PODSTAWY

ZARZĄDZANIA

Prof. nadzw. dr hab. Czesław Sobków

Kierunek ZARZĄDZANIE - Wykład

Studia I stopnia

1

Wprowadzenie – działanie

zorganizowane,

organizacja, zarządzanie,

nauka

o zarządzaniu

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Jako punkt wyjścia do wyjaśnienia
terminu „zarządzanie” można
przyjąć kategorie ontologiczne –
„wpływ” i „oddziaływanie”.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Oddziaływanie to:
– wpływ

czegoś (kogoś) na coś

(kogoś)

,

albo

– wykonywanie

czegoś przy pomocy

czegoś

.

Oddziaływanie to proces przekazywania
przez jedne rzeczy (byty) materii, energii
i/lub informacji innym rzeczom
(pojedynczym lub ich zbiorom).

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Oddziaływania człowieka mogą być
skierowane:
1) na siebie samego,
2) na innych ludzi lub na rzeczy.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Ad 2. Oddziaływania jednych ludzi

(rzeczy) na inne mogą być:

 naturalne, jeśli wynikają z praw natury;

 wolicjonalne (celowe), jeśli rzeczą

oddziaływującą świadomie jest człowiek lub
grupa ludzi.

Wszelkie celowe (wolicjonalne)
oddziaływania jednego dowolnego
systemu na inny dowolny system
(jednych rzeczy na inne), dokonujące w
nich pożądanych zmian nazywa się

sterowaniem

.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Sterowanie

może mieć miejsce:

1) w maszynach – ma miejsce wtedy, gdy

system sterujący oraz sterowany mają
postać rzeczy; jest to

sterowanie

automatyczne

– układem sterującym jest

urządzenie techniczne;

2) w organizmach – jest wtedy, gdy

systemem sterującym jest człowiek, a
systemem sterowanym pozostaje dowolny
system (rzecz, człowiek); jest to

kierowanie

(

zarządzanie

) – kształtowanie

zachowania ludzi.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Zachowanie człowieka

to całokształt

jego oddziaływań na otoczenie i siebie
samego, za pomocą których reguluje
on swoje stosunki
z otoczeniem przekształcając otoczenie
lub samego siebie.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Kryterium podziału

zachowań

Charakterystyka

zachowań

• Umyślność

Celowe

Niecelowe

• Dowolność

Dowolne

Wymuszone

• Świadomość

Świadome

Podświadome

Nieświadome

• Stopień aktywności

Czynne

Bierne

Zachowania ludzi

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Zachowania celowe, dowolne,
świadome lub podświadome i czynne,
czyli oddziaływania skierowane na
przedmiot, który ulega zmianie pod ich
wpływem, nazywa się

działaniem

zorganizowanym

.

Rezultat (wynik, efekt) działania
zorganizowanego służy zaspokajaniu
potrzeb ludzi uczestniczących w tym
działaniu, czyli ludzi przejawiających
zachowania (postawy) aktywne.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Wybrane definicje działania

zorganizowanego:
• Działanie zorganizowane człowieka to

„(…) dowolne zachowanie umyślne

podejmowane świadomie lub

podświadomie dla osiągnięcia

określonego celu”

*

.

• Działanie zorganizowane to działanie

oparte na przemyśleniu i znajomości

realiów.

*

Zieleniewski J., Organizacja i zarządzanie, PWN,

Warszawa 1969, s.165-166.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Elementy działania zorganizowanego:
1) zasoby,
2) sprawca,
3) cel (przyszły rezultat działania),
4) wytwór (skutek działania),
5) impuls dowolny (przyczyna działania),
6) okoliczności (otoczenie),
7) sposób wykonania (metoda).

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Tadeusz Kotarbiński

(1886-

1981)

Sposób działania jest to
„umyślny tok tego działania”.

Dzieło: „Traktat o dobrej
robocie”

Jan Zieleniewski

(1901-1973)

Sposób działania jest to
„umyślny dobór zasobów i
środków działania (czyli celów
pośrednich) oraz zgodna z
zamierzeniem kolejność ich
stosowania”

.

Sposób działania w ujęciu prakseologii (nauki o sprawnym
działaniu)

Prakseologia to

źródło inspiracji dla

nowoczesnej nauki

o organizacji

i zarządzaniu

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Działanie zorganizowane człowieka
może być skierowane na samego siebie,
innych ludzi lub na rzeczy, a
mianowicie:
1) działanie skierowane na siebie

samego – to działanie zorganizowane
indywidualne,

2) działanie skierowane na innych ludzi

lub na rzeczy – to działanie
zorganizowane grupowe, zespołowe.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Cechy działania zorganizowanego:

• celowość – nastawienie się w działaniu na

realizację jednego lub więcej celów;

• sposób zorganizowania, – celowe

połączenie zasobów ludzkich, rzeczowych,

czasowych i przestrzennych dające

strukturę organizacyjną całości;

• wyodrębnienie z otoczenia oraz

jednocześnie powiązanie z nim przez

cel/cele i sposób zorganizowania;

• poddanie kierowaniu, – czyli

oddziaływaniu zmierzającemu do

osiągnięcia celu lub celów działania.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Formą zespołowego działania

zorganizowanego jest

organizacja.

