Mikroflora jamy ustnej jako źródło
patogenów oportunistycznych
Mikroflora jamy ustnej jako źródło
patogenów oportunistycznych
Fizjologiczna flora jamy ustnej
bardzo zróżnicowana i składa się z różnych grup drobnoustrojów
•
bakterie
•
grzyby
•
mykoplazmy
•
pierwotniaki
•
wirusy
około 500 gatunków, zasiedlających:
•
język
•
wargi
•
powierzchnię zębów
•
dziąsła
•
kieszonki dziąsłowe
Fizjologiczna flora jamy ustnej
skład jakościowy i ilościowy mikroflory jamy ustnej jest zależny od
czynników endogennego i egzogennego pochodzenia
•
uwarunkowania genetyczne (rasa, płeć, HLA)
•
uwarunkowania środowiskowe i geograficzne (kontakt z powietrzem, dieta,
zbiorowiska populacyjne, higiena jamy ustnej)
•
wiek
•
defekty odpornościowe wrodzone i/lub nabyte (hipoglobulinemia, immunosupresja,
neutropenia, układ dopełniacza)
•
wydzieliny i wydaliny organizmu (śluz, ślina, lizozym, złuszczanie nabłonka, stężenie
hormonów we krwi)
•
alergia
•
ciąża (odwapnienie zębów, wzrost estradiolu i progesteronu)
•
choroby zakaźne i/lub pasożytnicze, metaboliczne, nowotworowe, zębów i przyzębia
•
antybiotykoterapia
•
zabiegi chirurgiczne, diagnostyczne i stomatologiczne
Mikroflora jamy ustnej
ZIARNIAKI GRAMDODATNIE
•
gatunki z rodzaju Streptococcus
•
grupa mutans (mutans, sobrinus, cricetus, rattus)
•
grupa salivarius
•
grupa milleri
•
grupa mitis (mitis, sanguis, oralis, crista)
•
grupa anginosus
•
Peptostreptococcus (paciorkowce beztlenowe)
•
Stomatococcus mucilagenosus (wcześniej Micrococcus)
•
gatunki z rodzaju Staphylococcus
PAŁECZKI GRAMDODATNIE I BAKTERIE NITKOWATE
•
gatunki z rodzaju Actinomyces (israelii, naeslundii, odontolyticus)
•
gatunki z rodzaju Lactobacillus (około 1%; casei, fermentum, acidophilus)
•
gatunki z rodzaju Eubacterium (brachy, timidum, nodatum)
•
gatunki z rodzaju Propionibacterium (acnes)
Mikroflora jamy ustnej
ZIARNIAKI GRAMUJEMNE
•
gatunki z rodzaju Neisseria (subflava, mucosa, sicca)
•
gatunki z rodzaju Veillonella (parvula, dispar, atypica)
ZIARNIAKO - PAŁECZKI GRAMUJEMNE – względnie beztlenowe i
kapnofilne
•
gatunki z rodzaju Haemophilus (segnis, haemolyticus)
•
gatunki z rodzaju Actinobacillus
•
gatunki z rodzaju Eikenella
•
gatunki z rodzaju Capnacytophaga (gingivalis, granulosa, haemolytica)
Mikroflora jamy ustnej
PAŁECZKI GRAMUJEMNE – bezwzględnie beztlenowe
•
gatunki z rodzaju Porphyromonas (endodontalis, catoniae)
•
gatunki z rodzaju Prevotella
•
gatunki z rodzaju Fusobacterium (nucleatum, alocis, sulci)
•
gatunki z rodzaju Leptotricha (buccalis)
•
gatunki z rodzaju Wolinella (succinogenes)
•
gatunki z rodzaju Selenomonas (sputigena, noxia, inflexi)
•
gatunki z rodzaju Treponema (denticola, macrodentium, scoliodontum)
Rozmieszczenie mikroflory jamy ustnej
WARGI
•
Staphylococcus spp.
•
Micrococcus spp.
•
Peptostreptococcus spp.
•
Veillonella spp.
•
Neisseria spp.
PRZEDSIONEK JAMY USTNEJ
•
Streptococcus vestibularis
•
Prevotella spp.
•
Porphyromonas spp.
•
Fusobacterium spp.
Rozmieszczenie mikroflory jamy ustnej
NABŁONEK PODNIEBIENIA
•
Actinomyces spp.
•
Lactobacillus spp.
•
Veillonella spp.
•
Haemophilus spp.
