1

KULTURA BHP I

SKUTECZNOŚĆ SYSTEMÓW

ZARZĄDZANIA

BEZPIECZEŃSTWEM PRACY

Dr inż. Katarzyna Boczkowska

2

Kultura bhp

Kultura bezpieczeństwa jest elementem kultury organizacyjnej. Stanowi
ona wytwór indywidualnych i grupowych wartości, postaw, kompetencji i
wzorów zachowań, które determinują zaangażowanie w działania związane z
bezpieczeństwem i higieną pracy oraz wpływają na styl i skuteczność
zarządzania bezpieczeństwem.

3

Kultura bhp

Budowaniu

wysokiej kultury

w przedsiębiorstwie sprzyjają:

zaangażowanie najwyższego kierownictwa w problemy bhp,
ustalenie deklaracji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
odpowiednich procedur i norm,
przekonanie, że bezpieczeństwo jest wartością połączoną z każdym celem
organizacji,
stymulowanie zaangażowania pracowników, wzmacnianie ich poczucia
wartości własnej,
identyfikowanie się pracowników z celami bezpieczeństwa i higieny pracy,
przekonanie o ich ważności i konieczności realizacji oraz praca zespołowa,
edukacja i szkolenie pracowników,
rozwijanie – wykraczającej poza wymagania zawarte w przepisach – troski
o bezpieczeństwo własne i współpracowników,
wyrażanie uznania dla osiągnięć grupowych i indywidualnych,
komunikowanie się, oparte na wzajemnym zaufaniu,
szybkie reagowanie na występujące problemy dotyczące bezpieczeństwa.

4

Kultura bhp

Schein zaproponował model kultury bazujący na 3 elementach:

artefakty – to wszystkie przedmioty materialne powstające w
organizacji, zachowania, legendy i mity organizacyjne; w pełni
obserwowalne i uświadamiane prze pracowników, np. zasady
wzajemnego odnoszenia się do siebie, wystrój wnętrz, sprzęt
ochronny,
wartości – dzielą się na deklarowane (ale niekoniecznie
przestrzegane) i przestrzegane (a niekoniecznie deklarowane), np.
zdrowie pracowników, szybki zysk; częściowo są nieuświadamiane
przez pracowników,
założenia – są trudne do zaobserwowania oraz całkowicie
nieuświadamiane; odnoszą się m.in. do natury ludzi („ludzie są
pracowici”), relacji międzyludzkich („stosunki z innymi są oparte na
rywalizacji”) oraz

5

Kultura bhp

ORGANIZACJA

Audit systemu zarządzania

bezpieczeństwem

PRACA

obserwacja zachowań

OSOBA

badanie klimatu

bezpieczeństwa

czynniki psychologiczne
(ukryte)

czynniki
zewnętrzne (widoczne)

środowisko pracy

Model kultury bezpieczeństwa D. Cooper’a.

D. Cooper wyróżnia dwa poziomy kultury przedstawione na rysunku:
widoczne przejawy kultury bezpieczeństwa (związane z organizacją, czyli
zarządzaniem oraz wykonywaną pracą),
ukryte przejawy kultury bezpieczeństwa (związane z czynnikami
psychofizycznymi).

6

Kultura bhp badania

Obserwowalne aspekty kultury bezpieczeństwa można ocenić

poprzez:



audyty systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
wykorzystując listy kontrolne, wyniki pomiarów środowiska pracy czy
rozmowy z pracownikami,



obserwacje zachowań pracowników.

Bardziej pogłębione badania kultury bezpieczeństwa można

przeprowadzić za pomocą:



badań kwestionariuszowych (badanie klimatu bezpieczeństwa),



wywiadów z pracownikami,



analizy raportów z wypadków,



analizy historii przedsiębiorstwa oraz mitów i legend organizacyjnych.

7

Kultura bhp badania

Badanie klimatu bezpieczeństwa zazwyczaj przeprowadzane jest w oparciu o

skonstruowany kwestionariusz.

Opracowanie Cheyna zawiera następujące elementy:



fizyczne środowisko pracy,



postrzegane ryzyko,



postawy wobec bezpieczeństwa,



działania w zakresie bezpieczeństwa.

Kwestionariusz opracowany przez Williamsona obejmuje:



osobista motywacja do bezpiecznych zachowań,



dobre praktyki w zakresie bezpieczeństwa,



„tłumaczenie” ryzyka,



fatalizm – brak kontroli nad byciem bezpiecznym,



optymizm.

Badania kultury bezpieczeństwa dokonana przez Corrol’a, która składa się z

następujących etapów:



kwestionariusz kultury bezpieczeństwa wypełniony przez pracowników,



wywiady w grupach 4-10 osobowych,



przedstawienie wyników n najwyższemu kierownictwu,



prezentacja wyników wszystkim pracownikom.



odpowiedzialnością i świadomością pracowników w zakresie bhp.

