1.Definicja: Turystyką religijną (bądź też pielgrzymkową) możemy nazwać podróże podjęte z motywów religijnych, poznawczych lub religijno-poznawczych. Ich celem jest dotarcie do miejsca świętego (ośrodka kultu czy sanktuarium), w którym czas poświęcony zostaje na modlitwach, skupieniu, medytacji, pokucie i wszelkim innym formom pobożności.

2.Choć nazwy turystyka religijna i turystyka pielgrzymkowa stosowane są często zamienne nie jest to do końca słuszne, gdyż można rozgraniczyć te dwa pojęcia. Głównym motywem turystyki religijnej jest uczestnictwo w pewnym wydarzeniu religijnym, przy czym nie wykluczone są inne cele jak np. zwiedzanie krajobrazów czy zabytków świeckich. W turystyce pielgrzymkowej motywem podróży są wyłącznie pobudki religijne i celem jest dotarcie do miejsca przepełnionego Sacrum. Jednocześnie pielgrzymi-turyści zdają sobie sprawę z pozareligijnych walorów obszaru, w jakim się znajdują. Ponieważ uczestnictwo w wydarzeniach religijnych oraz cele religijne i poznawcze tworzą pewną spójną całość możemy mówić o terminie turystyki religijno-pielgrzymkowej.

Cieńka granica dzieli bardzo podobną do turystyki pielgrzymkowej, ale INNĄ formę podróży czyli pielgrzymkę. Typowa pielgrzymka powinna odbywać się tylko i wyłącznie pieszo w skupieniu, wśród modlitw i śpiewu pieśni pielgrzymkowych. Jest ona najczęściej długa i wyczerpująca fizycznie, ma konkretny cel do osiągnięcia(np. pielgrzymki chorych lub tzw. pielgrzymki zmarłych) oraz kładzie nacisk na samodoskonalenie się pielgrzyma.

3.Tradycje turystyki religijnej są ściśle związane z wierzeniami i rozwojem różnych religii. Sięgają one aż po czasy pogan, kiedy to miejscami kultu różnych plemion były święte góry, groty, gaje, święte drzewa, rzeki i źródła. W tych magicznych"miejscach ludzie oddawali hołd bóstwom i składali do nich swe prośby. W miarę kształtowania się nowych religii zróżnicowały się przedmioty kultu i powstały ośrodki, do których podejmowano pielgrzymki.

4.W zależności od przebiegu rozwoju poszczególnych religii znaczenie ośrodków kultu i szlaków pielgrzymkowych ulegało zmianom. Rozwój miejsca świętego zależał przede wszystkim od autorytetu danego bóstwa czy świętego w konkretnym środowisku społecznym. Impulsem do pojawienia się w określonym miejscu pielgrzymek mogą być wydarzenia w obrębie danej religii (np. objawienia Matki Bożej w Fatimie). W drugim przypadku miejsca pielgrzymkowe są zazwyczaj związane ze świątyniami (w których na ogół znajdują się relikwie świętych lub wizerunki bóstw), a także z obrazami, rzeźbami, mauzoleami i grobami świętych. Wreszcie pielgrzymki kierują się do miejsc związanych z życiem i działalnością twórców religii (np. Chrystusa w Ziemi Świętej, Mahometa w Mekce i Medynie, Buddy w dolinie Gangesu). Ośrodki kultu mają różną skalę oddziaływania i przyciągania"wiernych. Ze względu na zasięg można podzielić je na: lokalne, regionalne, krajowe i międzynarodowe. Niektóre ośrodki religijne o ponadregionalnym i międzynarodowym zasięgu, właśnie dzięki turystyce, przeistoczyły się w prawdziwe miasta. Zaspokajając duchowe potrzeby turystów rozwinęły się i ustabilizowały gospodarczo. Przykładami takich ośrodków mogą być Jerozolima, Lourdes, Mekka czy Częstochowa.

5.Większość miejsc świętych związana jest z jedną religią, aczkolwiek istnieją ośrodki służące wyznawcom kilku religii jak np.Jerozolima, Waranasi w Indiach czy Szczyt Adama na Sri Lance.

Najbardziej otwarte na wyznawców innych religii jest chrześcijaństwo, natomiast szczególnie rygorystycznie zamknięty jest islam zabraniający wyznawcom innych religii wstępu do Mekki i świętych miast szyitów.

