Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania
1
Podstawy zarządzania
Podstawy zarządzania
Dr Andrzej Stańda
Dr Andrzej Stańda
Katedra Organizacji i
Katedra Organizacji i
Zarządzania
Zarządzania
Dyżury: podawane w
Dyżury: podawane w
extranecie
extranecie
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
2
Literatura
Literatura
Literatura podstawowa
Literatura podstawowa
Teoretyczne podstawy organizacji i zarządzania,
Teoretyczne podstawy organizacji i zarządzania,
red. K. Krzakiewicz, AE w Poznaniu, 2007/6
red. K. Krzakiewicz, AE w Poznaniu, 2007/6
( rozdz. 1-7, 9)
( rozdz. 1-7, 9)
J.A.F Stoner, R.E. Freeman, D. Gilbert,
J.A.F Stoner, R.E. Freeman, D. Gilbert,
Kierowanie, PWE, Warszawa 1998 ( do egzaminu
Kierowanie, PWE, Warszawa 1998 ( do egzaminu
rozdział 2)
rozdział 2)
Literatura uzupełniająca
Literatura uzupełniająca
R. W.Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami,
R. W.Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
Strategor, Zarządzanie firmą. Strategia, struktury,
Strategor, Zarządzanie firmą. Strategia, struktury,
decyzje, tożsamość, PWE, Warszawa 1995
decyzje, tożsamość, PWE, Warszawa 1995
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
3
Zasady zaliczenia przedmiotu
Zasady zaliczenia przedmiotu
Podstawą przystąpienia do egzaminu jest
Podstawą przystąpienia do egzaminu jest
zaliczenie ćwiczeń; do egzaminu przystępujemy
zaliczenie ćwiczeń; do egzaminu przystępujemy
z wpisanym zaliczeniem do protokołu
z wpisanym zaliczeniem do protokołu
Usprawiedliwienie z nieobecności na egzaminie
Usprawiedliwienie z nieobecności na egzaminie
należy przedłożyć w ciągu trzech dni od dnia
należy przedłożyć w ciągu trzech dni od dnia
egzaminu
egzaminu
Egzamin pisemny o charakterze testu o
Egzamin pisemny o charakterze testu o
zróżnicowanych pytaniach
zróżnicowanych pytaniach
Zakres egzaminu:
Zakres egzaminu:
•
Tematyka zajęć ćwiczeniowych
Tematyka zajęć ćwiczeniowych
•
Tematyka wykładów
Tematyka wykładów
•
Materiał z literatury
Materiał z literatury
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
4
Wykład I
Wykład I
Istota współczesnej organizacji
Istota współczesnej organizacji
Pojęcie organizacji
Pojęcie organizacji
Cechy organizacji
Cechy organizacji
Zasoby organizacji
Zasoby organizacji
Modele organizacji
Modele organizacji
Wytyczne sprawnego działania
Wytyczne sprawnego działania
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
5
Organizacja to system, którego uporządkowanie
Organizacja to system, którego uporządkowanie
polega na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane części
polega na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane części
w zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia
w zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia
całości, a powodzenie całości jest istotnym
całości, a powodzenie całości jest istotnym
warunkiem powodzenia części (T.KotarbińskiJ,
warunkiem powodzenia części (T.KotarbińskiJ,
J.Zieleniewski - polscy prakseologowie)
J.Zieleniewski - polscy prakseologowie)
Organizacje są systemami otwartymi
Organizacje są systemami otwartymi
Organizacje są systemami celowymi
Organizacje są systemami celowymi
Organizacje są systemami szczególnie złożonymi
Organizacje są systemami szczególnie złożonymi
Organizacje systemami ustrukturyzowanymi
Organizacje systemami ustrukturyzowanymi
Organizacje są systemami hierarchicznymi
Organizacje są systemami hierarchicznymi
Organizacje są systemami generującymi synergię