POWIERZCHNIA ZĘBÓW
•
Streptococcus mutans
•
Peptostreptococcus anaerobius
•
P. micros
•
P.magnus
Rozmieszczenie mikroflory jamy ustnej
POLICZEK
•
Streptococcus mitis
•
S. sanguis
•
S. salivarius.
•
S. anginosus
•
Actinomyces viscosus
•
A. naeslundii
•
A. odontolyticus, Haemophilus spp., Capnocytophaga spp.,
•
Fusobacterium spp.,
JĘZYK
•
Streptococcus salivarius, S. anginosus, S. mitis, S. mutans,
Peptostreptococcus spp., Stomatococcus mucilaginosus, Veillonella spp.,
Actinomyces viscosus, A. naeslundii, A. odontolyticus, Haemophilus spp.,
Capnocytophaga spp., Lactobacillus spp., Treponema spp., Neisseria spp,
Rozmieszczenie mikroflory jamy ustnej
SZCZELINA DZIĄSŁOWA
•
Streptococcus consellatuss, S. intermedius, S.anginosus,
Stomatococcus mucilagenosus, A.viscosus, A. naeslundii,
Fusobacterium nucleatum, Veillonella spp., Selenomonas spp.,
Treponema denticola
PŁYTKA NAZĘBNA
•
Lactobacillus spp., Eubacterium spp., Propionibacterium spp.,
Neisseria spp (wczesna płytka), Veillonella spp., Haemophillus
spp., Eikenella spp., Capnocytophaga spp., Porphyromonas
spp., Prevotella spp., Leptotricha spp.
Zakażenia oportunistyczne
zakażenia występujące u pacjentów z obniżoną odpornością,
spowodowane przez drobnoustroje oportunistyczne tzn.
takie, które nie wywołują zakażeń u pacjentów z prawidłową
odpornością immunologiczną
Patogeny oportunistyczne
Mikroflora jamy ustnej należy do drobnoustrojów oportunistycznych, może
uczestniczyć w różnych chorobach jamy ustnej i w zakażeniach odogniskowych
(zakażenia endogenne)
Przyczyny:
przemieszczenie z naturalnego siedliska do miejsc z natury jałowych (krew,
PMR, dolne drogi oddechowe)
•
inwazyjne zabiegi diagnostyczne i lecznicze
•
zabiegi operacyjne w obrębie jamy ustnej
•
zabiegi stomatologiczne (np. ekstrakcja zębów)
•
płytka nazębna
•
przerwanie ciągłości błony śluzowej (termiczne, mechaniczne, chemiczne uszkodzenia lub
w wyniku działania toksyn, enzymów toksycznych)
niekontrolowane nadmierne namnożenie się drobnoustrojów w naturalnym
miejscu bytowania
zaburzenie równowagi miejscowego ekosystemu (antybiotykoterapia)
Choroby przyzębia
PRZEWLEKŁE ZAPALENIE DZIĄSŁA BRZEŻNEGO
obraz kliniczny:
czerwone i obrzmiałe dziąsła z zaokrąglonymi brzegami, krwawienie z dziąseł
i przykry zapach z ust, rzadko uczucie bólu, dyskomfort
izolowane drobnoustroje:
S.sanguis
S.milleri
A.israelii
A.naeslundii
P.intermedia
Capnocytophaga spp.
Fusobacterium nucleatum
Veillonella spp.
Choroby przyzębia
ZAPALENIE DZIĄSEŁ ZWIĄZANE Z ZAKAŻENIEM HIV
nietypowe zapalenie dziąseł z obwódkowym stanem zapalnym
rozsiane zaczerwienienie rozszerzające się na błonę śluzową
przedsionka jamy ustnej
bakterie izolowane:
A. viscosus (*)
A. actinomycetemcomitans (30x)
P.gingivalis (40x)
E.corrodens (10x)
Capnocytophaga spp. (5x)
*
Nie stwierdzono
Choroby przyzębia
PRZEWLEKŁE ZAPALENIE PRZYZĘBIA
obraz kliniczny: stan zapalny, zwłóknienie i obniżenie się dziąseł,
krwawiące kieszonki dziąsłowe, ruszanie się i przesuwanie zębów,
cofanie dziąseł, niewielki ból, przykry zapach z ust, nieprzyjemny smak
izolowane drobnoustroje:
P. gingivalis
P.intermedia
F.nucleatum
A.actinomycetemcomitans
Selenomonas spp.
Capnocytophaga spp.
Veillonella spp.
