ZESPOŁY BÓLOWE ODCINKA 

LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA

Malwina Gralec 
fizjoterapia II rok 
gr. I 

 

 

Budowa odcinka lędźwiowego kręgosłupa



Kręgosłup stanowi centralną oś 

ciała spełniającą rolę statyczną 

i dynamiczną. Zbudowany jest 

z odcinków, utworzonych przez 

kręgi i krążki międzykręgowe. 

Przednia część kręgu to 

masywny, walcowaty trzon, 

tylna to łuk z siedmioma 

wyrostkami (kolczysty, dwa 

poprzeczne, dwa parzyste 

wyrostki stawowe górne i 

dolne). Trzon kręgowy wraz z 

łukiem tworzą otwór kręgowy 

przez który przechodzi rdzeń 

kręgowy.                       

 

 

Budowa odcinka lędźwiowego kręgosłupa



W odcinku lędźwiowym kręgosłupa otwory międzykręgowe 

wraz z przebiegającymi przez nie nerwami rdzeniowymi leżą 

na  wysokości krążków międzykręgowych, w związku z czym 

istnieje ścisła korelacja pomiędzy zmianami zwyrodnieniowymi 

krążka a korzeniami nerwowymi. Poza tym od tyłu otwory 

międzykręgowe sąsiadują z powierzchniami stawów 

międzywyrostkowych, z których strony korzenie mogą być 

również podrażniane. Czynnikiem wywołującym zmiany 

zwyrodnieniowe dolnych segmentów lędźwiowych jest wysokie 

obciążenie, jakiemu poddane są krążki międzykręgowe tego 

odcinka kręgosłupa(cały ciężar wyżej leżących odcinków 

ciała). Ponadto obciążenie to zwiększa się wielokrotnie w 

trakcie przesunięcia tułowia poza linię środkową ciała. 

 

 

Przyczyny niewydolności i bólów kręgosłupa 

lędźwiowego 



dyskopatie (zmiany chorobowe krążków 
międzykręgowych) 



procesy zapalne (np.ZZSK)



zmiany struktury kostnej (np.osteoporoza)



bóle pochodzenia urazowego



procesy nowotworowe 



wady wrodzone 

 

 

Dyskopatie



Okres I – zwyrodnienie 
jądra miażdżystego 

     Najwcześniejszą zmianą jest 

rozmiękczenie jądra 
miażdżystego i tylnej części 
pierścienia włóknistego. Tylna 
część pierścienia podlega 
coraz większym zmianom, 
ulega osłabieniu, aby w końcu 
pęknąć i tym samym 
umożliwić przemieszczenie się 
do tyłu zmienionego jądra 
miażdżystego.

 

 

Dyskopatie



Okres II – przemieszczenie się 

jądra miażdżystego

 

      Kiedy pierścień ulega przerwaniu, 

jądro wpukla się w powstałą 

przerwę i jedyną tamą na jego 

drodze pozostaje więzadło podłużne 

tylne. Nie jest ono jednak w stanie 

zbyt długo powstrzymywać 

uwypuklającego się jądra, dochodzi 

do odepchnięcia więzadła od trzonu 

i powstania przepukliny jądra 

(najczęściej z boku). Wyciśnięta 

część jądra może też całkiem 

przebić się przez więzadło i znaleźć 

się w kanale kręgowym. Jeśli zmiany 

dotyczą 1 krążka (najczęściej L

4 

– L

5

) 

- lumbago. 

       Kierunki wypadnięcia jądra 

galaretowatego. Od lewej: 
przemieszczenie centralne; 
boczne, podkorzeniowe; boczne, 
nadkorzeniowe.

 

 

Dyskopatie



Okres III – włóknienie krążka

 

     

Przewaga procesów włóknienia nad procesami rozpadu jądra i 

pierścienia włóknistego. Przemieszczone fragmenty jądra w 
miarę upływu czasu tracą elastyczność, twardnieją, zmniejszają 
swe rozmiary, a nawet wapnieją lub tworzą wyrośla kostne. 
Wyrodnieje tylna część pierścienia włóknistego. Ruchomość 
trzonów może zaniknąć. Procesy patologiczne w tym okresie 
zmierzają do usztywnienia stawów międzytrzonowych co 
powoduje ustąpienie bólu. 

