Typologie rozwoju 

Typologie rozwoju 

zawodowego

zawodowego

dr Adela Kożyczkowska

dr Adela Kożyczkowska

Wyższa Szkoła Humanistyczno-

Wyższa Szkoła Humanistyczno-

Ekonomiczna w Łodzi

Ekonomiczna w Łodzi

 

 

 

 

Typologia rozwojowa 

Typologia rozwojowa 

E. H. SCHEINA

E. H. SCHEINA

 

 

 

 

Jednostki muszą pokonywać etapy

Jednostki muszą pokonywać etapy

rozwojowe jednocześnie w trzech

rozwojowe jednocześnie w trzech

wymiarach:

wymiarach:

•

biospołecznym,

biospołecznym,

•

bodzinnym,

bodzinnym,

•

zawodowym. 

zawodowym. 

 

 

 

 

Na każdym z etapów rozwoju jednostka 

Na każdym z etapów rozwoju jednostka 

jest:

jest:



konfrontowana z koniecznością 

konfrontowana z koniecznością 

wyborów,

wyborów,



konfrontowana z trudnościami 

konfrontowana z trudnościami 

i problemami. 

i problemami. 

Pokonanie tych przeciwności sprzyja 

Pokonanie tych przeciwności sprzyja 

dalszemu rozwojowi. 

dalszemu rozwojowi. 

 

 

 

 

Etapy rozwoju:

Etapy rozwoju:

1.

1.

Wiek młodzieńczy

Wiek młodzieńczy

2.

2.

Wczesna dojrzałość

Wczesna dojrzałość

3.

3.

Wiek dojrzały 

Wiek dojrzały 

4.

4.

Wiek zaawansowany 

Wiek zaawansowany 

 

 

 

 

Wiek młodzieńczy 

Wiek młodzieńczy 

•

Rozwój, fantazja, poszukiwanie (0–21)

Rozwój, fantazja, poszukiwanie (0–21)

•

Wejście w świat pracy (16–25)

Wejście w świat pracy (16–25)

•

Zasadnicze kształcenie zawodowe 

Zasadnicze kształcenie zawodowe 

(16–25)

(16–25)

 

 

 

 

Wczesna dojrzałość

Wczesna dojrzałość

•

Pełne uczestnictwo we wczesnej 

Pełne uczestnictwo we wczesnej 

karierze zawodowej (17–30)

karierze zawodowej (17–30)

•

Pełne uczestnictwo w zaawansowanej 

Pełne uczestnictwo w zaawansowanej 

karierze zawodowej (25 +)

karierze zawodowej (25 +)

 

 

 

 

Wiek dojrzały

Wiek dojrzały

•

Późna kariera zawodowa bez funkcji 

Późna kariera zawodowa bez funkcji 

kierowniczej (40 — do emerytury)

kierowniczej (40 — do emerytury)

•

Schyłek i wycofywanie się z czynnego 

Schyłek i wycofywanie się z czynnego 

zaangażowania (40 — do emerytury)

zaangażowania (40 — do emerytury)

•

Późna kariera zawodowa z funkcją 

Późna kariera zawodowa z funkcją 

kierowniczą (wiek zróżnicowany)

kierowniczą (wiek zróżnicowany)

 

 

 

 

Wiek zaawansowany

Wiek zaawansowany

•

Stan spoczynku (wiek emerytalny)

Stan spoczynku (wiek emerytalny)

 

 

 

 

E. H. Scheine analizuje proces rozwoju 

E. H. Scheine analizuje proces rozwoju 

zawodowego w kontekście 

zawodowego w kontekście 

organizacji.

organizacji.

Jego koncepcja ukazuje organizację 

Jego koncepcja ukazuje organizację 

jako trójwymiarowy stożek, wewnątrz 

jako trójwymiarowy stożek, wewnątrz 

którego możliwe jest poruszanie się, 

którego możliwe jest poruszanie się, 

czyli rozwój zawodowy. 

czyli rozwój zawodowy. 

 

 

 

 

Kierunki rozwoju 

Kierunki rozwoju 

zawodowego: 

zawodowego: 

1.

1.

Hierarchiczny (pionowy) 

Hierarchiczny (pionowy) 





 celem jest 

 celem jest 

zwiększenie lub zmniejszenie rangi lub 

zwiększenie lub zmniejszenie rangi lub 

poziomu, jaki jednostka zajmuje 

poziomu, jaki jednostka zajmuje 

w organizacji.

w organizacji.

2.

2.