Organizacja

to uporządkowana całość

zorganizowanego działania
zespołowego,
albo kolektywny zbiór ludzi i innych
zasobów, powiązany siecią wzajemnych
oddziaływań.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Z perspektywy nauki o zarządzaniu
istotne są

zachowania ludzi i

zorganizowanych przez nich systemów
– organizacji

.

System to układ elementów stanowiący
logiczną całość.
System to ludzie, zasoby naturalne
i artefakty (zasoby sztuczne, techniczno-
technologiczne).

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Zjawisko synergii

w działaniu

zorganizowanym zespołowym (w

organizacji)

Zjawisko synergii – współdziałające elementy
(dwa lub więcej) dają wynik pod jakimś
względem większy niż prosta suma skutków
wywołanych przez każdy
z elementów oddzielnie.
Efekt synergii – korzyści osiągane przez ludzi
w dobrze zorganizowanej pracy zespołowej;
większe od tego, co mogliby osiągnąć, gdyby
działali w pojedynkę.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Podstawowe uwarunkowania
pojawienia się

efektu synergii

:

• podział pracy i osiągnięcie wprawy

w wykonywaniu czynności,

• ciągłość pracy wskutek eliminacji strat

czasu pracy występujących przy zmianie

rodzaju działań,

• umożliwienie koncentracji oraz

zharmonizowanie sił i środków w czasie i

przestrzeni,

• korzystanie z bardziej wydajnych narzędzi

i maszyn,

• wzajemne oddziaływanie motywacyjne.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Działanie osoby lub grupy ludzi,
podejmowane dla osiągnięcia
zakładanych celów organizacji
i polegające na dobrowolnym lub
wymuszonym ograniczeniu swobody
działań innych ludzi, nazywa się
działaniem koordynującym,
działalnością kierowniczą, pracą
kierowniczą albo

zarządzaniem

.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Termin zarządzanie jest w literaturze
przedmiotu rozmaicie rozumiany i występuje
w kontekście innych bliskoznacznych
terminów, takich jak:
• gospodarowanie,
• sterowanie,
• rządzenie,
• administrowanie,
• dowodzenie.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Zarządzanie rozumiane w sensie praktyki jest
bardzo stare. Ogólnie jest definiowane jako
świadome i celowe działanie ludzi, którzy dążą do
ulepszenia istniejącej rzeczywistości gospodarczej
lub społecznej.

Zarządzanie jako nauka pojawiło się w XX wieku
(

pierwsza książka

F. Taylora

, 1903 r.).

Najczęściej traktowane jest jako nauka stosowana
(praktyczna), co oznacza, że tworzona wiedza
teoretyczna wywodzi się z badań praktyki
zarządzania organizacjami
i, z kolei ma służyć tej praktyce.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Przyczyny pojawienia się zapotrzebowania na
wiedzę teoretyczną o zarządzaniu:

• wielki rozwój produkcji przemysłowej w 2 poł. XIX

wieku,

• szybki postęp techniczny i rozwój nowych

technologii,

• pogłębienie się podziału pracy oraz rozwój

standaryzacji i specjalizacji,

• zaostrzanie się walki konkurencyjnej,

• rosnąca złożoność i zmienność otoczenia,

• wzrost skali i różnorodności problemów

zarządzania.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Powstanie nauk o organizacji

i zarządzaniu

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Zarządzanie organizacją to całokształt
działań podejmowanych w organizacji dla
ukierunkowania zasobów na realizację jej
celu poprzez osiąganie pożądanych
wyników w sposób efektywny.
Nauka o zarządzaniu (teoria organizacji i
zarządzania) zajmuje się zagadnieniami
mającymi wpływ na podejmowanie
prawidłowych decyzji dotyczących
organizacji i sprawne ich realizowanie,
prowadzące do osiągania przyjętych celów.

Istota i zakres zarządzania

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Sprawne zarządzanie organizacją

wymaga wiedzy i umiejętności, a

mianowicie:

• wiedzy powstałej na podstawie

uogólnienia wielu przypadków

funkcjonowania organizacji,

• znajomości zasad i metod (sposoby)

działania, opracowanych na podstawie

badań empirycznych,

• umiejętności realizowania określonych

przedsięwzięć (celów) przez mniejsze lub

większe zespoły ludzi .

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Źródła wiedzy o zarządzaniu:

• Doświadczenia różnych instytucji (państw,

kościołów, armii itp.), opisane przez mędrców,

myślicieli, filozofów.

• Wypowiedzi wybitnych praktyków zarządzania

i obserwacje procesu zarządzania.

• Systematyczne badania i eksperymenty

prowadzone w organizacjach.

