Międzynarodowa
Organizacja
Normalizacyjna ISO
• ISO (od 1947)
Komitety Techniczne (TC)
Podkomitety (SC)
Grupy Robocze (WG)
• Zarządzanie jakością
ISO/TC-69 metody statystyczne, narzędzia sterowania jakością
ISO/TC-176 konstruowanie i funkcjonowanie systemów jakości
ISO/TC-207 zarządzanie środowiskowe
Poza ISO:
Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna IEC
1
Normalizacja w
zakresie zarządzania
jakością
• Terminologia
• Systemy jakości
• Systemy ochrony środowiska
• Przeglądy i rewizje systemów
(audity)
• Procedury certyfikacyjne
• Procedury statystyczne
2
W Europie
• Europejski Komitet Normalizacji
CEN
• Europejski Komitet Normalizacji
Elektrotechnicznej CENELEC
W Polsce:
• Polski Komitet Normalizacyjny PKN
• Komitety Techniczne KT
3
Normy serii ISO 9000 nt.
zapewnienia jakości i
zarządzania jakością
• 1987 – pierwsze wydanie norm
• 1994 – mała nowelizacja (usunięcie błędów i
niespójności)
• 2000 (15 grudnia) – duża nowelizacja
(doskonalenie systemów zarządzania jakością)
Wydanie polskie: PN-ISO 9000 (koniec 2001)
Systemy zarządzania jakością - Podstawy i
terminologia – nowelizacja PN-ISO 9000
(wrzesień 2006)
4
Znowelizowane normy
serii ISO 9000:2000
• ISO 9000:2005 Systemy
zarządzania jakością-Podstawy i
terminologia
• ISO 9001:2000 Systemy
zarządzania jakością-Wymagania
• ISO 9004:2000 Systemy
zarządzania jakością-Wytyczne
doskonalenia funkcjonowania
5
ISO 9000:2005
Terminologia – terminy
dotyczące jakości
• Jakość – stopień w jakim zbiór inherentnych
właściwości spełnia wymagania
• Wymaganie – potrzeba lub oczekiwanie , które
zostało ustalone, przyjęte zwyczajowo lub jest
obowiązkowe
• Zadowolenie klienta – percepcja klienta dotycząca
stopnia, w jakim jego wymagania zostały spełnione
• Zdolność – możliwość organizacji, systemu lub
procesu dotycząca realizacji wyrobu, który spełnia
wymagania określone dla tego wyrobu
• Kompetencje – wykazana zdolność stosowania
wiedzy i umiejętności
6
Terminologia – terminy
dotyczące zarządzania
• System – zbiór wzajemnie powiązanych lub
wzajemnie oddziałujących elementów
• System zarządzania – system do ustanawiania
polityki i celów, i osiągania tych celów
• System zarządzania jakością – system
zarządzania do kierowania organizacją i jej
nadzorowania w odniesieniu do jakości
• Polityka jakości – ogół zamierzeń i
ukierunkowanie organizacji, dotyczące jakości
formalnie wyrażone przez najwyższe
kierownictwo
7
Terminologia – terminy
dotyczące zarządzania,
2
• Zarządzanie – skoordynowane działania
dotyczące kierowania organizacją i jej
nadzorowania
• Najwyższe kierownictwo – osoba lub
grupa osób, które na najwyższym szczeblu
kierują organizacją i ją nadzorują
• Zarządzanie jakością – skoordynowane
działania dotyczące kierowania
organizacją i jej nadzorowania w
odniesieniu do jakości
8
Terminologia – terminy
dotyczące zarządzania,
3
• Planowanie jakości – część zarządzania jakością
ukierunkowana na ustalenie celów dotyczących
jakości i określająca procesy operacyjne i
związane z nimi zasoby niezbędne do osiągnięcia
celów dotyczących jakości
• Sterowanie jakością – część zarządzania jakością
ukierunkowana na spełnienie wymagań
dotyczących jakości
• Zapewnienie jakości – część zarządzania jakością
ukierunkowana na zapewnienie zaufania , że
wymagania dotyczące jakości będą spełnione
9
Terminologia – terminy
dotyczące zarządzania,
4
• Doskonalenie jakości – część zarządzania jakością
ukierunkowana na zwiększenie zdolności do
spełnienia wymagań dotyczących jakości
• Ciągłe doskonalenie – powtarzające się działanie
mające na celu zwiększenie zdolności do
spełnienia wymagań
• Skuteczność – stopień, w jakim planowane