Choroby przyzębia
AGRESYWNE ZAPALANIE PRZYZĘBIA
młodzieńcze zapalenie przyzębia, szybko postępujące zapalenie
przyzębia, przedpokwitaniowe zapalenie przyzębia
izolowane drobnoustroje:
A. actinomycetemcomitans
Capnocytophaga spp
Porphyromonas gingivalis
P.intermedia
Choroby przyzębia
ZAPALENIE PRZYZĘBIA ZWIĄZANE Z ZAKAŻENIEM WIRUSEM HIV
obraz kliniczny:
uogólniona
zaczerwienie i rozpulchnienie brodawek dziąsłowych
utrata przyczepu łącznotkankowego, owrzodzenia i martwica tk. miękkich
ubytki kostne wyrostka zębodołowego
krwawienie z kieszonek dziąsłowych
bardzo silny ból dziąseł
bakterie izolowane:
A. viscosus (*)
A. acitinomycetemcomitans (35x)
P.gingivalis (50x)
C.rectus (4x)
* Nie stwierdzono
Choroby
przyzębia
CHOROBA VINCENTA
ostro zapalne, czerwone, połyskliwe, krwawiące dziąsła
owrzodzenia o nieregularnych kształtach (początkowo na czubku brodawek
międzyzębowych)
zmiany pokryte błoną rzekomą lub tkanką martwiczą (erytrocyty, włóknik,
leukocyty, resztki tkanki, drobnoustroje)
nieprzyjemny zapach z ust
rzadziej: łagodne zapalenie podżuchwowych węzłow limfatycznych, złe
samopoczucie, gorączka
bakterie izolowane:
KOMPLEKS WRZECIONOWCO-KRĘTKOWY
Fusobacterium nucleatum i Treponema spp.
P.intermedia
Veillonella spp., S.sanguis, A. viscosus
Zakażenia zębodołowe i okołozębowe
ROPIEŃ WYROSTKA ZĘBODOŁOWEGO KOŚCI
przeniesienie pierwotnych zmian próchniczych na zębinę i przedostanie się
bakterii przez kanaliki zębinowe do miazgi
złamanie zęba (uraz, uszkodzenie zęba)
jatrogenne (traumatyczne działanie podczas zabiegu stomatologicznego)
błonka nazębna i korzeniowe kanaliki doprowadzające
anachoreza (rzadko, penetracja drobnoustrojów bezpośrednio do miazgi,
przez naczynia krwionośne miazgi podczas bakteriemii)
obraz kliniczny: ob. martwego zęba, założone duże wypełnienie,
ewidentny uraz, obrzęk, ból, zaczerwienie, szczękościsk, tworzenie się
przetok, podwyższona temperatura
następstwa:
a)
bezpośrednie przeniesienie zakażenia
b)
pośrednie przeniesienie zakażenia (drogi limfatyczne, krew)
Zakażenia zębodołowe i okołozębowe
bakterie izolowane:
S. milleri
S.sanguis
Actinomyces spp.
Peptostreptococcus spp.
P.gingivalis
P.intermedia
P. melaninogenica
F. nucleatum
Angina Ludwiga
patogeneza:
rozprzestrzeniające się obustronne zakażenie przestrzeni podjęzykowej
i podżuchwowej
pojawia się tuż po ekstrakcji lub w przebiegu stanu zapalnego zęba,
rzadziej: w przebiegu zapalenia ślinianki podżuchwowej, zakażonego
złamania żuchwy, uszkodzenia tkanek miękkich lub ran kłutych w dnie
jamy ustnej
obraz kliniczny: uniesienie dna jamy ustnej oraz języka, powodujące
obrzęk tkanek w przedniej części szyi; obrzęk o deskowatej konsystencji
powikłania: niedrożność dróg oddechowych spowodowana obecnością
obrzęku głośni lub języka, przeniesienie się zakażenia na przestrzeń
żującą i gardło, zgon
Ropień okołozębowy
przebieg zamknięcia lub urazu ujścia kieszonek przyzębowych,
doprowadzający do przeniesienia się zakażenia z kieszonek na tkankę
podtrzymującą
przyczyny:
zaklinowanie się pokarmu
ucisk na ściankę kieszonki (ortodontyczne ruchy zęba, nietypowa siła zgryzu)
izolowane drobnoustroje:
Porphyromonas spp.
Prevotella spp.
Fusobacterium spp
Streptococcus spp i Peptostreptococcus spp
Actinomyces spp.
