

Bezpieczeństwo

wewnętrzne Polski za

panowania Augusta III

Sasa i Stanisława

Augusta Poniatowskiego

Opracowanie:
Martyna Chyła
Katarzyna Kuźmińska
Przemysław Chachulski



August III Sas



Lata życia: 17
październik 1696 – 5
październik 1763



Lata panowania: 5 październik
1733 - 5 październik 1763



Dynastia : Wettynowie



Rok

Sprawy wewnętrzne

Sprawy zewnętrzne

1733 Podwójna elekcja Stanisława

Leszczyńskiego i Augusta III

Sasa

Wojna o tron Polski

(1733-1736)

1733 Początek panowania Augusta III

Sasa

1734 Konfederacja dzikowska
1736 Sejm pacyfikacyjny
1740

I wojna śląska 1740-

1742

1744

II wojna śląska 1744-

1745

1756

III wojna śląska 1756-

1763

1763 Próba zamachu stanu

Czartoryskich

Wydarzenia za panowania

Augusta III Sasa





Po śmierci Augusta II Mocnego, królem Polski przez
znaczną część szlachty 12 września 1733 roku
został wybrany Stanisław Leszczyński.



Taki obrót sprawy nie odpowiadał natomiast
zwolennikom dynastii Wetynów, dlatego przy
wsparciu wojsk rosyjskich ogłoszono drugą elekcję
wybierając na króla Augusta III Sasa



Zbrojna interwencja Rosji i Saksonii i nielegalna w
świetle prawa elekcja, dała casus belli drugiej
stronie konfliktu na wypowiedzenie wojny.
Rozpoczęła się tzw. Wojna o sukcesje polską

Podwójna elekcja Stanisława

Leszczyńskiego i Augusta III Sasa





Stanisław Leszczyński po wyborze Augusta III Sasa
przybył do Gdańska, gdzie przebywał wraz ze
swoją gwardią. Mimo wzmocnienia armii Gdańsk
zdobyto.



Na wezwanie Stanisława Leszczyńskiego
przedstawiciele konfederacji wojewódzkich zjechali
się do Dzikowa, gdzie 5 listopada 1734 zawiązano
konfederację.



Od tej pory aż do roku 1736 na ziemiach Polski
toczyły się wojny między zwolennikami każdego z
królów.

Konfederacja

dzikowska





Po wielu starciach wojna o tron Polski kończyła się
zwycięstwem obozu prosaskiego. W tej sytuacji
powołano tzw. sejm pacyfikacyjny, mający na celu
pojednać obje strony.



Sejm zwołany w Warszawie, trwający od 25 czerwca
do 9 lipca 1736 roku zakończył się pomyślnie:



Król zobowiązał się do przestrzegania praw i
wolności szlacheckich, ogłosił powszechną
amnestię, zatwierdził akta z czasów bezkrólewia
oraz pacta conventa, a także zapewnił, że wojska
saskie i rosyjskie opuszczą tereny Rzeczpospolitej.

Sejm pacyfikacyjny





August III Sas nie angażował się w
wzmocnienie militarne Polski



Przy prowadzeniu polityki wewnętrznej jaki i
zagranicznej opierał się na swoich doradcach z
Saksonii. Polskie rody wciąż rywalizowały ze
sobą o wpływy na dworze królewskim.



Częste stosowanie liberum veto przez
magnatów spowodowało, że tylko jeden sejm
za panowania władcy zakończył się pomyślnie.

Sytuacja w Polsce





Za panowania Augusta III Sasa przy granicach
Polski toczyły się trzy wojny śląskie:



I wojna śląska 1740-1742



II wojna śląska 1744-1745



III wojna śląska 1756-1763

Wojny, w których formalnie nie uczestniczyła

Polska, miały duży wpływ na sprawy wewnętrzne
i pozycje kraju w Europie.

Sytuacja w Polsce



Armie rosyjskie na terytorium

Rzeczypospolitej (wojna

siedmioletnia)





Pasywność i neutralność Polski podczas wojen
śląskich spowodowała osłabieniem pozycji
państwa na arenie międzynarodowej.



