CHOROBY ZAWODOWE 

WYWOŁANE SPOSOBEM 

WYKONYWANIA PRACY

 

 

Definicja choroby 

zawodowej

• Choroba zawodowa jest to choroba 

spowodowana działaniem czynników 
szkodliwych dla zdrowia 
występujących w środowisku pracy 
lub sposobem wykonywania pracy, 
określona w wykazie chorób 
zawodowych. 

 

 

• Wykaz chorób zawodowych znajduje się 

w załączniku do rozporządzenia Rady 
Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w 
sprawie wykazu chorób zawodowych, 
szczegółowych zasad postępowania w 
sprawach zgłaszania podejrzenia, 
rozpoznawania i stwierdzania chorób 
zawodowych oraz podmiotów 
właściwych w tych sprawach. 

 

 

Do przyczyn chorób zawodowych zalicza się:

 -  Toksyczne substancje chemiczne

- Substncje rakotwórcze

- Pyły przemysłowe

- Czynniki fizyczne

- Czynniki biologiczne

- Czynniki związane ze sposobem wykonywania pracy: 

ruchy 

monotypowe, nadmierne napięcie statyczne i dynamiczne mięśni,
ucisk na pnie nerwowe, przeciążenie układu kostno-stawowego i
tkanek okołostawowych, nadmierne obciążenie narządu ruchu 

 

 

 

• W 2005 roku zanotowano w Polsce 

łącznie 3249 przypadków chorób 
zawodowych. Poniżej przedstawiono 
procentowy udział w tej liczbie 
najczęściej występujących jednostek 
chorobowych, w tym także choroby 
narządu ruchu oraz przewlekłe 
choroby układu nerwowego.

 

 

 

 

• Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane 

sposobem wykonywania pracy występują w 
wykazie chorób zawodowych w punkcie 19 
(rozporządzenie Rady Ministrów z 30 lipca 
2002 r. w sprawie wykazu chorób 
zawodowych, szczegółowych zasad 
postępowania w sprawach zgłaszania 
podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania 
chorób zawodowych oraz podmiotów 
właściwych w tych sprawach – Dz. U. nr 132, 
poz. 1115).

 

 

Należą do nich:

• przewlekłe zapalenie ścięgna i jego 

pochewki, 

• przewlekłe zapalenie kaletki maziowej, 

• przewlekłe uszkodzenie łąkotki, 

• przewlekłe uszkodzenie torebki stawowej, 

• przewlekłe zapalenie okołostawowe barku, 

• przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości 

ramiennej, 

• zmęczeniowe złamanie kości, 

• martwica kości nadgarstka. 

 

 

   Najczęstsze przyczyny tych chorób
   to długotrwałe wykonywanie czynności 

zawodowych charakteryzujących się:

• powtarzalnością

• rytmicznością

• wymuszoną pozycją ciała

• uciskiem lub rozciąganiem struktur 

anatomicznych

• nadmiernym obciążeniem wysiłkiem 

statycznym lub dynamicznym

• mikrourazami ciała

 

 

Przewlekłe zapalenie 

ścięgna i jego pochewki

• Zewnętrzna powierzchnia ścięgna 

pokryta jest osłonką poślizgową, a w 
miejscach zmiany kierunku torebką 
zawierającą maź.

• Na skutek nadmiernego tarcia 

spowodowanego przeciążeniem 
podczas pracy dochodzi do jałowego 
zapalenia, a następnie do 
bliznowacenia

 

 

Przewlekłe zapalenie 

ścięgna i jego pochewki

   Najczęstsza lokalizacja w pochewkach 

ścięgien:

• prostowników nadgarstka i palców,
• odwodziciela kciuka
• głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia
• Achillesa
• mięśnia piszczelowego tylnego
• mięśni strzałkowych
• zginaczy goleni

 

 

Przewlekłe zapalenie 

ścięgna i jego pochewki

Największe narażenie występuje u:
• maszynistek
• włókniarek
• osób piszących na klawiaturze 

komputerów

• muzyków

 