Capnocytophaga spp
E. corrodens
Ropne zapalenie szpiku, kości szczęki,
żuchwy
zakażenie jamy szpikowej żuchwy lub szczęki, z możliwością
rozprzestrzeniania się zakażenia do części korowej kości i na okostną,
jako następstwo choroby
czynniki predysponujące: napromienianie, osteoporoza, choroba
Pageta, dysplazja włoknista kości, nowotwory kości
obraz kliniczny: ból, stany podgorączkowe, parestezje lub brak czucia
w danym regionie skóry, obluzowywanie się zębów, wydzielanie ropy z
brzegów dziąseł
bakterie izolowane: Bacteroides spp., Prevotella spp.,
Porphyromonas spp., Fusobacterium spp, Peptostreptococcus spp
Suchy zębodół
szczególny rodzaj zapalenia kości
zębodół, w którym po ekstrakcji nie wytworzyła się tkanka ziarniniujaca
bakterie izolowane:
Prevotella spp.
Fusobacterium spp.
Actinomyces spp.
S.aureus
S.pyogenes
Promienica szyjno-twarzowa
przewlekłe zakażenie w obrębie głowy i szyi
zapoczątkowuje je zwykle uraz (ekstrakcja zęba, uderzenie żuchwy)
typowa postać to przewlekły ropień, zwykle w kącie żuchwy z licznymi
przetokami zewnątrzustnymi
przy braku terapii z przetok wypływa gęsty płyn z ziarnistą gęstą
substancją – „ziarna siarkowe”
obraz kliniczny: liczne przetoki, gorączka, zwłóknienia wokół obrzęku,
obecność procesu zapalnego w zębach
czynnik etiologiczny:
A. israelii (80%)
A. bovis, A.naeslundii, A.viscosus (20%)
Actinobacillus actinomycetemcomitans i A.israelii (zakażenia mieszane)
A. israelii może być czynnikiem etiologicznym zakażeń dróg rodnych
Infekcyjne zapalenie wsierdzia
czynniki predysponujące: uprzednie wystąpienie zapalenia
wsierdzia, sztuczne zastawki serca, gorączka reumatyczna, wada
zastawkowa aorty, niedomykalność zastawek, zwyrodnieniowe
schorzenie aorty
bakterie izolowane
S. sanguis
S. crista
S. gordonii
S. oralis
S.mutans
A. acyinomycetemcomitans
E. corrodens
Staphylococcus spp. (S.aureus, CNS)
Zakażenia gruczołów ślinowych
wirusowe
bakteryjne
grzybicze
przyczyny:
osłabienie organizmu, odwodnienie
niedrożność przewodów spowodowana powstaniem kamienia ślinowego,
zwężenie przewodów
izolowane drobnoustroje
Streptococcus viridans
S. aureus
Haemophilus spp.
Eikenella corrodens
Bacteroides spp.
Bakteriemia zębopochodna
dotyczy 20-80% pacjentów bezpośrednio po zabiegu wykonanym
wewnątrz lub na zewnątrz zęba (zabiegi chirurgiczne, ekstrakcja zębów)
izolowane drobnoustroje
Actinomyces spp.
Fusobacterium spp.
Bacteroides spp
Prevotella spp
Porphyromonas spp
Veillonella spp.
Bakteriemia krótkotrwała –
występuje w warunkach fizjologicznych
(żucie, mycie zębów) lub w następstwie przerwania ciągłości błony
śluzowej
Inne zakażenia
Veillonella spp
zakażenie pępka u noworodków
posocznica
Prevotella spp
zakażenia głowy i szyi
zakażenia dolnych dróg oddechowych
zakażenia układu moczowego
Inne zakażenia
Fusobacterium spp.
ropnie wierzchołkowe
zakażenia głowy i szyi
zapalenie zatok
posocznica po zapaleniu migdałków
aspiracyjne i martwicze zapalenie płuc
ropień płuca
ropowica klatki piersiowej
zakażenia OUN
ropień mózgu
ropień wątroby
zapalenie kości i szpiku
zapalenie stawów
Inne zakażenia
Peptostreptococcus spp
ropnie narządowe (ropień mózgu)
bakteriemia
posocznica
zakażenia głowy i szyi
zapalenie płuc i opłucnej
zakażenia w obrębie jamy brzusznej
zakażenia miednicy małej
zakażenia tkanek miękkich
owrzodzenia podudzi (stopa cukrzycowa, zaburzenia krążenia)
zakażenia ran kąsanych
Dziękuję za uwagę