WPŁYW LEKÓW I

INNYCH ZWIĄZKÓW

CHEMICZNYCH NA

KWASY NUKLEINOWE

WPŁYW LEKÓW CYTOSTATYCZNYCH
NA KWASY NUKLEINOWE

Leki cytostatyczne oprócz hamowania

podziałów komórek nowotworowych
uszkadzają prawidłowe, dzielące się
komórki organizmu i wywołują objawy
uboczne. Do związków chemicznych tego
rodzaju należą analogi zasad purynowych i
pirymidynowych, leki alkilujące, niektóre
antybiotyki hamujące syntezą DNA
(daunomycyna, mitomycyna).

POCHODNE

ZASAD

AZOTOWYCH

Do leków pochodnych zasad azotowych

stosowanych w terapii należą m. in.
Fluorouracyl, cytarabina, 6-merkaptopuryna i
azatiopryna. Leki te są antagonistami zasad
pirymidynowych i purynowych.



Cytarabina jest analogiem 2-deoksycytydyny. W
swoim składzie zamiast rybozyny ma cząsteczkę
arabinozy. Cytarabina jest stosowana w ostrych
białaczkach limfoblastycznych i szpikowej, a
także jako lek immunosupresyjny. Działanie
uboczne leku polega na uszkodzeniu szpiku
kostnego i nabłonka przewodu pokarmowego.

POCHODNE

NUKLEOZYDÓW

Nukleozydy - grupa organicznych związków

chemicznych, podgrupa glikozoamin
powstałych w wyniku połączenia zasady
azotowej z rybozą, deoksyrybozą lub
ribitolem poprzez wiązanie N--glikozydowe.

W zależności od rodzaju zasady azotowej

wyróżnia się:



nukleozydy purynowe:

•

adenozyna

•

guanozyna

•

Inozyna

•

Ksantozyna



nukleozydy pirymidynowe:

•

Cytydyna

•

Urydyna (RNA)

•

Tymidyna (DNA)

•

2deoksyurydyna

•

5-metylocytydyna

•

5-metylourydyna



nukleozydy nikotynamidowe:

•

Mononukleozyd nikotynamidowy (NMN)



nukleozydy flawinowe:

•

Flawinomononukleozyd – wchodzi wraz z AMP w skład FAD



Jeśli w skład nukleozydu wchodzi cukier deoksyryboza,
nazwy odpowiednich nukleozydów należy poprzedzić
przedrostkiem deoksy, np.

•

Deoksyadenozyna

•

Deoksyguanozyna

•

deoksycytydyna



Wyjątkiem od tej zasady jest deoksyrybonukleozyd tymidyna,
którego odpowiednikiem w serii rybo jest 5-metylourydyna.



Nukleozydy mogą być fosforylowane przez
specyficzne kinazy. Powstające w ten sposób
nukleotydy lub deoksynukleotydy są
elementami budulcowymi odpowiednio RNA i
DNA. Trifosforany nukleozydów
wykorzystywane są jako przenośniki energii
w komórce.



Nukleozydy modyfikowane chemicznie służą
jako leki antywirusowe, np. AZT, ddU (2',3'-
dideoksyurydyna), acyklowir, gancyklowir.

Aciklowir

– jest analogiem

nukleozydu guaninowego.
Aciklowir działa przeciwko
wirusom opryszczki
zwykłej (Herpes simplex)
oraz wirusom półpaśca
(Herpes zoster). Po
licznych przekształceniach
polegających na
fosforylacji, staje się on
biologicznie aktywny. W
komórce zarażonej wirusej
trifosforan aciklowiru
wchodzi w reakcję z
polimerazą DNA blokując
ją i hamując przez to
replikację wirusa.

Niektóre antybiotyki działają bakteriobójczo

lub bakteriostatycznie dlatego, że hamują
syntezę kwasów nukleinowych w komórce
bakteryjnej. Do inhibitorów syntezy kwasów
nukleinowych należą:



Aktynomycyna D,



Daunomycyna (daunorubicyna,
rubidomycyna)



Mitomycyna C



Rifamycyny np. rifampicyna



Chinolony ( m.in. Kwas nalidyksowy i
pefloksacyna)

PRZEDSTAWICIELEM
ANTYBIOTYKÓW HAMUJĄCYCH
SYNTEZĘ BIAŁKA JEST:

Penicylina

, nie działa ani na syntezę kwasów

nukleinowych, ani na syntezę białka. Penicylina
łączy się swoiście z enzymem bakteryjnym
hamując sieciowanie peptydoglikanów,
składników ściany komórek bakrerii Gram(+).
W wyniku tego procesu powstają bakterie
pozbawione ściany komórkowej, tzw.
Protoplasty lub cytoplasty, ulegające łatwo
cytolizie. Żaden enzym człowieka nie łączy się
z penicyliną, nie wpływa więc ona na
metabolizm organizmu człowieka. Jaj
stosowanie grozi często powikłaniami w
postaci wstrząsu anafilaktycznego.