 

 

Korzeniowe zespoły bólowe



Ischalgia (rwa kulszowa) –

 zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego z 

zajęciem korzeni rdzeniowych L

5

 – S

1

, częściowo L

4

 - S

2 

z których 

bierze początek n. kulszowy. Przyczyną ischalgii jest wypuklina lub 
przepuklina krążka międzykręgowego, ucisk na wysokości chorego 
krążka, stenoza boczna kanału kręgowego. Nasilenie choroby zależy 
od lokalizacji i stopnia ucisku korzenia (przy zupełnym ucisku 
zniesienie czucia w zajętym dermatomie). Występują też skoliozy 
bólowe – wywołane odruchowym ustawieniem tułowia przez chorego 
mającym na celu odciążenie korzenia nerwowego a tym samym 
likwidację bólu. 



Zespół korzeniowy L

5 

–

 ból promieniuje z okolicy lędźwiowo – 

krzyżowej wzdłuż tylno bocznej str. uda i na przednio boczną str. 
podudzia do kostki bocznej, ból i znieczulica grzbietu stopy i palucha. 

 

 

Korzeniowe zespoły bólowe



Zespół korzeniowy S

1 

–

 ból i znieczulica na tylnej str. uda i 

podudzia promieniuje do pięty i zewn. brzegu stopy z 
palcami       III – V, osłabienie lub zniesienie odruchu ze 
ścięgna Achillesa. 



Górny korzeniowy zespół bólowy (rwa udowa) –

 zespół 

bólowy z udziałem korzeni nerwowych L

2 

– L

4 

z których 

składa się n. udowy. Ból i znieczulica na przednio – 
przyśrodkowej str. uda, i przyśrodkowej podudzia. 
Osłabiony m. czworogłowy uda, obniżony odruch z 
więzadła rzepki. Ciągnący ból wzdłuż nerwu udowego. 

 

 

ZZSK – zesztywniające zapalenie stawów 

kręgosłupa 



ZZSK to przewlekły proces zapalno – 

kostniejący który prowadzi do 

usztywniania stawów kręgosłupa a 

następnie stawów obwodowych. Jest 

to choroba autoimmunologiczna 

zaliczana do gr. chorób tzw. 

spondyloartropatii seronegatywnych. 

Spowodowana jest czynnikiem 

zakaźnym najczęściej w połączeniu z 

obecnością antygenu HLAB27. 

Choroba rozpoczyna się zajęciem 

stawów krzyżowo – biodrowych 

następnie kręgów lędźwiowych, 

piersiowych i szyjnych. W miejscach 

tych toczą się procesy zapalne 

dotyczące przyczepów ścięgnistych. 

Te zmiany chorobowe nazywamy 

entezopatią zapalną.

 

 

ZZSK



Poza tym w przebiegu ZZSK są też zmiany w błonie maziowej 

stawów i w pierścieniach włóknistych. Proces zapalny zaczyna się 

wytworzeniem nacieku zapalnego, potem następuje włóknienie, a 

następnie kostnienie stawów i więzadeł kręgosłupa co prowadzi do 

ograniczenia ruchomości. Powstają syndesmofity – mosty kostne 

łączące trzony kręgów co prowadzi do nadania kręgosłupowi 

kształtu kija bambusowego. Chory odczuwa tępy ból dolnego 

odcinka kręgosłupa w nocy, może on promieniować wzdłuż 

kręgosłupa do tylnej powierzchni ud. Występuje zniesienie lordozy 

lędźwiowej, objaw Tomayera (pacjent nie może dotknąć palcami 

podłogi), nadmierna kifoza piersiowa, przykurcze w st. biodrowych, 

wysunięta do przodu szyja. Objawy narządowe: zapalenia tęczówki, 

włóknienie górnych płatów płuc, zapalenie aorty. Wyróżniamy dwie 

postacie ZZSK: osiową (zajęty jest tylko kręgosłup) i obwodową 

(kręgosłup+st.biodrowe, kolanowe, barkowe). 