działania są realizowane i planowane wyniki
osiągnięte
• Efektywność – relacja między osiągniętymi
wynikami a wykorzystanymi zasobami
10
Terminologia – terminy
dotyczące organizacji
• Organizacja – grupa ludzi i infrastruktura, z
przypisaniem odpowiedzialności, uprawnień i
powiązań
• Struktura organizacyjna – przypisanie
odpowiedzialności, uprawnień i powiązań między
ludźmi
• Infrastruktura – (organizacja) system urządzeń,
wyposażenia i obsługi niezbędny do działania
organizacji
• Środowisko pracy – warunki, w jakich praca jest
wykonywana
11
Terminologia – terminy
dotyczące organizacji, 2
• Klient – organizacja lub osoba, która
otrzymuje wyrób
• Dostawca – organizacja lub osoba, która
dostarcza wyrób
• Strona zainteresowana – osoba lub
grupa zainteresowana funkcjonowaniem
lub sukcesem organizacji
• Umowa – wiążące porozumienie
12
Terminologia – terminy
dotyczące procesu i
wyrobu
•
Proces – zbiór działań wzajemnie powiązanych lub
wzajemnie oddziałujących, które przekształcają
wejścia w wyjścia
•
Wyrób – wynik procesu
Uwaga: są cztery ogólne kategorie wyrobu:
- usługi (np. transport)
- wytwór intelektualny (np. program komputerowy,
słownik)
- przedmiot materialny (np. część mechaniczna
silnika)
- materiały przetworzone (np. smar)
13
Terminologia – terminy
dotyczące procesu i
wyrobu, 2
• Przedsięwzięcie – unikatowy proces, składający się
ze zbioru skoordynowanych i nadzorowanych
działań, z podaniem dat rozpoczęcia i zakończenia,
podejmowany dla osiągnięcia celu spełniającego
określone wymagania, z uwzględnieniem
ograniczeń dotyczących czasu, kosztów i zasobów
• Projektowanie i rozwój – zbiór procesów, które
przekształcają wymagania na określone
właściwości lub na specyfikację wyrobu, procesu
lub systemu
• Procedura – ustalony sposób przeprowadzenia
działania lub procesu
14
Terminologia – terminy
dotyczące właściwości
• Właściwość – cecha wyróżniająca
• Właściwość jakościowa – inherentna właściwość
wyrobu, procesu lub systemu związana z
wymaganiem
• Niezawodność – termin ogólny stosowany do
opisu gotowości obiektu i wpływających na nią
czynników: nieuszkadzalności, obsługiwalności i
zapewnienia środków obsługi
• Identyfikalność – zdolność do prześledzenia
historii, zastosowania lub lokalizacji tego co jest
przedmiotem rozpatrywania
15
Terminologia – terminy
dotyczące zgodności
• Zgodność – spełnienie wymagania
• Niezgodność – niespełnienie wymagania
• Wada – niespełnienie wymagania
odnoszące się do zamierzonego lub
wyspecyfikowanego użytkowania
• Działanie zapobiegawcze – działanie w
celu wyeliminowania przyczyny
potencjalnej niezgodności lub innej
potencjalnej sytuacji niepożądanej
16
Terminologia – terminy
dotyczące zgodności, 2
• Działanie korygujące – działanie w celu
wyeliminowania przyczyny wykrytej niezgodności
lub innej niepożądanej sytuacji
• Korekcja – działanie w celu wyeliminowania
wykrytej niezgodności
• Przeróbka – działanie wobec wyrobu
niezgodnego, aby uczynić go zgodnym z
wymaganiami
• Przeklasyfikowanie – zmiana klasy wyrobu
niezgodnego, aby uczynić go możliwym do
przyjęcia do zamierzonego użycia
17
Terminologia – terminy
dotyczące zgodności, 3
• Naprawa – działanie wobec wyrobu niezgodnego, aby
uczynić go możliwym do przyjęcia do zamierzonego
użycia
• Likwidowanie – działanie wobec wyrobu niezgodnego w
celu uniemożliwienia jego pierwotnie zamierzonego
użycia
• Zezwolenie – pozwolenie na wykorzystanie lub
zwolnienie wyrobu, który nie spełnia
wyspecyfikowanych wymagań
• Zgoda na odstępstwo - pozwolenie na odstąpienie od
pierwotnie wyspecyfikowanych wymagań dotyczących
wyrobu, wydane przed jego realizacją
• Zwolnienie – pozwolenie na przejście do następnego