Spowodowało to jednak stały wzrost
gospodarczy.



Nie udane obrady sejmu powodowały
decentralizacje państwa i przenosiły obowiązki
na niższe struktury – sejmiki (w
województwach).



Powodowało osłabienie kraju i jego
wewnętrzny podział

Sytuacja w Polsce





Magnacki ród Czartoryskich planował wraz z
Rosją zamach mający odsunąć od władzy
Augusta III Sasa, do którego jednak nie doszło,
gdyż władca zmarł.

Próba zamachu stanu

Czartoryskich



Stanisław August

Poniatowski



Data i miejsce urodzenia:
17 stycznia 1732, Wołczyn



Data i miejsce śmierci: 12
lutego 1798, Petersburg,
Rosja



Miejsce pochówku: Bazylika
archikatedralna św. Jana
Chrzciciela w Warszawie



Rodzice: Konstancja
Czartoryska, Stanisław
Poniatowski



Lata panowania: 1764 -
1795



Rok

Sprawy wewnętrzne

Sprawy zewnętrzne

1764

Wprowadzenie cła

generalnego (do 1766)

1765

Założenie Szkoły

Rycerskiej

Założenie pisma

„Monitor” (do 1781)

1767

Suplika torczyńska

Konfederacje: słucka,

toruńska i radomska

1768

Uchwalenie praw

kardynalnych

Konfederacja barska (do

1772)

Powstanie na Ukrainie

pod wodzą Gonty

Wydarzenia za panowania

Stanisława Augusta

Poniatowskiego

Rok

Sprawy wewnętrzne

Sprawy zewnętrzne

1769

Utworzenie generalności

cieszyńskiej

Austria zajmuje Spisz

1770

Austria zajmuje

starostwa:

czorsztyńskie,

nowotarskie i sądeckie

1772

Pierwszy rozbiór

1773

Sejm grodzieński (do

1775)

1779

Oczynszowanie w

dobrach S.

Poniatowskiego i J.

Chreptowicza

1780

Odrzucenie Kodeksu

Zamoyskiego

1782

Powstanie kompanii

handlu czarnomorskiego

Rok

Sprawy wewnętrzne

Sprawy zewnętrzne

1784

Ukończenie budowy kanału

Ogińskiego i Królewskiego

Patent sądowy w Galicji

1786

Ustalenie maksymalnego

wymiaru pańszczyzny w

Galicji

1787

Społeczeństwo Fabryki

Krajowej Płóciennej (do

1794)

Zjazd w Kaniowie

Stanisława Augusta i

Katarzyny II

1788

Sejm Wielki (do 1792)

1789

„czarna procesja”

1790

Przymierze polsko-

pruskie

Rok

Sprawy wewnętrzne

Sprawy zewnętrzne

1791

Konstytucja 3 maja

1792

Konfederacja targowicka

Wojna polsko-rosyjska

1793

Sejm grodzieński

Drugi rozbiór

1794

Powstanie kościuszkowskie

7 maja uniwersał połaniecki

24 marca wybuch

powstania

Kościuszkowskiego

4 kwietnia bitwa pod

Racławicami

17 – 19 kwietnia insurekcja

warszawska

20 sierpnia powstanie

wielkopolskie

10 października bitwa pod

Maciejowicami

1795

25 listopada abdykacja

Stanisława Augusta

Trzeci rozbiór Polski



Suplika torczyńska

Suplika - prośby chłopskie składane królowi bądź jego

urzędnikom zawierające skargi i żądania interwencji.
Jedną z najbardziej znanych jest suplika torczyńska z
14. 06. 1767r. Jest to anonimowa broszura polityczna
mająca formę manifestu chłopskiego skierowanego
przeciw szlachcie. Domagano się w niej zmniejszenia
pańszczyzny i rozszerzenia praw chłopów do ziemi,
grożąc zbrojnym powstaniem. Autor i inicjatorzy
supliki torczyńskiej są dotąd nieznani. Zatytułowana
Projekt konfederacji chłopskiej, datowana 1767 w
Torczynie na Wołyniu. Rozpowszechniana w 1769 w
języku polskim i ukraińskim na terenach województw:
lubelskiego, ruskiego i wołyńskiego.



