GEODEZJA
WYKŁAD
Pomiary i opracowania
realizacyjne
Katedra Geodezji im. K. Weigla
ul. Poznańska 2/34
GEODEZJA
WYKŁAD
Pomiary i opracowania
realizacyjne
Katedra Geodezji im. K. Weigla
ul. Poznańska 2/34
Pomiary i opracowania realizacyjne
Pomiary i opracowania realizacyjne
(nazywane też
obsługą inwestycji) są związane z projektowaniem,
wznoszeniem oraz utrzymaniem budowli
i obejmują:
a) przygotowanie map dla celów planowania
i projektowania,
b) zakładanie, pomiar i obliczenia osnów
realizacyjnych,
c) wyznaczanie w przestrzeni położenia
projektowanych budowli,
d) geodezyjną inwentaryzację powykonawczą,
e) pomiary i opracowanie wyników pomiarów
przemieszczeń i odkształceń.
PN-86/N-02207 Geodezja. Terminologia:
pkt 2.70.
pomiary realizacyjne
- zespół czynności
geodezyjnych mających na celu wyznaczenie
w terenie
przestrzennego
położenia
obiektów
projektowanych, uzyskanie zgodności kształtów
wymiarów realizowanych obiektów z danymi
projektów
technicznych
oraz
kontrolowanie
zgodności, położenia, kształtu i wymiarów obiektów
budowlanych z danymi planu realizacyjnego
i projektu technicznego.
(PN-73/N-99310 Geodezja.
Pomiary realizacyjne. Nazwy i określenia).
Czynności geodezyjne szczegółowo opisują:
WYTYCZNE TECHNICZNE G-3.1
POMIARY I OPRACOWANIA REALIZACYJNE
Warszawa, 20 września 2007 r.
Dokumentacja źródłowa
Podstawę do wykonywania pomiarów realizacyjnych, do
tyczenia
i do
geodezyjnego opracowania projektu
zagospodarowania
działki lub terenu
, stanowią:
- zatwierdzony projekt budowlany,
- projekty techniczne obiektów budowlanych wraz z
rysunkami roboczymi,
- dziennik budowy,
- warunki techniczne do umowy, uzgodnione ze
zleceniodawcą,
- dokumentacja proceduralna.
Geodezyjne prace realizacyjne przy
obsłudze geodezyjnej budowy i montażu
obejmują:
- założenie osnowy realizacyjnej,
- opracowanie geodezyjne projektu,
- tyczenie projektu (
pomiary realizacyjne
),
- geodezyjną obsługę budowy i montażu obiektu
budowlanego (tyczenie szczegółowe elementów
budowli).
Czynności te dokumentowane są - wpisami do
dziennika budowy, szkicami dokumentacyjnymi i
szkicami tyczenia i operatami z geodezyjnej
inwentaryzacji powykonawczej.
ZASADY WYKONYWANIA POMIARÓW I
OPRACOWAŃ REALIZACYJNYCH
Mapy topograficzne i mapa zasadnicza do celów
projekt wg. przepisów prawa
Obszar
Rodzaj opracowania
Skale
województ
wo
plan zagospodarowania
przestrzennego
województwa
1:200 000 - 1:10
000
powiat
analiza i studium zagosp.
przestrzennego
1 : 50 000 - 1: 10
000
gmina
studium uwarunkowań i
kierunków rozwoju
≥ 1 : 25 000
miejscowy plan
zagospodarowania
przestrzennego
1:1000
w szczeg. przyp.
1:5000 ,1:2000,
1:500
ustalenie warunków
zabudowy i
zagospodarowania
terenu
1:2000 do 1:500
Wymagane
cechy
dokumentów
geodezyjno-
kartograficznych oraz czynności geodezyjne
związane
z planowaniem
przestrzennym,
projektowaniem,
budową,
remontem
i utrzymywaniem obiektów budowlanych.
• Mapa do celów ustalenia warunków zabudowy
i zagospodarowania
terenu jest kopią mapy
zasadniczej lub mapą katastralną (udostępniana
w
państwowym
zasobie
geodezyjnym
w
Powiatowym
lub
Grodzkim
Ośrodku
Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej).
2.
Mapa do celów projektowych.
Mapę do celów projektowych sporządza się na
kopii
mapy zasadniczej
, a w razie braku mapy
zasadniczej w odpowiedniej skali, sporządza się
mapę jednostkową
.
Do sporządzenia
mapy do celów projektowych
można wykorzystać:
-
numeryczną
mapę zasadniczą, jeśli istnieje
system informacji o terenie.
-
ortofotomapę
, gdy dla terenu objętego
projektem nie istnieje mapa zasadnicza.
Mapa do celów projektowych, w postaci
numerycznej
powinna
być
uwierzytelniona
podpisem
elektronicznym
oraz
elektroniczną
klauzulą urzędu lub posiadać wykreśloną kopię z
podpisem i klauzulą. Dla pojedynczych obiektów w
granicach jednej nieruchomości, dopuszcza się
wykonanie mapy jednostkowej w układzie lokalnym
dla danej inwestycji. Skala map do celów
projektowych
zależy
od
rodzaju
i wielkości
zamierzenia budowlanego.
Skala map do celów projektowych:
Obszar
Skala
działka budowlana
1:500 lub
większa
teren budownictwa
przemysłowego, zespół
obiektów budowlanych
1:1000 lub 1:500
rozległy teren
z rozproszonymi obiektami
budowlanymi, obiekt liniowy
1:2000 lub
większa
Opracowania realizacyjne cd.
Mapy do celów projektowych
obejmują teren
inwestycji wraz ze strefą ochronną oraz pas
otaczający o szerokości co najmniej 30 m.
Wielkość obszaru oraz skalę mapy określa w razie
potrzeby organ właściwy do wydania pozwolenia na
budowę.
Mapa do celów projektowych zawiera
treść mapy
zasadniczej oraz dodatkowo
:
- geodezyjnie opracowane linie rozgraniczające
tereny o różnym przeznaczeniu, linie zabudowy,
linie osi ulic, dróg itp., jeżeli zostały ustalone
w miejscowym
planie
zagospodarowania
przestrzennego lub w decyzji o ustaleniu warunków
zabudowy i zagospodarowania terenu,
- położenie zieleni wysokiej ze wskazaniem
pomników przyrody,
Mapy do celów projektowych cd.
