W wyniku wzajemnego oddziaływania popytu na
pracę i podaży pracy możliwe są następujące
sytuacje:
1.
Równowaga popytu z podażą pracy, gdy liczba
wolnych miejsc pracy równa się liczbie
poszukujących pracy.
2.
Niedobór potencjału pracy, gdy liczba wolnych
miejsc pracy jest wyższa niż liczba osób
szukających pracy.
3.
Nadwyżka potencjału pracy (bezrobocie), gdy
liczba wolnych miejsc pracy jest mniejsza niż
liczba osób poszukujących pracy.
Bezrobocie
Ludzkie zasoby pracy dzielimy na dwie podstawowe grupy:
Cechą różnicującą jest gotowość do podejmowania działalności zawodowej.
1.
Pierwszą grupę stanowią nieaktywni (bierni) zawodowo.
Są to osoby, które z różnych przyczyn nie wyrażają
zainteresowania podjęciem pracy. Najbardziej liczne
reprezentowani wśród nieaktywnych są uczniowie i
studenci, emeryci, niepełnosprawni czy osoby - głównie
kobiety - oddane obowiązkom rodzinnym lub prowadzeniu
domu.
2.
Druga grupa to aktywni zawodowo, inaczej określani
mianem zasobów pracy lub siły roboczej. Składają się
na nią aktualnie pracujący oraz wszyscy ci, którzy są chętni
do jej podjęcia i czynnie poszukują możliwości zatrudnienia
się.
Zasoby pracy
Przyrost naturalny, wzrost liczby ludności
Migracje
Wzrost aktywności zawodowej ludności np.
poprzez aktywizację zawodową
niepełnosprawnych, kobiet czy osób starszych
Ustawowe granice wieku produkcyjnego
Stan zdrowia społeczeństwa
Czas trwania nauki szkolnej oraz studiów
wyższych
Regulacje prawne dotyczące długości tygodnia
pracy
Czynniki od których zależą
zasoby siły roboczej
Przedstawiony na poprzednim rysunku podział i
przynależność bezrobotnych do zbioru osób aktywnych
zawodowo znajduje odzwierciedlenie w sposobie, w jaki
oblicza się wskaźnik bezrobocia.
Jest to tzw. stopa bezrobocia, która informuje, jaką -
wyrażoną procentowo - część z osób aktywnych zawodowo
stanowią bezrobotni.
Jest to wynik dzielenia liczby osób bezrobotnych przez
liczbę osób aktywnych zawodowo pomnożony przez 100%.
Korzystając z danych przedstawionych na rysunku możemy
obliczyć stopę bezrobocia w 2009 roku. Zestawiając ze sobą
17 milionów 279 tysięcy aktywnych zawodowo Polaków z
milionem i 411 tysiącami bezrobotnych, otrzymamy wartość
stopy bezrobocia w interesującym nas okresie, czyli 8,17%.
Stopa bezrobocia jest to liczba bezrobotnych
wyrażona w procentach siły roboczej.
Przykład:
Liczba pracujących w kraju A = 22,5 mln
Liczba bezrobotnych w kraju A = 2,5 mln
Wówczas aktywnych zawodowo jest w kraju A
22,5 mln + 2,5 mln czyli 25 mln
Obliczamy stopę bezrobocia:
Stopa bezrobocia
styczeń
luty
marzec
kwiecień
maj
czerwiec
lipiec
sierpień
wrzesień październik listopad
grudzień
2012
13,2
2011
13,1*
13,4*
13,3*
12,8*
12,4*
11,9*
11,8*
11,8*
11,8
11,8
12,1
12,5
2010
12,9
13,2
13
12,4
12,1
11,7
11,5
11,4
11,5
11,5
11,7
12,4*
2009
10,4
10,9
11,1
10,9
10,7
10,6
10,7
10,8
10,9
11,1
11,4
12,1
2008
11,5
11,3
10,9
10,3
9,8
9,4
9,2
9,1
8,9
8,8
9,1
9,5
2007
15,1
14,8
14,3
13,6
12,9
12,3
12,1
11,9
11,6
11,3
11,2
11,2
2006
18,0
18,0
17,8
17,2
16,5
15,9
15,7
15,5
15,2
14,9
14,8
14,8
2005
19,4
19,4
19,2
18,7
18,2
18,0
17,9
17,7
17,6
17,3
17,3
17,6
2004
20,6
20,6
20,4
19,9
19,5
19,4
19,3
19,1
18,9
18,7
18,7
19,0
2003
20,6
20,7
20,6
20,3
19,8
19,7
19,6
19,5
19,4
19,3
19,5
20,0
2002
a)
b)
18,1
20,1
18,2
20,2
18,2
20,1
17,9
19,9
17,3
19,2
17,4
19,4
17,5
19,4
17,5
19,5
17,6
19,5
17,5
19,5
17,8
19,7
18,0
20,0
2001
15,7
15,9
16,1
16,0
15,9