Funkcyjny bądź techniczny (poziomy) 

Funkcyjny bądź techniczny (poziomy) 





 celem jest zamiana funkcji lub 

 celem jest zamiana funkcji lub 

obszaru działania jednostki w ramach 

obszaru działania jednostki w ramach 

organizacji.

organizacji.

3.

3.

Przynależności lub członkowstwa 

Przynależności lub członkowstwa 

(centralny) 

(centralny) 





 celem jest ruch 

 celem jest ruch 

w kierunku centralnego kręgu bądź 

w kierunku centralnego kręgu bądź 

jądra organizacji.

jądra organizacji.

 

 

 

 

Typologia rozwojowa 

Typologia rozwojowa 

D. Supera

D. Supera

 

 

 

 



Centralną kategorią w rozwoju 

Centralną kategorią w rozwoju 

zawodowym jest samoświadomość. 

zawodowym jest samoświadomość. 



Rozwój zawodowy jest procesem, 

Rozwój zawodowy jest procesem, 

w którym samoświadomość jednostki 

w którym samoświadomość jednostki 

podlega rozwojowi i realizacji.

podlega rozwojowi i realizacji.

 

 

 

 

Samoświadomość rozwija się:

Samoświadomość rozwija się:



W procesie różnicowania 

W procesie różnicowania 



W procesie identyfikacji 

W procesie identyfikacji 



Przez wybór i poszukiwanie zajęcia, 

Przez wybór i poszukiwanie zajęcia, 

które umożliwia realizację zdolności 

które umożliwia realizację zdolności 

oraz zainteresowań

oraz zainteresowań

 

 

 

 

Elementy procesu rozwoju

Elementy procesu rozwoju

zawodowego występują na

zawodowego występują na

przestrzeni całego życia

przestrzeni całego życia

.

.

 

 

 

 

D. Super w swojej typologii 

D. Super w swojej typologii 

wiąże

wiąże

rozwój zawodowy z rozwojem

rozwój zawodowy z rozwojem

psychologicznym i społecznym.

psychologicznym i społecznym.

 

 

 

 

Elementy rozwoju 

Elementy rozwoju 

zawodowego

zawodowego

1.

1.

Rozwój (0–14)

Rozwój (0–14)

2.

2.

Poszukiwanie (15–24)

Poszukiwanie (15–24)

3.

3.

Utrwalanie (25–44)

Utrwalanie (25–44)

4.

4.

Kontynuacja (45–64)

Kontynuacja (45–64)

5.

5.

Schyłek (65 i więcej)

Schyłek (65 i więcej)

 

 

 

 

Rozwój (0–14):

Rozwój (0–14):



Podokres fantazji (4–10)

Podokres fantazji (4–10)



Podokres 11–12 r.ż. 

Podokres 11–12 r.ż. 



Podokres 13–14 r.ż.

Podokres 13–14 r.ż.

 

 

 

 

Poszukiwanie (15–24):

Poszukiwanie (15–24):



Tymczasowy (15–17). 

Tymczasowy (15–17). 



Przejściowy (18–21). 

Przejściowy (18–21). 



Próbny (22–24). 

Próbny (22–24). 

 

 

 

 

Utrwalanie (25–44):

Utrwalanie (25–44):



Etap próby i realizacji (25–30)

Etap próby i realizacji (25–30)



Rozwój (31–44)

Rozwój (31–44)

 

 

 

 

Kontynuacja (45–64):

Kontynuacja (45–64):



Zwolnienie tempa (65–70)

Zwolnienie tempa (65–70)

 

 

 

 

Schyłek (65 i więcej):

Schyłek (65 i więcej):



Stan spoczynku (71 i więcej)

Stan spoczynku (71 i więcej)

 

 

 

 

Super w swojej teorii wyróżnia pięć zadań; 

Super w swojej teorii wyróżnia pięć zadań; 

występują one w toku rozwoju zawodowego.

występują one w toku rozwoju zawodowego.

Wykonanie tych zadań stanowi warunek 

Wykonanie tych zadań stanowi warunek 

konieczny dla przejścia do dalszego etapu 

konieczny dla przejścia do dalszego etapu 

rozwoju zawodowego. 

rozwoju zawodowego. 

Możliwość przechodzenia od zadania do 

Możliwość przechodzenia od zadania do 

zadania 

zadania 

i sposoby radzenia sobie z nimi wyznaczają 

i sposoby radzenia sobie z nimi wyznaczają 

dynamikę i jakość przebiegu rozwoju 

dynamikę i jakość przebiegu rozwoju 

zawodowego. 

zawodowego. 