etapu procesu
18
Terminologia –
pozostałe grupy
terminów
• Terminy dotyczące dokumentacji
• Terminy dotyczące badań
• Terminy dotyczące auditu
• Terminy dotyczące zapewnienia
jakości procesów pomiarowych
19
Normy ISO serii
9000:2000
Interpretacja normy
ISO 9001:2000
Struktura normy ISO
9001:2000
• Wprowadzenie
• 1. Zakres normy
• 2. Normy powołane
• 3. Terminy i definicje
• 4. System zarządzania jakością
• 5. Odpowiedzialność kierownictwa
• 6. Zarządzanie zasobami
• 7. Realizacja wyrobu
• 8. Pomiary, analiza i doskonalenie
21
Wprowadzenie
• Podejście procesowe – przeniesienie
punktu ciężkości ze ‘starania się’ na
zarządzanie
• Pętla Deminga: zaplanuj – wykonaj –
sprawdź – popraw (PDCA)
• Spójność norm ISO 9001 z ISO 9004
• Zgodność ze strukturą normy
ISO 14001:1996 (zarządzanie
środowiskowe)
22
23
24
Zarządzanie jakością
ISO 9004
Cel: Osiąganie sukcesu w biznesie i ciągłego
doskonalenia funkcjonowania organizacji dla
podtrzymywania satysfakcji klienta
Zapewnienie jakości
ISO 9001
Cel: Osiąganie zgodności z ustalonymi
wymaganiami i zarządzanie procesami
zapewniającymi zaufanie do produktów
25
1. Zakres normy
• Zdolność do ciągłego dostarczania
wyrobów spełniających wymagania
klienta i przepisy prawne
• Wdrożenie systemu zawierającego
procesy stałego doskonalenia
• Istnieje możliwość wyłączania
wymagań – rozdział 7
26
4/1. System zarządzania
jakością (SZJ)
•
Identyfikacja procesów niezbędnych dla SZJ
(produkcyjne, usługowe, logistyczne,
sprzedaży itp.)
•
Określenie ich kolejności oraz wzajemnych
zależności
•
Określenie kryteriów oraz metod oceny
•
Zapewnienie dostępności zasobów i
informacji
•
Uruchomienie procesu ciągłego doskonalenia
27
4/2. Struktura
dokumentów SZJ
• Polityka jakości wraz z celami
jakości
• Procedury i instrukcje oraz zapisy
• Dowolna forma i na dowolnym
nośniku
• Dokumentacja nadzorowana i
dostępna w miejscach stosowania
28
5. Odpowiedzialność
kierownictwa
• Dawanie świadectwa zaangażowania
poprzez:
- ustanowienie polityki i celów jakości
- przeprowadzanie przeglądów
- zapewnianie dostępności zasobów
- uświadamianie pracownikom
ważności spełniania wymagań klienta
oraz przepisów prawnych
29
6. Zarządzanie
zasobami
• Trzy rodzaje zasobów - ludzie,
infrastruktura i środowisko pracy:
- pracownicy: przekazywanie
kompetencji, prowadzenie szkoleń
- wyposażenie i usługi: niezbędne do
osiągania zgodności z wymaganiami
dotyczącymi wyrobu
- elementy środowiska pracy: określenie
tych, które mają wpływ na zgodność
wyrobu i jej utrzymanie
30
7/1. Realizacja wyrobu
• Wymagania nie odpowiadające
działalności organizacji mogą zostać
wyłączone
• Nadzorowanie wyrobu (planowanie i
rozwijanie procesów)
• Procesy związane z klientem (badanie
potrzeb i oczekiwań oraz wymagań
prawnych)
• Projektowanie i prace rozwojowe
31
7/2. Projektowanie
• Siedem elementów:
- planowanie
- dane wejściowe
- dane wyjściowe
- przeglądy
- weryfikacja
- walidacja
- nadzorowanie zmian
32
8. Pomiary, analiza i
doskonalenie
• Badanie zadowolenia klienta
• Audity wewnętrzne
• Monitorowanie procesów i wyrobów
• Nadzorowanie wyrobów
niezgodnych
• Działania korygujące
• Działania zapobiegawcze
33
Nowa rola auditorów
• Ciągłe doskonalenie – ocena
subiektywna
• Wzrost satysfakcji klienta – główny
wskaźnik doskonalenia, aby
uniknąć popełniania dużego błędu
34
Zmiana zakresu
auditowania
• Podstawa – analiza cyklu życia
wyrobu/usługi
• Planowanie – stare wyniki i oczekiwania
klientów
• Proces certyfikacji – dodatkowa ocena:
przywództwa, rozwoju kadry, polityki i
strategii
• Kierunek auditu – ocena ciągłego
doskonalenia
35
Seria norm ISO
9000:2000
Dlaczego SZJ według normy
ISO 9001:2000
nie działa?
