Zesp

Zesp

ół

ół

metaboliczny

metaboliczny

1)

1)

oty

oty

ł

ł

ość brzuszna (trzewna), zdefiniowana jako obwód

ość brzuszna (trzewna), zdefiniowana jako obwód

talii >80cm u Europejek i >94cm u Europejczyków

talii >80cm u Europejek i >94cm u Europejczyków

oraz 2 z 4 następujących czynników:

oraz 2 z 4 następujących czynników:

2)

2)

zwiększone

stę

zwiększone

stę

ż

ż

enie

triglicerydów

>1,7mmol/l

enie

triglicerydów

>1,7mmol/l

(150mg/dl) lub leczenie hipertrglicerydemii

(150mg/dl) lub leczenie hipertrglicerydemii

3)

3)

zmniejszone st

zmniejszone st

ęż

ęż

enie HDL–C <1,0mmol/l (40mg/dl) u

enie HDL–C <1,0mmol/l (40mg/dl) u

mężczyzn i <1,3mmol/l (50mg/dl) u kobiet lub

mężczyzn i <1,3mmol/l (50mg/dl) u kobiet lub

leczenie tego zaburzenia lipidowego

leczenie tego zaburzenia lipidowego

4)

4)

podwyższone

ci

podwyższone

ci

ś

ś

nienie

tętnicze

skurczowe

nienie

tętnicze

skurczowe

>130mmHg lub rozkurczowe >85mmHg, bądź

>130mmHg lub rozkurczowe >85mmHg, bądź

leczenie

rozpoznanego

wcześniej

nadciśnienia

leczenie

rozpoznanego

wcześniej

nadciśnienia

tętniczego

tętniczego

5)

5)

zwiększone st

zwiększone st

ęż

ęż

enie glukozy w osoczu na czczo

enie glukozy w osoczu na czczo

>5,6mmol/l (100mg/dl) lub rozpoznana wcześniej

>5,6mmol/l (100mg/dl) lub rozpoznana wcześniej

cukrzyca typu 2

cukrzyca typu 2

Nadczynność

Nadczynność

tarczycy

tarczycy

Hipertyreoza,

to

zwiększenie

Hipertyreoza,

to

zwiększenie

wydzielania HT przekraczające aktualne

wydzielania HT przekraczające aktualne

zapotrzebowanie tkankowe; może być

zapotrzebowanie tkankowe; może być

jawna lub utajona. Zmniejszone stężenie

jawna lub utajona. Zmniejszone stężenie

TSH wskazuje na pierwotną (tarczycową)

TSH wskazuje na pierwotną (tarczycową)

przyczynę nadczynno

przyczynę nadczynno

ś

ś

ci, a zwiększone

ci, a zwiększone

na wtórną.

na wtórną.

Nadczynność

Nadczynność

tarczycy

tarczycy

Etiologia i patogeneza:

Etiologia i patogeneza:

1)

1)

pobudzenie receptora TSH:

pobudzenie receptora TSH:

-

przez autoprzeciwcia

przez autoprzeciwcia

ł

ł

a – ch. Graves i Basedowa

a – ch. Graves i Basedowa

-

wskutek mutacji powodującej samoistną aktywację:

wskutek mutacji powodującej samoistną aktywację:

wole guzkowe toksyczne; guzek autonomiczny

wole guzkowe toksyczne; guzek autonomiczny

pojedynczy

pojedynczy

-

przez TSH wydzielaną w nadmiarze z gruczolaka

przez TSH wydzielaną w nadmiarze z gruczolaka

przysadki

przysadki

2) uszkodzenie tarczycy i uwolnienie nagromadzonych

2) uszkodzenie tarczycy i uwolnienie nagromadzonych

w niej zapasów HT

w niej zapasów HT

3) pozatarczycowy nadmiar tyroksyny: egzogenny;

3) pozatarczycowy nadmiar tyroksyny: egzogenny;

endogenny (wole jajnikowe, choroba trofoblastyczna)

endogenny (wole jajnikowe, choroba trofoblastyczna)

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy

Objawy podmiotowe:

Objawy podmiotowe:

1)

1)

stan psychiczny i uk

stan psychiczny i uk

ł

ł

ad nerwowy

ad nerwowy

2)

2)

sk

sk

ó

ó

ra i w

ra i w

ł

ł

osy

osy

3)

3)

mięśnie

mięśnie

4)

4)

uk

uk

ł

ł

ad sercowo-naczyniowy

ad sercowo-naczyniowy

5)