6.Na rysunku widzimy główne ośrodki pielgrzymkowe na świecie. Ciężko jest określić wielkość tego typu ruchu turystycznego. Szacunkowo obejmuje on rocznie:30 mln wyznawców hinduizmu, 40 mln islamu i buddyzmu oraz 200 mln chrześcijan, wśród których ok.12 mln wędruje do Rzymu, 6 mln osób do Lourdes, 5 mln do Fatimy, a 4-5 mln do Częstochowy. Ruch pielgrzymkowy charakteryzuje się sezonowością wynikającą z warunków pogodowych, które sprzyjają podróżą oraz koncentracji pielgrzymów w określonym czasie z uwagi na ważne święta. Długość trasy waha się od paru do kilku tysięcy kilometrów.

7.Rola oraz miejsce Polski w światowych migracjach pielgrzymkowych są znaczące. Polska należy do tych nielicznych krajów świata, w których wielka aktywność pielgrzymkowa utrzymuje się nieprzerwanie od początków państwowości. Dziś turystyka religijna oprócz ułatwiania dialogu człowieka z Bogiem, wspiera także proces kreowania określonych wartości. Polonijna turystyka pielgrzymkowa do Polski pozwala na pielęgnowanie języka ojczystego, kultury oraz umacnia tożsamość narodową.

Polacy stanowią obecnie około 5% chrześcijan pielgrzymujących na świecie i ponad 20% w Europie.

W Polsce rejestruje się ponad 500 sanktuariów pielgrzymkowych.

Zdecydowana większość (98%) ośrodków pątniczych należy do Kościoła rzymskokatolickiego. W ośrodkach katolickich dominują natomiast sanktuaria maryjne – około 430 (ponad 85% ogółu).

Najważniejsze ośrodki katolickie mające zasięg międzynarodowy to: Jasna Góra w Częstochowie(4-5 mln pątników rocznie), Kraków Łagiewniki(kult Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny, ponad 2 mln pielgrzymów), Licheń(ok. 2 mln pielgrzymów), Kalwaria Zebrzydowska, Niepokalanów, Góra Świętej Anny, a w prawosławiu – Grabarka. Z niewiadomych powodów we wszystkich religiach istnieje powszechne przekonanie, że ośrodki duże są bardziej przepojone sacrum niż ośrodki małe, lokalne.

8.Z punktu widzenia stosunku do religii i motywów podróży turystów możemy podzielić na "religijnie obojętnych"(secular tourist), wyznawców danej religii, którzy jednak nie mają religijnej motywacji swej podróży(pilgrim tourist) i wreszcie pielgrzymów, którzy świadomie pragną przeżywać spotkanie z miejscami uświęconymi(pious pilgrim). Ci ostatni dzielą się na tolerancyjnych, skłonnych do dialogu pomiędzy religiami oraz na religijnych fanatyków.

Otwarte umysły"pielgrzymów potrafią dostrzec różnice i podobieństwa pomiędzy różnymi religiami, szukają oni często nowego sensu i autentyczności. Stanowią oni typ kontemplacyjny, turysty nastawionego na pogłębienie swojej duchowości.

Niestety drugi typ pielgrzyma jest równie często spotykany. Nie potrafi on uszanować sfery Sacrum, nie przestrzegając tym samym kodeksu etycznego turysty.

9.Turystyka religijno-pielgrzymkowa jest bardzo specyficzna, ponieważ bardziej od przeżyć fizycznych koncentruje się na doznaniach duchowych. Daje możliwość oderwania się od codzienności, spełnienia się pod względem religijnym, wzięcia udziału w czymś niezwykłym, budującym, a przy tym nie zamyka drogi na zwiedzanie danego miejsca, budynków świeckich oraz obcowania z przyrodą. Pozwala małym ośrodkom kultu rozrosnąć się do rangi międzynarodowej- funkcja miastotwórcza oraz na dialog międzykulturowy i interreligijny. Niesie też niestety ze sobą pewne niebezpieczeństwa w postaci niszczenia przez ludzką masę miejsc świętych, zacieranie się granic pomiędzy sferą Sacrum a Profanum oraz nietolerancję wobec obcych wyznań.

W ramach ciekawostki możemy dodać, że wśród niebezpieczeństw występuje tzw. Obłęd lub też syndrom jerozolimski"- występuje on najczęściej u młodych mężczyzn, chrześcijan i żydów, przybywających w celach religijnych do Jerozolimy, którzy pod wpływem atmosfery kolebki 3 monoteistycznych religii izolują się od społeczeństwa, a po pewnym czasie zaczynają nawracać, wieszczyć i oczyszczać z grzechów na ulicach świętego miasta

objawy te zanikają samoistnie po powrocie do domu i życia codziennego.

Koniec