Systemy organów 

państwowych, zasada 

trójpodziału władzy, zasady 

konstytucji

Magdalena Lewicka,

 Michał Jakubczyk

Co to jest organ 

państwowy?

• Organem państwowym jest to 

odpowiednio zorganizowana instytucja, 
utworzona na podstawie przepisów 
prawa i powołana do wykonywania 
określonych zadań w imieniu państwa, 
będąca częścią aparatu państwowego. 
Z podmiotowego punktu widzenia 
organ państwowy może być 
jednoosobowy lub kolegialny.

Trójpodział władzy

• Polska, podobnie jak wszystkie 

kraje cywilizacji zachodniej 

znajduje się w strefie trójpodziału 

władzy. Trójpodział władzy to 

podział sfer funkcjonowania 

państwa, spopularyzowany przez 

francuskiego myśliciela 

oświecenia, Monteskiusza.

• Według konstytucji z 1997 r.: 

„Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej 

opiera się na podziale i 

równowadze władzy 

ustawodawczej, władzy 

wykonawczej i władzy 

sądowniczej” (art. 10 ust. 1). 

Wadzę ustawodawczą sprawują 

Sejm i Senat, władzę wykonawczą 

Prezydent i Rada Ministrów, a 

władzę sądowniczą sądy i 

trybunały.

Władza ustawodawcza

• władza ustawodawcza- stanowiona obecnie przez parlament 

( sejm i senat) jest jedynym organem upoważnionym do 

tworzenia najwyższych aktów prawnych – ustaw, na podstawie 

których ustala się inne akty prawne. W ten sposób parlament 

wpływa na zasady działania państwa i na życie obywateli.

• Według Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z roku 1997 

rozdziału IV , Sejm składa się z 460 posłów natomiast Senat ze 

100 senatorów. Wybory do Sejmu i Senatu sa powszechne, 

bezspośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym, Sejm i 

Senat wybierany jest na 4 lata kadencji.

• Kandydatem do Sejmu może byc obywatel polski, ktory 

najpóźniej w dniu wyborów konczy 21 lat, natomiast do Senatu 

30. 

• Sejm może rozwiązać się sam na mocy uchwały podjętej przez 

2/3 posłów. Powodem rozwiązania sejmu może być również 

nieuchwalenie ustawy budżetowej w terminie przewidzianym 

przez konstytucję. 

Funkcje parlamentu

• Do wyłącznej kompetencji parlamentu należy uchwalanie 

ustaw, w tym także ustawy budżetowej. Jest to tak zwana 

funkcja prawotwórcza.

• Do kompetencji sejmu należy również sprawowanie 

kontroli nad działalnością rządu, poszczególnych ministrów 

i innych organów państwowych. Sejm może spowodować 

odwołanie rządu lub pojedynczych ministrów w drodze 

uchwalenia wotum nieufności.

• Funkcja kreacyjna sejmu polega na powołaniu składu oraz 

przekazywaniu funkcji centralnym i naczelnym organom 

państwa. Sejm współuczestniczy między innymi w 

powoływaniu Rady Ministrów. Dokonuje wyboru między 

innymi sędziów Trybunału Konstytucyjnego i składu 

członków Trybunału Stanu. Posłowie wybierają również 

prezesa Narodowego Banku Polskiego, prezesa Najwyższej 

Izby Kontroli i Rzecznika Praw Obywatelskich. 

Władza wykonawcza

• Władza wykonawcza (egzekutywa) - to 

działalność polegająca na wykonywaniu 

zadań państwowych mających na celu 

realizację dobra ogółu (społeczeństwa).

• W Polsce organami egzekutywy są 

Prezydent i Rząd, jako organy 

konstytucyjne. Jednak do władzy 

wykonawczej zalicza się również 

Premiera oraz organy administracji 

rządowej.

Prezydent

• Prezydent RP jest wybierany w wyborach powszechnych, 

równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Kandydować może 

obywatel polski korzystający z pełni praw wyborczych, gdy ukończy 

35 lat. Kandydatura musi być zgłoszona przez co najmniej 100 tys. 

wyborców. Pięcioletnia kadencję może powtórzyć tylko jeden raz.