8

Kultura bhp badania

W polskich przedsiębiorstwach przeprowadzono badania w oparciu o

kwestionariusz do badania klimatu bezpieczeństwa opracowany przez
Centralny Instytut Ochrony Pracy, a obejmujący obszary związane z:



zaangażowaniem najwyższego kierownictwa w sprawy bhp i partycypacja
pracowników,



bezpiecznymi zachowaniami,



wartościami w zakresie bhp,



szkoleniami bhp,



odpowiedzialnością i świadomością pracowników w zakresie bhp.

9

Kultura bhp badania

Badania przeprowadzono w roku 2006.
Badanie zaprojektowano i przeprowadzono zgodnie z zasadami projektowania i

realizacji badań statystycznych. Jako technikę obserwacji wykorzystano
wywiad bezpośredni przeprowadzony w oparciu o skonstruowany
kwestionariusz. Punktem wyjścia do badań były założenia opracowania CIOP.

Pytania kwestionariusza dotyczyły:



postawy kierownictwa wobec bezpieczeństwa,



partycypacji pracowników,



szkoleń bhp i analizy wypadków przy pracy,



wagi przykładanej w zakładzie do spraw bhp,



stosunków między pracownikami,



odpowiedzialności i świadomości w zakresie bhp,



zachowań bezpiecznych.

Zaproponowano po 4 pytania do każdej z grup, z czego 4 pytania były

dychotomiczne, a pozostałe 24 skalowane w pięciostopniowej skali – skali
Likerta wg następujących kryteriów:

1 – zdecydowanie nie,
2 – raczej nie,
3 – trudno powiedzieć,
4 – raczej tak,
5 – zdecydowanie tak

10

Kultura bhp badania

Badane aspekty kultury bezpieczeństwa pracy

Badany aspekt

Zdecydowa

nie nie

Raczej nie

Trudno

powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowa

nie tak

postawa
kierownictwa
wobec
bezpieczeństwa

16%

25%

9%

30%

20%

partycypacja
pracowników

10%

21%

22%

33%

14%

szkolenia bhp i
analiza
wypadków

26%

24%

6%

16%

28%

waga
przykładana w
zakładzie do
spraw bhp

30%

35%

10%

10%

15%

stosunki między
pracownikami

10%

15%

43%

20%

12%

odpowiedzialność
i świadomość w
zakresie bhp

23%

31%

19%

12%

15%

zachowania
bezpieczne

11%

19%

35%

15%

20%

11

Kultura bhp badania

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

z1

z2

z3

z4

z5

1- zdecydowanie nie
2 - raczej nie
3 - trudno powiedzieć
4 - raczej tak
5 - zdecydowanie tak

Czy kierownictwo przestrzega zasad bhp?

12

Kultura bhp badania

Czy sprawy bhp traktowane są w firmie priorytetowo?

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

z1

z2

z3

z4

z5

1- zdecydowanie nie
2 - raczej nie
3 - trudno powiedzieć
4 - raczej tak
5 - zdecydowanie tak

13

Kultura bhp badania

Czy w zakładzie pracownicy stosują przydzielone środki ochrony indywidualnej?

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

z1

z2

z3

z4

z5

1- zdecydowanie nie
2 - raczej nie
3 - trudno powiedzieć
4 - raczej tak
5 - zdecydowanie tak

14

Technologia Behavioral Accident Prevention Process

Krytyczne zachowania pracowników:



Zachowania łatwe - kontrolowane przez pracownika,



Zachowania trudne – wymaga odejścia od zwyczajowego

zachowania, wymaga dodatkowego wysiłku,



Zachowania niemożliwe – gdy zachowanie bezpieczne jest

dosłownie niemożliwe.

15

Skuteczność systemów zarządzania bhp

Skuteczność systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
rozumie się jego zdolność do osiągania wytyczonych celów.

