1

Stany nagłe u 
dzieci

Oddział Kliniczny Interny Dziecięcej i Alergologii 

III Katedry Pediatrii UM w Łodzi 

WSS im. M.Kopernika ul. Pabianicka 62

 

 

2

Zatrucia

Rozpoznanie po stwierdzeniu:

-

zjedzenia lub wypicia leków, 
szkodliwych środków lub grzybów 
trujących

-

objawów zatrucia zależnych od 
rodzaju spożytego leku lub środka 
trującego

 

 

3

Zatrucia

Objawy:

-

senność lub utrata przytomności, 
nieprawidłowe zachowanie dziecka

-

wymioty

-

drgawki

-

skargi na ból brzucha lub ból w 
jamie ustnej

 

 

4

Zatrucia



Zatrucia lekami lub substancjami 

chemicznymi stosowanymi w gospodarstwie 

domowym (z wyjątkiem substancji żrących)

-

natychmiast wywołać wymioty przez drażnienie 

tylnej ściany gardła lub podanie do wypicia wody, 

ewentualnie

 z 

dodatkiem soli kuchennej

 

Nie wolno wywoływać wymiotów u dziecka 

nieprzytomnego, jeżeli są zaburzenia rytmu 

serca, drgawki oraz w zatruciach środkami 

żrącymi, pochodnymi ropy naftowej i 

detergentami

 

 

5

Zatrucia



Zatrucia substancją żrącą (kwas, 
zasada)

-

nie wolno wywoływać wymiotów

-

podać płyn osłaniający błonę śluzową jamy 
ustnej, przełyku, żołądka (2-3 białka jaja 
kurzego roztrzepane w ½ szklanki wody)

 

 

6

Zatrucia



Zatrucia pochodnymi ropy naftowej

-

nie wywoływać wymiotów

-

wezwać pomoc

 

 

7

Zatrucia



Zatrucia detergentami (proszki do 
prania, czyszczenia)

-

nie wywoływać wymiotów

-

nie podawać płynów do picia (łatwo następuje 
aspiracja piany do dróg oddechowych)

 

 

8

Zatrucia



Zatrucia tlenkiem węgla (czad, spaliny)

-

usunąć zatrutego ze skażonego otoczenia

-

przy braku samoistnego oddychania – 
zastosować oddech sztuczny

 

 

9

Zatrucia



Zatrucia grzybami

-

wywołać wymioty

-

jak najszybciej przekazać dziecko do szpitala

-

zachować grzyby lub potrawy z nich 
przyrządzone

 

 

10

Zatrucia



Skażone środkami żrącymi powierzchnie 
skóry, błony śluzowej jamy ustnej

-

zmywać przez 10-15 min. bieżącą wodą

-

skażoną odzież zdjąć

-

dziecko usunąć ze skażonego otoczenia

 

 

11

Zatrucia

Postępowanie:



Pacjent nieprzytomny

-

podać nalokson przy stwierdzeniu wąskich źrenic

-

nie prowokować wymiotów



Pacjent przytomny

-

wymioty (drażnienie tylnej ściany gardła, woda z solą 

kuchenną, syrop z ipekakuaną)

-

po skutecznych wymiotach podać doustnie węgiel 

aktywowany 2-3 g/kg m.c. w wodzie (nie stosować w 

zatruciu grzybami – uniemożliwia identyfikację 

zarodników)

-

zatrzymać materiał do badań toksykologicznych

 

 

12

Zatrucia

Postępowanie:



Płukanie żołądka

-

wskazania: niemożność wywołania wymiotów, niemowlęta 
< 6m.ż., utrata świadomości i zniesienie odruchów 
obronnych, zatrucie lekami antydepresyjnymi 
trójcyklicznymi

-

przeciwwskazania: zatrucie doustnymi środkami żrącymi 
lub pochodnymi ropy naftowej, u pacjenta nieprzytomnego 
(ze zniesieniem odruchów obronnych) bez zabezpieczenia 
dróg oddechowych (intubacja dotchawicza)