Prawa kardynalne

Prawa kardynalne, podstawowe zasady ustrojowe

Rzeczypospolitej szlacheckiej uchwalone przez sejm 1768 pod
naciskiem Rosji. Zasady te miały pozostać niezmienne, a ich
gwarantką została caryca Katarzyna II. Nawiązywały one
duchem do artykułów henrykowskich i również miały charakter
ustawy zasadniczej. Prawa te były stałe. Zapewniały one
utrzymanie dawnego porządku rzeczy, na co przystała koalicja
magnatów i "zwolenników polityki państw ościennych". Dzięki
temu prawa uzyskały w 1768 roku gwarancję ze strony Rosji,
zaś w 1775 roku wszystkich trzech mocarstw ościennych
(Prusy, Austria i Rosja). W wyniku takiego przebiegu sprawy
sąsiedzi Polski zdobyli możliwość wywierania wpływu na jej
politykę wewnętrzną. Zostały uchylone przez Sejm Wielki, aby
znowu być przywrócone w 1793 przez sejm grodzieński.





Zasada wolnej elekcji



Zasada Liberum veto



Zasada Neminem Captivabimus – nietykalności osobistej
szlachty



Prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi (zawiązywania
konfederacji i rokoszu)



Wyłączne prawo dla szlachty do piastowania urzędów i
posiadania ziemi



Niemal nieograniczona władza dziedziców nad chłopami
(oprócz możliwości karania śmiercią)



Unia z Litwą



Utrzymanie przywilejów Prus Królewskich



Równouprawnienie dysydentów (protestantów i
prawosławnych)

Prawa kardynalne

(niezmienne)



Prawa, które można było zmienić jedynie za zgodą

wszystkich posłów na sejmie.



Zmienianie i podnoszenie podatków



Powiększanie wojska



Zawieranie przymierzy i umów handlowych



Wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju



Sprawy monetarne



Zmiany sposobu sejmowania i sejmikowania



Zwoływanie pospolitego ruszenia



Zmiany i tworzenie nowych urzędów



Nadawanie indygenatu

Materiae status



Konfederacja barska została zawiązana, ponieważ wzrastało

niezadowolenie szlachty po upadku obozu hetmańskiego, który to
obóz nie osiągnął żadnego wyznaczonego celu. Wzrastała także
niechęć do Rosji, ponieważ za bardzo walczyła ona o prawa dla
dysydentów.

-zawiązana przez twórców konfederacji w Radomiu;
-była skierowana przeciw Rosji, królowi, różnowiercom i reformom

Czartoryskich;

-zawiązana "w obronie wiary i wolności";
-przedstawiciele: Józef Pułaski, Michał Krasiński, Józef Wybicki;
-konfederaci otrzymali pomoc Francji i Turcji, państwa te były

zainteresowane osłabieniem Rosji; Turcja wypowiedziała wojnę Rosji,
wojnę tą przegrała, natomiast Rosja zdobyła duże tereny;

-wzrost potęgi Rosji nie spodobał się Prusom i Austrii, dlatego

Katarzyna II poparła przedstawiony przez Prusy plan rozbiorowy
Polski, który miał być rozwiązaniem wszystkich sprzeczności.