- usytuowanie projektowanych sieci uzbrojenia
terenu, które zaopiniował zespół uzgodniania
dokumentacji projektowej (ZUDP),
- usytuowanie innych obiektów i szczegółów (np.
położenie otworów wiertniczych, wskaźników osi
toru), mających znaczenie dla projektu wskazanych
przez projektanta lub przez organ właściwy do
wydania decyzji o pozwoleniu na budowę.
- usytuowanie wszystkich lokalizacji (w
ustalonym zakresie) projektowanych budowli i
urządzeń, które uzyskały zezwolenie na budowę.
Na mapie do celów projektowych wykazuje się
granice działek z mapy ewidencji gruntów i
budynków.
Inne opracowania
1.
przekroje terenu
wzdłuż istniejących lub
projektowanych tras,
2.
przekroje cieków
i zbiorników wodnych,
3. niwelacja powierzchniowa do obliczenia
osuwisk, objętości gruntu przy proj. robót
ziemnych,
4. szczegółowa
inwentaryzacja
remontowanych
budowli, pomiary i opracowania graficzne dotyczą:
-
elewacji
budowli
(dane
geodezyjne
i fotogrametryczne),
- rzutów poziomych i pionowych pomieszczeń
i konstrukcji,
- rozmieszczenia elementów wyposażenia
pomieszczeń,
- położenia urządzeń technicznych,
Osnowa realizacyjna
Pomiary realizacyjne wykonuje się w oparciu o
geodezyjną osnowę szczegółową i osnowę
pomiarową.
Jeżeli z istniejącej osnowy geodezyjnej nie można
dokonać tyczenia lub dokładność istniejącej
osnowy jest niedostateczna wówczas zakłada się
osnowę realizacyjną.
(norma PN-ISO 4463-1 Metody pomiarowe w
budownictwie – tyczenie i pomiar).
Poziomą osnowę realizacyjną stanowi:
- sieć dowolnego kształtu: punkty położone w
większości poza terenem obiektu, (znaki na
budynkach),
- sieć regularna: punkty rozmieszczone
regularnie (siatka prostokątów), stabilizowane
specjalnymi znakami (słupami z płytkami
metalowymi),
- sieć wydłużona ciągów poligonowych,
- sieć punktów mierzonych techniką GPS.
OSNOWA REALIZACYJNA
Wysokościowa osnowa realizacyjna
Wysokościową osnowę realizacyjną tworzy się tak, aby
położenie
reperów roboczych
zapewniały dostęp do
każdego tyczonego punktu jednym stanowiskiem, z co
najmniej dwóch reperów (tyczenie i kontrola). Repery
powinny znajdować się poza zasięgiem przemieszczeń
podłoża, spowodowanych przez wznoszony obiekt (w
odległości większej niż 5 m od obiektu, wykopów lub
nasypów).
Dla budowli wymagających wyższych dokładności
tyczenia (tunele tyczone z dwóch stron, akwedukty itp.)
zakłada się sieci lokalne niwelacji precyzyjnej, nawiązane
do państwowego układu odniesień.
Jako znaki dla reperów roboczych mogą służyć elementy
konstrukcyjne lub montażowe, np. górne powierzchnie
śrub, wystające elementy zbrojenia
, które maluje się
farbą i opisuje numerem.
Punkty osnowy poziomej
zakładane na okres trwania
budowy utrwala się palami drewnianymi z gwoździem,
zacementowanymi śrubami, wstrzeliwanymi kołkami
stalowymi itp. lub znakami z tworzyw sztucznych.
Dokładność pomiarów liniowych i kątowych
osnowy realizacyjnej
Błąd średni pomiaru długości: m
d
≤ 0,01 m + 0,01 m/km,
Błąd średni pomiaru kierunku: m
k
≤ 6"(20cc),
Błąd średni pomiaru różnic wysokości: m
ΔH
≤ 20 mm/km
Osnowę realizacyjną wyrównuje się
metodą
najmniejszych kwadratów
.
W przypadku, gdy dokładność osnowy realizacyjnej
przewyższa dokładność osnowy nawiązania, osnowę
realizacyjną wyrównuje się z odrzuceniem bezbłędności
punktów nawiązania.
GEODEZYJNE OPRACOWANIE PROJEKTU
Przedmiotem geodezyjnego opracowania jest
projekt
zagospodarowania działki lub terenu
.
Opracowanie obejmuje:
- przyjęcie układu współrzędnych,
- ustalenie lokalizacji punktów osnowy realizacyjnej,
- sprawdzenie zgodności danych projektu pod względem
geometrycznym,
- obliczenie współrzędnych charakterystycznych punktów
projektowanego obiektu,
-obliczenie miar realizacyjnych do lokalizacji obiektu w
terenie i miar do kontroli tyczenia.
Wyniki opracowania geodezyjnego należy nanieść na
szkic dokumentacyjny
.
GEODEZYJNE OPRACOWANIE PROJEKTU cd.
Opracowywanymi elementami projektu są:
- punkty linii rozgraniczających obszary o różnym
przeznaczeniu,
- punkty linii zabudowy,
- punkty osi konstrukcyjnych, punkty główne
i szczegółowe obiektu,
- punkty projektowanego ukształtowania terenu.
W trakcie geodezyjnego opracowania projektu należy:
- sprawdzić, czy projekt nie koliduje z obiektami
istniejącymi, szczególnie z urządzeniami podziemnymi na
mapie zasadniczej, a także z innymi projektami
branżowymi (na podstawie nakładki realizacyjnej),
- sprawdzić jednoznaczność wymiarową i geometryczną
projektu,
- sporządzić wykaz elementów kontrolnych, potrzebnych
do przeprowadzenia kontroli pomiaru i oceny dokładności.
Opracowanie geodezyjne projektu zagospodarowania
działki lub terenu opiera się na punktach
osnowy
geodezyjnej
, (
osnowy realizacyjnej)
, założonej specjalnie
dla budowanego obiektu lub zespołu obiektów.
W przypadku
braku osnowy geodezyjnej
, miary do
wytyczenia wyznacza się w stosunku do
trwałych
szczegółów sytuacyjnych
uwidocznionych na mapie.
O
niezbędnej dokładności
wyznaczenia w przestrzeni
punktów projektu decyduje znaczenie budowli i związki
z innymi obiektami.
Odchyłki dopuszczalne
podają normy.
Przez opracowanie geodezyjne projektu
budowlanego
rozumie się
obliczenie miar
, które pozwolą na zlokalizowanie
w przestrzeni elementów budowli jednoznaczne z
wymaganą dokładnością odpowiednią do ich znaczenia.