 

Przewlekłe zapalenie 

ścięgna i jego pochewki

Objawy: 

• ograniczenie ruchomości, bolesność i obrzęk 

okolicy zmienionego zapalnie ścięgna 

• osłabienie chorego ścięgna z powodu 

bliznowacenia i złogów wapnia, które często 

towarzyszą stanom zapalnym ścięgien 

• ból nasilający się podczas ruchu, jednak 

może wystąpić również w spoczynku, 

• niewielkie zaczerwienienie i wzmożone 

ucieplenie w obrębie skóry otaczającej 

ścięgno, zwłaszcza gdy jest ono położone w 

jej pobliżu.

 

 

Przewlekłe zapalenie 

ścięgna i jego pochewki  - 

Choroba de Quervaina

• Najczęstsze przypadki zapalenia 

pochewek ścięgnistych

• Dotyczą wspólnej pochewki długiego 

odwodziciela i krótkiego prostownika 
kciuka

• Objawiają się odpowiednio 

zlokalizowanym bólem, obrzękiem lub 
wysiękiem i ograniczeniem 
ruchomości.

 

 

Przewlekłe zapalenie 

ścięgna i jego pochewki  - 

Choroba de Quervaina

   Występuje u pracujących 

wykonujących czynności związane z 
odwodzeniem kciuka i łokciowym 
odwodzeniem nadgarstka oraz 
pierścieniową pozycja I i II palca przy 
obejmowaniu przedmiotów

 

 

Przewlekłe zapalenie 

kaletek

maziowych

• Kaletka maziowa (bursa synovialis) stanowi 

zachyłek jamy stawowej powstający w 
miejscu gdzie warstwa włóknista torebki 
stawowej jest cienka i błona maziowa może 
się poza nią uwypuklać. Rolą kaletki jest 
ułatwienie ślizgania się mięśni i ścięgien 
oraz innych tkanek miękkich w stosunku do 
przemieszczających się struktur kostnych 
oraz przenoszenie obciążeń pomiędzy 
kośćmi a tkankami miękkimi. 

 

 

Przewlekłe zapalenie 

kaletek

maziowych

• Najczęściej uszkodzeniu ulegają 

kaletki stawu kolanowego w wyniku 
długotrwałej pracy w pozycji 
klęczącej ( np. posadzkarze, dekarze, 
górnicy), stawu łokciowego ( „łokieć 
górnika, studenta”) oraz barkowego.

 

 

Przewlekłe zapalenie 

kaletek

maziowych

Największe narażenie występuje u:
• górników pracujących na niskich 

pokładach

• parkieciarzy i posadzkarzy
• układaczy płyt kamiennych, brukarzy
• tragarzy przenoszących duże ciężary 

na barkach

• szlifierzy szkła i kamieni

 

 

Przewlekłe zapalenie 

kaletek

maziowych

Objawy:
• ból nasilający się przy palpacji i 

ruchach

• obrzęk
• chełbotanie  ( obecność krwi lub 

wysięku)

• wzmożone ucieplenie skóry

 

 

Uszkodzenie łąkotek

   Łąkotki stawowe kolana odgrywają rolę 

w 

• przenoszenie obciążeń z powierzchni 

     stawowej kłykci kości udowej na kość
     piszczelową
    • absorpcji drgań i wstrząsów

   stabilizacji mechanicznej

 • propriocepcji

 • rozprowadzaniu płynu

   maziowego 

 

 

Uszkodzenie łąkotek

Ulegają uszkodzeniu z dwóch powodów: 
• silne urazy skrętne kolana często 

występujące w sporcie i bywa połączony z 

uszkodzeniami więzadeł i chrząstki stawowej 

kolana. 

