Bibliografia

–

W. Wójtowicz (red): Zarys finansów publicznych i prawa 
finansowego, „Dom wydawniczy ABC, Warszawa 2002

–

R. Mastalski, E. Fojcik – Mastalska: Prawo finansowe, LEX, 
Warszawa 2011

PROCEDURY BUDŻETOWE 

JEDNOSTEK SAMORZĄDÓW 

TERYTORIALNYCH

Procedura uchwalania i wykonywania budżetu 

musi korespondować z postawieniami

 uchwały o finansach publicznych oraz 

ustawami o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa. 

(art.179-184 u.f.p., art. 51-61 usg, art. 51-64 usp oraz art. 61-72 usw)

1.

UCHWALANIE BUDŻETU

 

 

ZARZĄD (wójt, burmistrz, prezydent miasta)

ma wyłączne prawo do inicjatywy przygotowania projektu uchwały 

budżetowej oraz prawo zmian tej uchwały. 

Radni mają prawo zgłaszania wniosków dotyczących zmian, jednak 

Zarząd nie jest zobowiązany do ich uwzględnienia. 

Przepisy ustawowe nie określają formalnej daty wszczęcia prac nad 

przygotowaniem projektu. Pozostawiono to do uregulowania 

organom stanowiącym jednostek samorządów terytorialnych w 

uchwałach proceduralnych.

Szczegółowy tryb pracy nad projektem uchwały budżetowej określa 

ORGAN STANOWIĄCY 

(rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki)

 Uchwała ta winna regulować przede wszystkim:

–

obowiązki samorządu w toku prac nad projektem
–

obowiązujące terminy w trakcie przygotowań

–

szczegóły projektu uchwały budżetowej

–

materiały, które zarząd winien przedstawić radzie wraz z projektem 

uchwały

W toku prac nad budżetem organ stanowiący nie może bez zgody 

Zarządu wprowadzić w projekcie zamian powodujących zwiększenie 

wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu. Zastrzeżenie to 

obejmuje również wszelkie zmiany zwiększające planowany dochód bez 

równoczesnego wskazania nowych źródeł dochodu.

(art. 240 ust. 2 u.f.p.)

Zarząd opracowując projekt uchwały, sporządza informacje o stanie 

mienia komunalnego, tym samym pozwalając na bieżącą ocenę 

planowanych wydatków i dochodów przez pryzmat posiadanego 

majątku komunalnego. 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami informacja 

taka powinna zawierać:

–

dane o przysługujących j.s.t. prawach własności, oraz innych 

prawach majątkowych np. o użytkowaniu wieczystym, udziałach w 

spółkach, akcjach

–

zmiany w stanie mienia komunalnego, które zaistniały od dnia 

złożenia poprzedniej informacji

–

zestawienie dochodów płynących z mienia komunalnego, oraz inne 

dane mające na niego wpływ

Projekt następnie przygotowywany jest przez skarbnika i służby 

finansowo-księgowe urzędu (starostwa).

Zatwierdzony projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami o 

charakterze gospodarczo – analitycznym oraz informacje o stanie 

mienia komunalnego Zarząd powinien przedstawić 

do dnia 15 listopada poprzedzającego rok budżetowy

  organowi stanowiącemu danej jednostki samorządu terytorialnego i 

regionalnej izbie obrachunkowej.

 Termin ten jest bezwzględnie wiążący. Zmiana terminu może nastąpić 

jedynie w drodze nowelizacji ustawy.

Następnie regionalna izba obrachunkowa opiniuje projekt stwierdzając 

zgodność z prawem tego aktu. Opinię tę zarząd powinien przedstawić 

radzie (sejmikowi) przed uchwaleniem budżetu.

W sytuacji negatywnej opinii RIO zarząd zobowiązany jest 

odpowiedzieć na zawarte w niej zarzuty.

Zarząd ma możliwość odwołania się od opinii RIO. Odwołanie 

rozpoznaje w ciągu 14 dni – kolegium regionalnej izby obrachunkowej.

 

W terminie 7 dni od daty przekazania projektu uchwały budżetowej 

organowi stanowiącemu, Zarząd przesyła podległym jednostkom 

informacje niezbędne do opracowania projektów ich planów 

finansowych. Czas na ich opracowanie wynosi 30 dni (jednak nie dłużej 

niż do 22 grudnia roku bazowego).

Uchwała budżetowa uchwalana jest na sesji budżetowej.

Organ stanowiący danej jednostki samorządu terytorialnego uchwala 

budżet do końca roku bazowego.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach może być podjęta już w 

trakcie trwania roku budżetowego ale nie później niż do 31 marca.

Do tego czasu gospodarka finansowa gminy, powiatu czy 

województwa prowadzona jest na podstawie przedłożonego przez 

Zarząd projektu uchwały budżetowej.

Uchwała o finansach publicznych pozwala także na uchwalenie 

prowizorium budżetowego dla jednostki samorządu terytorialnego 

(budżet uchwalony tymczasowo).

