Istota i ewolucja 
polityki społecznej

Wykład dla studentów CSSTiRL UW

B.Szatur-Jaworska 

©

Literatura do wykładu



G.Firlit-Fesnak, M.Szylko-Skoczny 
(red.), Polityka społeczna, rozdz. I, 
IV, V, XI



B. Rysz-Kowalczyk (red.), Leksykon 
polityki społecznej



M.Księżopolski, Polityka społeczna. 
Wybrane problemy porównań 
międzynarodowych, rozdz. I

Trzy znaczenia terminu
 „polityka społeczna”

1.

Polityka społeczna jako praktyka

 

(działalność praktyczna) - 
definicje;

2.

Polityka społeczna jako nauka

 

(nauka o polityce społecznej) - 
definicje;

3.

Polityka społeczna jako kierunek 
kształcenia.

Polityka społeczna jako 
praktyka – tradycyjne 
definicje



Przedmiotem polityki społecznej jest dobro warstwy 

pracy najemnej w ogóle, a w szczególności pracy 

fizycznej, lub inaczej , określenie należytego stosunku 

między pracownikami i pracobiorcami. (ks. Antoni 

Szymański)



Działania państwa oraz innych ciał publicznych i sił 

społecznych (….)zajmuje się kształtowaniem 

warunków życia ludności oraz stosunków 

międzyludzkich (zwłaszcza w środowisku 

zamieszkania i pracy). (Antoni Rajkiewicz)



Wśród różnego rodzaju przeszkód doświadczanych w 

dążeniu do pomyślnego i godnego życia, przedmiotem 

szczególnej troski polityki społecznej są te, które blokują 

możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb 

zbiorowości ludzkich. Blokady takie określa się mianem 

kwestii społecznych. (Jan Danecki)

Polityka społeczna jako 
praktyka

 – dwa znaczenia 

pojęcia



„Politykowanie” (rozwiązywanie 
problemów społecznych – wymiar 
ideowy, polityczny).



Zarządzanie sprawami publicznymi.

R. Szarfenberg

Typy polityki społecznej

jako praktyki



Rządowa



Samorządowa



Obywatelska

Dziedziny polityki społecznej

 jako praktyki (wybrane)

Kryterium 

przedmiotowe



zabezpieczenie 

społeczne



zatrudnienia 

(rynek pracy i 

stosunki pracy)



mieszkaniowa



edukacyjna



organizacji czasu 

wolnego (…)

Kryterium 

podmiotowe



rodzinna



wobec osób 

niepełnosprawnyc

h



wobec uchodźców



 wobec ludzi 

starych

Instrumenty polityki 
społecznej



Prawne



Ekonomiczne



Informacyjne



Kadrowe



Infrastruktura społeczna 
(przestrzenno – czasowe)

Polityka społeczna

 jako 

nauka

1.

Przedmiot badań polityki społecznej jako nauki



Potrzeby (wyjaśnienie pojęcia, typologie)



Kwestie społeczne (definicja, typologia)



Stosunki społeczne

2.

Cechy nauki



teleologiczna



praktyczna



interdyscyplinarna

Ewolucja 

polityki społecznej

 w Europie Zachodniej

 

(wg M.Księżopolskiego)

Od starożytności do renesansu

(m.in.. filantropia, humanitas, caritas)

1.

Od XVI wieku do lat 80. XIX wieku – od „Prawa 
ubogich” do pierwszych ustaw 
ubezpieczeniowych;

2.

1880-1930 – lata eksperymentów i poszukiwań;

3.

1930-1950 – kształtowanie się konsensusu co do 
potrzeby prowadzenia polityki społecznej;

4.

1950-1975 – budowa welfare state;

5.

Po 1975 – przewartościowania priorytetów 
polityki społecznej.

Przykłady pytań sprawdzających



Co to jest polityka społeczna jako praktyka? Przykłady 

różnych sposobów rozumienia tego pojęcia (podmioty, 

zakres przedmiotowy…)



Przykłady poszczególnych typów instrumentów 

polityki społecznej.



Początki wybranych dziedzin polityki społecznej: 

pomocy społecznej, ochrony pracy, ubezpieczeń, 

edukacji



Znaczenia pojęć: welfare state, welfare mix, workfare 

state; filantropia, humanitas, caritas…



Co to są kwestie społeczne? Przykłady 

przedmiotowych i podmiotowych kwestii społecznych.



Założenia dotyczące potrzeb w nauce o polityce 

społecznej.



Cechy polityki społecznej jako nauki.