• uszkodzenia o charakterze przeciążeniowym 

lub zwyrodnieniowym w wyniku sumujących 

się przeciążeń, mikrourazów i zaburzeń 

chorobowych w strukturze morfologicznej 

łąkotki (np. podczas pracy w przysiadzie lub 

na kolanach) 

 

 

Uszkodzenie łąkotek

   Zmiany te występują zwykle w 

narażeniu zawodowym u:

• górników pracujących na niskich 

pokładach

• parkieciarzy i posadzkarzy
• układaczy płyt kamiennych, brukarzy

 

 

Uszkodzenie łąkotek

 Objawy:
  - uporczywy ból na wysokości szpary 

stawowej nasilający się w czasie 
maksymalnego zgięcia lub wyprostu

  - obrzęk 
  - wysięk
  - uczucie przeskakiwania

 

 

Uszkodzenia mięśni

• Są to zespoły bólowe grup mięśniowych 

narażonych na przeciążenie podczas pracy w 
wyniku szybkich i monotypowych ruchów 
wykonywanych w niewygodnej pozycji 

• Występują u : kopaczy, stolarzy, wytapiaczy, 

maszynistek, fryzjerów, drwali, szewców, 
pakowaczy.

• Objawy: bóle, obrzęki, wzmożone ucieplenie 

skóry, osłabienie siłu mięśniowej

 

 

Uszkodzenia przyczepów 

ścięgnistych

Entezopatie, czyli zapalenia 

przyczepów

   ścięgnistych, mogą być przyczyną 

bolesności ruchowej i uciskowej oraz 
ograniczenia ruchomości w stawie

   barkowym
   Choroby te określa się ogólnie 

mianem zespołu bolesnego barku

 

 

Uszkodzenia przyczepów 

ścięgnistych - zespół 

bolesnego barku

Może mieć  przebieg podostry lub przewlekły i 

dotyczyć różnych przyczepów mięśni najczęściej 

mięśnia nadgrzebieniowego 
Charakteryzuje się:  

• silnym bólem okolicy barkowej, 
• bolesnością przyczepu w okolicy guzka większego 

kości ramiennej oraz na przebiegu mięśnia,

• bolesnością podczas odwodzenia oraz podczas 

zginania i rotacji wewnętrznej z ograniczeniem 

tych ruchów.

 

 

Uszkodzenia przyczepów 

ścięgnistych - zespół 

bolesnego barku

Inne podtypy zespołu bolesnego barku 

to: 

• zespół mięśnia dwugłowego ramienia, 
• entezopatie w okolicy guzka 

mniejszego kości ramiennej  i wyrostka 
kruczego łopatki

• entezopatie głowy krótkiej mięśnia 

dwugłowego oraz mięśni 
podgrzebieniowego i czworobocznego.

 

 

Uszkodzenia przyczepów 

ścięgnistych - zespół 

bolesnego barku

Występują zwykle u ludzi  z długim 
stażem pracy, ciężko pracujących, 
przesuwających ciężary lub 
podnoszących wielokrotnie ciężkie 
przedmioty.

 

 

Uszkodzenia przyczepów 

ścięgnistych - zespół 

bolesnego łokcia

Jest to entezopatia nadkłykcia bocznego kości 

ramiennej

(tzw. łokieć tenisisty) wywołana zapaleniem dotyczącym
przyczepów ścięgien mięśni prostowników nadgarstka do 
nadkłykcia bocznego kości ramiennej. 

Jest  najczęściej następstwem przeciążenia mięśni 

prostowników nadgarstka i palców oraz mikrouszkodzeń 
przyczepów mięśni w obrębie nadkłykcia bocznego kości 
ramiennej.

 

 

Uszkodzenia przyczepów 

ścięgnistych - zespół 

bolesnego łokcia

Objawia się bolesnością zewnętrznej powierzchni 

okolicy

stawu łokciowego i bólem okolicy stawu łokciowego
promieniującym do przedramienia, rzadziej
ramienia, nasilającym się podczas zginania 

grzbietowego

nadgarstka, dźwigania ciężaru, silnego uścisku
czy powtarzających się ruchach przedramienia (np.
gry w tenisa, posługiwania się śrubokrętem, gry
na skrzypcach, masażu czy różnych prac fizycznych).