•   zasadnicze zadanie prezydenta RP to reprezentowanie państwa w 

kontaktach z zagranicą: przyjmowanie przedstawicieli delegowanych 

przez inne państwa; wysyłanie przedstawicieli Polski na placówki 

zagraniczne;

•  Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi RP

•  ogłasza wybory do parlamentu

•  powołuje premiera, a na jego wniosek dalszych członków Rady 

Ministrów

•  posiada prawo inicjatywy ustawodawczej oraz veta ustawodawczego

•  nadaje obywatelstwo

•  powołuje na stanowiska niektórych wyższych urzędników

•  posiada również możliwość prawa łaski

•  przyznaje ordery i innego rodzaju odznaczenia 

Rząd

W skład rządu wchodzi premier i wyznaczani przez niego, a 

powoływani przez prezydenta, ministrowie

•  Prezes Rady Ministrów i poszczególni ministrowie posiadają 

prawo inicjatywy ustawodawczej

•  rząd opracowuje i przygotowuje coroczny plan budżetowy

•  podejmuje decyzje w zakresie bieżącej polityki 

wewnętrznej i zewnętrznej państwa

•  ustawy są przyjmowane przez parlament, natomiast rząd 

odpowiedzialny jest za ich wykonanie

Możemy wyróżnić trzy systemy sprawowania władzy:

•  system parlamentarno - gabinetowy - Polska

•  system prezydencki - Meksyk, USA

•  system mieszany - dominujący we współczesnym świecie

Władza sądownicza

• Według Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 

z roku 1997 władzę sądowniczą sprawują 

sądy i trybunały. Konstytucja gwarantuje ich 

odrębność i niezależność od innych władz.

• Należy natomiast wyróżnić wymiar 

sprawiedliwości, który sprawują sądy: 

•  sąd Najwyższy,
•  sądy powszechne,
•  sądy administracyjne
•  oraz sądy wojskowe.

Sąd najwyższy

• Sąd Najwyższy:
• nadzoruje zgodność z prawem oraz jednolitość 

orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych 

przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków 

odwoławczych

• Sędziowie Sądu Najwyższego są mianowani przez 

Prezydenta RP na podstawie wniosku Krajowej Rady 

Sądownictwa. Prezydent wybiera także Pierwszego 

Prezesa Sądu Najwyższego spośród kandydatów 

przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów 

Sądu Najwyższego. Kadencja Pierwszego Prezesa Sądu 

Najwyższego trwa sześć lat, choć może zostać 

odwołany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. 

Trybunał

• Trybunał Konstytucyjny jest organem ustanowionym 

do rozstrzygania w sprawach konstytucyjności działań 

instytucji państwowych. Jego głównym zadaniem jest 

nadzór nad zgodnością praw stanowionych z 

Konstytucją RP. Trybunał Konstytucyjny orzeka w 

sprawach zgodności z Konstytucją traktatów 

międzynarodowych i ich ratyfikacji, w sporach 

kompetencyjnych głównych organów konstytucyjnych 

i celów oraz działalności partii politycznych. 

Rozstrzyga także zasadność skarg konstytucyjnych.

• Trybunał Konstytucyjny składa się z 15, wybieranych 

na okres 9 lat, całkowicie niezależnych sędziów. 

Stanowi on jedną z formalnych gwarancji istnienia 

państwa prawa.

Konstytucyjne zasady ustroju 

Rzeczpospolitej Polskiej

• Zasada suwerenności narodu
• Zasada niepodległości i suwerenności 

Rzeczpospolitej Polskiej

• Zasada demokratycznego państwa prawa
• Zasada podziału władz i równowagi władz
• Zasada przyrodzonej godności człowieka
• Zasada społecznej gospodarki rynkowej
• Zasada niezależności oraz współdziałania państwa 

i Kościołów oraz innych związków wyznaniowych

• Zasada społeczeństwa obywatelskiego
• Zasada pomocniczości

Zasada suwerenności 

narodu

Naród jest rozumiany jako zbiorowość osób 

związanych z państwem poprzez fakt 

posiadania jego obywatelstwa.

   Suwerenność jest samowładnością i 

całowładnością Narodu – obywateli.