Konfederacja barska



Austria, jak i Francja, śledząc zwycięstwa Rosji w wojnie z Wielką

Portą, obawiały się zachwiania równowagi sił w Europie.
Najbardziej zagrożona Austria mogła wypowiedzieć Rosji wojnę
lub żądać rekompensaty, anektując prowincje śląskie lub Bawarię.
Spotkanie cesarza Józefa II z królem pruskim w śląskiej Nysie i w
Nowym Mieście na Morawach miało na celu zbliżenie polityczne
obu państw, a zarazem stanowiło dla caratu zagrożenie utraty
monopolu na decydowanie o sprawach Europy Środkowej.
Wydarzenia te, a także coraz większe zaangażowanie Francji w
działania antyrosyjskie w Polsce zmusiły carycę Katarzynę II do
akceptacji pruskiego planu rozbiorów Rzeczypospolitej,
stanowiącego kompromis dla wszystkich zainteresowanych stron.
W zamian za nabytki Rosji w Turcji Austria i Prusy miały
uzyskać rekompensatę w postaci aneksji części ziem polskich
(Rosja dodatkowo za poniesione koszty wojenne miała uzyskać
odszkodowanie w postaci wschodnich ziem Rzeczpospolitej).

I rozbiór Polski





Rosja otrzymała w wyniku rozbiorów największą część terytorium
Rzeczpospolitej – 92 tysiące km² oraz z 1,3 miliona ludności. Na obszar ten
składały się województwa inflanckie, witebskie, mścisławskie, część
połockiego i mińskiego (ziemie dzisiejszej Białorusi pomiędzy Dżwiną, Drucią i
Dnieprem). Nie był to rozwinięty gospodarczo obszar, dlatego dla caratu
stanowił drugorzędne znaczenie.



Prusy zagarnęły 32 tysiące km² z 580 tysiącem ludności. Składały się na to
kluczowe ze względów gospodarczych i strategicznych tereny (ujście Wisły,
dostęp do morza) województw: pomorskiego, malborskiego, chełmińskiego
oraz części Wielkopolski i Kujaw (bez Torunia). Także Warmia (warmińskie
księstwo biskupie) znalazła się w granicach Prus. Przy Polsce został
oddzielony od reszty kraju Gdańsk.



Austria dostała obszar o powierzchni 83 tysięcy km² zamieszkany przez 2,65
miliony osób. Złożyły się na to Spisz (zagarnięty już w 1769 roku oraz
starostwa czorsztyńskie, nowotarskie i sądeckie (anektowane w 1770 roku), a
także południowa część województwa krakowskiego, sandomierskiego i
województwo ruskie po rzekę Zbrucz. Pod względem gospodarczym były to
najcenniejsze ziemie (m.in. zagarnięto złoża solne w Wieliczce, Bochni i na
Rusi).

I rozbiór Polski



Na żądanie zaborców traktat rozbiorowy musiał

zatwierdzić sejm Rzeczypospolitej. Nie przyniosły
skutku interwencje króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego na dworach europejskich i tragiczny
protest Tadeusza Rejtana. Poza traktatem sejm
musiał przyjąć niekorzystne uchwały gospodarcze i
handlowe. Skonfederowany sejm podjął próbę
reformy państwa, powołał Radę Nieustającą i
Komisję Edukacji Narodowej, uchwalił zwiększenie
armii do 30 tys. żołnierzy i jej reorganizację.
Ponadto przeprowadził reformę skarbową.

I rozbiór Polski



I rozbiór Polski



Sejm Wielki, zwany również Czteroletnim był to sejm zwyczajny

obradujący w Warszawie od 6 X 1788 do 29 V 1792 roku Został
zwołany przez Stanisława Augusta Poniatowskiego, za zgodą
Katarzyny II, dla uchwalenia sojuszu wojskowego z Rosją i podjęcia
uchwał w sprawie udziału polskiego korpusu posiłkowego w wojnie
rosyjsko-tureckiej, przeciągnął swe obrady na okres czterech lat.
Obrady rozpoczęto od zawiązania konfederacji pod przewodnictwem
marszałków Stanisława Małachowskiego z Korony i Kazimierza
Nestora Sapiehy z Litwy. W 1788 roku pod wpływem złożonej przez
H. Buchholtza propozycji sojuszu polsko-pruskiego, sejm zażądał od
Rosji wycofania wojsk z terytoriów Rzeczpospolitej. Uchwalono
powiększenie armii polskiej do 100 tys. żołnierzy. Odebrano Radzie
Nieustającej i hetmanom władzę nad wojskiem, następnie zniesiono
samą Radę, a komendę nad wojskiem powierzono specjalnej Komisji
Wojskowej. W 1789 roku uchwalono nowe podatki, wśród nich tzw.
ofiarę dziesiątego grosza z dóbr szlacheckich i kościelnych.