 

 

13

Zatrucia

Postępowanie:



Węgiel aktywowany

 

-

absorbuje środki trujące oraz leki

-

wskazany po wywołaniu wymiotów lub po płukaniu 
żołądka

-

nie stosować w zatruciu środkami żrącymi, 
węglowodorami, alkoholem, preparatami żelaza, 
kwasem borowym, cyjankami

-

podany przed syropem z ipekakuany inaktywuje 
go

 

 

14

Zatrucia

Postępowanie:



Leki przeczyszczające

-

podawać razem z węglem aktywowanym

-

stosuje się: 70% sorbitol, cytrynian magnezu

-

są przeciwwskazane przy braku perystaltyki

-

nie podawać preparatów Mg 2+ pacjentom z 
niewydolnością nerek

 

 

15

Stan drgawkowy

Stan drgawkowy, polegający na utrzymywaniu 

się drgawek wszystkich mięśni szkieletowych, 

szybko powoduje:

-

wzrost temperatury ciała 

-

kwasicę metaboliczną

-

powstanie długu tlenowego w tkankach

-

niedotlenienie wszystkich narządów w tym 

OUN

-

odwodnienie

-

w/w zaburzenia mogą spowodować 

zatrzymanie czynności krążenia

 

 

16

Stan drgawkowy



Drgawki – najczęściej u dzieci w wieku od 
pierwszego do 5 r.ż.



Przyczyny – różne – idiopatyczne, gorączkowe, 
pourazowe, metaboliczne, stan zapalny mózgu 
i opon



W leczeniu drgawek najważniejsze jest jak 
najszybsze ich opanowanie



Drgawki muszą być opanowane w miejscu 
wystąpienia – nie wolno transportować 
pacjenta w stanie drgawkowym

 

 

17

Stan drgawkowy

Postępowanie:
 - 

barbiturany dożylnie (fenobarbital 15-20 

mg/kg m.c.)

-

wentylacja 100% tlenem

-

środki zwiotczające mięśnie

-

oddech zastępczy

-

umieścić dziecko w OIT

-

badania diagnostyczne i leczenie przyczynowe

 

 

18

Drgawki gorączkowe

Drgawki gorączkowe – napady z 

towarzyszącą gorączką występujące u 
dzieci między 6 m.ż. a 5 r.ż., u których 
wykluczono ostrą chorobę OUN



U 2-4%dzieci poniżej 5 r.ż.



Nieco częściej u chłopców

 

 

19

Drgawki gorączkowe

Proste 

65-75% drgawek

-

jednorazowe, 

krótkotrwałe drgawki 

uogólnione, zazwyczaj 

toniczno-kloniczne

-

czas trwania poniżej 15 

min.

-

nie mają tendencji do 

nawrotów w tej samej 

infekcji

Złożone

-

charakter ogniskowy

-

długi czas trwania 
(ponad 15 min.)

-

nawrotowy charakter 
w ciągu 24 godz.

 

 

20

Drgawki gorączkowe

Leczenie:

 - 

przerwanie napadu drgawek – diazepam we 

wlewce doodbytniczej 0,5 mg/kg m.c.

 - obniżenie temperatury ciała poniżej 38^C
 - u dzieci z drgawkami gorączkowymi w 

wywiadzie – w przypadku gorączki powyżej 38-
38,5^C podawanie diazepamu zapobiegawczo 
przez 24-48 godz.

 

 

21

Uraz wielonarządowy

Przyczyny:



Upadek z wysokości



Działanie przyspieszenia (wypadki 
komunikacyjne)



Bezpośrednie działanie siły



Oparzenia 



Utonięcie

 

 

22

Uraz wielonarządowy



Główna przyczyna zgonów dzieci we 
wszystkich grupach wiekowych



Występują we wszystkich środowiskach (dom, 
ulica, szkoła itp.)