15,9
16,0
16,2
16,3
16,4
16,8
17,5
2000
13,7
14,0
14,0
13,8
13,6
13,6
13,8
13,9
14,0
14,1
14,5
15,1
1999
11,4
11,9
12,0
11,8
11,6
11,6
11,8
11,9
12,1
12,2
12,5
13,1
1998
10,7
10,6
10,4
10,0
9,7
9,6
9,6
9,5
9,6
9,7
9,9
10,4
1997
13,1
13,0
12,6
12,1
11,7
11,6
11,3
11,0
10,6
10,3
10,3
10,3
1996
15,4
15,5
15,4
15,1
14,7
14,3
14,1
13,8
13,5
13,2
13,3
13,2
1995
16,1
15,9
15,5
15,2
14,8
15,2
15,3
15,2
15
14,7
14,7
14,9
1994
16,7
16,8
16,7
16,4
16,2
16,6
16,9
16,8
16,5
16,2
16,1
16,0
1993
14,2
14,4
14,4
14,4
14,3
14,8
15,4
15,4
15,4
15,3
15,5
16,4
1992
12,1
12,4
12,1
12,2
12,3
12,6
13,1
13,4
13,6
13,5
13,5
14,3
1991
6,6
6,8
7,1
7,3
7,7
8,4
9,4
9,8
10,5
10,8
11,1
12,2
1990
0,3
0,8
1,5
1,9
2,4
3,1
3,8
4,5
5,0
5,5
5,9
6,5
USTAWA z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2008r.
nr 69 poz. 415 z późn.zm.) definiuje bezrobotnego następująco:
Bezrobotny to osoba, niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, nieucząca się w
szkole (z wyjątkiem szkół dla dorosłych), zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego
powiatowym urzędzie pracy oraz poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli:
a) ukończyła 18 lat,
b) nie ukończyła 60 lat - kobieta lub 65 lat - mężczyzna,
c) nie nabyła prawa do emerytury lub renty, nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego,
świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
d) nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych
przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako
współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,
e) nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej
f) nie złożyła wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej
g) nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem kary pozbawienia wolności
odbywanej poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego,
h) nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z
wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na
rachunkach bankowych,
i) nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego,
j) nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku
rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu
ustawowego okresu jego pobierania,
k) nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego, o którym mowa w art. 70 ust. 6,
l) nie podlega, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia
społecznego rolników.
Bezrobotny definicja wg.
prawa
Według Głównego Urzędu Statystycznego i zgodnie
z definicją zalecaną przez Międzynarodową Organizację
Pracy, za bezrobotnego uznaje się osobę w wieku 15-74
lata, która jednocześnie spełnia trzy warunki:
w okresie interesującego nas tygodnia nie była osobą
pracującą,
aktywnie poszukiwała pracy
i była gotowa podjąć pracę w interesującym nas
tygodniu oraz w tygodniu następnym.
Za bezrobotnego uważa się również osobę, która nie
poszukiwała pracy, ponieważ oczekiwała na podjęcie
pracy wcześniej umówionej (nie dłużej niż trzy miesiące)
i była gotowa tę pracę podjąć.
Bezrobotny definicja BAEL
BAEL mierzy wielkość zjawiska jakim jest
bezrobocie w rozumieniu ekonomicznym. Z
kolei bezrobocie rejestrowane dotyczy przede
wszystkim skali wydatków ponoszonych przez
państwo na rzecz świadczeń oraz usług
przysługujących osobom, które uzyskały
status osoby bezrobotnej.
Według CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej), co trzeci
bezrobotny Polak pracuje.