 

 

Zmiany struktury kostnej - osteoporoza



W wyniku osteoporozy kręgi 
stają się puste w środku i 
zapadają się. Deformacje 
trzonów prowadzą do ucisku 
na korzenie nerwowe i 
powodują ostry ból który 
często jest następstwem 
złamania. Złamania kręgów w 
wyniku osteoporozy mogą 
następować powoli lub nagle 
np.w wyniku upadku. Złamania 
te nie są groźne ale zrastając 
się pozostawiają deformacje.

 

 

Urazy kręgosłupa lędźwiowego



ZŁAMANIA odcinka lędźwiowego są najczęściej następstwem upadku 

na pośladki, plecy, k.dolne, uderzenia w okolice grzbietu, ale także 

mogą być spowodowane osteoporozą, chorobą Pageta lub 

nowotworami. Najczęściej do złamań dochodzi na poziomie Th

12 

– L

1-3 

 

      Złamania dzielimy na: 
      

- stabilne

 (kompresja kości gąbczastej oraz klinowate  

        zniekształcenie trzonu kręgu z uszkodzeniem płytek 
       granicznych, nienaruszone krążki, tylna ściana kręgu i więzadła), 
      

- niestabilne

 (podwichnięcia w obrębie segmentu, zwężenie  

        kanału kręgowego, przerwanie tylnego aparatu więzadłowego, 
        uszkodzenie krążka). 
     W wyniku złamania występuje bolesność samoistna i palpacyjna, (+) 

objaw szczytowy, krwiak i obrzęk. 

 

 

Nowotwory kręgosłupa

     Nowotwory kręgosłupa i rdzenia kręgowego w odcinku 

lędźwiowym zawsze są połączone z bólami krzyża. 
Występują głównie u dzieci i młodzieży. 



Nowotwory łagodne:

•

Kostniak kostninowy –

 umiejscawia się w łuku lub na 

blaszce kręgu i daje silny ból krzyża który pojawia się 
nocą. 

•

Naczyniak –

 rozrasta się zewnątrzoponowo, może uciskać 

rdzeń kręgowy i dawać bóle krzyża. 

•

Oponiak - 

rośnie zewnątrzoponowo, powoduje ból 

uciskając na rdzeń kręgowy. 

 

 

Nowotwory kręgosłupa



Nowotwory złośliwe:

 

•

Szpiczak mnogi –

 rozsiany nowotwór, zachorowalność wzrasta 

wraz z wiekiem, prowadzi do „rozpuszczenia kości” co jest 
powodem częstych złamań. 

•

Mięsak Ewinga –

 rozwija się wolno, prowadzi do bólu, ograniczenia 

ruchomości, szybko daje przerzuty. 

     Guzy złośliwe mogą być pierwotne – wychodzące z kośćca lub z 

tk.nerwowej oraz wtórne – przerzuty raka piersi, prostaty, nerek, 
płuc, tarczycy. Częste umiejscawianie się przerzutów w okolicy 
lędźwiowej jest wynikiem obecności licznych splotów żylnych w tej 
okolicy. Bólu krzyża na tle nowotworowym nie znosi ułożenie 
chorego na plecach tak jak jest to w przypadku bólu na tle 
przemieszczenia krążka. 

 

 

Wady wrodzone kręgosłupa



Kręg przejściowy –

 upodobnienie się kręgów granicznych do 

leżących niżej lub wyżej kręgów sąsiednich. Najczęściej 

występuje: 

•

Lumbalizacja S

1 

–

 jeśli 1 kręg krzyżowy nie zrósł się z kością 

krzyżową. Następuje zwiększenie ruchomości co powoduje 

większe obciążenie i nacisk na staw lędźwiowo – krzyżowy a 

w efekcie ból spowodowany przyspieszeniem zużycia krążka. 

•

Sakralizacja L

5 

–

 rzadko doprowadza do bólów krzyża, chyba 

że dotyczy ½ kręgu np. przerost i upodobnienie się 

wyrostków poprzecznych który tworzy staw z kością 

krzyżową przez co zaburza oś ruchów kręgu. 

•

Chemisakralizacja -

 zrośnięcie się kręgów z 1 strony. 

