Psychologia rozwojowa, wykład, 12. 01. 2010

OKRES PRZEDSZKOLNY

Cechy okresu rozwojowego do 7 roku życia

• zabawa dominującą forma aktywności dziecka

• swobodna eksploracja, mimowolne uczenie się

• podstawowym środowiskiem kształtującym dziecko jest rodzina

• przedszkole, kontakty rówieśnicze stanowią środowiska uzupełniające

Faza wczesna 3 - 4 rok życia

Faza 4 – 5,5 rok życia

Faza 5,5 – 7 rok życia

Faza wczesna:

• bardziej rozwinięta wyobraźnia

• podejmowanie pewnych ról ( dziecko zaczyna odgrywać role )

• chwiejność uczuciowa, duża wrażliwość, trudności adaptacyjne w przedszkolu

Faza średnia

• dzieci bardziej zaradne

• chętnie podejmują wspólne zabawy

• szybkie porzucanie swoich rówieśników w zabawie

• bardzo impulsywne, niezrównoważone

• wkraczanie w wiek pytań

Faza późna

• lepiej pracują w grupie, dłużej się bawią

• samodzielnie organizują własną zabawę

• zdolność dłuższego skupiania uwagi i dłuższego wysiłku fizycznego i psychicznego

• wykazują duży stopień uspołecznienia i samodzielności

• bardziej opanowane emocjonalnie

• mniej impulsywne

• początki stabilności uczuciowej

W zakresie rozwoju somatycznego, fizycznego

• dziewczynki rozwijają się szybciej niż chłopcy

• zaczynają się wyżynać mleczne zęby

• na początku okresu przedszkolnego wydłużony tułów, duża głowa, w 2 fazie utrata tkanki tłuszczowej, szybki rozwój kończyn dolnych ( smuklenie ciała ), ok. 5 roku życia rozrost części twarzowej czaszki, duża ruchomość stawów, słaba muskulatura ciała

• wyraźne kostnienie nadgarstka

• wzrost ilości synaps, wzrost neuroprzekaźników

• rośnie rola koordynacji płatów czołowych ( struktur mózgowych warunkujących sensowne działania, kontrolę emocjonalną )

• aspekt motoryczny – automatyzacja czynności, bardzo duże zapotrzebowanie na aktywność ruchową

• wyraźne różnicowanie płci – chłopcy zaczynają osiągać lepsze wyniki w sporcie, dziewczynki w czynnościach wymagających lepszej równowagi oraz precyzji ruchów, rozwija się harmonia, płynność i siła ruchów, koordynacja drobnych mięśni ( dłoni )

• rozwój psychoruchowy – przejawy: formy aktywności dziecka ( czym dziecko się interesuje, co pasjonuje dziecko ): zabawa – wykorzystanie przedmiotów, odgrywanie ról, symbolika zabaw → zdolność dziecka do myślenia o różnych obiektach bez pośredniego kontaktu z nimi, sięganie do wyobraźni, posiadanie reprezentacji świata ( relacji, zjawisk, społecznego ), wyrażanie siebie

• z wiekiem zmienia się struktura zabaw – w pierwszych zabawach ( około 4 roku życia ) np. bawią się w dom → układają sztućce, naśladują ruchy, wydają dźwięki, później dzieci odtwarzają złożone czynności → zabawa w lekarza, dzieci zapisują pacjentów, wypisują recepty, przekazują wskazówki itp., zabawy konstrukcyjne ( od 2 roku życia ) np. budowanie klocków, rysowanie, malowanie, używanie modeliny, zaczynają pojawiać się rysunki figuralne, którym dziecko nadaje jakieś znaczenie

• stadium uproszczonego schematu ( do 6 roku życia ) - pojawiają się „ głowonogi”, stadium wzbogaconego schematu – dzieci zaczynają rysować bardziej szczegółowe elementy

• percepcja ( sposób postrzegania ) dzieci 3 letnie postrzegają podstawowe barwy, dzieci 5 letnie potrafią nazywać te kolory, wzrasta wrażliwość wzrokowa i słuchowa, subiektywizm spostrzeżeń – dostrzeganie pewnych elementów, które wywołują określone emocje, rozwój zdolności percepcyjnych, rozwój mowy i działania dziecka, uwaga i pamięć są nietrwałe, w 3 fazie okresu przedszkolnego kształtują się dowolne zapamiętywanie i skupienie, rozwija się pamięć świeża i pamięć trwała, nie wykształcona jest pamięć słowno logiczna ( uczenie ze zrozumieniem ), zjawisko reminescencji – polepszenie się zapamiętywania po pewnym czasie, od 3 -4 roku życia – pamięć epizodyczna