W marcu 2009 roku 5% z osób uznających się za bezrobotne przyznało
się do zatrudnienia pełnym wymiarze czasu, a 20%, że posiada pracę
będącą źródłem utrzymania. Z kolei wśród bezrobotnych
zarejestrowanych w urzędach 33% zadeklarowało, że aby się
utrzymać, wykonuje dodatkowo różne prace - stałe lub dorywcze.
W ramach projektu Diagnoza Społeczna osoby zarejestrowane w
urzędach pracy dzielą się na bezrobotnych prawdziwych i pozornych.
W podsumowaniu wyników z 2009 roku czytamy, że prawdziwi
bezrobotni stanowią jedynie nieco ponad 50% wszystkich
zarejestrowanych. Pozostała grupa to osoby, które nie szukają pracy
bądź nie są gotowe do jej podjęcia, jak również pracujący na czarno
lub osiągający dochód w inny sposób.
Współczynnik aktywności
zawodowej
Procentowy udział aktywnych zawodowo (czyli
osób pracujących lub niepracujących
a zainteresowanych podjęciem pracy
- bezrobotnych) w ogólnej liczbie ludności danej
kategorii wyróżnianej ze względu na wiek, poziom
wykształcenia, stan cywilny itp. Najczęściej
i zgodnie z BAEL (Badaniem Aktywności
Ekonomicznej Ludności) współczynnik aktywności
zawodowej wstępuje jako udział pracujących
w ogólnej liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej.
Podstawowa miara rynku pracy.
1.
Bezrobocie naturalne – występowałoby gdyby istniała
równowaga na rynku pracy.
2.
Bezrobocie ukryte – charakterystyczne dla gospodarki
centralnie sterowanej.
3.
Bezrobocie jawne – obejmuje:
a.
Bezrobocie frykcyjne – jego występowanie wiąże się z
koniecznością poszukiwania i wybierania miejsc pracy; osoba
zmieniające pracę potrzebuje określonego czasu, aby ją znaleźć,
przez ten czas pozostaje ona bezrobotna. Bezrobocie frykcyjne
szacowane jest na 2-3 % siły roboczej.
b.
Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) – zmienia się wraz z
koniunktura w gospodarce.
c.
Bezrobocie strukturalne (chroniczne) – wynika z niewłaściwie
ukształtowanej struktury gospodarczej lub braku kwalifikacji
pracowników do wykonywania określonych czynności zawodowych.
Klasyfikacja bezrobocia
Stopień koncentracji regionalnej przemysłu – im
większa jest koncentracja określonych gałęzi
przemysłu w pewnych regionach, tym większe będzie
bezrobocie strukturalne w przypadku spadku
produkcji w tych gałęziach.
Tempo zmian popytu i podaży w gospodarce – im
szybsze są zmiany w strukturze popytu
konsumpcyjnego, tym większa będzie skala zwolnień.
Ograniczona mobilność siły roboczej – im mniej
zwolnionych pracowników chce i może przenieść się
do nowych zajęć, tym wyższy będzie poziom
bezrobocia strukturalnego.
Czynniki od których zależy poziom
bezrobocia strukturalnego
Bezrobocie technologiczne – ma swoje
źródła we wprowadzeniu pracooszczędnych
technologii.
Bezrobocie sezonowe – wiąże się z pewnymi
czynnikami dotyczącymi pór roku.
Bezrobocie dobrowolne – występuje kiedy
niektórzy poszukujący pracy nie chcą jej
podjąć w związku ze zbyt niskim poziomem
oferowanej płacy realnej.
Klasyfikacja bezrobocia
Następstwem każdej recesji jest wzrost stopy
bezrobocia. Kiedy spada produkcja, przedsiębiorstwa
potrzebują mniejszych nakładów pracy, a więc
wstrzymują nabór nowych pracowników i zwalniają
część załogi.
Bezrobocie zmienia się tak samo jak produkcja.
Prawo Okuna (Arthur Okun) stwierdza, że na każde
2% spadku realnego PKB w stosunku do PKB
potencjalnego stopa bezrobocia wzrasta o jeden
punkt procentowy.