1. Kierownictwo firmy
•
Nieznajomość normy wśród kierownictwa
•
Brak zaangażowania dyrekcji
•
Brak znajomości ISO 9001 przez
pełnomocnika ds. jakości
•
Brak wiedzy z zakresu organizacji i
zarządzania
•
Wiara, że wystarczy opisanie w procedurze,
aby wszystko działało
•
Brak skutecznego nadzoru nad dokumentacją
37
2. Działania
• Jednoczesne wdrażanie kilku systemów
• Nadinterpretacje dokonywane przez
konsultantów
• Niechęć do formalnego zgłaszania potrzeb
zmian w procedurach
• Brak wystarczającej znajomości normy
wśród piszących procedury
• Nadmierne usztywnienie systemu
uniemożliwiające reakcję na
nieprzewidziane zdarzenia
38
Zasady zarządzania
jakością
• Organizacja ukierunkowana na klienta
• Przywództwo
• Zaangażowanie ludzi
• Podejście procesowe
• Systemowe podejście do zarządzania
• Ciągłe doskonalenie
• Oparte na faktach podejście do podejmowania
decyzji
• Wzajemnie korzystne powiązania z dostawcami
39
Zastosowania zasad zarządzania
jakością
Zasada
ISO 9001
Poza ISO 9001
Organizacja
ukierunkow
ana na
klienta
Zapewnić zgodność z
ustalonymi
wymaganiami klienta.
Odnosić się do uwag
klienta efektywnie.
Zrozumieć bieżące i
przyszłe potrzeby i
oczekiwania klienta. Dbać
o lojalność klienta.
Oceniać i opierać się na
satysfakcji klienta.
Przywództw
o
Ustanowić i wdrożyć
politykę i sprawdzalne
cele, zapewnić zasoby i
środowisko pro
jakościowe.
Stworzyć wizję, kierunki i
podzielane wartości.
Ustanawiać wyzywające
cele i wprowadzać
strategie do ich osiągania.
Zaangażowa
nie ludzi
Ustanowić poziomy
kompetencji, szkolić i
podnosić kwalifikacje
personelu. Wprowadzić
uprawnienia i
odpowiedzialność.
Stworzyć osobiste
poczucie własności
celów organizacji za
pomocą wiedzy i
doświadczenia jej
pracowników.
40
Zastosowania, 2
Zasada
ISO 9001
Poza ISO 9001
Podejście
procesow
e
Ustanowić,
kontrolować i
podtrzymywać
udokumentowane
procesy
Dokładnie identyfikować
klientów wewnętrznych i
zewnętrznych oraz
dostawców procesów.
Skupić się na użyciu
zasobów w działalności
procesowej.
Systemow
e
podejście
do
zarządzan
ia
Ustanowić i
utrzymywać
właściwie i
efektywnie
udokumentowany
System Zarządzania
Jakością.
Identyfikować w systemie
zestaw procesów.
Zrozumieć ich powiązania.
Dopasować procesy do
celów organizacji.
Ciągłe
doskonale
nie
Ciągle doskonalić
System Zarządzania
Jakością poprzez
przeglądy
kierownictwa,
audity wewnętrzne i
zewnętrzne oraz
akcje korekcyjne i
prewencyjne.
Ustanowić realistyczne i
mobilizujące cele poprawy,
zapewnić zasoby i
dostarczyć ludziom
narzędzia, stworzyć
poczucie szansy i zachęcać
do przyczyniania się do
stałego doskonalenia
procesów.
41
Zastosowania, 3
Zasada
ISO 9001
Poza ISO
9001
Oparte na
faktach
podejście do
podejmowania
decyzji
Decyzje i działania
kierownictwa w
ramach SZJ są oparte
na analizie faktów i
informacji uzyskanych
ze wszystkich źródeł.
Decyzje i działania są
podejmowane dla
maksymalizowania
produktywności i
minimalizowania
braków
Wzajemnie
korzystne
powiązania z
dostawcami
Właściwie zdefiniować
i udokumentować
wymagania dla
dostawców.
Przeglądać i oceniać
ich wykonawstwo w
celu kontrolowania
dostaw produktów i
usług.
Ustanowić
strategiczne alianse
lub partnerstwo,
zapewniając wczesne
zaangażowanie i
udział w definiowaniu
wymagań dla
wspólnych
programów
rozwojowych i
poprawy produktów,
procesów i systemów.
Rozwinąć wzajemne
zaufanie.
42