Miary powinny dotyczyć:
- punktów
linii rozgraniczających
obszary o różnym
przeznaczeniu,
-
linii zabudowy
, osi konstrukcyjnych, punktów głównych
i punktów szczegółowych konstrukcji, w tym także
konstrukcji ziemnych i powierzchni terenu.
W trakcie tego etapu dokonuje się także sprawdzenia
wymiarów podanych na rysunkach w dokumentacji
projektowej w celu wykrycia i wyeliminowania błędnych
wymiarów.
Szkic dokumentacyjny
Szkic dokumentacyjny jest dokumentem powstałym
w wyniku geodezyjnego opracowania projektu.
Zawiera on dane:
- rysunek istniejących w terenie obiektów i ich opis,
- rysunek istniejących w terenie obiektów podziemnego
uzbrojenia wraz z opisem,
- dane dotyczące położenia osnowy geodezyjnej
i innych punktów oparcia,
- rysunek obiektów projektowanych,
- obliczone miary do tyczenia projektu w terenie,
- obliczone miary kontrolne.
Przykład szkicu dokumentacyjnego
Fragment szkicu dokumentacyjnego
Szkic tyczenia
Szkic tyczenia
dokumentuje wykonane lokalizacje
elementów projektu w przestrzeni. Do jego sporządzenia
może posłużyć kopia szkicu dokumentacyjnego.
Szkic tyczenia zawiera:
-rysunek obiektów projektowanych z podaniem miar
projektowych i opisów oraz niezbędną orientację
kierunek północy ,
- miary lokalizacyjne do tyczenia projektu w terenie,
- miary w trakcie tyczenia (rzeczywiście) w terenie
odłożone,
- obliczone miary kontrolne i wyniki pomiaru
kontrolnego,
- podpis wykonawcy prac geodezyjnych i kierownika
budowy z adnotacją o przyjęciu przez kierownika
budowy wskaźników (znaków) osi, znaków wysokości itp.
Fragment szkicu tyczenia
Szkic pomiaru
inwentaryzacyjnego
DOKŁADNOŚĆ TYCZENIA
Średni błąd tyczenia
, który jest podstawą do określenia dokładności
tyczenia, metody tyczenia i narzędzi (aparatury pomiarowej) wynosi:
Tolerancja położenia
T
p
jest przedziałem, w którym powinien
znajdować się punkt obiektu lub jego element. Współczynnik
bezpieczeństwa B zależy od rodzaju tyczonego elementu (ważności
obiektu) i niezbędnej dokładności lokalizacji.
B zawiera się w granicach od 1.0 do 2.5. W szczególnie
uzasadnionych przypadkach B = 2.5.
Podstawowym parametrem określającym wymaganą dokładność
zrealizowania obiektu jest zbiór granicznych
odchyłek
wymiarów i
położenia elementów wykonanego obiektu lub jego fragmentu, czyli
dopuszczalnych różnic między wymiarami zrealizowanymi i
projektowanymi.
gr
p
t
m
T
m
3.3 6.6B
Błąd średni tyczenia
może być obliczony z zależności:
Gdzie r przyjmuje wartości z przedziału: <2 ; 3.3> i
jest współczynnikiem zależnym od przyjętego
prawdopodobieństwa tyczenia określający stosunek błędu
granicznego do błędu średniego (dla P=0.95 r=2, a dla
P=0.997 r=3).
k – współczynnik <0.4 ; 1.0> zależny od ważności
obiektu.
Wytyczne G-3.2 zalecają by średnim błędem tyczenia była
wartość z przedziału:
0.1dL≤ m
t
≤0.5dL
. lub nawet m
t
=0.25dL.
dL – dopuszczalna odchyłka wymiaru zalecana przez
normę.
r
dL
k
m
t
Metody tyczenia obiektów budowlanych
1. Biegunowa,
2. Ortogonalna (rzędnych i odciętych),
3. Wcięć kątowych i liniowych
4. Przecięć kierunków (ławice budowlane),
Siatka konstrukcyjna budowli
Wskaźniki osiowe i przesunięte
Metody przenoszenia wskaźników na różne poziomy
budowli
- bezpośredniego rzutowania,
- stałej prostej,
WSKAŹNIKI OSIOWE
Przenoszenie wskaźników osi na różne
poziomy budowli
METODA BIEGUNOWA
Metoda biegunowa tyczenia punktu P, polega na
odłożeniu odległości L wzdłuż kierunku wyznaczonego po
odłożeniu kąta biegunowego α od prostej odniesienia (osi
biegunowej) łączącej stanowisko teodolitu St z sąsiednim
punktem A (osnowy realizacyjnej).
TACHIMETR ELEKTRONICZNY DO METODY BIEGUNOWEJ
Punkt
osnowy
realizacyjne
j
Stanowisko teodolitu w metodzie biegunowej może:
- pokrywać się z punktem osnowy realizacyjnej,
- leżeć na boku osnowy realizacyjnej,
- leżeć na linii prostej łączącej dowolne dwa punkty
osnowy
realizacyjnej,
- zajmować dowolne położenie. W takim przypadku
współrzędne
stanowiska wyznacza się najczęściej metodą wcięcia
kątowego lub kątowo-liniowego.
Błąd tyczenia
punktu metodą biegunową jest zależny od:
- błędów współrzędnych osnowy,
- dokładności wyznaczenia stanowiska,
- dokładności czynności tyczenia, centrowania i
pionowania osi teodolitu,
- odłożenia kąta i odłożenia długości odcinka,
- dokładności utrwalenia wskaźnika punktu.
Tyczenie punktów
metodą wcięcia kątowego
w przód z
dwóch
punktów osnowy A i B (o znanych współrzędnych) polega
na odłożeniu z tych stanowisk kątów wcinających α i β od
bazy wcięcia AB.
Metoda ortogonalna
polega na odmierzeniu wzdłuż linii
pomiarowej (linii łączącej punkty osnowy realizacyjnej)
odciętych, wyznaczaniu kierunków prostopadłych i
odmierzaniu na nich rzędnych.
A-B linia pomiarowa,
a
1
,a
2
odcięte punktów 1,2
b
1
, b
2
rzędne punktów 1,2
2
Przeniesienie punktów osiowych na dno wykopu
P
o
żyłk
a
pion
deski
Tyczenie metodą przecięć kierunków z ławic drewnianych
Metoda przecięć polega na wskazaniu położenia czterech punktów
wyznaczających dwie proste przecinające się w tyczonym punkcie.
