PODSTAWOWE

WIADOMOŚCI O

ŁOŻYSKACH

ŚLIZGOWYCH

KLASYFIKACJA I

CHARAKTERYSTYKA

1.Łożyska powinny spełniać w
elementach maszyn następujące
zadania:

zapewniały ruch obrotowy wału i
utrzymanie stałego położenia jego osi
obrotu,

 przenosiły obciążenia,

 powinny się one charakteryzować
małymi oporami ruchu,

 stabilną pracą,

 niezawodnością działania,

 odpornością na zużycie, czyli
trwałością,
powinny tez spełniać określone
wymagania technologiczno-konstrukcyjne.

2. Łożyska generalnie można podzielić
na

ślizgowe,

 toczne,

W łożyskach ślizgowych powierzchnia

czopa

wału ślizga się po powierzchni

panewki

lub

bezpośrednio po powierzchni otworu
łożyska, zatem w czasie pracy występuje
tarcie ślizgowe.

bez rowka smarnego       z rowkiem smarnym

Przykłady łożysk ślizgowych

3. Łożyska ślizgowe stosuje się:

• przy przenoszeniu bardzo dużych obciążeń (nawet
do kilku MN w przypadku łożysk o średnicy powyżej
1 m), a także przy obciążeniach udarowych,

• gdy konieczne jest, aby łożyska tłumiły drgania
wału,

• przy dużych prędkościach obrotowych i
możliwości uzyskania tarcia płynnego,

• w razie konieczności stosowania łożysk
(lub panwi) dzielonych,

• gdy wymagana jest cichobieżność
łożyska,

• gdy osiągnięcie bardzo dużej
dokładności montażu (koniecznej przy
łożyskach tocznych)  jest utrudnione,

• przy drobnych konstrukcjach o bardzo
małych obciążeniach (m. in. w
urządzeniach  mechaniki precyzyjnej).

4. Systematyczny podział łożysk ślizgowych
można przeprowadzić z rozmaitych punktów
widzenia:

a) Ze względu na kierunek obciążeń, działających
na łożysko:

• poprzeczne, przeznaczone do przejmowania
obciążeń prostopadłych do osi obrotu wału.
• wzdłużne, obciążone siłami działającymi
zgodnie z kierunkiem osi obrotu wału.
• poprzeczno-wzdłużne, przeznaczone do
przejmowania obciążeń zarówno
prostopadłych, jak i zgodnych z kierunkiem osi
obrotu.

Rodzaje obciążenia łożysk ślizgowych.

a) poprzeczne, b) wzdłużne, c) poprzeczno-
wzdłużne

b) Ze względu na prędkość obrotową:

• o stałej prędkości obwodowej, poza chwilami
rozruchu i zatrzymania maszyny prędkość
   obrotowa jest stała, a zatrzymywanie maszyny
występuje rzadko

• o zmiennej prędkości obwodowej, prędkość
obrotowa jest zmienna co do wartości i ew.    co do
kierunku

• o ruchu obrotowym oscylacyjnym, wartość i
kierunek prędkości obrotowej są    periodycznie
   zmienne

c) Ze względu na wartość i kierunek obciążenia,
działających na łożysko:

• łożyska obciążone statycznie, obciążenie jest
stałe, co do wartości i co do kierunku

• łożyska obciążone dynamicznie, wartość
obciążenia jest stała, a kierunek zmienny, wartość
obciążenia zmienna a kierunek stały , wartość
obciążenia i kierunek są zmienne

d) Ze względu na możliwość wychylenia panwi
względem korpusu:

• stałe, brak możliwości wychylenia panwi
względem korpusu,

• wahliwe, istnieje możliwość wychylenia panwi
względem korpusu,

Rozkład sił na styku czopa i panwi w łożysku ślizgowym:

a) z panwią stałą,         b) z panwią
wahliwą

e) Ze względu na sposób podawania smaru,
rozróżnia się łożyska ślizgowe:

• hydrostatyczne (aerostatyczne), w których
warstwa nośna smaru (gazu) podawana jest pod
ciśnieniem,

• hydrodynamiczne (aerodynamiczne), w których
warstwa nośna smaru (gazu) powstaje na    skutek  
ruchu  obrotowego   czopa   względem   panwi  i
wzajemnego poślizgu między ich    powierzchniami
ślizgowymi.

4. Zjawisko tarcia w łożyskach
ślizgowych

 Gdyby powierzchnie panwi i czopa
współpracowały bez smaru, wtedy mielibyśmy
przypadek tarcia suchego.

 Przy skąpej ilości smaru o dobrych
właściwościach tworzy on cienką warstwę, o
grubości kilku drobin, ściśle przylegającą do
powierzchni.

Warstwę tę nazywa się warstwą graniczną, a
tarcie można nazwać tarciem granicznym.

tarcie suche                                     tarcie graniczne

Rodzaje tarcia

tarcie mieszane                                    tarcie płynne

Rodzaje tarcia

5. Zależnie od rodzaju i ilości smaru,

doprowadzanego do łożyska , stosuje się różne
sposoby smarowania i rozmaite urządzenia
smarownicze. Ze względu na sposób smarowania
rozróżnia się smarowanie:

• przelotowe - smar spływa do zbiornika

zużytego smaru,
• obiegowe - smar znajduje się na stałe w obiegu,
tzn. po wypłynięciu z łożyska wpływa    do niego z
powrotem
• zanurzeniowe - występuje wówczas, gdy czop i
panewka są stale zalane smarem    (najczęściej w
łożyskach wzdłużnych).

Smarownice a) kapturkowa (Stauffera), b) dosciskowa
sprężynowa, c) knotowa, d) igłowa z regulacją wypływu

6. Przykłady rzeczywistych elementów

łożysk ślizgowych

Seria łożysk samonastawnych z oprawą

Łożyska samonastawne z oprawą

Jednolite tuleje ślizgowe z brązu

Tuleja ślizgowa z brązu zwijana z blachy

(cienkościenna)