 

 

 Upośledzenie funkcji układu 

ruchu

 może też być następstwem
 patologii w obwodowym 

układzie

 nerwowym.

 

 

Przewlekłe choroby obwodowego
układu nerwowego wywołane 

sposobem

wykonywania pracy (poz. 20 w wykazie
chorób zawodowych) to:
1. zespół cieśni w obrębie nadgarstka,
2. zespół rowka nerwu łokciowego.

 

 

Zespół cieśni kanału 

nadgarstka

   Zespół objawów spowodowanych
 uciskiem nerwu pośrodkowego w 

kanale

 nadgarstka.

 

 

Zespół cieśni kanału 

nadgarstka Przyczyny

• Zmiany pourazowe zniekształcające kanał kostny
• Blizny
• Zmiany zwyrodnieniowe pochewek ścięgnistych
• Guzy
• Zaburzenia naczyniowe
• Uprawianie sportu (tenis, krykiet)
• Zaburzenia hormonalne, przemiany materii i krążenia, 

choroby alergiczne

• Przeciążenia spowodowane 

charakterem wykonywanej pracy 

zawodowej (ruchy skrętne, stale 

utrzymywane zgięcie grzbietowe)

 

 

Zespół cieśni kanału 

nadgarstka Przyczyny

•  gra na fortepianie
•  pisanie na maszynie
•  pisanie na klawiaturze komputera
•  robienie na drutach
•  szycie
•  składanie części elektronicznych
•  praca w tartaku
•  praca w kasie w supermarkecie
•  fryzjerstwo
•  praca mechanika

 

 

Zespół cieśni kanału 

nadgarstka Objawy

   1. Drętwienia i zaburzenia czucia, mrowienie i ból 

palców

        ręki - szczególnie  palców I - III

2. Nasilenie objawów zwłaszcza w godzinach nocnych

3. Parestezje w obrębie całej reki - nie tylko w obszarze

        unerwienia n.pośrodkowego co jest spowodowane
        istnieniem gałęzi łączących pomiędzy nerwem
        pośrodkowym i łokciowym.

4. Początkowo okresowe a potem stałe osłabienie siły

        mięśniowej ręki - zwłaszcza osłabienie chwytu
        szczypcowego

5. Promieniowanie bólu do ramienia, barku i szyi

6. Ulgę często przynosi potrząsanie ręką lub

        opuszczanie kończyny  w dół 

 

 

Zespół cieśni kanału 

nadgarstka Badanie 

kliniczne

    1. Test Phalena - test zgięcia nadgarstka. Badany opiera łokcie 

na stole i swobodnie zwiesza ręce na okres 60 sek. Jeżeli w tym 

czasie wystąpią drętwienia i mrowienia test uważamy za 

dodatni 

2. Objaw Tinnela - polega na opukiwaniu okolicy nadgarstka 

wzdłuż przebiegu nerwu pośrodkowego - w przypadku 

pojawienia się drętwienia, przeczulicy w obszarze unerwianym 

przez nerw pośrodkowy test uznajemy za dodatni.

     3. Objawy ruchowe - osłabienie mięśni kłębu, zwłaszcza 

odwodziciela krótkiego kciuka. Badanie obejmuje siłę chwytu 

szczypcowego końcami palców pomiędzy kciukiem i palcem 

serdecznym

     4. Objawy autonomiczne - zmiana zabarwienie skóry, 

zaburzenie wydzielania potu w obrębie ręki i palców, kruchość i 

łamliwość paznokci

. 