Narożnik ławicy
Pomiary realizacyjne należy opierać na geodezyjnej
osnowie realizacyjnej (
instrukcja techniczna G-3
)
.
Osnowa realizacyjna
służy do bezpośredniego
wykonywania tyczenia (pomiarów realizacyjnych) i musi
zapewniać tyczenie bezpośrednie:
- tyczenie osi konstrukcyjnych bezpośrednio z punktów
lub boków osnowy,
- tyczenie wysokości z jednego stanowiska od
reperu
roboczego
.
Tyczenie wysokościowe
punktów projektu polega na
oznaczeniu wskaźnikami wysokości na tyczonych
elementach budowli, w oparciu o wysokościową osnowę
realizacyjną. Korzysta się przy tym z reperów roboczych.
Reperami roboczymi mogą być znaki specjalnie
stabilizowane lub odpowiednio oznaczone elementy
konstrukcji, umożliwiające jednoznaczne ustawienie na
nich łaty niwelacyjnej.
Tyczenie wysokościowe
W przypadku tyczenia wysokościowego metodą
geometrycznej
niwelacji technicznej lub precyzyjnej - w odłożeniu
zadanej rzędnej
należy wydzielić dwa etapy:
a) przybliżone odłożenie różnicy wysokości wstępne
oznaczenie (wskaźnikiem ) tyczonego punktu,
ΔH
proj-Rr
= O
Rr
- O
proj
= H
proj
– H
Rr
– różnica wysokości
wskaźnika (proj) i reperu roboczego (Rr)
O
Rr
, O
proj
– odczyty na łacie niwelacyjnej (na reperze i na
projektowanym wskaźniku).
O
proj
= O
Rr
– (H
proj
– H
Rr
) – obliczony odczyt na łacie
dotyczący wskaźnika,
b) pomiar wytyczonej różnicy Δ H, obliczenie poprawki,
dH =H
proj
- H
tycz
, wprowadzenie poprawki za pomocą
pomiaru.
W trudnych warunkach terenowych zaleca się stosowanie
metody
trygonometrycznej
przy wykorzystaniu elektrooptycznych
dalmierzy
auto redukcyjnych (tyczenie wysokościowe w trakcie
tyczenia
svtuacvjnego metoda biegunową).
Tyczenie wskaźników projektowanych
wysokości
R
r
W
O
Rr
st N
Rr-proj
proj
Rr
Rr
proj
H
H
H
O
O
D
=
-
=
-
Rr-proj
H
D
O
proj
Łata
niwelacyjna
ZAKRES PRAC GEODEZYJNYCH NA PLACU BUDOWY
W trakcie geodezyjnej obsługi budowy i montażu
obiektu budowlanego wykonywane są tyczenia:
- zasięgu wykopów fundamentowych i poziomu dna
wykopów,
- osi stóp fundamentowych i poziomów
fundamentów,
- osi i poziomów kondygnacji powtarzalnych,
- posadowienia i montażu dużych maszyn (np.
suwnice, turbiny),
- położenia elementów konstrukcji podczas
montażu.
Do zadań geodezyjnej obsługi budowy i montażu
należą pomiary powykonawcze podlegające
zgłoszeniu i przekazaniu operatu do państwowego
zasobu geodezyjnego.
Pomiar kontrolny (inwentaryzacja)
Pomiar kontrolny
położenia i wymiarów
zrealizowanych obiektów budowlanych lub ich
elementów konstrukcyjnych dokumentuje się na
szkicu pomiaru kontrolnego
.
Na szkicu pomiaru kontrolnego zamieszcza się
klauzulę o
zgodności
lub
niezgodności z projektem
.
W razie stwierdzenia niezgodności z projektem
należy ten fakt odnotować w
dzienniku budowy
.
Metody pomiarów kontrolnych
- biegunowa,
- wcięć kątowo-liniowych,
- bezpośredniego rzutowania,
- stałej prostej,
Szkic pomiaru kontrolnego
Szkic pomiaru kontrolnego
ANALIZA POMIARÓW KONTROLNYCH
Wynik kontroli
uznaje się za pozytywny, jeżeli
różnica pomiędzy wynikiem pomiaru kontrolnego,
a wartością nominalną wymiaru (z projektu) jest
mniejsza od
dopuszczalnej
odchyłki
dla
kontrolowanego
wymiaru elementów budowli.
Odchyłka stwierdzona: Δ
N
= L
– N < dL
dl – dopuszczalna odchyłka wymiaru (z normy).
PN-ISO 3448-8 1994 Tolerancje w budownictwie. Kontrola
wymiarowa
robót
budowlanych.
PN-62/B-02356
Tolerancje
wymiarów
w
budownictwie.
Tolerancje
wymiarów elementów budowlanych z betonu.
W przypadku urządzeń technicznego uzbrojenia terenu,
położenie jest zgodne z projektem, gdy odchyłka
położenia nie przekracza
0.30 m
na obszarach
zabudowanych i
0.50 m
na obszarach rolnych i leśnych.
ANALIZA POMIARÓW KONTROLNYCH
Odchyłka Δ
N
= L-N
jest sumą błędów:
- tyczenia osi budowli, pomiaru realizacyjnego
(wyznaczenia położenia wskaźników osi),
- wykonania elementu budowli przez zespół budowlany,
- ustawienia elementu względem wskaźników,
- wywołanych wpływem czynników zewnętrznych (zmiany
temperatury, wilgotności, osiadania i odkształceń
budowli),
- pomiaru kontrolnego.
Błąd średni m
L
wymiaru stwierdzonego L będzie:
i
i
L
m
m
TOLERANCJA I JEJ ZWIĄZEK Z DOKŁADNOŚCIĄ
POMIARU
W metrologii technicznej podane są zasady wymiarowania
i tolerancji wymiarów projektowych.