Organizacje są systemami generującymi synergię
Organizacje są systemami homeostatecznymi
Organizacje są systemami homeostatecznymi
Organizacje są systemami adaptacyjnymi
Organizacje są systemami adaptacyjnymi
Organizacje są systemami z wbudowanym
Organizacje są systemami z wbudowanym
mechanizmem samoregulacji
mechanizmem samoregulacji
Organizacje są systemami o wysokiej spójności
Organizacje są systemami o wysokiej spójności
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
6
Organizacja społeczna jest to system,
Organizacja społeczna jest to system,
którego uporządkowanie polega na tym, że
którego uporządkowanie polega na tym, że
funkcjonalnie zróżnicowane działania
funkcjonalnie zróżnicowane działania
ludzkie wykorzystują, przekształcają i
ludzkie wykorzystują, przekształcają i
zespalają w sposób celowy, zasoby
zespalają w sposób celowy, zasoby
kapitałowe, ideowe i naturalne, pozostając
kapitałowe, ideowe i naturalne, pozostając
we wzajemnym oddziaływaniu z innymi
we wzajemnym oddziaływaniu z innymi
systemami działalności ludzkiej i zasobami
systemami działalności ludzkiej i zasobami
otoczenia (W. Bakke)
otoczenia (W. Bakke)
W organizacjach zawsze ścierają się dwie
W organizacjach zawsze ścierają się dwie
tendencje :
tendencje :
1. Adaptacyjna /antycypacyjna 2. Konserwatywna
1. Adaptacyjna /antycypacyjna 2. Konserwatywna
Organizacje cechuje ekwifinalność, czyli zdolność
Organizacje cechuje ekwifinalność, czyli zdolność
do osiągania podobnych wyników w różny sposób,
do osiągania podobnych wyników w różny sposób,
za pomocą różnych procesów i struktur
za pomocą różnych procesów i struktur
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
7
Właściwości organizacji
Właściwości organizacji
Celowość – istnienie celu lub celów
Celowość – istnienie celu lub celów
przyjętych do osiągnięcia przez całość
przyjętych do osiągnięcia przez całość
Złożoność z dających się określić części,
Złożoność z dających się określić części,
powiązanych ze sobą i funkcjonalnych
powiązanych ze sobą i funkcjonalnych
wobec całości, aczkolwiek posiadających
wobec całości, aczkolwiek posiadających
własne, partykularne interesy
własne, partykularne interesy
Odrębność części i całości w stosunku do
Odrębność części i całości w stosunku do
otoczenia, a jednocześnie powiązanie tych
otoczenia, a jednocześnie powiązanie tych
części i całości ze składnikami otoczenia
części i całości ze składnikami otoczenia
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
8
Organizacje są zespołami ludzi,
Organizacje są zespołami ludzi,
rozmyślnie tworzonymi,
rozmyślnie tworzonymi,
utrzymywanymi i zmienianymi dla
utrzymywanymi i zmienianymi dla
realizacji określonych celów (E.
realizacji określonych celów (E.
Etizioni)
Etizioni)
Charakteryzują się:
Charakteryzują się:
Podziałem pracy, władzy i przepływu informacji,
Podziałem pracy, władzy i przepływu informacji,
które nie są przypadkowe ani tradycyjne, lecz
które nie są przypadkowe ani tradycyjne, lecz
rozmyślnie zaplanowane, aby służyły realizacji
rozmyślnie zaplanowane, aby służyły realizacji
określonych celów,
określonych celów,
Obecnością jednego lub więcej ośrodków władzy,
Obecnością jednego lub więcej ośrodków władzy,
które kontrolują zgodne wysiłki organizacji
które kontrolują zgodne wysiłki organizacji
Substytucyjnością
personelu,
tzn.
osoby
Substytucyjnością
personelu,
tzn.
osoby
niezadowalające mogą zostać usunięte, a ich
niezadowalające mogą zostać usunięte, a ich
zadania
powierzone
innym.
Przesunięcia
zadania
powierzone
innym.