 

 

Zespół rowka nerwu 

łokciowego

Druga, pod względem częstości 
występowania, neuropatia, po zespole 
kanału nadgarstka
Jego występowanie zwiększyło się 
wraz ze wzrostem użycia komputerów 
w czasie pracy, podczas której 
używana kończyna górna znajduje się 
w ciągłym zgięciu w stawie łokciowym

 

 

Zespół rowka nerwu 

łokciowego

• Zespół objawów spowodowanych
 uciskiem nerwu łokciowego w obrębie
 nasady dalszej kości ramiennej 

 

 

Zespół rowka nerwu 

łokciowego Przyczyny

• bezpośrednie uderzenie lub chroniczny ucisk, 

• urazy kości okolicy stawu łokciowego, 

• zbytnia płytkość rowka n. łokciowego lub brakiem rozcięgna, 

które zwykle go pokrywa, wyniku czego nerw może opuszczać 

rowek przy zginaniu i powracać przy prostowaniu, co powoduje 

jego drażnienie, 

• guzy kanału nerwu łokciowego, takie jak gangliony, 

osteochondroma, cysty reumatoidalne itp., 

• anomalie mięśniowe, 

• kompresje śródnerwowe, np. neurilemmoma, neurofibroma, 

krwawienia i cysty wewnątrznerwowe

• praca wymagająca ciągłego utrzymywania 

łokci w pozycji zgiętej przy równoczesnym 

opieraniu się o podłoże ( szlifierze szkła 

kryształowego)

 

 

Zespół rowka nerwu 

łokciowego Objawy i 

badanie kliniczne

• tkliwość wzdłuż tylnego brzegu nadkłykcia 

przyśrodkowego, 

• niedoczulica, 

• znieczulenie w obszarze unerwienia n. łokciowego,

• atrofia i dysfunkcja mięśni na przebiegu n. 

łokciowego.

• obniżenie siły chwytu dwupalcowego i całkowitego,

• objaw Fromenta (nadmierne zgięcie stawu  kciuka), 

trudności ze skrzyżowaniem palca II i III, 

• zmniejszenie kłębika i pierwszej przestrzeni między 

kośćmi śródręcza 

• osłabienie i niedowład mięśni położonych głęboko: 

zginacza łokciowego nadgarstka i zginacza 

głębokiego palców. 

 

 

Diagnostyka chorób 

zawodowych układu ruchu

Wymaga przeprowadzenia dokładnej
charakterystyki pracy z uwzględnieniem:
• Rodzaju i zakresu wykonywanych 

czynności

• Ich czasu trwania podczas zmiany 

roboczej ( przy czynnościach 

monotypowych)

• Stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym
• Opisu niefizjologicznej pozycji ciała 

 

 

• Rodzaju obsługiwanych narzędzi i ich 

ciężaru

• Liczby, wielkości, kształtu i ciężaru 

obrabianych przedmiotów, jeżeli są 

one utrzymywane w rękach, 

podnoszone, przenoszone, 

przesuwane, pakowane lub 

• Systemu wykonywanej pracy 

(akordowa, dniówkowa, zadaniowa, w 

godzinach nadliczbowych, zmianowa)

 

 

• Częstości i czasu trwania przerw w 

pracy

• Stosowania środków ochrony 

indywidualnej

• Przestrzegania zasad BHP
• Ergonomicznego przystosowania 

stanowiska pracy do wykonywanych 
czynności

 

 

Regulacje prawne

• Wytyczne unijnej dyrektywy 90/269/EWG z 29 

maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań 

dotyczących

ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
podczas ręcznego przemieszczania
ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia
zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa
(czwarta szczegółowa do dyrektywy
ramowej) zobowiązują kraje członkowskie do
stosowania takich rozwiązań, które zmniejszają
ryzyko powstawania chorób układu ruchu. 

 

 

• W Polsce znalazło to odbicie w rozporządzeniu 

Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 

2002 r w sprawie bhp przy ręcznych pracach 

transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313 i nr 82, 

poz. 930 ), które ustala : 

- obowiązki i wymagania względem pracodawcy 

dotyczące organizacji i wykonania ręcznych 

transportów oraz zapewnienia właściwego bhp,

- dopuszczalne ciężary przemieszczanych 

przedmiotów i wartości koniecznych do tego sił.