Prawo Okuna
Wydatki z Funduszu pracy
Koszty pomocy społecznej dla bezrobotnych
i ich rodzin
Koszty wcześniejszych emerytur i świadczeń
przedemerytalnych
Koszty utrzymania instytucji obsługujących
bezrobotnych
Bezpośrednie koszty bezrobocia
Ulgi i zwolnienia fiskalne w rejonach o
szczególnym zagrożeniu bezrobociem
Luka podatkowo-ubezpieczeniowa
Luka czynników wytwórczych
Koszty bezrobocia w szarej strefie
gospodarki
Pośrednie koszty
bezrobocia
Pogorszenie standardu życia
Zagrożenie egzystencji
Zagrożenia w sferze psychicznej jednostki
Zakłócenia w życiu rodzinnym
Szkody moralno-etyczne
Zjawiska patologii społecznej
Napięcia i konflikty społeczne
Negatywne skutki społeczno-
psychologiczne i moralne
Duże zróżnicowanie terytorialne bezrobocia
Podstawowe cechy charakterystyczne
polskiego bezrobocia
Stopa bezrobocia w wybranych
miejscowościach woj.
mazowieckiego.
Duże zróżnicowanie terytorialne bezrobocia
Wysoka stopa bezrobocia u ludzi młodych
Podstawowe cechy charakterystyczne
polskiego bezrobocia
Duże zróżnicowanie terytorialne bezrobocia
Wysoka stopa bezrobocia u ludzi młodych
Duży udział bezrobocia długotrwałego
Podstawowe cechy charakterystyczne
polskiego bezrobocia
Duże zróżnicowanie terytorialne bezrobocia
Wysoka stopa bezrobocia u ludzi młodych
Duży udział bezrobocia długotrwałego
Duży udział wśród bezrobotnych osób z
najniższym wykształceniem
Podstawowe cechy charakterystyczne
polskiego bezrobocia
Duże zróżnicowanie terytorialne bezrobocia
Wysoka stopa bezrobocia u ludzi młodych
Duży udział bezrobocia długotrwałego
Duży udział wśród bezrobotnych osób z
najniższym wykształceniem
Wysoki udział bezrobotnych zamieszkałych
na wsi (plus bezrobocie ukryte)
Wysoki udział bezrobotnych nie
posiadających prawa do zasiłku
Podstawowe cechy charakterystyczne
polskiego bezrobocia
W końcu III kwartału 2010 r. prawa do zasiłku
nie posiadało 1514,3 tys. osób (81,1%
ogółu zarejestrowanych bezrobotnych).
Spośród tej grupy bezrobotnych
43,1% to mieszkańcy wsi.
Aktywna polityka państwa na
rynku pracy
Aktywna polityka makroekonomiczna – polega na
wykorzystaniu instrumentów fiskalnych (podatków,
wydatków budżetowych) i pieniężnych (stopy
procentowej i podaży pieniądza) w celu zmniejszenia
bezrobocia.
Polityka makroekonomiczna ma na celu ograniczanie
głównie bezrobocia wynikającego z nierównowagi na
rynku pracy.
Aktywna polityka mikroekonomiczna – obejmuje
zespół instrumentów mających na celu poprawę
funkcjonowania rynku pracy i redukcję bezrobocia w
określonych grupach siły roboczej.
Publiczne programy zatrudnienia (roboty publiczne)
polegające na tworzeniu przez państwo dodatkowych miejsc
pracy w dziedzinach nie cieszących się zainteresowaniem
sektora prywatnego
Subsydiowanie zatrudnienia polegające na udzielaniu przez
państwo bezzwrotnej pomocy finansowej przedsiębiorstwom,
które rezygnują z planowanej redukcji zatrudnienia lub
tworzą nowe miejsca pracy.
Pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc
pracy oraz pożyczki dla bezrobotnych w celu podjęcia
działalności gospodarczej na własny rachunek
Szkolenia zawodowe umożliwiające bezrobotnym zdobywanie
nowych kwalifikacji oraz ich zmianę
Usługi pośrednictwa pracy świadczone przez Biura Pracy
Instrumenty aktywnej polityki
mikroekonomicznej
Obejmuje ona różne formy pomocy
finansowej dla bezrobotnych:
Zasiłki dla bezrobotnych
Jednorazowe odszkodowania dla osób
odchodzących z pracy
Dodatki związane z przechodzeniem na
wcześniejszą emeryturę
Pasywna polityka państwa na
rynku pracy