Przesunięcia
personelu mogą się odbywać także przez awanse i
personelu mogą się odbywać także przez awanse i
oferty innych stanowisk
oferty innych stanowisk
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
9
Wieloznaczność pojęcia
Wieloznaczność pojęcia
„organizacja”
„organizacja”
Atrybutowe rozumienia organizacji –
Atrybutowe rozumienia organizacji –
organizacja rozumiana w kategorii cech,
organizacja rozumiana w kategorii cech,
jakie można jej przypisać
jakie można jej przypisać
Rzeczowe rozumienie organizacji –
Rzeczowe rozumienie organizacji –
wyodrębniona fizykalnie całość
wyodrębniona fizykalnie całość
Czynnościowe rozumienie organizacji –
Czynnościowe rozumienie organizacji –
proces budowania (zmieniania)
proces budowania (zmieniania)
organizacji
organizacji
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
10
Sprawność organizacji
Sprawność organizacji
Ujęcie prakseologiczne
Ujęcie prakseologiczne
–
–
postaci
postaci
sprawnego działania:
sprawnego działania:
Skuteczność - działanie jest skuteczne, jeśli prowadzi
Skuteczność - działanie jest skuteczne, jeśli prowadzi
do skutku zamierzonego jako cel (nie bierzemy pod
do skutku zamierzonego jako cel (nie bierzemy pod
uwagę kosztu działania, tylko skutki oceniane
uwagę kosztu działania, tylko skutki oceniane
pozytywnie i przewidywane)
pozytywnie i przewidywane)
Ekonomiczność (zwana gospodarnością) – stosunek
Ekonomiczność (zwana gospodarnością) – stosunek
między wartością (cennością) wyniku użytecznego
między wartością (cennością) wyniku użytecznego
(W) i wartością (cennością) kosztu (K) – W/K
(W) i wartością (cennością) kosztu (K) – W/K
Korzystność - różnica między wartością (cennością)
Korzystność - różnica między wartością (cennością)
wyniku użytecznego (W) i wartością (cennością)
wyniku użytecznego (W) i wartością (cennością)
kosztu (K) – W-K
kosztu (K) – W-K
Żadnego działania nie można nazwać
Żadnego działania nie można nazwać
sprawnym w sensie ogólnym, jeśli nie
sprawnym w sensie ogólnym, jeśli nie
jest co najmniej minimalnie skuteczne
jest co najmniej minimalnie skuteczne
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
11
Sprawność organizacji
Sprawność organizacji
Koncepcja
Koncepcja
sprawności
sprawności
P.Druckera
P.Druckera
Sprawność – „robienie rzeczy we właściwy
Sprawność – „robienie rzeczy we właściwy
sposób”; od menedżera oczekuje się, by
sposób”; od menedżera oczekuje się, by
osiągał wyniki współmierne do nakładów
osiągał wyniki współmierne do nakładów
zużytych na ich realizację
zużytych na ich realizację
Skuteczność – to umiejętność wyboru
Skuteczność – to umiejętność wyboru
właściwych celów
właściwych celów
Żaden stopień sprawności nie zrównoważy
Żaden stopień sprawności nie zrównoważy
braku skuteczności
braku skuteczności
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
12
Rzeczywista organizacja jest zbiorem
Rzeczywista organizacja jest zbiorem
zasobów o bardzo zmiennej charakterystyce,
zasobów o bardzo zmiennej charakterystyce,
zarówno o naturze materialnej jak i
zarówno o naturze materialnej jak i
niematerialnej, dynamicznej i pasywnej
niematerialnej, dynamicznej i pasywnej
Zasoby kapitałowe
Zasoby kapitałowe
Zasoby pracy wykonawczej
Zasoby pracy wykonawczej
Zasoby
menedżerskie
(administracyjny
i
Zasoby
menedżerskie
(administracyjny
i
przedsiębiorczości)
przedsiębiorczości)
Zasoby wiedzy
Zasoby wiedzy
Zasoby niematerialne kumulacji wielkości i mocy
Zasoby niematerialne kumulacji wielkości i mocy
ekonomicznej organizacji
ekonomicznej organizacji
Zasoby opanowania stosunków handlowych,
Zasoby opanowania stosunków handlowych,
międzyludzkich,
przemysłowych,
prawnych,
międzyludzkich,
przemysłowych,
prawnych,
politycznych
politycznych
Zasoby naturalne
Zasoby naturalne
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
13
Zasoby mają swoistą charakterystykę dla
Zasoby mają swoistą charakterystykę dla
każdej organizacji i przez to tworzą
każdej organizacji i przez to tworzą
konkretny potencjał i ograniczenie jej
konkretny potencjał i ograniczenie jej
aktywności
aktywności
Rzadkość zasobów zmuszająca do racjonalnego ich
Rzadkość zasobów zmuszająca do racjonalnego ich
użytkowania,
co
wymaga
prowadzenie
kalkulacji
użytkowania,
co
wymaga
prowadzenie
kalkulacji
ekonomicznej