Suwerenność narodu urzeczywistnia się w tym, 

że:

• prawo powinno wyrażać wolę ogółu obywateli,

• wola narodu wyrażana jest w formach 

demokracji bezpośredniej (np.referendum) 

oraz demokracji pośredniej (np. wybieralnych i 

kadencyjnych organach władzy).

Zasada niepodległości i 

suwerenności Rzeczpospolitej 

Polskiej

• Niepodległość oznacza odrębny byt państwowy Rzeczypospolitej 

Polskiej.

• Suwerenność oznacza zdolność państwa do samodzielnego 

decydowania o wszystkich dotyczących go sprawach.

• Ograniczenie suwerenności może nastąpić tylko na podstawie 

szczególnej regulacji konstytucyjnej – stąd wszystkie konstytucje 
państw członków Unii zawierają tzw. klauzulę europejską 
dopuszczającą poddanie się tego typu ograniczeniom.

• Ograniczenia konstytucyjne odnoszą się do angażowania 

polskich sił zbrojnych. Wprowadzenie stanu wojny możliwe jest 

tylko w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej 

Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika 

zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

• Zasady użycia sił zbrojnych poza granicami kraju oraz zasady 

pobytu obcych wojsk na naszym terytorium musi określać 

ustawa lub ratyfikowana umowa międzynarodowa.

Zasada demokratycznego 

państwa prawa

• rządy prawa chronią godność i zapewniają wolność obywateli;

• obowiązuje równość wobec prawa, czyli nikt nie jest 

dyskryminowany i nie posiada przywilejów;

• ingerencja prawa w sferę naturalnej wolności i swobodnego 

działania jednostki ma miejsce tylko wtedy, gdy jest konieczna ze 

względu na dobro wspólne, w imię wolności i praw innych;

• obowiązuje demokratyczne prawo wyborcze;

• opozycja istnieje legalnie i swobodnie funkcjonuje;

• treść prawa jest przedmiotem debaty publicznej i uwzględnia 

postulaty różnych grup społecznych;

• prawo jest jawne, ogłaszane i publikowane w stosownej formie i 

czasie;

• oskarżonemu przysługuje prawo do obrony;

• obowiązuje zasada domniemania niewinności oskarżonego, dopóki 

nie zostanie udowodniona wina;

• obowiązuje zasada, że prawo nie może działać wstecz;

• postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne;

Zasada podziału władz i 

równowagi władz

• Relacje między organami władzy 

polegają na podziale kompetencji, 
ograniczonym zakresie władztwa, 
wzajemnej kontroli, hamowaniu i 
blokowaniu przy jednoczesnej ich 
współpracy.

Zasada społecznej gospodarki 

rynkowej

• Dla kształtowania społecznego aspektu gospodarki 

rynkowej istotne znaczenie mają takie treści 

Konstytucji, jak:

• wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, 

organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz 

organizacjach pracodawców;

• wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru 

miejsca pracy;

• zapewnienie minimalnej wysokości wynagrodzenia;
• obowiązek państwa prowadzenia polityki pełnego 

produktywnego zatrudnienia i zwalczania bezrobocia;

• prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków 

pracy;

Zasada niezależności oraz 

współdziałania państwa i Kościołów 

oraz innych związków wyznaniowych

• System rozdziału państwa od kościołów 

polega na tym, że:

• nie ma religii państwowej; religie, kościoły i 

związki wyznaniowe są równouprawnione a 

państwo nie finansuje ich działalności,

• wybór religii lub jej odrzucenie jest prywatną 

sprawą obywatela,

• kościoły i związki wyznaniowe nie podejmują 

działalności politycznej i nie uczestniczą w 

sprawowaniu władzy państwowej,

• nikt nie może być dyskryminowany z powodu 

swoich przekonań w sprawach religijnych, ani 

zmuszany do ich publicznego ujawniania.

Zasada pomocniczości

• Władza centralna winna spełniać 

pomocniczą funkcję, wypełniając 

jedynie te zadania, które nie mogą 

być wykonywane efektywnie na 

pośrednich i najniższym poziomach 

organizacyjnych.

• Społeczna i polityczna aktywność 

winna więc zostać „zarezerwowana” 

dla możliwie najmniejszych i najniżej 

położonych ogniw władzy publicznej.