5)

uk

uk

ł

ł

ad oddechowy

ad oddechowy

6)

6)

uk

uk

ł

ł

ad pokarmowy

ad pokarmowy

7)

7)

nerki

nerki

8)

8)

uk

uk

ł

ł

ad rozrodczy

ad rozrodczy

Nadczynność

Nadczynność

tarczycy

tarczycy

Objawy przedmiotowe:

Objawy przedmiotowe:

-

uk

uk

ł

ł

ad nerwowy

ad nerwowy

-

oczy

oczy

-

skóra i w

skóra i w

ł

ł

osy i paznokcie

osy i paznokcie

-

mięśnie

mięśnie

-

uk

uk

ł

ł

ad sercowo-naczyniowy

ad sercowo-naczyniowy

-

uk

uk

ł

ł

ad pokarmowy

ad pokarmowy

-

wole

wole

Nadczynność

Nadczynność

tarczycy

tarczycy

1) Badania laboratoryjne:

1) Badania laboratoryjne:

-

TSH zmniejszone w pierwotnej a zwiększone

TSH zmniejszone w pierwotnej a zwiększone

we wtórnej nadczynności tarczycy

we wtórnej nadczynności tarczycy

-

FT3 i FT4 zwiększone w jawnej a prawid

FT3 i FT4 zwiększone w jawnej a prawid

ł

ł

owe

owe

w subklinicznej nadczynności tarczycy

w subklinicznej nadczynności tarczycy

-

morfologia

morfologia

-

lipidogram

lipidogram

-

bia

bia

ł

ł

ko

ko

-

ALAT, fosfataza zasadowa

ALAT, fosfataza zasadowa

-

wapń ca

wapń ca

ł

ł

kowity i zjonizowany

kowity i zjonizowany

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy

2) EKG

2) EKG

3) Badania obrazowe tarczycy

3) Badania obrazowe tarczycy

Nadczynność

Nadczynność

tarczycy

tarczycy

Rozpoznanie różnicowe:

Rozpoznanie różnicowe:

-

stany lękowe

stany lękowe

-

guz chromoch

guz chromoch

ł

ł

onny nadnerczy

onny nadnerczy

-

inne choroby przebiegające z

inne choroby przebiegające z

u

u

trat

trat

ą

ą

masy cia

masy cia

ł

ł

a

a

Nadczynność

Nadczynność

tarczycy

tarczycy

Leczenie:

Leczenie:

-

farmakologiczne

farmakologiczne

-

jodem promieniotwórczym

jodem promieniotwórczym

-

operacyjne

operacyjne

Nadczynność

Nadczynność

tarczycy

tarczycy

Powik

Powik

ł

ł

ania:

ania:

-

prze

prze

ł

ł

om tarczycowy

om tarczycowy

-

zaburzenia rytmu serca

zaburzenia rytmu serca

-

nasilenie choroby wie

nasilenie choroby wie

ń

ń

cowej

cowej

-

zaostrzenie niewydolno

zaostrzenie niewydolno

ś

ś

ci serca

ci serca

-

osteoporoza

osteoporoza

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

Jest to zespó

Jest to zespó

ł

ł

objawów klinicznych

objawów klinicznych

wywo

wywo

ł

ł

anych

niedoborem

T4

i

anych

niedoborem

T4

i

wynikającym z

wynikającym z

tego niedostatecznym

tego niedostatecznym

dzia

dzia

ł

ł

aniem T3 w komórkach ustroju,

aniem T3 w komórkach ustroju,

prowadzącym

do

uogólnionego

prowadzącym

do

uogólnionego

spowolnienia

procesów

spowolnienia

procesów

metabolicznych.

metabolicznych.

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

-

pierwotna – uszkodzenie tarczycy

pierwotna – uszkodzenie tarczycy

-

wtórna

–

uszkodzenie

przysadki

wtórna

–

uszkodzenie

przysadki

(spadek TSH)

(spadek TSH)

-

trzeciorzędowa

–

uszkodzenie

trzeciorzędowa

–

uszkodzenie

podwzgórza (spadek TRH)

podwzgórza (spadek TRH)

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy

Objawy podmiotowe:

Objawy podmiotowe:

-

przyrost masy ciała

przyrost masy ciała

-

osłabienie i zmęczenie

osłabienie i zmęczenie

-

senność i ogólne spowolnienie

senność i ogólne spowolnienie

-

zaburzenia koncentracji

zaburzenia koncentracji

-

zaburzenia pamięci

zaburzenia pamięci

-

uczucie chłodu, łatwe marznięcie

uczucie chłodu, łatwe marznięcie

-

zaparcia

zaparcia

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy

Objawy przedmiotowe:

Objawy przedmiotowe:

-

skóra

skóra

-

układ sercowo-naczyniowy

układ sercowo-naczyniowy

-

układ oddechowy

układ oddechowy

-

układ pokarmowy

układ pokarmowy

-

nerki i układ moczowy

nerki i układ moczowy

-

układ nerwowo-mięśniowy

układ nerwowo-mięśniowy

-

stawy

stawy

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

1) Badania laboratoryjne:

1) Badania laboratoryjne:

-

TSH zwiększone w pierwotnej n.t.,

TSH zwiększone w pierwotnej n.t.,

zmniejszone

we

wtórnej

i

zmniejszone

we

wtórnej

i

trzeciorzędowej

trzeciorzędowej

-

zmniejszone stężenie FT4

zmniejszone stężenie FT4

-

FT3 dość często prawid

FT3 dość często prawid

ł

ł

owe, czasem

owe, czasem

zmniejszone

zmniejszone

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

2) Badania obrazowe:

2) Badania obrazowe:

-

USG tarczycy

USG tarczycy

-

USG jamy brzusznej

USG jamy brzusznej

-

RTG klatki piersiowej

RTG klatki piersiowej

3) EKG

3) EKG

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

Rozpoznanie różnicowe:

Rozpoznanie różnicowe:

-

zespó

zespó

ł

ł

nerczycowy

nerczycowy

-

niedokrwistość z

niedokrwistość z

ł

ł

ośliwa

ośliwa

-

niewydolność serca

niewydolność serca

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

Leczenie:

Leczenie:

substytucja hormonów tarczycy

substytucja hormonów tarczycy

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

Powik

Powik

ł

ł

ania:

ania:

-

śpiączka hipometaboliczna

śpiączka hipometaboliczna

Choroby

Choroby

przytarczyc

przytarczyc

Pierwotna nadczynność przytarczyc:

Pierwotna nadczynność przytarczyc:



to zespół objawów klinicznych

to zespół objawów klinicznych

związanych z hiperkalcemią, będącą

związanych z hiperkalcemią, będącą

wynikiem niekontrolowanego

wynikiem niekontrolowanego

wydzielania parathormonu (PTH)

wydzielania parathormonu (PTH)



przyczyna – gruczolaki

przyczyna – gruczolaki



uwalnianie wapnia z kości, wchłanianie

uwalnianie wapnia z kości, wchłanianie

wapnia z przewodu pokarmowego,

wapnia z przewodu pokarmowego,

wchłanianie zwrotne wapnia w nerkach

wchłanianie zwrotne wapnia w nerkach

Choroby

Choroby

przytarczyc

przytarczyc

Zespół hiperkalcemiczny:

Zespół hiperkalcemiczny:



OUN: bóle głowy, zaburzenia pamięci, zaburzenia

OUN: bóle głowy, zaburzenia pamięci, zaburzenia

orientacji, stupor, śpiączka

orientacji, stupor, śpiączka



układ nerwowo-mięśniowy: osłabienie siły

układ nerwowo-mięśniowy: osłabienie siły

mięśniowej, wzmożenie odruchów ścięgnistych,

mięśniowej, wzmożenie odruchów ścięgnistych,

zaniki mięśniowe

zaniki mięśniowe



nerki: poliuria, hiperkalciuria, kamica i wapnica

nerki: poliuria, hiperkalciuria, kamica i wapnica

nerek

nerek



układ pokarmowy: nudności, wymioty,

układ pokarmowy: nudności, wymioty,

nawracające owrzodzenia żołądka i XII-cy, OZT

nawracające owrzodzenia żołądka i XII-cy, OZT



układ krążenia: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia

układ krążenia: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia

rytmu serca

rytmu serca



skóra: świąd

skóra: świąd



układ kostno-stawowy: osteopenia, bóle stawowe i

układ kostno-stawowy: osteopenia, bóle stawowe i

kostne, patologiczne złamania, deformacje kostne

kostne, patologiczne złamania, deformacje kostne

Choroby

Choroby

przytarczyc

przytarczyc

Wtórna nadczynność przytarczyc:

Wtórna nadczynność przytarczyc:



jest to nadmierne wydzielanie

jest to nadmierne wydzielanie

parathormonu na skutek

parathormonu na skutek

przewlekłej hipokalcemii

przewlekłej hipokalcemii

Choroby

Choroby

przytarczyc

przytarczyc

Hipokalcemia - przyczyny:

Hipokalcemia - przyczyny:



zaburzone wchłanianie Ca z przewodu

zaburzone wchłanianie Ca z przewodu

pokarmowego

pokarmowego



zwiększone wydalanie Ca z moczem

zwiększone wydalanie Ca z moczem



zaburzony metabolizm witaminy D

zaburzony metabolizm witaminy D

3

3



zwiększone stężenie fosforanów w

zwiększone stężenie fosforanów w

surowicy (niewydolność nerek, rozpad

surowicy (niewydolność nerek, rozpad

komórek po masywnych urazach ciała)

komórek po masywnych urazach ciała)

Choroby

Choroby

przytarczyc

przytarczyc

Niedoczynność przytarczyc:

Niedoczynność przytarczyc:



zespół objawów klinicznych

zespół objawów klinicznych

związanych z hipokalcemią,

związanych z hipokalcemią,

wynikająca z niedoboru PTH

wynikająca z niedoboru PTH

Choroby

Choroby

przytarczyc

przytarczyc

Niedoczynność przytarczyc – objawy:

Niedoczynność przytarczyc – objawy:



napad tężyczkowy

napad tężyczkowy



tężyczka utajona

tężyczka utajona



równoważniki tężyczki

równoważniki tężyczki



zmiany narządowe: drażliwość,

zmiany narządowe: drażliwość,

płaczliwość i stany lękowe; zwapnienia w

płaczliwość i stany lękowe; zwapnienia w

obrębie OUN; sucha szorstka skóra,

obrębie OUN; sucha szorstka skóra,

łamliwość włosów i paznokci, defekty w

łamliwość włosów i paznokci, defekty w

szkliwie zębów; zaćma; zaburzenia rytmu

szkliwie zębów; zaćma; zaburzenia rytmu

serca

serca

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Jest to zespół objawów klinicznych

wywołanych długotrwałym,
nadmiernym wydzielaniem hormonów
kory nadnerczy.



zespół Cushinga



aldosteronizm



zespół nadmiaru androgenów
nadnerczowych

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Zespół Cushinga:

Zespół Cushinga:



najczęstsza przyczyna – podawanie steroidów

najczęstsza przyczyna – podawanie steroidów



przerost kory nadnerczy wskutek

przerost kory nadnerczy wskutek

nadmiernego wydzielania ACTH:

nadmiernego wydzielania ACTH:

×

×

guz przysadki

guz przysadki

×

×

polipeptydy (przypominające ACTH)

polipeptydy (przypominające ACTH)

produkowane przez: raka

produkowane przez: raka

owsianokomórkowego płuc, guzy grasicy,

owsianokomórkowego płuc, guzy grasicy,

trzustki, jajnika, raka rdzeniastego tarczycy,

trzustki, jajnika, raka rdzeniastego tarczycy,

gruczolaka oskrzela

gruczolaka oskrzela

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Zespół Cushinga objawy kliniczne:

Zespół Cushinga objawy kliniczne:



zanik tkanki podskórnej, naczyń krwionośnych,

zanik tkanki podskórnej, naczyń krwionośnych,

kości

kości



purpurowe rozstępy

purpurowe rozstępy



zaokrąglenie i zaczerwienienie twarzy (twarz

zaokrąglenie i zaczerwienienie twarzy (twarz

księżycowata)

księżycowata)



otyłość brzuszna

otyłość brzuszna



osłabienie siły mięśniowej i zanik mięśni

osłabienie siły mięśniowej i zanik mięśni



osteoporoza

osteoporoza



cukrzyca

cukrzyca



nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Zespół Cushinga - rozpoznanie:

Zespół Cushinga - rozpoznanie:



badanie przedmiotowe

badanie przedmiotowe



wzrost wytwarzania kortyzolu

wzrost wytwarzania kortyzolu



test z deksametazonem

test z deksametazonem



oznaczenie ACTH w osoczu

oznaczenie ACTH w osoczu



TK jamy brzusznej

TK jamy brzusznej

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Zespół Cushinga – leczenie:

Zespół Cushinga – leczenie:



chirurgiczne

chirurgiczne



zachowawcze (mitotan)

zachowawcze (mitotan)

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Aldosteronizm:

Aldosteronizm:



nadmierne wydzielanie

nadmierne wydzielanie

mineralokorykosteroidów, głównie

mineralokorykosteroidów, głównie

aldosteronu

aldosteronu



pierwotny (z. Conna)

pierwotny (z. Conna)



wtórny

wtórny

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Aldosteronizm – objawy:

Aldosteronizm – objawy:



hipokaliemia

hipokaliemia



hipernatremia

hipernatremia



nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze



ogólne zmęczenie, osłabienie mięśni

ogólne zmęczenie, osłabienie mięśni



wielomocz

wielomocz



zwiększone pragnienie

zwiększone pragnienie

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Aldosteronizm – rozpoznanie:

Aldosteronizm – rozpoznanie:



nadciśnienie tętnicze bez

nadciśnienie tętnicze bez

obrzęków

obrzęków



wydzielanie reniny w małych

wydzielanie reniny w małych

ilościach

ilościach



nadmierne wydzielanie

nadmierne wydzielanie

aldosteronu

aldosteronu

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Aldosteronizm – leczenie:

Aldosteronizm – leczenie:



chirurgiczne (usunięcie gruczolaka)

chirurgiczne (usunięcie gruczolaka)



zachowawcze (ograniczenie sodu

zachowawcze (ograniczenie sodu

w pożywieniu, antagoniści

w pożywieniu, antagoniści

aldosteronu)

aldosteronu)

N

N

ad

ad

czynność

czynność

kory

kory

nadnerczy

nadnerczy

Zespół nadmiaru androgenów

Zespół nadmiaru androgenów

nadnerczowych:

nadnerczowych:



hirsutyzm

hirsutyzm



zaburzenia miesiączkowania

zaburzenia miesiączkowania



trądzik

trądzik



wirylizacja

wirylizacja

Niedoczynność kory

Niedoczynność kory

nadnerczy

nadnerczy

Przewlek

Przewlek

ł

ł

a niedoczynność nadnerczy –

a niedoczynność nadnerczy –

zespó

zespó

ł

ł

objawów klinicznych wywo

objawów klinicznych wywo

ł

ł

anych

anych

d

d

ł

ł

ugotrwa

ugotrwa

ł

ł

ym niedoborem hormonów

ym niedoborem hormonów

kory nadnerczy:

kory nadnerczy:

1)

1)

pierwotna niedoczynność kory

pierwotna niedoczynność kory

nadnerczy (ch. Addisona)

nadnerczy (ch. Addisona)

2)

2)

wtórna niedoczynność kory nadnerczy

wtórna niedoczynność kory nadnerczy

Niedoczynność kory

Niedoczynność kory

nadnerczy

nadnerczy

Objawy podmiotowe:

Objawy podmiotowe:

sta

sta

ł

ł

e os

e os

ł

ł

abienie, sk

abienie, sk

ł

ł

onność do

onność do

okresowych

zas

okresowych

zas

ł

ł

abnięć;

abnięć;

ł

ł

atwa

atwa

męczliwość, z

męczliwość, z

ł

ł

a tolerancja wysi

a tolerancja wysi

ł

ł

ku

ku

fizycznego i sytuacji stresowych;

fizycznego i sytuacji stresowych;

chudnięcie, brak apetytu; chęć

chudnięcie, brak apetytu; chęć

spożywania s

spożywania s

ł

ł

onych pokarmów;

onych pokarmów;

luźne stolce; ból mięśni i stawów.

luźne stolce; ból mięśni i stawów.

Niedoczynność kory

Niedoczynność kory

nadnerczy

nadnerczy

Objawy przedmiotowe:

Objawy przedmiotowe:

przebarwienia/odbarwienia skóry,

przebarwienia/odbarwienia skóry,

niskie ciśnienie tętnicze i hipotonia

niskie ciśnienie tętnicze i hipotonia

ortostatyczna.

ortostatyczna.

Niedoczynność kory

Niedoczynność kory

nadnerczy

nadnerczy

Badania laboratoryjne:

Badania laboratoryjne:

-

hiperkaliemia

hiperkaliemia

-

hiponatremia

hiponatremia

-

hipoglikemia

hipoglikemia

-

rzadko hiperkalcemia

rzadko hiperkalcemia

-

niekiedy zwiększone stężenie mocznika i

niekiedy zwiększone stężenie mocznika i

kreatyniny

kreatyniny

Badania hormonalne: zmniejszone stężenie

Badania hormonalne: zmniejszone stężenie

kortyzolu we krwi.

kortyzolu we krwi.

Niedoczynność kory

Niedoczynność kory

nadnerczy

nadnerczy

Leczenie substytucyjne zgodne z

Leczenie substytucyjne zgodne z

rytmem

dobowym

wydzielania

rytmem

dobowym

wydzielania

hormonów.

hormonów.