 

 

• Regulacje dotyczące kobiet zawarte 

są w rozporządzeniu Rady Ministrów 
z 10 września 1996 r. w sprawie prac 
szczególnie uciążliwych lub 
szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. 
U. nr 114, poz. 545 ze zm., Dz. U. nr 
127, poz. 1092).

 

 

• Regulacja dotyczące młodocianych 

zawarte są w rozporządzeniu Rady 
Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w 
sprawie wykazu prac wzbronionych 
młodocianym i warunków ich 
zatrudnienia przy niektórych z tych 
prac (Dz. U. nr 200, poz. 2047 ze 
zm.).

 

 

Praca przy komputerze

szczególnie zagrożeni:  
• sekretarki, 
• maszynistki, 
• operatorzy sprzętu 

komputerowego 

• osoby wprowadzające dane do 

komputerów

 

 

Praca przy komputerze

• dolegliwości ze strony narządu wzroku
• bóle głowy 
• dolegliwości ze strony układu 

ruchu oraz obwodowego układu 

nerwowego (określane jako 

"zespoły przeciążeniowe")

• zmęczenie psychofizyczne
• zaburzenia psychiczne

 

 

Szczególna pozycja ręki:

• szczególne obciążenie  ręki prowadzącej mysz, przy 

jednoczesnym "oszczędzaniu" pozostałych części ciała

• obciążenie mięśni i ścięgien, wywołane monotonnym 

powtarzaniem tych samych czynności i jednostronnym 

statycznym obciążeniem układu mięśniowo-

szkieletowego

• do 240 znaków (tj. uderzeń w klawisze) na minutę

• każdy palec wykonuje ten sam ruch 1000 razy w ciągu 

godziny 

• 6-godzinny poziom aktywności lewego palca 

wskazującego i związanych z nią obciążeń 

porównywalny z pracą nóg podczas 40-kilometrowego 

marszu 

Praca przy komputerze – 

klawiatura i mysz

 

 

Praca przy komputerze – 

pozycja ciała

• wymuszona pozycja siedzącą
• wyposażenie stanowiska  najczęściej 

niedostosowane do budowy anatomicznej 

człowieka

• brak aktywności ruchowej podczas pracy 

biurowej powodujący spowolnienie krążenia 

krwi i zmniejsza sprawności mięśni 

• przy niewłaściwej pozycji napięcie mięśniowe 

o małym natężeniu i o długim czasie trwania  - 

głównie mięśnie gałkoruchowe, mięśnie 

grzbietu, rąk, przedramion i nadgarstków

 

 

Dolegliwości ze strony układu ruchu oraz 

obwodowego układu nerwowego 

(zespoły przeciążeniowe)

(W niektórych grupach zawodowych u 65-

80% pracowników)

• bólowe zespoły korzeniowe,
• sztywność i bolesność nadgarstków 

(szczególnie przy pracy z myszką) 

• bóle kręgosłupa w odcinku szyjnym i 

lędźwiowym, a także bóle ramion i dłoni

• wady postawy 
• obrzęk podstawy kciuka w wyniku zbyt 

częstego jego zginania (tzw. kciuk Nintendo).

 

 

Zespoły dolegliwości ze strony kończyn górnych o 

charakterze pozastawowym

• zapalenie pochewek ścięgien mięśni prostowników i 

zginaczy nadgarstka

• zespół cieśni kanału nadgarstka -nieprawidłowe ułożenia 

rąk podczas korzystania z klawiatury (dłonie uniesione ku 

górze)

• zespół kanału Guyona (nerwobóle w części ręki 

zaopatrywanej przez gałąź dłoniową nerwu łokciowego)

Bóle kręgosłupa i pleców

• obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego w wyniku 

długotrwałej pracy w wymuszonej, nienaturalnej pozycji 

ciała

• bólowe zespoły korzeniowe w odcinku szyjnym i 

lędźwiowym kręgosłupa; prowadzą do dyskopatii, skoliozy i 

przykurczy mięśniowych. 

Praca przy komputerze