 

 

Wady wrodzone kręgosłupa



Kręgozmyk przedni -

 powolne przemieszczanie się kręgu z 

wyrostkami stawowymi górnymi i wyrostkami poprzecznymi 

ku przodowi względem kręgu sąsiedniego położonego niżej 

(najczęściej L

5 

względem S

1

) a wraz z nim wyżej położonego 

odcinka kręgosłupa. Może wystąpić urazowe zwichnięcie 

kręgosłupa, wtedy przemieszcza się ku przodowi cały kręg z 

wyrostkami. Ześlizgnięcie kręgosłupa spowodowane jest 

kręgoszczeliną która powstaje między wyrostkami 

stawowymi górnymi a dolnymi. Rozejściu się kręgoszczeliny 

sprzyja uraz, przeciążenie, słaby aparat mięśniowo – 

więzadłowy. W wyniku kręgozmyku powstaje hiperlordoza 

lędźwiowa, skrócenie tułowia. Może wystąpić konflikt 

dyskowo – korzeniowy, rwa kulszowa.

 

 

Wady wrodzone kręgosłupa



Kręgozmyk kutyłowy –

 cały krąg przesuwa się ku tyłowi przy niezmienionym 

łuku kręgowym. Lokalizacja L

5 

– L

3 

spowodowany zmianami 

zwyrodnieniowymi krążka, zwiotczeniem więzadeł kręgosłupa, urazem. Może 

dojść do konfliktu dyskowo – korzeniowego, mogą wystąpić objawy ischalgii. 



Kręgozmyk rzekomy –

 cały kręg przesuwa się do przodu bez przerwania 

ciągłości łuku, przyczyną jest dyskopatia, dolegliwości bólowe występują 

sporadycznie. 

 

 

Wady wrodzone kręgosłupa



Rozszczep kręgosłupa –

 wada ortopedyczno – neurologiczna, jeśli 

dotyka tylko ukł. kostnego mamy do czynienia z rozszczepem 

ukrytym. Skóra ponad miejscem rozszczepu łuków kręg. jest 

owłosiona, czasem występują przebarwienia, może być uwypuklenie 

skóry z powodu tłuszczaka. Defekt ten występuje w okolicy L – S, nie 

ma objawów klinicznych. W przypadku rozszczepu jawnego są 

zmiany w ukł. kostnym, niedorozwój rdzenia kręgowego i jego osłon. 

Występuje wypuklenie się przez  ubytek w łukach przepukliny 

utworzonej z opon rdzenia kręgowego i wypełnionej płynem 

mózgowo – rdzeniowym.  Wyróżniamy przepuklinę: 

•

Oponową –

 uwypuklenie opony twardej i pajęczej przez kanał 

rozszczepu, rdzeń pozostaje w kanale kręgowym. Opony rdzeniowe 

uwypuklają się na zewnątrz kanału kręgowego przez ubytek jego 

ściany w części grzbietowej. 

 

 

Wady wrodzone kręgosłupa

Przepuklina oponowo - rdzeniowa

•

Rdzeniową –

 brak worka 

oponowego, zwykle powyżej 2-3 
kręgów wynicowany rdzeń 
kręgowy wystaje na zewnątrz, 
wyciek płynu mózgowo – 
rdzeniowego.

•

Oponowo – rdzeniową –

 

obecność worka 
przepuklinowego z opon rdzenia 
z zawartym w nim odcinkiem 
rdzenia kręgowego, towarzyszy 
brak skóry, występują 
niedowłady kończyn dolnych.

 

 

Wady wrodzone kręgosłupa



Inne wady wrodzone rdzenia kręgowego:

 

•

Wodordzenie -

 pozostałość stanu embrionalnego, szeroki 

kanał środkowy. 

•

Rozdwojenie rdzenia –

 podział rdzenia na dwie odrębne 

struktury odpowiadające dwóm połowom rdzenia, 
znajdują się one zwykle w 1 czasem 2 oddzielnych 
workach opony twardej. 

•

Jamnistośc rdzenia –

 jamy w rdzeniu umiejscowione 

zwykle grzbietowo od kanału środkowego, zajmujące rogi 
tylne, dochodzące ku przodowi od spoidła przedniego.