gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów, z wyjątkiem opłat za wieczyste użytkowanie gruntów,
-spłatę kredytów (pożyczek), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych kredytów (pożyczek),
-spłatę innych zobowiązań, w tym z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń,
-wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci,
-kosztów reprezentacji i reklamy w części przekraczającej 0,25% przychodu, chyba że reklama prowadzona jest w środkach masowego przekazu lub publicznie w inny sposób,
-odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowych wpłat należności budżetowych,
-składki na ubezpieczenia zdrowotne (8% podstawy) opłacane w roku podatkowym.
Podstawa opodatkowania
Jest nią dochód stanowiący różnicę między nadwyżką sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz inne odliczenia, które przewiduje ustawa.
Odliczenia od dochodu
-darowizna
-wydatki rehabilitacyjne
-wydatki na spłatę odsetek od kredytów mieszkaniowych
Odliczenia od podatku
-odpłatne dokształcanie i doskonalenie zawodowe podatnika
-ulga na odpłatne kształcenie w szkołach wyższych
-zakup przyrządów i pomocy naukowych
-dojazd dzieci własnych i przysposobionych
-ulga remontowa
-kasy mieszkaniowe
Skala podatkowa
Nie ma charakteru stałego.
Przedziały dochodu podlegającego opodatkowaniu według poszczególnych stawek są corocznie podwyższane w stopniu odpowiadającym wskaźnikom wzrostu przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej.
Pobór podatku
Rozdział 7 ustawy: w świetle przepisów ustawy podatek dochodowy od osób fizycznych może być:
-potrącany w trakcie roku podatkowego przez płatnika w formie zaliczek lub ryczałtu (np. od dochodów ze stosunku pracy, odpowiednio od przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych),
-uiszczany w trakcie roku podatkowego bezpośrednio przez podatnika w formie zaliczek (np. od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej),
-uiszczany przez podatnika przy rozliczeniu rocznym (np. od alimentów, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci).
Zaliczka na podatek
Podatek odprowadzany jest przez płatnika (zakład pracy) do urzędu skarbowego właściwego siedzibie podatnika w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczkę. Roczną informację o uzyskanych przez podatników przychodach, dokonanych potrąceniach składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, o wysokości pobranych zaliczek na podatek dochodowy płatnik ma obowiązek doręczyć podatnikowi do końca lutego.
Podatnicy, osoby fizyczne, które prowadzą działalność gospodarczą (również osoby wykonujące wolny zawód) oraz osoby osiągające inne przychody, np. z najmu, wpłacają zaliczki od stycznia do listopada w terminie do 20 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni.
Zaliczki za grudzień w wysokości takiej jak w listopadzie, w terminie do 20 grudnia.
Zwolnienia podatkowe
Po zakończeniu roku podatkowego - w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego - podatnicy podatku dochodowego są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym. Obowiązek złożenia zeznania nie dotyczy podatników, którym rocznego obliczenia podatku dokonał płatnik.
Podatnicy, na których ciąży obowiązek złożenia zeznania, są obowiązani w terminie określonym dla złożenia zeznania podatkowego wpłacić różnicę pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania a sumą należnych za dany rok zaliczek.
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH-ZRYCZAŁTOWANY
Ryczałt
Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 ze zm.) reguluje opodatkowanie niektórych przychodów (dochodów) ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych i kartą podatkową, a także opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym niektórych przychodów osiąganych przez osoby duchowne prawnie uznanych wyznań.
Dotyczy ona przychodów osiąganych przez:
-osoby fizyczne z pozarolniczej działalności gospodarczej,
-wykonujące wolne zawody oraz
-nieprowadzące pozarolniczej działalności gospodarczej, osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, w tym również, gdy działalność ta jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w 2003 r. mogą opłacać podatnicy, którzy w 2002 r. uzyskali przychody z działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej 250.000 euro.
Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
- 20 % przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów,
- 17 % przychodów, o których mowa w załączniku nr 2 (usługi),
- 8,5 % od przychodów z działalności usługowej,
- 5,5 % od przychodów z działalności wytwórczej i budowlanej,
- 3,0 % od przychodów z działalności usługowej w zakresie handlu oraz z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości powyżej 1,5 % alkoholu.
Podstawę opodatkowania stanowi przychód bez pomniejszania o koszty jego uzyskania.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania obowiązani są do prowadzenia ewidencji przychodów odrębnie za każdy rok podatkowy.