Wymiar nominalny
N
– wartość wymiaru na rysunku w
dokumentacji projektowej,
Wymiar tolerowany
g,d – odchyłki graniczne
(górna i dolna)
Wymiar graniczny górny
N
G
= N+g,
dolny
N
D
= N+d,
Wymiar tolerowany osiowo (symetrycznie)
N±dL
(na
rysunku wymiar N bez podawania odchyłek granicznych),
Wymiar rzeczywisty
R
(nieznany, prawdziwy wymiar
obiektu),
Odchyłka rzeczywista
d
R = R-N
Wymiar stwierdzony
L
(wynik pomiaru kontrolnego),
Tolerancja wymiaru
T = g-d
(T = 2 dL)
Warunek spełnienia tolerancji
N
D
≤ R ≤ N
G
=> N + d ≤ R ≤ N + g => N - dL ≤ R ≤ N +
dL
-dL ≤ R-N ≤ + dL
N - dL - L ≤
R - L
≤ N + dL -L
g
d
N
PRZEDZIAŁ UFNOŚCI TOLERANCJI
N - dL - L ≤
R - L
≤ N + dL -L
R - L = ε
Z teorii błędów: P(
-r m
L
≤
ε
≤ +r m
L
) = P(r)
r – wielokrotność błędu średniego, dla r=2, P(r) = 0.9545,
r=3, P(r) = 0.9973
r
1
= (N-dL-L)/m
L
r
2
= (N+dL-L)/ m
L
Prawdopodobieństwo spełnienia tolerancji:
2
)
P(r
)
P(r
P
2
1
T
W praktyce inżynierskiej, przyjmuje się minimalną
wartość prawdopodobieństwa dostateczną do
stwierdzenia, że zdarzenie faktycznie zaszło P
T min
= 0.95.
Błąd pomiaru
m
L
≤ 0.25 T
przy
P
T
≥
P
T min
= 0.95
Ze względu na błędy pomiaru kontrolnego należy uznać
tolerancję za bezwzględnie spełnioną, gdy odchyłka
Δ
N
mieści się w przedziale tolerancji zawężonym w stosunku
do pola tolerancji wymiaru rzeczywistego.
N
D
- L ≤
R - L
≤ N
G
– L
Należy wymagać spełnienia relacji:
N
D
- r m
L
≤
L
≤ N
G
+ r m
L
W praktyce często rezygnuje się z oceny
prawdopodobieństwa spełnienia tolerancji P
T
.Przyjmuje
się jako kryterium spełnienia tolerancji, relację:
Δ
N
≤ 0.5T (L - N ≤ dL),
pomimo, że tolerancja faktycznie mogła być
przekroczona.
TOLERANCJA WYPADKOWA W ŁAŃCUCU WYMIAROWYM
Na podstawie nominalnych wymiarów elementów i
szczelin oblicza się nominalną wartość wymiaru
wypadkowego.
N
w
= a
o
+ Σa
i
+ Σs
i
a
o
, a
i
– wymiary elementów,
s
i
- wymiary (szerokości) szczelin.
Każdy z wymiarów składowych ma określoną tolerancję T
a
.
T
w
= T
ao
+ ΣT
ai
+ Σt
si
Taki sposób składania tolerancji nie jest optymalny,
zawiera nieścisłości.
Probabilistyczna zasada obliczania tolerancji wypadkowej:
Wymiar wypadkowy
N
w
może być oceniony przez
obliczenie błędu średniego jako złożenie błędów średnich
wymiarów składowych: m
2
w
= Σm
2
i
.
n
0
i
2
i
w
T
T
Pomiary powykonawcze
Pomiary powykonawcze
(inwentaryzacja
powykonawcza)
wykonuje się w celu dostarczenia
danych do aktualizacji baz systemu informacji
o terenie i mapy zasadniczej.
Wyróżnia się dwa rodzaje pomiarów:
-
bieżące
pomiary powykonawcze dotyczą
uzbrojenia podziemnego (budowle podziemne
i przewody) które muszą być inwentaryzowane
przed zasypaniem, zakryciem, zalaniem lub innymi
operacjami uniemożliwiającymi dostęp do pomiaru.
Obowiązek zgłoszenia takich obiektów do pomiaru
przed przykryciem ciąży na inwestorze.
-
końcowe
pomiary powykonawcze to pomiary
położenia nowych obiektów budowlanych oraz
pomiary zmiany ukształtowania terenu.
Szkic pomiaru kontrolnego
KONTROLA PŁASKOŚCI OBIEKTU
Odchylenia od
płaszczyzny poziomej
najłatwiej pomierzyć metodą
niwelacji geometrycznej (technicznej lub precyzyjnej). W przypadku
badania odchyleń od
płaszczyzny
pionowej
stosuje się metodę
niwelacji bocznej
. Dla dowolnie ustawionej płaszczyzny obiektu
można stosować metodę przestrzennego
wcięcia w przód
. W
szczególnych przypadkach korzysta się z pomiarów względnych z
użyciem
strun stalowych lub żyłki
. Struny rozciąga się wzdłuż linii
wskaźników
i wykonuje pomiar odległości wskaźnika od struny.
Wskaźniki punktów
do kontroli płaskości wygodnie wybrać jako
wierzchołki (węzły)
regularnej siatki kwadratów.
W wyniku obserwacji uzyskuje się dla każdego punktu współrzędne
{X,Y,Z}.
Równanie płaszczyzny odniesienia określa 3 punkty
-
z proj
ektu dla uzyskania informacji o odchyłkach wykonania obiektu,
- z wyrównania
metodą najmniejszych kwadratów danych z pomiarów.
Równanie płaszczyzny: Ax + By + Cz + D = 0
Równania poprawek v
i
= Ax
i
+ By
i
+ Cz
i
+ D
Współczynniki A,B,C,D z układu równań normalnych { Σ(v
i
)
2
= 0 }
lub układu 3 równań Ax
i
+ By
i
+ Cz
i
+ D =0 (i=1,2,3) dla 3 punktów
z projektu.
Odchyłka od płaszczyzny jako odległość wskaźnika od płaszczyzny:
C
B
A
D
Cz
By
Ax
2
2
2
i
i
i
i
KONTROLA PŁASKOŚCI OBIEKTU cd
Odchylenie od
płaszczyzny
będą równe odległości wskaźników od tej
płaszczyzny:
C
B
A
D
Cz
By
Ax
2
2
2
i
i
i
i
Odchyłki Δ
i
mogą być traktowane jako wartości
odchyleń od pozycji projektowych przy ocenie
wykonania obiektu zgodnie z projektem lub oceny
płaskości ściany obiektu czyli odchyleń od
wypośrodkowanej płaszczyzny odniesienia.
Maksymalną dopuszczalną odchyłkę rzeczywistego
kształtu powierzchni od teoretycznej płaszczyzny podają
normy (PN-B-06200)
(PN-EN 772-20:2002).