Ze względu na dużą masę głowy dziecka, 
najczęściej ona ulega urazowi, a równie często 
kończyny



Urazy narządów wewnętrznych dotyczą klatki 
piersiowej (uraz płuc) oraz jamy brzusznej 
(pęknięcie wątroby i/lub śledziony)

 

 

23

Uraz wielonarządowy

Najczęstsze powikłania:



odma 

– 

brak szmeru pęcherzykowego, zaburzenia oddychania, sinica

-

odbarczyć przed transportem

-

wkłucie kaniuli dożylnej w przestrzeń międzyżebrową 
(miedzy 3 a 5 międzyżebrze) w linii pachowej przedniej po 
stronie odmy



uszkodzenia wątroby, śledziony

-

głównie przy tępych urazach w okolicy nadbrzusza

-

przy podejrzeniu krwawienia z tych narządów – szybkie 
uzupełnienie płynów

-

natychmiastowa operacja

 

 

24

Uraz wielonarządowy

Najczęstsze powikłania:



Urazy nerek

-

przy urazie tępym

-

krwotok z reguły niezbyt nasilony, postępowanie 
przeciwwstrząsowe



Urazy głowy

- 

największe zagrożenie życia – krwawienie 
nadtwardówkowe – odbarczyć nawet bez wykonania 
tomografii komputerowej



Urazy kończyn

 

 

25

Utonięcie

Zagrożenie życia w wyniku niedotlenienia.
Niedotlenienie jest następstwem:
 - 

przedostania się dużych objętości wody do dróg 

oddechowych, co powoduje ich niedrożność i 
niemożność utrzymania wymiany gazowej

-

kurczu głośni – uniemożliwia oddychanie i jest przyczyną 
uduszenia

Niedotlenienie – kwasica oddechowa i metaboliczna – 

zatrzymanie czynności serca – trwałe uszkodzenie OUN 
(odmóżdżenie, odkorowanie)

 

 

26

Porażenie prądem 
elektrycznym



Zmiany w ustroju zależą od natężenia prądu



Natężenia powyżej 30 mA działają uszkadzająco, 
powodując zmiany miejscowe (oparzenia) i ogólne 
(migotanie komór)

Postępowanie:

-

odłączyć dziecko od źródła prądu

-

założyć, że nastąpiło najgorsze powikłanie – migotanie 
komór (postępować jak w resuscytacji krążeniowo-
oddechowej)

-

wezwać karetkę R

 

 

27

Utrata przytomności

Przyczyny:

-

Uraz

-

Zatrucie

-

Zakażenie

-

Cukrzyca

-

Wylew krwi

-

Choroby neurologiczne

 

 

28

Utrata przytomności

Utrata przytomności to stan, w którym pacjent 

pozbawiony jest świadomości i nie reaguje 
na żadne zewnętrzne bodźce.

Przyczyny:

1.

Zaburzenia w układzie krążenia

-

przyczyny sercowe

   

wrodzone wady serca
zaburzenia rytmu serca
choroby mięśnia sercowego

-

przyczyny pozasercowe

omdlenia wazowagalne
hipotonia ortostatyczna

 

 

29

Utrata przytomności

Przyczyny – cd.:
2. Zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne

-

hipoglikemia

-

hipoksja

-

niedokrwistość

-

cukrzyca

-

niedoczynność nadnerczy

3. 

Zaburzenia OUN

-

padaczka

-

guz mózgu

-

migrena

-

drgawki

-

hiperwentylacja

-

histeria

 

 

30

Utrata przytomności

Przyczyny – cd.:
4. Zatrucia 

-

alkohol

-

narkotyki

-

leki: sedatywne, hipotensyjne, przeciwdeprsyjne

 

 

31

Utrata przytomności

Ocena utraty przytomności – na podstawie 

niemożności nawiązania kontaktu z dzieckiem 
uprzednio przytomnym; ustalenie stopnia 
reakcji na bodźce zewnętrzne. 