Sejm Wielki

W 1790 roku radykalnym zmianom uległa sytuacja międzynarodowa i
wzajemne stosunki między państwami zaborczymi. Cesarz Leopold II
wycofał się z wojny z Turcją, co doprowadziło do poprawy stosunków
Austrii z Anglią i podpisania układu sojuszniczego z Prusami. Po
wstrzymaniu angielskich subsydiów dla Prus, złagodzeniu uległ konflikt
angielsko-rosyjski, a Szwecja wycofała się z wojny z Rosją. W tej
sytuacji realne stało się nowe porozumienie rosyjsko-pruskie
skierowane przeciw Polsce.
Obradujący w nowym układzie Sejm, w którym przewagę zdobyło
Patriotyczne Stronnictwo, uchwalił ustawę wykluczającą drobną, ubogą
szlachtę (tzw. gołotę) z udziału w sejmikach oraz prawo o ustroju miast
królewskich. Najważniejszym dokonaniem Sejmu było opracowanie i
uchwalenie w 1791 roku Konstytucji 3 Maja, która wprowadzała
reformy polityczne i społeczne zmierzające do uratowania
niepodległości i unowocześnienia kraju. Próby reformy państwa
polskiego podjęte przez Sejm Czteroletni udaremniła konfederacja
targowicka i zbrojna interwencja Rosji w 1792 roku (wojna polsko-
rosyjska).



Podział terytorialny

Rzeczypospolitej Obojga

Narodów w czasie trwania Sejmu

Czteroletniego



Sejm Wielki

"Uchwalenie Konstytucji 3 Maja przez Sejm Czteroletni" - reprod. fot. obrazu Kazimierza Wojniakowskiego. 1806.
Wikimedia Commons/dp. Źr.: Muzeum Narodowe w Warszawie



Konstytucja 3 maja

Konstytucja 3 Maja - reprodukcja fot. obrazu Jana Matejki (1838–1893). , foto: Muzeum Narodowe/Wikimedia
Commons/domena publiczna





Ustawa Rządowa z dnia 3 maja, czyli Konstytucja 3 Maja, była drugą na
świecie, a pierwszą w Europie ustawą zasadniczą. Została uchwalona na
Sejmie Czteroletnim 3 maja1791r. przez stronnictwo patriotyczne jako
rezultat kompromisu ze stronnictwem królewskim. Pracę nad ustawą
rządową rozpoczął król Stanisław August Poniatowski wraz z kilkoma
parlamentarzystami i intelektualistami, podczas Sejmu Czteroletniego w
1788 r. W pracach brali udział między innymi: Stanisław Małachowski,
Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Scipione Piattoli.



Konstytucja 3 maja miała regulować ustrój prawny państwa.
Wprowadziła zrównanie mieszczan i szlachty oraz otoczyła chłopów
ochrona państwa. Była wynikiem dążeń do naprawy stosunków
wewnętrznych w Rzeczpospolitej po I rozbiorze, ustalając podstawy
ustroju nowożytnego w Polsce. Była wielkim osiągnięciem narodu
chcącego zachować niezależność państwową, zabezpieczała możliwość
rozwoju gospodarczego i politycznego kraju.

Konstytucja 3 maja





W 1918 r. Konstytucja 3 Maja została uznana
za święto narodowe uchwałą z 29 kwietnia
1919 r. Z powodu licznych demonstracji
studenckich zniesiono święto ustawą z dnia 18
stycznia 1951 r. Do kalendarza świąt
państwowych powróciło 6 kwietnia 1990r. W
Polsce dzień 3 maja jest dniem wolnym od
pracy.