System zarządzania bhp można więc uznać za skuteczny, wówczas gdy jego

funkcjonowanie prowadzi do poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wymiernym tego efektem jest zmniejszenie liczby wypadków przy pracy i

chorób zawodowych

„System jest wart tyle, ile jego najważniejsi członkowie,

pracownicy”

16

Skuteczność systemów zarządzania bhp

straty

ryzyko

szczątkowe

ryzyko

nieakceptowane

straty rzeczywiste

straty

spodziewane

ryzyko

oszacowane

ryzyko

rzeczywiste

zaniedbania

i przeoczenia

Poziom ryzyka w zależności od strat poniesionych przez przedsiębiorstwo

w wyniku wypadków przy pracy

17

Zintegrowany wskaźnik zarządzania bhp

Wskaźnik 1

Wskaźnik 1

zarządzanie bezpieczeństwem i higiena pracy

zarządzanie bezpieczeństwem i higiena pracy

Wskaźnik 2

Wskaźnik 2

wypadki przy pracy

wypadki przy pracy

Wskaźnik 3

Wskaźnik 3

absencja chorobowa

absencja chorobowa

Wskaźnik 4

Wskaźnik 4

ochrona zdrowia w pracy

ochrona zdrowia w pracy

Wskaźnik 5

Wskaźnik 5

poważne awarie i zdarzenia mogące je spowodować

poważne awarie i zdarzenia mogące je spowodować

Wartość każdego z wskaźników zawiera się w przedziale 1-10

Wartość każdego z wskaźników zawiera się w przedziale 1-10

„

„

Jeśli nie można czegoś zmierzyć nie można tym

Jeśli nie można czegoś zmierzyć nie można tym

zarządzać „

zarządzać „

Kaplan

Kaplan

18

Zintegrowany wskaźnik zarządzania bhp

Wskaźnik 1

Wskaźnik 1

zarządzanie bezpieczeństwem i higiena pracy

zarządzanie bezpieczeństwem i higiena pracy

Elementy:

Elementy:



Cele w zakresie bhp



Zaangażowanie najwyższego kierownictwa



Informowanie najwyższego kierownictwa o problemach bhp



Informacje dotyczące bhp podawane do wiadomości publicznej



Procedury realizacji podstawowych działań w zakresie bhp



Planowanie w zakresie bhp



angażowanie pracowników w działania dotyczące bhp



Ocenianie funkcjonowania w obszarze bhp



Monitorowanie funkcjonowania w obszarze bhp



Wdrożenie systemu zarządzania bhp



Wymagania dotyczące funkcjonowania w obszarze bhp stawiane

podwykonawcom i poddostawcom

19

Zintegrowany wskaźnik zarządzania bhp

Wskaźnik 2

Wskaźnik 2

Wypadki przy pracy

Wypadki przy pracy

Elementy:

Elementy:



Relacja wskaźnika wypadków przy pracy w stosunku do wskaźnika

ogólnokrajowego



0 dla firm o wskaźniku 10 krotność lub więcej niż średnia krajowa



10 dla firm o wskaźniku max 0,1 średniej krajowej



+ wskaźniki podwykonawców

20

Zintegrowany wskaźnik zarządzania bhp

Wskaźnik 3

Wskaźnik 3

Absencja chorobowa

Absencja chorobowa

Elementy:

Elementy:
Liczba dni niezdolności do pracy przypadająca na jednego pracownika



Wartość 0 max 15 dni



Wartość 10 min 2 dni

21

Zintegrowany wskaźnik zarządzania bhp

Wskaźnik 4

Wskaźnik 4

Ochrona zdrowia w pracy

Ochrona zdrowia w pracy

Elementy:

Elementy:



współpraca ze służba medycyny pracy,



Uwzględnianie stanu zdrowia pracowników przy ocenie ryzyka zawodowego,



Przeprowadzania corocznych badań w celu wykrycia dolegliwości

zdrowotnych pracowników



Zachęcanie pracowników do zgłaszania dolegliwości zdrowotnych,



Ustalanie celów od noszących się do ograniczania chorób zawodowych,



Zapewnienie prowadzenia rehabilitacji pracowników po wypadkach,



Sporządzanie planów powrotu do pracy po wypadkach,



Zapewnienie odpowiedniego szkolenia , umiejętności niezbędnych do

podjęcia nowej pracy,

22

Zintegrowany wskaźnik zarządzania bhp

Wskaźnik 5

Wskaźnik 5

Poważne awarie i zdarzenia mogące je spowodować

Poważne awarie i zdarzenia mogące je spowodować

Elementy:

Elementy:



poważne awarie, zasięg międzynarodowy więcej niż 1000 ofiar

śmiertelnych,



poważne awarie, zasięg krajowy więcej niż 100 ofiar śmiertelnych max 1000



poważne awarie powodujące ofiary śmiertelne, np. Uszkodzenie instalacji

pożar, wybuch,



Awarie nie stwarzające zagrożenia dla środowiska, bez ofiar



Poważne indydenty, uszkodzenie systemu bezpieczeństwa,



Incydenty, mogące spowodować poważne skutki, jednak zadziałały systemy

bezpieczeństwa,



Anomalie – niesprawności działania systemu bezpieczeństwa

23

Zintegrowany wskaźnik zarządzania bhp

W = 0,5 * W1 + 0,125 * (W2 + W3 + W4 + W5)