Skala Glasgow

 

 

32

Utrata przytomności

Postępowanie:

-

przywrócenie i utrzymanie drożności dróg 

oddechowych

-

założenie dostępu do żyły

-

badania: glukoza, jonogram, próby wątrobowe, 

badania toksykologiczne

-

wyrównywanie zaburzeń metabolicznych: 

hipo/hiperglikemia, kwasica, zaburzenia 

jonowe, hipotermia

-

podanie odtrutek specyficznych w zatruciu

-

ustalenie przyczyny/badania specjalistyczne

 

 

33

Omdlenia

Omdlenie – nagła, krótkotrwała utrata 

świadomości i napięcia mięśniowego, będąca 
następstwem niedostatecznego przepływu 
mózgowego



2x częściej u dziewcząt



najczęściej dotyczą młodzieży w wieku 14-18 
lat



najrzadziej u dzieci poniżej 6 r.ż.

 

 

34

Omdlenia

Przyczyny:

1.

Przyczyny neurokardiogenne (odruchowe, 

neurokardiogenne) – najczęstsze u dzieci

2.

Hipotonia ortostatyczna 

3.

Choroby organiczne serca lub serca i płuc

4.

Zaburzenia rytmu serca

5.

Przyczyny mózgowo-naczyniowe

Nie każda utrata przytomności jest omdleniem, ale 

każde omdlenie występuje z utratą 

przytomności.

 

 

35

Omdlenia

Przyczyny omdleń neurokardiogennych:
1. Zespół wazowagalny

-

Klasyczny

-

Nietypowy

 

2. 

Omdlenia zatoki szyjnej

3. Omdlenia sytuacyjne

-

Ostre krwawienie

-

Kaszel, kichanie

-

Stymulacja żołądkowo-jelitowa

-

Mikcja

-

Powysiłkowe

-

Poposiłkowe

-

Neuralgia językowo-gardłowa

 

 

36

Omdlenia

Hipotonia ortostatyczna – gdy dochodzi do 

obniżenia ciśnienia tętniczego krwi (u dzieci i 
młodzieży obniżenie ciśnienia skurczowego o >20 
mmHg lub <90 mmHg) po 3-minutowej pionizacji, 
poprzedzonej 5-minutową pozycją leżącą

Hipotonia ortostatyczna wywołana może być:
 - niewydolnością autonomicznego układu nerwowego
 - zmniejszeniem objętości krwi krążącej (np. krwotok, 

biegunka)

- lekami (ACE, przeciwdepresyjne, 

przeciwhistaminowe)

 

 

37

Omdlenia

Diagnostyka:

-

Wywiad (czy długo stał, czy wstał z łóżka, czy brał leki, czy 

były objawy zwiastunowe, urazy, na co choruje)

-

Badanie przedmiotowe (tętno, RR w pozycji leżącej i 

stojącej, szmery nad sercem)

-

EKG

-

Badania laboratoryjne (hipoglikemia, niedokrwistość, 

zaburzenia elektrolitowe)

-

Badania obrazowe (CT, MR)

-

ECHO serca

-

Próba wysiłkowa – gdy omdlenia występują po wysiłku

-

24-godz. monitoring EKG metodą Holtera

-

Badanie elektrofizjologiczne – przy zaburzeniach rytmu 

serca

-

Konsultacja neurologiczna, badanie EEG

-

Próba pionizacyjna (test pochyleniowy)

 

 

38

Omdlenia

Profilaktyka i leczenie:

-

reagowanie na zbliżające się omdlenie poprzez 

zmianę pozycji na siedzącą lub leżącą

-

przebywając w pozycji stojącej – maszerować w 

miejscu, przestępować z nogi na nogę

-

konieczność podaży dużej ilości płynów (2-3 

litry/dobę)

-

trening pionizacyjny

-

leki: B-blokery, sympatykomimetyki

-

ew. leki antyarytmiczne

-

ew. leczenie kardiochirurgiczne

-

wszczepienie kardiostymulatora