G.gosp- integr część geogr, badająca uwarunk przestrzennego rozmieszczenia dział gosp oraz wzajemne zależności między przyrodą i gospodarującym społecz.

Determinizm geogr- pog wg którego czł jest całkow zależny od środ

Indeterminizm (nihilizm- pog wg którego czł jest panem przyrody

Posybilizm- czł w znacznej mierze zależny od środ, ale potrafi też wykorzyst jego walory

Gospodarowanie- zespół zach człowieka, dzięki którym optymalnie użytkuje on zasoby dążąc do zasp potrzeb. Jakie zasoby i w jakim zakr czł wyk, decydują potrzeby element. Zaangaż sił fiz i intelek prowadzi do wytw coraz bardziej wyrafin narzędzi pracy umożliwiaj zasp potrzeb wyższ rzędu, jednocz narasta proc nadmier prod- marnotrawstwo.

Demografia-n zajm się życiem, funkcjon społeczn ludzkiej, a także jej opisem liczbowym związanym ze strukt, jej rozmieszczeniem przestrzennym oraz czynnikami społecz i socjologicznymi wpływającymi na te zmiany

Przyr natur- różnica między urodz żywymi a zgonami w danym okresie (wyr z promilach)

Przyr rzeczywisty- przyr natur skorygowany o saldo migracji

Przyr kompensacyjny (echo demogr)- przyr wywoł dążnością społ do wyrównan strat wynikając z kataklizmów, długotrwałych wojen, epidemii itp.

Wysoka stopa ur w krajach słabo rozw spowod jest: -wielką prężnością rozrodczą kobiet, -powszechną akceptacją wielodzietności (wpływ religii) -brak dostępu do anty, -niska świadomość, -bieda- niski poziom rozw ekonom

Skutki ekspl demogr w kr słabo rozw odczuwalne są w 3 sf:

a)ekonom- duży przyr natur przy niewielkim wzroście dochodu narodowego powod stagnację, a niskie dochody uniemoż zakup dóbr wyż rzędu

b)społeczn- przeludnienie powoduje wzrost bezrobo, niemożn zdoby środków pienięż, trudn w zakres zabez zdrowot, oświaty, a więc zwiększ zjawisk patolog

c)polityczn- rosnące dyspropor między KWR a KSR powod napięcia polityczne (konfl bogata północ- biedne południe)

Naród- histor ukształt wspóln ludzi powst na gruncie wspól dziejów, kultury, języka, teryt

Gr. narodowościowa- ludność we wspólnocie językowej, częściowo kulturowej i etnicznej, nie posiadającej odrębn polit

Gr etniczna- ma odrębny jęztyk, elementy wspól kultury i własną nazwę

Plemię- gr ludności mieszk na stosunk niewielkim wspól terenie mająca wspólnego przodka i posługuj się wspól język

3 typy migracji:

a)latynoamerykański- do poł XIX w migr z Europy jest niewielka, ale po uzysk niepodl przez Argentynę (1816) i Brazylię (1822) zwiększony napływ imigrantów, przeważnie bez rodzin

b)północnoamerykański- masowy napływ w epoce kapitalizmu, przeważnie miały char rodzinny (podobny char migr miały do Australii)

c)afrykański- próba masowej migr do Afryki nie powiodła się z powodów prozaicznych (klimat), wyjątkiem są północne i południowe krańce i miejsca wyst wielkich bogactw

Migr dzieli się wg róż kryt:

a)czasu- krótko-, długoterminowe, okresowe

b)geograf (kierunku)- wewnętrzna lub zewnętrzna, międzykontynentalna

c)warunku- dobrowolne, przymusowego

d)przyczyny- ekonom, społ, relig, polit, ekolog

Migr powojenne w Polsce:

*1945-49- 2,3 mln Niemców emigr z Polski;

*1945-46- ok pół mln emigr na Ukrainę, Białoruś, Litwę;

*1948-49- ok 110 tys. Żydów emigr do Izraela;

*1956-59- ok 270tys. Niemców emigruje w ramach łącz rodzin;

*1957- emigr 30 tys. Żydów do Izr.;

*1968- emigr reszty Żydów do Izr;

*1981-2005- ok 1 mln młodych emigr z Polski;

*1945-49 przybylo 200 tys. ludzi z ZSRR i ok 120 tys. powróciło z emigr zarob

*W 1956-59 przybyło ok 250 tys. ludzi w ramach repatriacji

Migracja pozorna- zmiana meldunku mieszkańców spowodowana przesunięciem granic

Wielki Trek- migracja części Burów z Kolonii Przylądkowejj na wschód i północny wschód południowej Afryki w latach 30. i 40. XIX wieku, spowodowana prowadzoną przez Brytyjczyków dyskryminacyjną polityką.