• myślenie – podstawowe sprawności umysłowe, które się kształtują w tym okresie to porównywanie, szeregowanie, klasyfikowanie różnych przedmiotów, słabość rozumowania przyczynowo – skutkowego, intelektualny egocentryzm – brak zróżnicowania pomiędzy tym co wewnętrzne, a tym co zewnętrzne, brak operacji myślowych ( faza przedoperacyjna – braku odwracalności w myśleniu ), okres początków intencjonalności procesów myślowych, początki uczenia się, jest to wiek pytań – ok. 5 roku życia bardzo intensywne stawianie pytań, z wiekiem maleje nasilenie

• mowa – dosyć duży zasób słownictwa, potrafią mówić gramatycznie w ojczystym języku, w 6 -7 roku dziecko swobodnie używa potocznej mowy, mowa kontekstowa rozwija się zdolność narracyjna, komponowanie opowiadań, doskonalenie mowy konwersacyjnej

• rozwój emocjonalny – nasilenie lęków dziecięcych, dziecko gorzej śpi w nocy, do 6 roku życia obserwujemy afektywność emocjonalną – emocje silne, gwałtowne, intensywne, labilność, procesy hamowania są bardzo słabe, pod koniec okresu przedszkolnego następują początki uczuć oraz preferencje dotyczące wyglądu, zdolność ustosunkowywania się do sytuacji i osób

• rozwój społeczny – dominacja zabawy ze współdziałaniem, egocentryzm, z wiekiem ( po przekroczeniu 6 roku życia ) obserwuje się tendencję współzawodnictwa, ważne stają się osiągnięcia własne w różnych zabawach oraz zwiększa się krytycyzm

• dziecko kończące etap swojego rozwoju winno osiągnąć odpowiedni poziom dojrzałości szkolnej

Dojrzałość szkolna – właściwości rozwojowe dzieci mające podjąć obowiązek szkolny; to swoisty model równowagi pomiędzy wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka; jest to poziom rozwoju funkcji psychoruchowych umożliwiających sprostanie wymaganiom szkolnym.

• dziecko potrafi podporządkować się regulaminowi szkolnemu

• podatność do harmonijnego współżycia z rówieśnikami

Przejawy dojrzałości szkolnej:

• dostateczny rozwój fizyczny, ruchowy , sprawność manualna ręki

• odpowiedni poziom analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej i koordynacji

• odpowiedni zasób wiedzy o świecie, dobra orientacja praktyczna w otoczeniu

• odpowiedni poziom rozwoju mowy ( zdolność zgodnego wypowiadania własnych myśli, poprawność gramatyczna, artykulacyjna )

• umiejętność intencjonalnego wykonania działania

• dojrzałość emocjonalna – zdolność do długotrwałej rozłąki bez przeżywania ( dramatycznego ) rozstania z rodzicem, zdolność do kontrolowania emocji

• w zakresie rozwoju społecznego istotna jest zdolność współdziałania, liczenie się z potrzebami innych osób, a także zdolność wykonywania poleceń dorosłych adresowanych do całej grupy

WIEK MŁODSZY SZKOLNY

od 7 – 11, 12 roku życia

• pójście do szkoły, rozpoczęcie edukacji szkolnej

• szkoła od samego początku spełnia funkcję potężnego czynnika rozwoju, ale wstąpienie do niej dziecka powoduje duże zmiany w życiu dziecka

• konieczność opanowania w krótkim czasie wielu czynności

• konieczność nawiązywania nowych relacji

• bycie poddawanym stałej ocenie i kontroli

• dzieci w tym wieku chętnie chodzą do szkoły

• zaczyna się motywowanie → wartościowanie tego co robimy ( atrakcyjności ), przekonywanie dziecka, że ma szansę na osiągnięcia, rozwijanie poczucia, że dziecko umie i potrafi coś zrobić