Przy montażu konstrukcji stalowej, odchyłki płaskości
±2 mm w przedziale 1 m.
Dopuszczalna odchyłka płaskości powierzchni ścian i
płyt dachowych ±2 mm na długości 1m i ±3 mm na
całej długości i szerokości.
Odchyłka równości posadzki na całej powierzchni
±7mm.
Wymagania dotyczące geometrycznego stanu torów
podsuwnicowych
Wymagania dokładnościowe określają :
PN-77/B-
06200:2002.
Pomiary geodezyjne .
• Różnica poziomów główek szyn w jednym przekroju
poprzecznym toru jezdnego nie powinna być większa
niż
10mm
na podporach i
15mm
w przęśle.
• Różnica poziomów główki szyny na słupach w osi
podłużnej nie powinna przekraczać wartości
b/1500
(gdzie b rozstaw słupów) i nie może przekraczać
10mm
.
• Odchyłka rozstawu szyn toru jezdnego w stosunku do
projektu nie powinna być większa niż
±5mm
.
• Odchyłka osi szyny od teoretycznej nie powinna
przekraczać
±2.5mm
.
• Wzajemne przesunięcie czoła szyn w styku, w poziomie
lub pionie nie powinno być większe niż
1mm
.
• Odchylenie osi górnego pasa belki podsuwnicowej w
środku jej rozpiętości od płaszczyzny pionowej,
przechodzącej przez środki podpór przy wysokości belki
h, nie powinno być większe niż h/500.
Wymagania dotyczące geometrycznego stanu torów cd
• Lokalna odchyłka szyny od prostej na odcinku L=2 m.
- pozioma różnica może wynosić max. ±1 mm,
- pionowa różnica może wynosić max. ±2 mm,
• Różnica poziomów szyn na długości L miedzy
podporami - L/1000
dla odległości 20 metrów może być jednak mniejsza od .
10 mm
• Równoległość szyn, dla rozpiętości mniejszej od 15 m
max. różnica może wynosić ± 5 mm,
• Różnica w poziomie szyn, dla rozpiętości poprzecznej
5000 mm wyniesie L/1000 = 5 mm (nie więcej niż 10 mm
przy większych L).
• Mimośrodowość szyny względem środnika belki,
(dopuszczalna wielkość przesunięcia) ±12 mm.
Na podstawie pomiarów wykonuje się wyrównanie
kształtu toru jezdni.
Dla prawidłowej pracy torów i suwnic niezbędne jest
aby szyny były:
• prostoliniowe i równoległe do siebie,
• oddalone od siebie w płaszczyźnie poziomej i pionowej
w wielkości ustalone w projekcie,
• ułożone poziomo na wysokości podanej w projekcie.
POMIARY KONTROLNE SUWNICY
l
o
– rozstaw szyn
projektowany
l
1
, l
n
– odległości punktów
bazy
1,2,..i,..n – wybrane
przekroje
prostopadle do osi toru
suwnicy
X
1
, X
n
– linie pomiarowe do
pomiaru prostoliniowości
a
11
,.., a
1i
, a
1n
–a
21
,.., a
2i
, a
2n
- obserwacje odchyłek w
metodzie stałej prostej,
y
11
, y
1n
, y
21
, y
2n
– rzędne bazy
w układzie teoretycznych osi
A , B
Redukcja obserwowanych odchyłek do współrzędnych
nominalnych
Strona lewa toru współrzędne obliczone względem linii X
1
.
y
1i
= a
1i
.
Redukcja wielkości a
2i
do współrzędnych względem linii X
1
(strona prawa)
y
2i
=l
1
+ (x
1i
– x
11
)/(x
1n
– x
11
) (l
n
– l
1
) + a
2i
.
Obliczenie współrzędnych punktów na teoret. osi toru w wybranych
przekrojach:
y
i
= (y
1i
+ y
2i
)/2
Równania poprawek (równanie osi teoretycznej y = ax+b):
v
i
= a (x
1i
/D) + b - y
i
.
Obliczenie współczynników równania osi toru wg metody
najmniejszych kwadratów
Σv
i
2
= min
Równania normalne:
a Σ(x
1i
/D)
2
+b Σ(x
1i
/D) = Σ y
i
(x
1i
/D)
a Σ(x
1i
/D) + b n = Σ y
i
Rozwiązanie metodą wyznaczników.
W = n Σ(x
1i
/D)
2
– (Σ(x
1i
/D) )
2
;Wa = n Σ [y
i
(x
1i
/D)] - Σ(x
1i
/D) Σ y
i
Wb = Σ(x
1i
/D)
2
Σ y
i
– Σ[ y
i
(x
1i
/D)] Σ(x
1i
/D)
Redukcja obserwowanych odchyłek do współrzędnych cd
Współczynniki równania osi toru:
a = Wa/W; b = Wb/W
Nominalne wartości Y
i
dla szyn jezdni:
Y
1i
=a(x
1i
/D) +b - l
0
/2 ; Y
2i
=a(x
1i
/D) +b + l
0
/2
Poprawki do obserwowanych a
1i
, a
2i
– po wyrównaniu.
v
1i
= Y
1i
– y
1i
; v
2i
= Y
2i
– y
2i
;
Rozstaw szyn po wyrównaniu : L
i
= y
2i
+ y
1i
;
Poprawka rozstawu L
i
: v
ir
= v
2i
–v
1i
;
Obliczenie strzałek krzywizny szyn (ocena
prostoliniowości).
Szyna lewa:
f
1i
=y
1i
– [y
1(i-1)
+ (y
1(i+1)
+ y
1(i-1)
)(x
i
– x
i-1
)/(x
i+1
– x
i-1
)].
Szyna prawa:
f
2i
=y
2i
– [y
2(i-1)
+ (y
2(i+1)
+ y
2(i-1)
)(x
i
– x
i-1
)/(x
i+1
– x
i-1
)].
(i = 2,3..,n-1)
Obliczenie różnic wysokości i pochyleń.
Obliczenie różnic wysokości i pochyleń.