Święto Narodowe





Katolicyzm ustanowiono religią panującą



Ustanowiono wolność wyznania, choć apostazja, czyli odejście od
katolicyzmu, było nadal przestępstwem



Pozbawiono praw politycznych szlachtę gołotę, tzn. nie posiadającą dóbr
ziemskich; szlachcie posesjonatom potwierdzono stare przywileje



Na mieszczan rozciągnięto przywilej neminem captivabimus nisi iure victum



Wprowadzono trójpodział władzy



Tron Polski miał być dziedziczny (dynastia Wettinów Saskich po śmierci
Stanisława Augusta Poniatowskiego)



Rzeczpospolita stała się monarchią konstytucyjną



Zniesiono liberum veto, wolne elekcje, konfederacje.



Decyzje Sejmu miały być wiążące dla sejmików wojewódzkich



Sejm składał się z dwóch izb – wybieranych na dwuletnią kadencję, a nie na
6 tygodni, przy czym Izba Poselska miała przewagę nad Senatem

Postanowienia

Konstytucji 3 maja

 Stworzono tzw. Sejm Gotowy – posłowie, którzy w nim zasiadali byli

wybierani co dwa lata i mogli być powołani na obrady Sejmu w
każdej chwili.

 Co 25 lat od uchwalenia Ustawy Rządowej zbierać się miał Sejm

Konstytucyjny, który mógł zmienić konstytucję.

 Władzę wykonawczą oddano Straży Praw czyli rządowi, w której

skład wchodzili król, prymas i pięciu ministrów wyznaczonych przez
króla, którzy mu podlegali lecz których mógł usunąć tylko sejm, z
dwóch sekretarzy (bez prawa głosu), z pełnoletniego następcy tronu
(bez prawa głosu) i marszałka Sejmu (bez prawa głosu).

 Głową Straży Praw został nieodpowiedzialny politycznie ani

konstytucyjnie król – jego decyzje, by weszły w życie, wymagały
kontrasygnaty ministrów, którzy z kolei byli odpowiedzialni przed
sejmem.

 Chłopi przeszli pod opiekę rządu, jednak w praktyce brakowało

przepisów wykonawczych aby zrealizować tę deklarację. Konstytucja
została formalnie wpisana do akt grodzkich Warszawy 5 maja 1791 i
od tego momentu faktycznie weszła w życie. Została obalona przez
konfederację targowicką popieraną przez Rosję, w wyniku interwencji
wojsk rosyjskich w czasie wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku.



Konfederacja

Targowicka



Reakcje po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja w Europie
były różne. Prusy oficjalnie pochwaliły ją, natomiast w
tajemnicy uznały, że jest ona zagrożeniem dla ich
imperialistycznych planów.



W Rosji uznano, że należy ją obalić i powrócić do stanu
sprzed 1788 roku.



Najbardziej niezadowoleni z dzieła Sejmu Czteroletniego
byli magnaci polscy. Grupa magnatów, która zaprzedała
interesy kraju w dobie konfederacji radomskiej (Ksawery
Branicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki) złożyli w
Głównej Kwaterze wojsk rosyjskich ofertę zawiązania
konfederacji przeciw trwającemu jeszcze Sejmowi
Wielkiemu. Caryca przyjęła ją choć zwlekała z realizacją.





rok po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja ofertę zdrajców przyjęła
caryca Katarzyna II, tuż po podpisaniu pokoju z Turcją,
podyktowała im zasady ustrojowe dla Polski;



zdrajcy w Targowicy ułożyli akt konfederacji - było to 14 maja 1792
r.; akt podpisało 13 polskich emigrantów na czele z Ksawerym
Branickim, Sewerynem Rzewuskim i Szczęsnym Potockim;



akt zawierał: oskarżenie o obalenie praw kardynalnych (wolna
elekcja, liberum veto, prawo wypowiedzenia posłuszeństwa
królowi, wyłączność szlachty na posiadanie dóbr ziemskich i
urzędów) oraz przyjmowanie zaraźliwych i fatalnych wzorców z
Paryża;



zdrajcy zwrócili się do Katarzyny II, jako gwarantki ustroju, o
wkroczenie wojsk "sojuszniczych" do Rzeczypospolitej - Rosja
formalnie występowała nie jako agresor, lecz sojusznik
Rzeczypospolitej.