Alija- żydowska imigracja do Palestyny, a po 1948 roku do współczesnego państwa Izrael. Tak Żydzi określają "powrót do ojczyzny swoich ojców"

Urbanizacja- proc przestrz rozw miast, zespół przemian ekonomiczn, społ i kultur, a także proc wzrostu liczby ludn miejskiej

Pr urb przebieg w 4 płaszczyznach:

a)p demogr- wzrost l ludności miejsckiej

b)p przestrzenna- poszerzanie się, ekspansja zabud miejsk

c)p ekonom- społ- zatrudnienie poza rolnictwem

d)p kulturowa- upowszech miejsk stylu życia

4fazy urbanizacji

a)urbaniz- rośnie liczba ludności, szybciej w centrum w porówn z obszar peryferyjnymi

b)suburbaniz- ogólny przyr ludności miejskiej, ale szybszy na peryf niż w centr

c)dezurbaniz- kryzys wielkich miast- następuje odpływ ludności do okol miejscowości

d)reurbaniz- proc łączenia się aglomeracji w wielkie zesp metropolitarne

Pojedyn zagroda, przysiółek, wieś, miasto, aglomera, konurbacja, megalopolis

Różne kryt wydzielania się miast:

a)prawno-administr

b)fizjonomiczne (wygląd)

c)ekonomiczne- podstawą zatrud poza rolnictwem

d)socjalne- st upowszech miejskiego st życia

e)kulturowe- duża koncentr instyt kulturotwórczych

f)infrastrukturalne- uzbrojenie techniczne (wodociągi, prąd, gaz itp.)

g) wielkościowe

Teoria rozw przestrzennego:

a)t pierścieniowa- im dalej od miasta tym bogatsze warstwy społecz

b)t klinowa- koncepcja miasta-ogrodu, gdzie dzielnice o różnych funkcj tworzą strukturę gwiazdy

c)t sektorowa- dzielnice rozwijają się w zależn od funkcjo tworząc sektory

Wg t bazy ekonom ludność pracująca w mieście składa się z 2 grup:

a)egzogeniczna- nastawiona na zewnątrz, np. przemysłowe

b)endogeniczna- nastaw na organiz wewnętrznego funkcjonowania

Ograniczenia w rozwoju miast:

a)ogr jakościowe- dotycz niedoskonał funkcjonow urzędów, niskiego poziomu wykształ, niskiej jakości środowi oraz braku lub niedoboru kapitału społecznego

b) ogr ilościowe- brak miejsca pod inwestycje, brak możliwości finansowych i technicznych dla rozbudowy infrastruktury technicznej

Bariery w rozwoju miast:

a)fizjograficzne- rzeźba powierzchni, budowa geologiczna, wody płynące/stoją

b)strukturalne- związane ze str zagospod przestrzennego (uwarunk history)

c)technologiczne- wodociągi, linie przesyłowe prądu, gazu i innych urz komu

d)funkcjonalne- związ z rozmiesz funk w przestrz miejsk na zasadzie bezkonflikt

Typy fizjonomiczne wsi w Polsce:

a)rzędówka- zabud po jednej str drogi

b)ulicówka- zabudowa po obu str drogi

c)wielodrożnica- najstarsze typy w Polsce

d)widlica- przy rozwidleniu dróg

e)okolnica- zabud wodół rozległ placu lub natur przeszkody

f)owalnica- jak wyżej

g)łańcuchówka- luźna zabud po obu str drogi, najcz w dolinach

Nadurbanizacja- niekontrolowany gwałtowny wzrost l. ludności w miastach, miasto nie jest w stanie zaspokoić potrzeb ludności przybyłej więc tworzą się dzielnice nędzy (bariadas- Peru, vawellas- Brazylia)