Obliczenie różnic wysokości niwelety szyn i pochyleń
podłużnych:
∆H
1i
= H
1i
- H
1(i-1)
(i = 2,3,…N)
e
1i
= ∆H
1i
/(x
i
– x
i-1
) e
1N
= 0
Szyna prawa:
∆H
2i
= H
2i
- H
2(i-1)
e
2i
= ∆H
2i
/(x
i
– x
i-1
) e
2N
= 0
Obliczenie poprzecznych różnic wysokości w
przekrojach :
∆H
i
= H
1i
- H
2i
Pochylenie poprzeczne:
ε
i
= ∆H
i
/L
0
TYCZENIE TRAS
Technologia prac geodezyjnych podczas budowy:
Analiza projektu (sprawdzenie geometrii trasy,
sprawdzenie danych wysokościowych, sprawdzenie miar
w dokumentacji projektowej).
Założenie geodezyjnej osnowy poziomej (
realizacyjnej
)
Założenie osnowy pionowej (
reperów roboczych
).
Inwentaryzacja istniejącego terenu (pomiar istniejącego
terenu w celu uzyskania danych niezbędnych do
obliczenia robót rozbiórkowych
i kolejnych etapów budowy ).
Opracowanie
szkicu dokumentacyjnego
(obliczenie i
przygotowanie danych niezbędnych do wyniesienie w
terenie projektu).
Sporządzenie
szkiców tyczenia.
Wytyczenie usytuowania osi w terenie (wyniesienie
punktów głównych i charakterystycznych do robót
ziemnych i przygotowawczych.
Inwentaryzacja prac rozbiórkowych (pomiary
inwentaryzacyjne obiektów przeznaczonych do rozbiórki.
Wytyczenie położenia obiektów w terenie, kontrola
wytyczenia.
DOKŁADNOŚĆ TYCZENIA
Tyczenie osi trasy należy wykonać w oparciu o
dokumentację projektową oraz dane geodezyjne
przekazane przez zamawiającego, przy wykorzystaniu
sieci poligonizacji państwowej albo innej osnowy
realizacyjnej, określonej w dokumentacji projektowej.
Oś trasy powinna być wyznaczona w
punktach głównych
i
w punktach
pośrednich
zależnie od ukształtowania
terenu , lecz
nie rzadziej niż co
50 metrów
.
Dopuszczalne odchylenie sytuacyjne wytyczonej osi trasy
w stosunku do dokumentacji projektowej
nie może być
większe niż 3 cm dla autostrad
i dróg ekspresowych lub
5
cm dla pozostałych dróg
.
Wysokośći niwelety
punktów osi
trasy należy wyznaczyć
z dokładnością do 1 cm
w
stosunku do rzędnych niwelety określonych w
dokumentacji projektowej.
Profilowanie przekrojów poprzecznych musi umożliwiać
wykonanie nasypów i wykopów o kształcie zgodnym z
dokumentacją projektową.
Redukcja obserwowanych odchyłek do współrzędnych cd
Współczynniki równania osi toru:
a = Wa/W; b = Wb/W
Nominalne wartości Y
i
dla szyn jezdni:
Y
1i
=a(x
1i
/D) +b - l
0
/2 ; Y
2i
=a(x
1i
/D) +b + l
0
/2
Poprawki do obserwacji a
1i
, a
2i
– po wyrównaniu.
v
1i
= Y
1i
– y
1i
; v
2i
= Y
2i
– y
2i
;
Rozstaw szyn po wyrównaniu : r
i
= y
2i
+ y
1i
;
Poprawka rozstawu r: v
ir
= v
2i
–v
1i
;
Obliczenie strzałek krzywizny szyn.
Szyna lewa:
f
1i
=y
1i
– [y
1(i-1)
+ (y
1(i+1)
+ y
1(i-1)
)(x
i
– x
i-1
)/(x
i+1
– x
i-1
)].
Szyna prawa:
f
2i
=y
2i
– [y
2(i-1)
+ (y
2(i+1)
+ y
2(i-1)
)(x
i
– x
i-1
)/(x
i+1
– x
i-1
)].
(i = 2,3..,n-1)
Obliczenie różnic wysokości i pochyleń.
INWENTARYZACJA BIEŻĄCA
Inwentaryzacja wykonanych robót (pomiary terenowe
sytuacyjno - wysokościowe, mające na celu sprawdzenie
poprawności wykonanych prac w stosunku do danych
projektowych,
przygotowanie dokumentacji
Potwierdzenie zgodności wykonanych robót z
dokumentacją projektową.
Pomiarowi podlegają w przypadku budowy drogi:
dno wykopu,
poziom stabilizacji gruntu cementem
podbudowa z kruszywa naturalnego i łamanego
podbudowa bitumiczna
warstwa profilowa nawierzchni
warstwa ścieralna asfaltu
Wytyczenie w terenie infrastruktury towarzyszącej
drodze:
barier ochronnych
rowów odwadniających i kanalizacji deszczowej
chodników
obiektów inżynieryjnych (mosty, przepusty,
wiadukty)
sieci energetycznej, teletechnicznej.
INWENTARYZACJA POWYKONAWCZA
Pomiar inwentaryzacyjny wykonanych robót:
przekroje poprzeczne i podłużny trasy
pomiar wykonanego humusowania
skarpowania
plantowania
obsadzania krzewami i drzewami
powierzchni elementów infrastruktury (chodniki,
krawężniki, parkingi itp.)
inwentaryzacja małej architektury oraz uzbrojenia
podziemnego.
Sporządzenie dokumentacji (operat pomiarowy, kopia
mapy zasadniczej)
Przekazanie Zamawiającemu dokumentów z
inwentaryzacji zarejestrowanych w Ośrodku
Dokumentacji.
DANE PROJEKTOWE
prędkość projektowa [km/h]
70
60
50
poza terenem zabudowy, pochylenie
poprzeczne jezdni 7%
200 125
80
W sprzyjających warunkach terenowych należy dążyć do zapewnienia
kompozycji przestrzennej elementów geometrycznych drogi, m.in. przyjmując
takie wielkości promieni łuków poziomych, dla których wymagane pochylenie
poprzecznego jezdni nie przekracza 5% (na terenie bez zabudowań).