Konfederacja

Targowicka

Fragment obrazu "Wieszanie zdrajców (in effigie)" aut. Jean Pierre Norblin de la Gourdaine fot.

wikipedia

„Wieszanie zdrajców”



Konfederaci zwrócili się o pomoc do Rosji, co wykorzystała Katarzyna II, wysyłając
przeciwko
Polsce 100-tysięczną armię. 18 maja 1792 armia rosyjska (97 tys. żołnierzy) przekroczyła
granice
Rzeczypospolitej, kierując większość sił na Ukrainę, pozostałe na Litwę. Z liczącej 60 tys.
żołnierzy
armii polskiej do walki skierowano 37 tys., reszta stanowiła rezerwę bądź znajdowała się w
stadium
formowania. Armia rosyjska pokonała pod Mirem (10 czerwca) wojska litewskie, zajęła
Grodno.
Wycofujący się Polacy odnieśli lokalne sukcesy pod Zieleńcami (18 czerwca, książę J.
Poniatowski) i Dubienką (18 lipca, generał T. Kościuszko). Inicjatywa strategiczna w wojnie
należała do Rosjan, którzy w połowie lipca przekroczyli Bug. Armia koronna wycofała się
w Lubelskie, armia litewska nie mogła zabezpieczyć Warszawy. Głównodowodzący armią
polską
król Stanisław August Poniatowski nie wierząc w możliwość zwycięstwa podjął rokowania z
Rosją.
Katarzyna II zażądała przerwania działań wojennych i przystąpienia króla do konfederacji
targowickiej. Stanisław August Poniatowski ugiął się przed żądaniami Katarzyny II - podpisał
akt kapitulacji (24 lipca) i akces do konfederacji targowickiej (25 lipca). Przywódcy
patriotycznego stronnictwa reform musieli opuścić kraj.. Wojna w obronie reform Sejmu
Wielkiego
i Konstytucji 3 maja zakończyła się więc klęską i II rozbiorem I RP 23 stycznia 1793 r. , w
którym
wzięły udział tylko Rosja i Prusy.

Wojna polsko -

rosyjska



Wschodnia i centralna część

Rzeczypospolitej Obojga Narodów



II rozbiór Polski





Bezpośrednią przyczyną II rozbioru Polski była przegrana wojna
polsko-rosyjska 1792, toczona w obronie Konstytucji 3 Maja.
Król ugiął się przed żądaniami Katarzyny II i w lipcu 1792
przystąpił do konfederacji targowickiej. Przywódcy
patriotycznego stronnictwa reform musieli opuścić kraj. 23 I
1793 Prusy i Rosja podpisały konwencję w sprawie II rozbioru
Polski, który został zatwierdzony przez zdominowany przez
targowiczan sejm grodzieński (1793). W wyniku II rozbioru
Prusy zajęły: województwo poznańskie, kaliskie, gnieźnieńskie,
sieradzkie, łęczyckie, inowrocławskie, brzesko-kujawskie,
płockie, ziemię dobrzyńską, część województw rawskiego i
mazowieckiego oraz Toruń i Gdańsk, razem 58 tys. km2 i ponad
1 mln mieszkańców. Zabór rosyjski objął ziemie ukraińskie i
białoruskie na wschód od linii Druja-Pińsk-Zbrucz, razem 280
tys. km2 i 3 mln mieszkańców. Austria nie brała udziału.