Podatnicy obowiązani są złożyć w urzędzie skarbowym zeznania o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku.
Zawiadomienia U.S.
Podatnicy są obowiązani zawiadomić w formie pisemnej urząd skarbowy właściwy według miejsca zamieszkania o założeniu ewidencji przychodów do dnia 20 stycznia roku podatkowego, w którym będą opłacali ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą w ciągu roku podatkowego zobowiązani są złożyć do urzędu skarbowego zawiadomienie w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia działalności.
Karta podatkowa
Opodatkowanie w formie karty podatkowej następuje na wniosek podatnika złożony w deklaracji według ustalonego wzoru.
Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.
Stawki karty podatkowej określone są kwotowo i podlegają corocznie podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen konsumpcyjnych towarów i usług w okresie pierwszych trzech kwartałów roku poprzedzającego rok podatkowy w stosunku do tego samego okresu roku ubiegłego.
Ich wysokość uzależniona jest, między innymi, od:
-rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,
-liczby zatrudnionych pracowników,
-liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność gospodarcza.
Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej ustalana jest w drodze decyzji naczelnika urzędu skarbowego odrębnie za każdy rok podatkowy.
Podatek obejmuje pewne rodzaje działalności (jest ich około 100) i przyjmuje formę zryczałtowaną opodatkowania.
Jest to forma wygodna dla podatnika, ponieważ opłacanie podatku nie wymaga skomplikowanej ewidencji (księgi przychodów i rozchodów).
Zryczałtowany podatek od przychodów osób duchownych
Podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych opłacają osoby duchowne prawnie uznanych wyznań, osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim.
Stawki ryczałtu zarówno od przychodów proboszczów, jak i przychodów wikariuszy, określone są kwotowo w załącznikach do ustawy. Ich wysokość uzależniona jest od liczby mieszkańców parafii.
Wysokość ryczałtu ustalana jest w drodze decyzji naczelnika urzędu skarbowego, właściwego według miejsca wykonywania funkcji o charakterze duszpasterskim, odrębnie za każdy rok podatkowy.
Osoby duchowne opłacające ryczałt są zwolnione od obowiązku składania zeznań podatkowych o wysokości osiągniętego dochodu ze źródła przychodu objętego ryczałtem.
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)
Przepisów ustawy nie stosuje się do:
-przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że ustalenie przychodów jest wymagane dla celów określenia dochodów wolnych od podatku dochodowego,
-przychodów z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach,
-przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.
Podatnicy
-osoby prawne oraz spółki kapitałowe w organizacji,
-jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych,
-podatkowe grupy kapitałowe (grupy składające się z co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które spełniając określone w ustawie warunki funkcjonują w związkach kapitałowych).
Zwolnienia podmiotowe
W ustawie zostały wymienione jednostki, które podlegają zwolnieniu podmiotowemu, np.
-Narodowy Bank Polski,
-jednostki budżetowe, itd. (art. 6 ustawy).
Jednostki te nie składają ani deklaracji, ani zeznań podatkowych.
Podatnicy-siedziba
Podatnicy, jeżeli mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.
Podatnicy, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 3 ustawy).
W przypadku tych ostatnich podatników, jeżeli ustalenie dochodów nie jest możliwe na podstawie ewidencji rachunkowej, dochód określa się w drodze oszacowania, przy zastosowaniu wskaźnika dochodu w stosunku do przychodu, np.
-5% - z działalności w zakresie handlu hurtowego lub detalicznego,
-10% - z działalności budowlanej lub montażowej albo w zakresie usług transportowych (art. 9 ust 2a ustawy).
Przedmiot opodatkowania
Dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty.
Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym.
Strata
Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą.
W przypadku gdy podatnik poniósł stratę w roku podatkowym, o wysokość tej straty może obniżyć dochód w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty (art. 7 ustawy).
Przychody podatkowe
Przychodami podatkowymi są nie tylko otrzymane pieniądze ale również inne wartości, np. różnice kursowe, wartość nieodpłatnie otrzymanych świadczeń oraz przychodów w naturze (art. 12 ustawy). Za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
W ustawie zostały wymienione również kategorie, które nie są kwalifikowane do przychodów podatkowych, np. pobrane wpłaty lub zarachowane należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych (art. 12 ust 4 ustawy).
Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy.
Podstawa opodatkowania
W celu obliczenia należnego podatku dochodowego konieczne jest ustalenie podstawy opodatkowania, którą stanowi dochód po odliczeniu ewentualnych darowizn na określone cele, przy zachowaniu określonych limitów (10% lub 15%), w stosunku do tego dochodu.
Podatek (w roku 2003) wynosi 27% podstawy opodatkowania.
Terminy płatności
Podatnicy składają co miesiąc deklaracje (do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni) i w ich terminie uiszczają zaliczki w wysokości różnicy między podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące. Podatnicy mogą również rozliczać się z podatku w systemie uproszczonym (art. 25 ust 6-10 ustawy). Wpłata zaliczek jest wówczas uzależniona od podatku należnego wykazanego w zeznaniu złożonym w roku poprzedzającym dany rok podatkowy lub w zeznaniu złożonym w roku poprzedzającym dany rok podatkowy o dwa lata. Przy uproszczonej formie wpłat zaliczek podatnicy nie składają deklaracji.
PODATEK OD SPADKÓW i DAROWIZN
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 28 lipca 1983r. o podatku od spadków i darowizn, Dz. U. z 1997r. Nr 16, poz. 89 z późń. zm..
Rozporządzenia Ministra Finansów.
Przedmiot opodatkowania
Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych na terytorium RP, tytułem:
-spadku
-darowizny
-zasiedzenia
-nieodpłatnego zniesienia współwłasności
-zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu
-nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci
-nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Podatnicy i płatnicy
Podatnikami podatku od spadków i darowizn są osoby fizyczne, które nabyły własność rzeczy i prawa majątkowe w sposób wyżej wskazany.
Płatnikami podatku od spadków i darowizn są notariusze - od darowizny dokonanej w formie aktu notarialnego.
Skala podatkowa i kwoty wolne od podatku określone są w art. 9 i 15 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn i podlegają okresowej waloryzacji.
Stawka podatku uzależniona jest od grupy podatkowej, do której zaliczony został podmiot.
Kwoty wolne od podatku
Grupa podatkowa |
Kwota wolna od podatku |
I |
9 637 zł |
II |
7 276 zł |
III |
4 902 zł |
Grupy podatkowe
Do I grupy należą: małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki (tzw. zstępni) oraz rodzice, dziadkowie, pradziadkowie (wstępni), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie.
Do II grupy należą: dzieci, wnuki i prawnuki rodzeństwa, czyli siostrzeńcy, siostrzenice, bratankowie itp., rodzeństwo rodziców (ciotki, wujowie, stryjowie) i rodzeństwo małżonków oraz małżonkowie rodzeństwa (bratowe, szwagierki, szwagrowie), małżonkowie innych zstępnych (mąż wnuczki, prawnuczki, żona wnuka, prawnuka).
Do III grupy podatkowej należą: wszyscy dalsi krewni i powinowaci oraz inne osoby.
Podstawa prawna:
Dz. U. z 2002r. Nr 200, poz. 1681
Podstawa opodatkowania
-Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
-Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, a wartość praw do wkładów oszczędnościowych - w wysokości tych wkładów.
-Wartość rynkową rzeczy i praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju z dnia powstania obowiązku podatkowego.
-Jeżeli wartość ustalona przez u.s. przekroczy o 33% wartość podaną przez nabywcę, koszty opinii biegłych ponosi nabywca.
Terminy płatności
Czynności i dokumenty związane z podatkiem od spadków i darowizn
Podatnicy obowiązani są do złożenia zeznania podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek pobierany jest przez płatnika
Termin do złożenia zeznania podatkowego wynosi miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego.
PODATEK ROLNY
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 15 listopada 1984r. o podatku rolnym, Dz. U. z 1993r. Nr 94, poz. 431 z późń. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów.
Przedmiot opodatkowania
Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.
Podmiot podatku
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku rolnego są:
-właściciel,
-posiadacz samoistny,
-użytkownik wieczysty,
w niektórych przypadkach posiadacz zależny gruntów.
Obowiązek podatkowy
Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał tytuł prawny do gruntów lub objęcie gruntów w posiadanie.
Obowiązek podatkowy w podatku rolnym wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.
Czynności i dokumenty
Podatnicy podatku rolnego są obowiązani składać organowi podatkowemu:
-informacje o gruntach (osoby fizyczne) w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego,
deklaracje na podatek rolny (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nie posiadające osobowości prawnej) w terminie do dnia 15 stycznia roku podatkowego, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku.