Wartości promieni łuków kołowych w planie [m] dla 7 % pochylenia jezdni:
Warunki projektowania nowych dróg i modernizowania
istniejących określa rozporządzenie Ministra Transportu i
Gospodarki Morskiej
PROMIENIE ŁUKÓW
Wartości promieni łuków kołowych w planie [m] i pochylenia
poprzeczne jezdni:
pochylenie
_____________
prędkość
jak na prostej 2-2,5%
3%
4%
5%
6%
7%
70 km/h
>=1000
>=800 600
400
300
250 <=200
60 km/h
>=600
>=500 350
250
200
150 <=125
50 km/h
>=450
>=350 250
175
125
100
<=80
TYCZENIE OSI TRASY
PO
W1
PŁ
SŁ
KŁ
W1
PŁ
W3
KŁ
KO
SŁ
W1,W2,W3 … - wierzchołki
PO,KO – początek/koniec opracowania
PŁ, SŁ, KŁ – początek/środek/koniec
łuku
R1, R2 – promień łuku kołowego
R1
R2
TYCZENIE OSI TRASY
Oś trasy składa się z
odcinków linii prostej
i
łuków
krzywoliniowych
(łuków kołowych i krzywych przejściowych). Każdy odcinek zawiera
charakterystyczne punkty trasy –
wierzchołki trasy
, początek/koniec
trasy, początek/koniec/środek luku, początek/koniec
krzywej
przejściowej
i punkty
hektometrowe
.
Punkty wierzchołkowe
trasy i inne
punkty główne
powinny być
zastabilizowane w sposób trwały, a także dowiązane do punktów
pomocniczych, położonych poza granicą robót ziemnych. Maksymalna
odległość pomiędzy punktami głównymi na odcinkach prostych nie
może przekraczać 500 m.
Repery robocze
(punkty wysokościowe) powinny być założone wzdłuż
trasy, a także przy każdym obiekcie inżynierskim.
Maksymalna odległość między reperami roboczymi wzdłuż trasy w
terenie płaskim powinna wynosić 500 metrów, natomiast w terenie
falistym i górskim powinna być mniejsza.
Średni błąd niwelacji nie większy od ±4 mm/km,
Do utrwalenia punktów głównych trasy należy stosować pale
drewniane z gwoździem lub prętem stalowym, słupki betonowe albo
rury metalowe o długości około 0,50 metra.
Punkty główne łuku kołowego
W - wierzchołek
R – promień łuku
P,K – początek, koniec
łuku punkty styczności
S – środek łuku
- kąt zwrotu trasy, =
180º -
Tyczenie tras komunikacyjnych
początek
koniec
środek
wierzchołe
k
dłu
go
ść
st
yc
zn
ej
Punkty główne łuku kołowego –
P,S,K
Obliczenie miar do wyznaczenia punktów głównych łuku
1)
2
cos
1
(
WS
d
Miary do wyznaczenia początku P i końca
K łuku:
2
tg
R
WK
PW
T
2
sin
R
X
S
)
2
cos
-
R(1
Y
S
styczne w pkt P
i K
dwusieczna
odcięta rzędna punktu S:
4
tg
R
NK
SN
MS
PM
styczne w pkt S
Długość łuku PSK:
180
R
PSK
Punkty główne łuku kołowego
-
przy niedostępnym wierzchołku:
Punkty A i B wyznaczone na prostych łączących wierzchołki trasy.
Kąty
1
i
2
z pomiaru lub z mapy (projektu). =
1
+
2
b
AP = T- AW, BK = T- BW
B = AB z pomiaru
Obliczenie miar do wyznaczenia punktów głównych łuku
)
sin(
sin
b
2
tg
R
AP
2
1
2
Miary do wyznaczenia początku P i końca
K łuku:
2
tg
R
WK
PW
T
2
sin
R
X
S
)
2
cos
-
R(1
Y
S
stycz
ne
odcięta rzędna (od cięciwy) punktu S:
4
tg
R
K
W
SW
S
W
t
PW
2
2
1
1
1
styczne w pkt S
Długości odcinków: AP i BK należy odmierzyć w kierunku sąsiednich
wierzchołków trasy
)
sin(
sin
b
2
tg
R
BP
2
1
1
Punkty pośrednie łuku kołowego – metoda ortogonalna
Obliczenie miar do wyznaczenia punktów pośrednich łuku
2
sin
R
c
k
1,
-
k
Miary do wyznaczenia punktów P
k
metodą ortogonalną od stycznej
łuku:
L
R
180
2
sin
R
X
k
k
)
2
cos
-
R(1
Y
k
k
miary bieżące
(odcięte)
domiary (rzędne)
n
n
L
PSK
długość cięciwy
Miary do kontroli wyznaczenia punktów P
k
)
2
-
cos
-
R(1
f
1
-
k
1
k
k
strzałka łuku
k
k
Punkty pośrednie łuku kołowego – metoda biegunowa
2
Biegun w punkcie P (lub K)
Obliczenie miar do wyznaczenia punktów pośrednich łuku
Miary do wyznaczenia punktów P
k
metodą biegunową
od stycznej
łuku:
2
sin
R
c
k
1,
-
k
L
R
180
d
k
kąty biegunowe
odległości biegunowe
n
n
L
PSK
długość cięciwy
Miary do kontroli wyznaczenia punktów P
k
)
2
-
cos
-
R(1
f
1
-
k
1
k
k
strzałka łuku
k
k
Konstrukcja geometryczna łuku koszowego (regulacja
potoków)
Skokowa zmiana długości promieni krzywej
Elementy trasy drogowej
Promień krzywizny
klotoidy
jest proporcjonalny do
długości łuku krzywa ta znalazła zastosowanie w
projektowaniu dróg
.
a = const
Szkic tyczenia punktów głównych z dwoma
symetrycznymi odcinkami klotoidy
Konstrukcja geometryczna łuku kołowego z krzywą
przejściową
łuk kołowy – SP o promieniu R
S
krzywa przejściowa – OS o długości L
S
Miary do wytyczenia krzywej przejściowej
Tyczenie
klotoidy
od stycznej:
.
.
.
3456a
L
40a
L
-
L
x
8
9
4
5
.
.
.
42240a
L
336a
L
-
6a
L
y
10
11
6
7
2
3
LR = a
2
2R
L
- kąt zwrotu stycznej
Współrzędne punktu S (środka krzywizny łuku kołowego –
środek okręgu):
X
S
= X
P
– R sin , X
P
= x(L
P
), Y
P
= y(L
P
),
Y
S
= R + Y
P
– R(1 - cos ),
Współrzędne biegunowe punktu klotoidy:
d
P
= (
x
2
+
y
2
)
½
= arctg (y/x)
L –parametr (długość
łuku)
R – promień krzywizny
Profil podłużny i łuki pionowe
Profil
podłużny
jest graficznym obrazem przekroju terenu
wzdłuż osi trasy krzywoliniowej i obrazem
projektowanej
niwelety
(osi drogi).
Dziękuję za uwagę