Do powikłań stosowania penicylin należą:



zespół Hoigné rzadko występujący zespół objawów
neurologicznych. Powikłanie powstające podczas leczenia
penicyliną prokainową (w postaci zawiesiny wstrzykiwanej
domięśniowo) w przypadku przedostania się do krążenia dużych
kryształów penicyliny prokainowej. Objawia się panicznym
lękiem, halucynacjami złożonymi (wzrokowymi - falujące i
przeinaczone otoczenie; słuchowymi - słyszalny
charakterystyczny jazgot; smakowymi; dotykowymi), a także
wstrząsami ciała, parestezjami i brakiem poczucia czasu. Napad
następuje w kilkanaście sekund do 3 minut po iniekcji i może
trwać 15-60 minut. Nie towarzyszą mu objawy zapaści
naczyniowej, co jest istotne w diagnostyce różnicowej wstrząsu
anafilaktycznego.



reakcja Jarischa-Herxheimera zachodzi, kiedy z zabitych
antybiotykiem bakterii (najczęściej z krętków) zostaje
wydzielona toksyna.Toksyna jest stopniowo wydalana przez
wątrobę lub nerki, a objawy reakcji Herxheimera pojawiają się,
gdy te narządy nie nadążają z wydalaniem toksyny. Objawami
reakcji Herxheimera może być gorączka, bóle głowy, dreszcze,
bóle mięśniowe i kostne, świąd, nudności i wymioty oraz
wysypki skórne



Anafilaksja (reakcja anafilaktyczna) to rodzaj
reakcji alergicznej typu natychmiastowego, która ma
miejsce po ponownej ekspozycji na alergen. Jest ona
spowodowana przez szybkie uwalnianie mediatorów
preformowanych i wytwarzanych m.in. histaminy i
przeciwciał IgE z komórek tucznych i bazofili, co
wzbudza odpowiedź narządów docelowych. Reakcja ta
może dotyczyć niemal każdego narządu, chociaż
najczęstsze są reakcje ze strony skóry, płuc, przewodu
pokarmowego i układu krążenia. Ciężkość anafilaksji
jest różna. Od średnio-ciężkiej pokrzywki czy obrzęku
aż do wstrząsu anafilaktycznego, czyli głębokich
zaburzeń: niewydolności krążenia i oddychania, co
może prowadzić nawet do śmierci.

Objawy reakcji anafilaktycznej

Objawy występują zwykle

po kilku (kilkunastu) minutach od kontaktu z
alergenem. Reakcje występujące do 20 minut od
kontaktu z antygenem są najbardziej ciężkie. Reakcje
alergiczne mogą mieć powtórny przebieg po 1-6
godzinach od pierwszej reakcji:



Stadium 0 - reakcja miejscowa: zmiany
ograniczone w miejscu kontaktu z alergenem –
rumień, obrzęk;



Stadium 1 - lekka reakcja ogólna: zmiany
skórne rozsiane – świąd, pokrzywka, rumień;
wyciek z nosa, łzawienie, dysfonia; niepokój,
ból głowy;



Stadium 2 - nasilona reakcja ogólna: reakcje
skórne jak w stadium 1; hipotonia,
tachykardia, arytmia, duszność, objawy
dyspepsji (nudności, wymioty, biegunka),
odczuwanie lęku;



Stadium 3 - groźna reakcja ogólna: objawy
wstrząsu anafilaktycznego – ciężka hipotonia,
obrzęk krtani, bronchospazm (skurcz oskrzeli)
prowadzący do asfiksji, zaburzenia
świadomości, ostra dyspepsja;



Stadium 4 - niewydolność narządowa –
niewydolność krążeniowa prowadząca do
zatrzymania oddechu.

Leczenie:



ułożenie chorego w pozycji leżącej, uniesienie kończyn dolnych
(umożliwia przetoczenie ok. 700 ml krwi)



tlenoterapia aby utrzymać SpO

2

> 95%



w przypadku zaburzeń oddychania, obrzęku krtani czy tylnej
ściany gardła bądź języka - intubacja- jeśli nie jest możliwa należy
wykonać konikopunkcję igłową



dostęp dożylny o rozmiarze minimum 18G - dwa na różnych
kończynach (jeśli niemożliwe dostęp doszpikowy),



adrenalina domięśniowo 0,3 - 0,5 mg roztwór 1:1000 w
początkowej fazie anafilaksji, we wstrząsie dożylnie lub
dotchawiczo (roztwór 1:10 000),



płyny dożylnie szybką infuzją by uzupełnić łożysko naczyniowe
(należy pamiętać, iż istotą hipotonii w anafilaksji nie jest
hipowolemia)



kortykosterydy- np. 5. Hydrocortison od 100 mg nawet powyżej 1
g i.v.



inne leki (beta2-mimetyki w aerozolu, teofilina i.v., dopamina i.v.)



leki przeciwhistaminowe - Phenazolinum 50 mg i.m. - protekcja
przeciwhistaminowa (nie mają wpływu na farmakologiczne
działanie histaminy i nie mogą odwrócić jej działania)



w przypadku zatrzymania oddechu lub krążenia - resuscytacja

Oraz Alfa-amanityna – występuje
w Amanita phalloides (muchomor
sromotnikowy) i jest przyczyną
większości śmiertelnych zatruć
grzybami w Polsce. Grzyb ten
zawiera szereg toksycznych
substancji, a wśród nich kilka
cyklicznych oktapeptydów –
amatoksyn. Jedną z nich jest alfa
– amanityna, która tworzy trwałe
kompleksy z polimerazą RNA II i
polimerazą RNA III komórek
eukariotycznych, w wyniku czego
hamuje etap elongacji
mRNA.RNA polimeraza
bakteryjna, mitochondrialna i
chloroplastowa są niewrażliwe na
alfa-amanitynę. Grzyb o ciężarze
40 g zawiera ok. 5-6mg alfa-
amanityny. Jest to dawka
śmiertelna dla człowieka. Śmierć
następuje w kilka dni po spożyciu
grzyba.