Stawki podatku rolnego
-dla gruntów gospodarstwa rolnego: równowartość pieniężna 2,5 q żyta - od 1 ha przeliczeniowego
-dla pozostałych gruntów rolnych podlegających podatkowi rolnemu: równowartość pieniężna 5 q żyta - od 1 ha
obliczone według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy.
Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć cenę skupu żyta przyjmowaną jako podstawa obliczenia podatku rolnego na obszarze gminy.
Terminy i sposoby płatności
Wszyscy podatnicy płacą podatek rolny w 4 ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego, przelewem na konto lub - w przypadku osób fizycznych - również gotówką (jeżeli pobór podatku dokonywany jest w formie inkasa).
PODATEK LEŚNY
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 28 września 1991r. o lasach, tekst jedn. Dz. U. z 2000r. Nr 56, poz. 679 z późń. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów.
Przedmiot opodatkowania
Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.
Podmiot podatku
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku leśnego są:
-właściciel,
-posiadacz samoistny,
-użytkownik wieczysty,
w niektórych przypadkach posiadacz zależny lasu (gdy las stanowi własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego).
Obowiązek podatkowy
Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego
-obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał tytuł prawny do lasu lub nastąpiło objęcie lasu w posiadanie.
Obowiązek podatkowy w podatku leśnym wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.
Czynności i dokumenty
Podatnicy podatku leśnego są obowiązani składać organowi podatkowemu sporządzone na formularzach według ustalonego wzoru:
-informacje o lasach (osoby fizyczne) w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego,
-deklaracje na podatek leśny (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nie posiadające osobowości prawnej) w terminie do dnia 15 stycznia roku podatkowego, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu - w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku.
Stawki podatku leśnego
-od 1 ha - równowartość pieniężna 0,200 m3 drewna obliczona według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy,
-dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych - 50 % stawki określonej wyżej.
Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna przyjmowaną jako podstawa obliczenia podatku leśnego na obszarze gminy.
Terminy płatności
-osoby fizyczne - w 4 ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego,
-osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nie posiadające osobowości prawnej - za poszczególne miesiące - do 15 dnia każdego miesiąca
przelewem na konto lub - w przypadku osób fizycznych - również gotówką (jeżeli pobór podatku dokonywany jest w formie inkasa).
PODATEK OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 9 września 2000r. o podatku od czynności cywilnoprawnych Dz.U. Nr 86, poz. 959 z późń. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów.
Przedmiot opodatkowania
-czynności cywilnoprawne (umowy) wymienione w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych
-zmiany tych umów
-orzeczenia sądów i ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne.
Podatnicy i płatnicy
Podatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, będące stronami czynności cywilnoprawnych.
Płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są:
-notariusze - od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego
nabywcy rzeczy - od umów sprzedaży, jeżeli nabywca kupuje te rzeczy do przerobu lub do dalszej sprzedaży.
Obowiązek podatkowy
Powstanie obowiązku podatkowego
-z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej,
-z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną
-z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody
z chwilą powołania się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej.
Czynności. Stawki podatkowe.
Podatnicy obowiązani są do złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 14 dni od daty dokonania czynności.
Podstawa opodatkowania i stawki podatku określone są odrębnie dla każdej czynności. Maksymalna procentowa stawka podatku wynosi 2 %, a kwotowa - 38 zł. (art. 6 i 7 ustawy).
Stawki podatku - przykładowe:
-od sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, prawa do lokalu mieszkalnego i własnościowego - podatek wynosi 2% wartości rynkowej,
-od sprzedaży innych praw majątkowych: 1 % wartości rynkowej;
-od umowy pożyczki: 2% kwoty pożyczki;
-od umowy poręczenia: 7 zł;
-od ustanowienia hipoteki: 0,1% (od kwoty zabezpieczonej wierzytelności) lub 19 zł (gdy nie jest znana jej wartość);
-od umowy majątkowej małżeńskiej: 38zł;
-od umowy spółki:
a/ od wartości wkładów wniesionych do majątku spółki, kapitału zakładowego (akcyjnego),
b/ od podwyższenia wartości wkładów wniesionych do majątku spółki albo kapitału zakładowego (akcyjnego),
c/ od pożyczek i dopłat których łączna wartość wynosi:
Podstawa opodatkowania |
Stawka podatku |
|
ponad |
do |
|
|
20 000zł |
1% |
20 000zł |
30 000zł |
200zł + 0,5% nadwyżki ponad 20 000zł |
30 000zł |
|
250zł + 0,1% nadwyżki ponad 30 000zł |
Terminy płatności
Sposób zapłaty podatku
Zapłaty podatku dokonuje się bądź bezpośrednio w kasie właściwego urzędu skarbowego, bądź na rachunek bankowy tego urzędu w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.
PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późń. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów.
Przedmiot opodatkowania
-grunty,
-budynki,
-budowle,
-urządzenia budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewniają możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.
Podmioty podatkowe
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku od nieruchomości są:
-właściciel
-użytkownik wieczysty
-samoistny posiadacz
w niektórych przypadkach - posiadacz zależny nieruchomości lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
Obowiązek podatkowy
-Powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło nabycie tytułu prawnego do przedmiotu opodatkowania lub wejście w jego posiadanie.
-Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub jego części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona.
Obowiązek podatkowy wygasa z upływem miesiąca, w którym ustały okoliczności uzasadniające ten obowiązek.
Czynności i dokumenty
Podatnicy podatku od nieruchomości są obowiązani składać organowi podatkowemu:
-informacje o nieruchomościach i obiektach budowlanych (osoby fizyczne) w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego lub od zaistnienia zdarzenia powodującego zmianę wysokości opodatkowania,
deklaracje na podatek od nieruchomości (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nie posiadające osobowości prawnej) w terminie do dnia 15 stycznia roku podatkowego, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego lub od zaistnienia zdarzenia powodującego zmianę wysokości opodatkowania.
Terminy płatności
-osoby fizyczne - w 4 ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego
-osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej za poszczególne miesiące w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do 15 dnia każdego miesiąca przelewem na rachunek organu podatkowego lub gotówką w kasie; w przypadku osób fizycznych również w drodze inkasa.
Max wymiar stawki
-od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków: 0,62 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
-od gruntów pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych: 3,38 zł od 1 ha powierzchni.
-od pozostałych gruntów: 0,30 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
-od budynków mieszkalnych: 0,51 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
-od budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej: 17,31 zł od
1 m2 powierzchni użytkowej.
-od budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym: 8,06 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
-od budynków zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych: 3,46 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
-od pozostałych budynków (m.in. Garaże wolno stojące i inne - jeśli są budynkami w rozumieniu prawa budowlanego): 5,78 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
-od budowli: 2% ich wartości.
Podstawa prawna:
Dz. U. z 2002r. Nr 200, poz. 1683
PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTU
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późń. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów.
Przedmiot opodatkowania
-samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i wyższej,
-ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i wyższej,
-przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i wyższą,
Podmioty podatku
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku od środków transportowych są:
-właściciel środka transportowego
jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, na którą środek transportowy został zarejestrowany.
Obowiązek podatkowy
-obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany lub nabyty.
-obowiązek podatkowy wygasa z końcem miesiąca, w którym środek transportowy został wyrejestrowany.
Stawki podatku
Stawki podatku uchwala rada gminy w granicach zakreślonych przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (ustawa określa górne i dla niektórych rodzajów pojazdów, dolne granice stawek podatku).
Rada gminy może różnicować stawki, uwzględniając w szczególności:
-wpływ pojazdu na środowisko naturalne,
-rok produkcji albo
-liczbę miejsc do siedzenia.
Max wymiar stawki
Rada gminy określa, w drodze uchwały, wysokość stawek podatku od środków transportowych, z tym, że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może przekroczyć w 2003 r. określonych kwot, np.