Pierwsze cztery zadania wiążą się z pierwszą 

Pierwsze cztery zadania wiążą się z pierwszą 

częścią życia zawodowego. Zadanie piąte 

częścią życia zawodowego. Zadanie piąte 

– z drugą jego częścią. W tej części przede 

– z drugą jego częścią. W tej części przede 

wszystkim następuje utrwalenie wiedzy 

wszystkim następuje utrwalenie wiedzy 

i kompetencji oraz nowe i lepsze ich 

i kompetencji oraz nowe i lepsze ich 

zastosowania. 

zastosowania. 

 

 

 

 

Zadanie pierwsze: 

Zadanie pierwsze: 

krystalizacja (14–18) 

krystalizacja (14–18) 

1.

1.

Rozpoznanie i rozwój zainteresowań 

Rozpoznanie i rozwój zainteresowań 

i przekonań

i przekonań

2.

2.

Kształtowanie się świadomości, 

Kształtowanie się świadomości, 

potrzeb oraz możliwości ich realizacji

potrzeb oraz możliwości ich realizacji

3.

3.

Świadomość zainteresowań i 

Świadomość zainteresowań i 

możliwych braków wiedzy

możliwych braków wiedzy

4.

4.

Zdobywanie wiedzy o preferowanym 

Zdobywanie wiedzy o preferowanym 

zawodzie oraz pojawienie się 

zawodzie oraz pojawienie się 

świadomości tej preferencji 

świadomości tej preferencji 

 

 

 

 

Zadanie drugie: 

Zadanie drugie: 

sprecyzowanie (18–21) 

sprecyzowanie (18–21) 



Rozbudowie świadomości w drodze 

Rozbudowie świadomości w drodze 

refleksji, rozpoznanie jej 

refleksji, rozpoznanie jej 

pochodzenia. Osiągnięcie stanu 

pochodzenia. Osiągnięcie stanu 

świadomości, w którym możliwe jest 

świadomości, w którym możliwe jest 

planowanie (na bazie własnych 

planowanie (na bazie własnych 

zainteresowań oraz posiadanej 

zainteresowań oraz posiadanej 

wiedzy). 

wiedzy). 

 

 

 

 

Zadanie trzecie: 

Zadanie trzecie: 

realizacja (21–24) 

realizacja (21–24) 



Urzeczywistnienie wcześniej 

Urzeczywistnienie wcześniej 

zaplanowanych działań. Celem jest 

zaplanowanych działań. Celem jest 

podjęcie pierwszej pracy. 

podjęcie pierwszej pracy. 

 

 

 

 

Zadanie czwarte: 

Zadanie czwarte: 

stabilizacja (25–35) 

stabilizacja (25–35) 



Jest efektem potwierdzenia 

Jest efektem potwierdzenia 

zgodności oczekiwań z warunkami 

zgodności oczekiwań z warunkami 

pracy. Konsekwencją jest motywacja 

pracy. Konsekwencją jest motywacja 

do podnoszenia kwalifikacji 

do podnoszenia kwalifikacji 

związanych 

związanych 

z utrzymaniem się w zawodzie 

z utrzymaniem się w zawodzie 

i możliwością awansu.  

i możliwością awansu.  

 

 

 

 

Zadanie piąte: konsolidacja 

Zadanie piąte: konsolidacja 

(35 i więcej)

(35 i więcej)

 

 

 

 

Punktem ciężkości teorii D. Supera jest

Punktem ciężkości teorii D. Supera jest

obraz własnej osoby jako kogoś, kto

obraz własnej osoby jako kogoś, kto

pozostaje w stałej relacji z otoczeniem 

pozostaje w stałej relacji z otoczeniem 

oraz

oraz

obrazem świata i wynikających z nich 

obrazem świata i wynikających z nich 

relacji. 

relacji. 

 

 

 

 

Proces kształtowania obrazu własnej osoby 

Proces kształtowania obrazu własnej osoby 

rozpoczyna się w pierwszym okresie

rozpoczyna się w pierwszym okresie

rozwoju, czyli już w podokresie fantazji. 

rozwoju, czyli już w podokresie fantazji. 

Odgrywanie w wyobraźni ról — także tych

Odgrywanie w wyobraźni ról — także tych

zawodowych — jest przygotowaniem do

zawodowych — jest przygotowaniem do

dalszego życia osobistego i zawodowego. 

dalszego życia osobistego i zawodowego. 

 

 

 

 

Literatura:

Literatura:

Nowacki T. W., 

Nowacki T. W., 

Zawodoznastwo

Zawodoznastwo

, ITE, 

, ITE, 

Radom 2003.

Radom 2003.