Rolnictwo-pierwszy sektor gosp zabezpiecz podst potrzebę człowieka, obok leśnictwa, rybołówstwa i górnictwa najbardziej uzależniony od war naturalnych

Rozwój rolnictwa zależy od 2 grup czynników:

a)przyrodnicze: klimat (bezpośr warunkuje wegetację, stos wodne, wiatry, a pośrednio poprzez zmiany rzeźby pobudza proces glebotwórczy, ale też erozję gl), rzeźba powierzchni (dopuszcz nachyl stoku do 15st), gleby (najlepsze czarnoziemy, lessy, gl na tuffach wulk, gleby aluwialne)

b)pozaprzyr: czynniki pracy (ilość, dostępność, jakość i cena kapitału ludzkiego), kapitał (wyposaż rol w techniczne śr produkcji i zas finan), czynnik instytucjonalny (panujące stos własności, polityka rolna, org i instyt obług rolnictwo), rynek (cena, podaż, popyt, konkurencja, a także relacje cen prod rolnych do cen dóbr nabywanych w skali mikro i makro)

Funkcje rolnictwa: produkcyjna (dost żywność i prod rolne), dochodowa (sprzedaż prod), ekologiczna (rolnicy speł rolę str przyrody), społ-kulturowa (kształtuje stosunki społ i tworzy kulturę)

Rolnictwo jest częścią agrobiznesu obejmującego: prod rolną, zaopatrzenie w śr produkcji, usługi dla rolnictwa, przetwórstwo i przechowalnictwo rolne, handel

Typologia rolnictwa- kryteria wydzielania:

a)własność ziemi, b)wielkość gosp, c) intensyw użytk ziemi, d)nakłady pracy ludzi, maszyn, zwierząt, e)st zabezp stos wodnych, f)wielkość plonów i st towarowości, g)st nawożenia i stos śr ochrony roślin

Typy rolnictwa:

a)pierwotne (żarowe, odłogowe, koczownicze) b)rynkowe (zw. Towarowym) c)tradycyjne (często ekstensywne i uspołecznione, np. sowchozy, kołchozy, kibuce) d)ekologiczne e)plantacyjne

Wg FAO wyróżnia się sys:

a)prod roślinnej b)prod zwierzęcej c)wyspecjalizowane gosp rynkowe

d)mieszany sys roślinno-inwentarski e)rolnictwa nawadnianego

FAO- Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa z siedzibą w Rzymie

kibuc-spółdzielcze gospodarstwo rolne w Izraelu, w którym ziemia i środki produkcji są własnością wspólną.

kołchoz- formalnie rolnicza spółdzielnia produkcy, rodzaj przedsięb rolniczego charakterystycznego dla byłego ZSRR, powstawały w wyniku przymusowego przejęcia ziemi od indywid rolników na rzecz państwa, w ramach kolektyw roln, uprawiana ziemia należała formalnie wciąż do rolników, ale była przekazana w bezterminowe użytkowanie wspólnocie spółdzielczej.

sowchoz-państwowe przedsiębiorstwo rolne, charakterystyczne dla gospodarki ZSRR, były tworzone z ziemi zarekwirowanej od dawnych wielkich właścicieli ziemskich w ramach reformy rolnej, a nie od indywidualnych, drobnych rolników. Cały majątek sowchozów należał od początku tylko do państwa, zaś status zatrudnionych w nich ludzi miał charakter pracowników najemnych.

rolnictwo ekologiczne- system gospodarowania, który poprzez stosowanie środków naturalnych, nieprzetworzonych technologicznie zapewnia trwałą żyzność gleby, zdrowotność zwierząt, nie zatruwa środowiska a przy tym pozwala produkować wysokiej jakości, zdrowe produkty rolnicze – żywność ekologicz.