W przypadku gdy do końca stycznia, jednostka nie uchwali projektu 

budżetu, zostaje uruchomiona kompetencja nadzorcza

Regionalnej Izby Obrachunkowej 

dokonując zastępczego ustalenia budżetu.

 Ustalenie to obejmuje jednak tylko obligatoryjnie zadania własne i 

zadania zlecone. 

Do czasu ustalenia budżetu przez RIO podstawą gospodarki finansowej 

j.s.t. jest przedłożony przez Zarząd projekt uchwały budżetowej jednak 

nie dłużej niż do końca lutego roku budżetowego.

Uchwały budżetowe gminy, powiatu czy województwa ogłaszane są w 

wojewódzkim dzienniku urzędowym 

(art. 13 pkt 7 ustawy z dnia 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów 

normatywnych i niektórych innych aktów prawnych)

Z uwagi na to, że budżet j..s.t. uchwalany jest na rok budżetowy, który 

pokrywa się z rokiem kalendarzowym, uchwała budżetowa działa 

zawsze z mocą od 1 stycznia roku budżetowego bez względu na to, czy 

została uchwalona przed czy w trakcie trwania roku budżetowego.

2.

WYKONYWANIE BUDŻETU:

 

 

–

obowiązek wykonania budżetu spoczywa na organie wykonawczym 

(zarządzie)

–

w terminie 21 dni od daty przyjęcia uchwały zarząd opracowuje 

układ wykonawczy budżetu jednostki, zgodnie z regułami 

klasyfikacji budżetowej tj. działy, rozdziały i paragrafy 

–

zarząd przekazuje również informacje podległym jednostkom o 

ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz o 

wysokości dotacji i wpłat do budżetu. Informacje te stanowią 

podstawę do korekty wstępnych planów finansowych.

–

w toku wykonywania budżetu zarząd sprawuje ogólny nadzór nad 

podległymi mu jednostkami, przestrzegając zasad gospodarki 

finansowej wg ustawy o finansach publicznych 

–

naruszenie tych zasad może prowadzić m.in. do odpowiedzialności 

za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

–

możliwość wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń w trakcie roku 

budżetowego wymusiła konieczność uwzględnienia procedur 

ograniczonej elastyczności w realizacji budżetu. Wyrazem tego są 

regulacje pozwalające na dokonywanie zmian w planie dochodów i 

wydatków. Zmiany mogą polegać np. na modyfikacji planu lub 

przenoszeniu wydatków z rezerw. Kompetencje do przeprowadzenia 

zmian ma wyłącznie zarząd. Musi on jednak uzyskać pozytywną 

opinię komisji rady (sejmiku) właściwej do spraw budżetu.

–

W sytuacji niegospodarności w określonych jednostkach, opóźnień 

w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków lub naruszenia 

zasad gospodarki budżetowej – zarząd może podjąć decyzję o 

blokowaniu planowanych wydatków budżetowych

3.

KONTROLA WYKONANIA BUDŻETU

 

 

Zarząd będąc organem wykonawczym odpowiada za realizację 

budżetu oraz za sporządzenie odpowiedniej informacji i 

sprawozdania dotyczących wykonywania budżetu

I etap:

•

W trakcie wykonywania budżetu, do 31 sierpnia zarząd przedstawia 

organowi stanowiącemu oraz regionalnej izbie obrachunkowej 

informację o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze.

•

RIO wydaje opinię na temat przedłożonej przez zarząd informacji

•

o negatywnej opinii zarząd powiadamia organ stanowiący 

II etap:

•

Zarząd ma obowiązek sporządzenia rocznego sprawozdania z 

wykonania budżetu

•

powinno być złożone w terminie do 31 marca roku następującego po 

roku budżetowym

•

powinno zawierać zestawienie dochodów i wydatków

•

Ustawa o finansach publicznych, wymaga, aby sprawozdanie 

opracowane było szczegółowo, podobnie jak uchwała budżetowa

•

opinię na temat sprawozdania wydaje RIO

•

rada (sejmik) rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu w 

terminie do 30 kwietnia roku następnego po roku sprawozdawczym

•

przedłożone sprawozdanie stanowi podstawę do podjęcia uchwały w 

sprawi udzielenia (lub nieudzielenia) zarządowi absolutorium z 

wykonania budżetu

•

uchwałę dotyczącą absolutorium organ stanowiący podejmuje 

bezwzględną większością głosów ustawowego składu

•

uchwała rady (sejmiku) w sprawie nieudzielenia zarządowi 

absolutorium jest jednoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie 

zarządu (nie dotyczy to sytuacji, w której po zakończeniu roku 

budżetowego, zarząd został odwołany z innej przyczyny)

•

gdy podjęto uchwałę o nieudzieleniu absolutorium, nie wcześniej niż 

po upływie 14 dni, organ stanowiący rozpoznaje sprawę odwołania 

zarządu

•

Po zapoznaniu się z opinią RIO oraz po wysłuchaniu wyjaśnień 

zarządu, organ stanowiący może odwołać zarząd większością co 

najmniej3/5 głosów w tajnym głosowaniu