II rozbiór Polski



Sejm rozbiorowy został zwołany do Grodna 1793. Uznał on II
rozbiór Polski, przywrócił stary ustrój oparty na prawach
kardynalnych oraz potwierdził wszystkie przywileje
szlacheckie.
Przywrócono elekcyjność tronu. Wprowadzono pewne zmiany
niekorzystne dla Rzeczypospolitej m.in. sejm miał być
zwoływany nie co 2 a co 4 lata i miały być to tyko sejm
jednoizbowy. Z reform Sejmu Wielkiego pozostawiono
głosowanie większością w sejmie i prawo mieszczan do
nietykalności osobistej i zakupu ziemi.
Skutki II rozbioru: państwu polskiemu zabrano obszary o
wielkim znaczeniu gospodarczym, ziemie najżyźniejsze,
oprócz tego Rzeczypospolita utraciła dostęp do morza.
Spowodowało to załamanie
gospodarki Rzeczypospolitej oraz wzrost cen żywności. Oprócz
tego najważniejsi politycy Sejmu Wielkiego i reformatorzy
musieli udać się na emigrację.

Sejm grodzieński



Insurekcja kościuszkowska – polskie powstanie

narodowe przeciw Rosji w 1794 r. spowodowane II
Rozbiorem Polski i rządami Targowicy. Insurekcja
rozpoczęła się 12 marca 1794, gdy generał Antoni
Madaliński odmówił poddania się redukcji I
Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej i na jej
czele wyruszył z Ostrołęki w kierunku Krakowa.
Jednak za oficjalną datę rozpoczęcia insurekcji uznaje
się 24 marca. Około godziny 10 na rynku krakowskim
pojawił się Tadeusz Kościuszko, po czym odczytano
akt powstania, a Kościuszko złożył przysięgę:

Insurekcja

kościuszkowska



Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu

Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż
powierzonej władzy na niczyj prywatny ucisk
nie użyję, lecz jedynie dla obrony całości
granic, odzyskania samowolności Narodu i
ugruntowania powszechnej wolności używać
będę. Tak mi dopomóż Bóg i niewinna Męka
Syna Jego. Przysięga Kościuszki na rynku
krakowskim

Insurekcja

kościuszkowska



Akt powstania nadawał Kościuszce tytuł Najwyższego

Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej i składał w jego ręce
całkowitą władzę. Poważnym problemem stało się
rozbudowanie szczupłych dotychczas wojsk powstańczych.
Kościuszko wydał uniwersał, zgodnie z którym z każdych z 5
domów miał się stawić rekrut pieszy wyposażony w karabin,
pikę lub siekierę. W przeciągu najbliższych dwóch tygodni
miano też uzbroić ludność w wieku od 18 do 40 lat. Pobór do
wojska przebiegał jednak z oporami i na terenie województwa
krakowskiego nie udało się osiągnąć spodziewanej liczby 10
tysięcy żołnierzy. Były również ogromne trudności z
uzbrojeniem, dlatego też rozpoczęto formowanie oddziałów
kosynierów, uzbrojonych w piki i osadzone na sztorc kosy.

Insurekcja

kościuszkowska

Insurekcja kościuszkowska

Insurekcja kościuszkowska. Przysięga Kościuszki na rynku krakowskim 24

marca 1794 r.



Niecały rok po upadku insurekcji kościuszkowskiej, 24

października 1795 monarchowie Rosji, Prus i Austrii
uzgodnili wzajemnie traktat, zgodnie z którym
przeprowadzili ostatni, pełny, III rozbiór Rzeczypospolitej.
Trzeci rozbiór był rezultatem m.in. kryzysu wewnętrznego i
ekspansywnych działań mocarstw ościennych,
bezpośrednio jednak wynikiem nieudanego powstania
kościuszkowskiego i przegranej wojny Polski z Rosją i
Prusami. Rosji przypadły wszystkie ziemie na wschód od
Niemna i Bugu (120 tys. km²). Na zabranych terenach
utworzono gubernie: wołyńską ze stolicą w Izasławiu,
grodzieńską, mińską oraz litewską z siedzibą w Wilnie.
Rosjanie mieszkańców na obszarze 129 tys. km².

III rozbiór Polski