rolnictwo ekstensywne-rodzaj rolnictwa, w którym nie stosuje się sztucznych środków wspomagających uprawy, takich jak nawozy mineralne i pestycydy, co skutkuje jednak zmniejszonymi plonami. W systemie tym nakłady pracy są wysokie, a koszty niskie. Ten rodzaj rolnictwa stosuje się w krajach mniej rozwiniętych gospodarczo. (

rolnictwo intensywne- system produkcji rolniczej ukierunkowany na maksymalny zysk osiągany w warunkach dużego nakładu pracy i środków finansowych

rolnictwo żarowe- jeden z pierwszych, rolniczych systemów użytkowania roli, wywodzący się z kopieniactwa i stosowany na terenach zalesionych. Polegał na tym, że las wypalano i w jego miejscu uprawiano przy pomocy prymitywnych narzędzi, np. kopaczki, zboża nawet przez kilkanaście lat stosując jednopolówkę, aż do wyczerpania gleby.

rośliny transgeniczne- organizmy, którym wprowadzono nowy, obcy gen, przekazywany następnym pokoleniom zgodnie z podstawowymi prawami dziedziczenia.

urodzajność- zdolność gleby do zaspokajania wymagań roślin, która rzutuje na plonowanie

ugór- pole wyłączone z rolniczego użytkowania na okres 1–2 lat

żyzność- naturalna zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin

plony- masa użytkowej części roślin zebrana z jednostki powierzchni / suma płodów w gospod. lub innej jednostce terytorialnej czy administracyjnej.

płodozmian- system zagospodarowania ziemi uprawnej, oparty na zaplanowanym z góry na wiele lat następstwie roślin po sobie, na wyznaczonym do tego celu obszarze podzielonym na pola

bonitacja gleb- ocena jakości gleb pod względem ich wartości użytkowej, biorąca pod uwagę żyzność gleby, stosunki wodne w glebie, stopień kultury gleby i trudność jej uprawy, w powiązaniu agroklimatem, rzeźbą terenu oraz niektórymi elementami stosunków gospodarczych

Polityka rolna:

a)wspieranie produkcji narzędziami fiskalnymi (podatki, kredyty)

b)subwencjonowanie (gdy koszty są wyższe od cen możliwych do uzyskania)

c)skup interwencyjny

d)limitowanie produkcji i rekompen strat

e)okr str produkcji

f)tworzenie nowych miejsc pracy

g)tworzenie technicz warunków rozw rolnictwa i obszarów miejskich

h)rozwijanie instyt obsług rolnictwo

Polityka rolna UE:

a)podstawowe zasady polityki:

*zas jednolitego rynku- swob przep towarów

*zas preferencji

*zas finansowej solidar- wszyscy czł finansują ponoszone koszty wspólnej pol roln

b)cele polityki:

*stabilizacja rynku rolnego

*zabezpieczenie finansowego bezpiecz rolnikom

*zwiększanie konkurencyj rynku

*zwiększ wydajności i post technolog

*zapewnienie rolnikom odp dochodów

*rozwój obszarów wiejskich

c)do czego doprowadziła:

*powstanie nadprod

*specjalizacja gosp

*zwiększenie średniej wielkości gosp

*unowocz parku maszyn

*intensyfik zużycia nawozów i śr och roślin

*zmiana struktury upraw

*zwiększenie dysproporcji na niekorzyść obszarów o niekorzyst war natur

Bezpieczeństwo żywnościowe- stan w któr wszyscy obywa mają dostęp do zdrowych prod alimentacyjnych i mogą stale, bez przeszkód finans, społ oraz ekonomicznych zaspok swoje potrzeby żywnościowe

Bezp zależy od:

a)rozmiarów prod własnej, importu i posiadanych zasobów

b)siły nabywczej gosp domowych, istniejącej infrastr transpor i rynk, sprawności magazyn i dystrybucji żywno

c)fluktuacji pogodowych i cenowych oraz zakłóceń w dostawach (embargo, wojny)

d)sposobu przygot żywności i warunków sanitarnych a zwłaszcza dost do wody pitnej

Warunek zachowania bezp:

a)wzrost prod rolnej i dostosowanie jej do potrzeb alimen

b)swoboda przepływu prod rolnych między krajami

c)zachowanie zasad wolnej konkurencji i zapewnienie dochodów na zakup żywności w skali mikro i makro