Od samochodu ciężarowego, o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i poniżej 12 ton:
-od 3,5 tony do 5,5 tony włącznie: 616,80 zł
-od 5,5 tony do 9 ton włącznie: 1028 zł
-od 9 ton - 1 233,60 zł
Od samochodu ciężarowego, o dopuszczalnej masie całkowitej równej lub wyższej niż 12 ton - 2 354,12 zł
od ciągnika siodłowego lub balastowego, przystosowanych do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów:
-od 3,5 tony i poniżej 12 ton - 1 439,20 zł
-od 12 ton do 36 ton włącznie - 1 819,56 zł
-powyżej 36 ton - 2 354,12 zł
Od przyczepy lub naczepy (z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego), które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą:
-od 7 ton i poniżej 12 ton - 1 233,60 zł
-od 12 ton do 36 ton włącznie - 1 439,20 zł
-powyżej 36 ton - 1 819,56 zł
Od autobusu, w zależności od liczby miejsc do siedzenia:
-mniejszej niż 30 miejsc - 1 439,20 zł
-równej lub wyższej niż 30 miejsc - 1 819,56zł
Termin płatności
Podatnicy są obowiązani do składania, do dnia 15 lutego każdego roku podatkowego, deklaracji na podatek od środków transportowych wraz z załącznikami o posiadanych środkach transportowych.
Podatek wpłaca się w dwóch ratach, w terminach do dnia 15 lutego i 15 września każdego roku, na rachunek budżetu gminy, na terenie której znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika.
PODATEK OD POSIADANIA PSÓW
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późń. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów.
Przedmiot i podmiot podatku
Przedmiotem opodatkowania podatkiem od posiadania psów jest posiadanie psa.
Podmiotem obowiązanym do zapłaty podatku od posiadania psów jest posiadacz psa.
Powstanie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje z dniem wejścia w posiadanie psa.
Termin płatności
Terminy płatności określane są przez radę gminy.
Podatek płatny jest przelewem bankowym lub gotówką i może być pobierany w formie inkasa.
OPŁATA SKARBOWA
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 9 września 2000r. o opłacie skarbowej, Dz.U. Nr 86, poz. 960 z późń. zm.
Przedmiot opłaty skarbowej
-w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej - podania (żądania, wnioski, odwołania, zażalenia) i załączniki do podań;
-czynności urzędowe dokonywane na podstawie zgłoszenia lub na wniosek zainteresowanego;
-zaświadczenia wydawane na wniosek zainteresowanego;
-zezwolenia (pozwolenia, koncesje) wydawane na wniosek zainteresowanego;
-dokumenty stwierdzające ustanowienie pełnomocnika i ich odpisy (wypisy);
-weksle;
-dokumenty zwierające oświadczenie woli poręczyciela.
Podmiot opłaty
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty opłaty skarbowej są
-osoby fizyczne,
-osoby prawne
-i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,
jeżeli wystawiają (sporządzają) dokumenty, składają podania i załączniki do podań, albo jeżeli na ich wniosek dokonuje się czynności urzędowych lub wydaje zaświadczenia albo zezwolenia.
Obowiązek zapłaty
Powstanie obowiązku zapłaty opłaty skarbowej
-od podań i załączników do podań - z chwilą wniesienia podania lub złożenia załącznika
-od czynności urzędowych - z chwilą dokonania zgłoszenia lub wystąpienia z wnioskiem o dokonanie czynności urzędowej, a jeżeli w wyniku tej czynności ma być wydany dokument - z chwilą wydania tego dokumentu
-od zaświadczeń lub zezwoleń - z chwilą wydania zaświadczenia lub zezwolenia
-od dokumentów - z chwilą wystawienia (sporządzenia) dokumentu.
Stawki i terminy
Stawki opłaty skarbowej
Szczegółowy wykaz przedmiotów oraz stawki opłaty skarbowej określa załącznik do ustawy.
Terminy i sposób zapłaty opłaty skarbowej
Opłatę skarbową wpłaca się z chwilą powstania obowiązku podatkowego, z wyjątkiem opłaty skarbowej od weksli, której zapłaty dokonuje się w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.
OPŁATY LOKALOWE
Podstawowy akt prawny
Ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz.U. Nr 9, poz. 31 z późń. zm.
Rozporządzenia Ministra Finansów.
Opłata administracyjna
Rada gminy może wprowadzać opłatę administracyjną za czynności urzędowe wykonywane przez organy gminy: radę lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli czynności te nie są objęte przepisami o opłacie skarbowej.
Opłata miejscowa
Opłata miejscowa pobierana jest od osób fizycznych przebywających czasowo w celach wypoczynkowych, zdrowotnych szkoleniowych lub turystycznych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach - za każdy dzień pobytu.
Opłata targowa
Przedmiotem opłaty targowej jest sprzedaż dokonywana na targowiskach.
Opłatę targową pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej dokonujących sprzedaży na targowiskach, z wyjątkiem osób będących podatnikami podatku od nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowiskach.
33