• Inne, np. doświadczenia ludzi zawarte w

przysłowiach, powiedzeniach, bajkach itp.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Przedmiot materialny i formalny

nauki o zarządzaniu

Przedmiotem materialnym (obiektem badania)
nauki są organizacje traktowane jako mniej lub
bardziej złożone byty społeczno-techniczne, czyli
zorganizowane działanie ludzi, posiadające
formę organizacji, złożonych z ludzi i innych
zasobów.
Przedmiotem formalnym nauki o zarządzaniu są
procesy powstawania tych organizacji, ich
funkcjonowania i rozwoju, a przede wszystkim
procesy zarządzania nimi, ukierunkowane na
efektywne osiąganie zakładanych przez nie celów w
kontekście warunków otoczenia.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Podmiot nauki o zarządzaniu

Podmiotem zarządzania
(zarządzającym) jest osoba lub grupa ludzi,
których działania są skierowane na
przedmiot zarządzania – zasoby,
organizacje, całości działania
zorganizowanego zespołowego.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Multidyscyplinarny

charakter nauki

zarządzania

Powiązania z naukami ekonomicznymi:
ekonomia, ekonomika pracy, polityka
ekonomiczna, finanse, matematyka,
statystyka, ekonometria i inne.
Powiązania z innymi dziedzinami nauki:
filozofia
i etyka, prakseologia, psychologia,
socjologia, fizjologia pracy, pedagogika
pracy, antropologia kultury, ergonomia,
prawo pracy, informatyka, ekologia, technika
i inne.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Nauka o zarządzaniu jest nauką

wieloparadygmatyczną.

Nauka o zarządzaniu formułuje teorie

operacyjne i modele, dotyczące

celowych działań indywidualnych i

zespołowych, posługując się ciągle

zmienianymi wzorcami badawczymi –

paradygmatami*

.

*

Paradygmat to ogólnie uznane osiągnięcie

naukowe, które dostarcza modelowych rozwiązań

w danej dziedzinie nauki.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Funkcje nauki o zarządzaniu

1. Funkcja opisowa (deskrypcyjna) –

poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: Co jest
czym? Co jest jakie? Co od czego zależy?

2. Funkcja wyjaśniająca (eksplikatywna) –

przedstawienie odpowiedzi na pytanie:
dlaczego tak jest?

3. Funkcja prognostyczna (predykcyjna) –

udzielanie odpowiedzi na pytanie: jak być
powinno?

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Misja nauki o zarządzaniu

Kształtowanie świadomości
zarządzających
i zarządzanych za pomocą oferowanego,
możliwie szerokiego zestawu
komplementarnych, zrozumiałych i nadających
się do stosowania teorii organizacji,
alternatywnych koncepcji zarządzania
organizacjami różnych typów,
wielowariantowych strategii działania czy
procedur postępowania i wzorców
rozwiązywania problemów.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Dyscypliny nauk o zarządzaniu

• Ogólne teorie zarządzania,

administrowania, dowodzenia.

• Zarządzanie organizacjami

gospodarczymi.

• Zarządzanie inżynierskie

(zarządzanie techniką i procesami
produkcyjnymi).

• Zarządzanie publiczne.

Działanie zorganizowane i zarządzanie

Zarządzanie publiczne to dyscyplina
naukowa zajmująca się badaniem sposobów i
zakresu harmonizowania działań
zapewniających prawidłowe wyznaczanie celów
organizacji tworzących sferę publiczną
(jednostki sektora publicznego) oraz
optymalnego wykorzystywania możliwości
zorganizowanego działania ludzi,
nakierowanego na kreowanie publicznych
wartości oraz na realizację interesu
publicznego.

Przedmiot:

Podstawy

zarządzania

Cele kształcenia:

• Przyswojenie przez studentów

podstawowych pojęć z zakresu
zarządzania.

• Zapoznanie z najważniejszymi szkołami

(koncepcjami) zarządzania, wybitnymi
teoretykami
i praktykami.

• Przekazanie wiedzy i zasad, dotyczących

podstawowych funkcji zarządzania:
planowania, organizowania, kierowania
ludźmi i kontroli w organizacjach.

• Poznanie i zrozumienie różnych metod i

koncepcji zarządzania organizacjami.

Treści programowe:

• Wprowadzenie do nauki o organizacji

i zarządzaniu.

• Zarys rozwoju nauki o organizacji i

zarządzaniu.

• Organizacja jako przedmiot

zarządzania.

• Kierownicy w organizacji.

• Decyzje kierownicze.

• Funkcje zarządzania: planowanie,

organizowanie, kierowanie i
kontrolowanie.

• Kulturowe uwarunkowania zarządzania.

Przedmiot:

Podstawy

zarządzania

Literatura podstawowa:
• Griffin R. W., Podstawy zarządzania

organizacjami

• Kisielnicki J., Zarządzanie
• Koźmiński A. K., Zarządzanie od podstaw
• Sobków Cz., Podstawy zarządzania

Przedmiot:

Podstawy

zarządzania