ekonomicznej
Poliwalencja zasobów umożliwiająca różne wykorzystanie
Poliwalencja zasobów umożliwiająca różne wykorzystanie
konkretnego zbioru zasobów, co wymusza konieczność
konkretnego zbioru zasobów, co wymusza konieczność
ich różnej kombinacji
ich różnej kombinacji
Kumulatywny charakter zasobów, zasoby przynoszą
Kumulatywny charakter zasobów, zasoby przynoszą
profity dopiero wówczas, gdy posiadają co najmniej
profity dopiero wówczas, gdy posiadają co najmniej
minimalną wielkość
minimalną wielkość
Wniosek
Wniosek
W organizacji prowadzona jest swoista gra, której
W organizacji prowadzona jest swoista gra, której
warunkami brzegowymi pozostają, z jednej strony
warunkami brzegowymi pozostają, z jednej strony
ograniczenia (rzadkość zasobów i ryzyko decyzji) a z
ograniczenia (rzadkość zasobów i ryzyko decyzji) a z
drugiej możliwości (poliwalencja i okazje zewnętrzne)
drugiej możliwości (poliwalencja i okazje zewnętrzne)
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
14
Modele organizacji
Modele organizacji
Model H.J. Leavitta
Model H.J. Leavitta
Cele i zadania
Cele i zadania
(misja,
(misja,
wizja, cele, strategia,
wizja, cele, strategia,
zadania, …)
zadania, …)
Ludzie
Ludzie
(postawy,
(postawy,
kwalifikacje, umiejętności,
kwalifikacje, umiejętności,
predyspozycje, motywacja,
predyspozycje, motywacja,
stosunki międzyludzkie, …)
stosunki międzyludzkie, …)
Technologia
Technologia
(know-how,
(know-how,
wytwarzanie, przetwarzanie
wytwarzanie, przetwarzanie
informacji, …)
informacji, …)
Struktura
Struktura
(hierarchia,
(hierarchia,
schematy organizacyjne,
schematy organizacyjne,
zakresy czynności,
zakresy czynności,
instrukcje, …)
instrukcje, …)
M
M
iejsce na prezentacje graficzną
iejsce na prezentacje graficzną
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
15
Model organizacji 7 - S Mc Kinsey’a
Model organizacji 7 - S Mc Kinsey’a
Nowa fala w zarządzaniu - podejście
Nowa fala w zarządzaniu - podejście
sytuacyjne
sytuacyjne
Strategia (strategy)
Strategia (strategy)
Struktura (structure)
Struktura (structure)
Sformalizowane
Sformalizowane
procedury (systems)
procedury (systems)
Pracownicy (staff)
Pracownicy (staff)
Styl zarządzania
Styl zarządzania
(style)
(style)
Kwalifikacje
Kwalifikacje
menedżerów (skills)
menedżerów (skills)
Podstawowe wartości
Podstawowe wartości
(superordinate goals)
(superordinate goals)
Miejsce na rysunek
Miejsce na rysunek
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
16
Model organizacji
Model organizacji
7 - S
7 - S
Mc Kinsey’a
Mc Kinsey’a
Nowa fala w zarządzaniu - podejście
Nowa fala w zarządzaniu - podejście
sytuacyjne
sytuacyjne
Strategia (strategy)
Strategia (strategy)
Struktura (structure)
Struktura (structure)
Sformalizowane
Sformalizowane
procedury (systems)
procedury (systems)
Pracownicy (staff)
Pracownicy (staff)
Styl zarządzania
Styl zarządzania
(style)
(style)
Kwalifikacje
Kwalifikacje
menedżerów (skills)
menedżerów (skills)
Podstawowe wartości
Podstawowe wartości
(superordinate goals)
(superordinate goals)
wartości
wartości
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
17
Wytyczne sprawnego działania –
Wytyczne sprawnego działania –
dyrektywy sprawności
dyrektywy sprawności
Cykl działania zorganizowanego (H.Le
Cykl działania zorganizowanego (H.Le
Chatelier), jako dyrektywa
Chatelier), jako dyrektywa
niealternatywna
niealternatywna
•
Uświadomienie celów
Uświadomienie celów
•
Planowanie działania
Planowanie działania
•
Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów
Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów
•
Realizowanie planu
Realizowanie planu
•
Kontrola realizacji
Kontrola realizacji
Dr Andrzej Stańda - Podsta
wy zarządzania
18
Wytyczne sprawnego działania –
Wytyczne sprawnego działania –
dyrektywy sprawności cd.
dyrektywy sprawności cd.
Wytyczne alternatywne:
Wytyczne alternatywne:
Specjalizacja – uniwersalizacja
Specjalizacja – uniwersalizacja
Aktywizacja działania – minimalizacja
Aktywizacja działania – minimalizacja
interwencji
interwencji
Kunktacja – antycypacja
Kunktacja – antycypacja
Potencjalizacja – pełne wykorzystanie
Potencjalizacja – pełne wykorzystanie
zasobów
zasobów
Koncentracja sił – dywersyfikacja
Koncentracja sił – dywersyfikacja
działania
działania