Cukrzyca typu 2
Profilaktyka powikłań
Część I. Określenie, epidemiologia,
rozpoznanie
Dr n. med. Jan Szewieczek
Dr n. med. Jan Szewieczek
Klinika Chorób Wewnętrznych i
Klinika Chorób Wewnętrznych i
Metabolicznych
Metabolicznych
Cukrzyca typu 2
Profilaktyka powikłań
Część I. Określenie, epidemiologia,
rozpoznanie
Dr n. med. Jan Szewieczek
Dr n. med. Jan Szewieczek
Klinika Chorób Wewnętrznych i
Klinika Chorób Wewnętrznych i
Metabolicznych
Metabolicznych
Definicja cukrzycy (1)
IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999
Zaburzenie metaboliczne o różnorodnej etiologii,
Zaburzenie metaboliczne o różnorodnej etiologii,
charakteryzujące się przewlekłą hiperglikemią
charakteryzujące się przewlekłą hiperglikemią
z zaburzeniami metabolizmu:
z zaburzeniami metabolizmu:
węglowodanów,
węglowodanów,
tłuszczów
tłuszczów
białek,
białek,
wynikającymi z upośledzenia
wynikającymi z upośledzenia
wydzielania
wydzielania
lub działania insuliny.
lub działania insuliny.
Definicja cukrzycy (2)
IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999
Choroba prowadzi do uszkodzenia, zaburzenia
Choroba prowadzi do uszkodzenia, zaburzenia
czynności i niewydolności wielu narządów.
czynności i niewydolności wielu narządów.
Mogą występować charakterystyczne objawy,
Mogą występować charakterystyczne objawy,
takie jak
takie jak
pragnienie,
pragnienie,
poliuria,
poliuria,
zaburzenia widzenia,
zaburzenia widzenia,
utrata masy ciała.
utrata masy ciała.
Definicja cukrzycy (3)
IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999
W najcięższych postaciach może rozwinąć się
W najcięższych postaciach może rozwinąć się
kwasica ketonowa lub
kwasica ketonowa lub
stan hiperosmolalny,
stan hiperosmolalny,
prowadząc do śpiączki, a w razie braku
prowadząc do śpiączki, a w razie braku
leczenia do śmierci.
leczenia do śmierci.
Definicja cukrzycy (4)
IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999
Często objawy nie są ostre, w wyniku
Często objawy nie są ostre, w wyniku
czego hiperglikemia wystarczająca do
czego hiperglikemia wystarczająca do
wywołania narządowych zmian
wywołania narządowych zmian
patologicznych może występować
patologicznych może występować
przez długi okres, zanim zostanie
przez długi okres, zanim zostanie
postawione rozpoznanie.
postawione rozpoznanie.
Definicja cukrzycy (5)
IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999
Odległe skutki choroby obejmują postępujący
Odległe skutki choroby obejmują postępujący
rozwój powikłań specyficznych dla cukrzycy,
rozwój powikłań specyficznych dla cukrzycy,
takich jak
takich jak
retinopatia z potencjalną ślepotą,
retinopatia z potencjalną ślepotą,
nefropatia, mogąca prowadzić do
nefropatia, mogąca prowadzić do
niewydolności nerek,
niewydolności nerek,
neuropatia z ryzykiem owrzodzeń stóp,
neuropatia z ryzykiem owrzodzeń stóp,
amputacji, stawami Charcota
amputacji, stawami Charcota
zaburzenia autonomiczne, w tym funkcji
zaburzenia autonomiczne, w tym funkcji
płciowych.
płciowych.
Definicja cukrzycy (6)
IDF/WHO Diabetes Guidelines 1998/1999
Osoby z cukrzycą mają wysokie ryzyko
Osoby z cukrzycą mają wysokie ryzyko
chorób układu sercowo-naczyniowego
chorób układu sercowo-naczyniowego
tętnic obwodowych
tętnic obwodowych
naczyń mózgowych.
naczyń mózgowych.
Epidemiologia - cukrzyca typu 2
Epidemiologia - cukrzyca typu 2
Szybi
Szybi
ń
ń
ski
ski
Z
Z
.:
.:
Pol
Pol
Arch
Arch
Me
Me
d
d
Wewn 2001; 106
Wewn 2001; 106
,
,
3: 751
3: 751
Populacja > 35 r.ż.:
Populacja > 35 r.ż.:
Krak
Krak
ó
ó
w 10.77%
w 10.77%
Lublin 15.6%
Lublin 15.6%
Łódź
Łódź
15.7%
15.7%
Chorobowość w populacji Polski
Chorobowość w populacji Polski
5.37%
5.37%
(>
(>
2 mln)
2 mln)
Wzrost 2-3 razy w porównaniu do roku 1986
Wzrost 2-3 razy w porównaniu do roku 1986
U 50% choroba nierozpoznana
U 50% choroba nierozpoznana
Rozpoznanie stanów
hiperglikemicznych
IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999
Klasyfikacja stanów hiperglikemicznych:
Klasyfikacja stanów hiperglikemicznych:
1.
1.
Hiperglikemia objawowa, potwierdzona
Hiperglikemia objawowa, potwierdzona
biochemicznie
biochemicznie
cukrzyca
cukrzyca
2.
2.
Hiperglikemia zagrażająca uszkodzeniami
Hiperglikemia zagrażająca uszkodzeniami
tętniczymi (makroangiopatią) i
tętniczymi (makroangiopatią) i
mikroangiopatią
mikroangiopatią
cukrzyca
cukrzyca
3.
3.
Hiperglikemia zagrażająca uszkodzeniami
Hiperglikemia zagrażająca uszkodzeniami
tętniczymi i rozwojem cukrzycy
tętniczymi i rozwojem cukrzycy
•
upośledzona tolerancja glukozy (IGT) lub
upośledzona tolerancja glukozy (IGT) lub
•
nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG)
nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG)
Rozpoznanie stanów hiperglikemicznych
algorytm diagnostyczny
(1)
IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999
1. Objawy hiperglikemii lub glikozuria lub
1. Objawy hiperglikemii lub glikozuria lub
hiperglikemia przygodna
hiperglikemia przygodna
oznacz stężenie
oznacz stężenie
glukozy (G) w osoczu krwi żylnej w
glukozy (G) w osoczu krwi żylnej w
dowolnym czasie. Jeżeli:
dowolnym czasie. Jeżeli:
G>11,0 mmol/l ((
G>11,0 mmol/l ((
200 mg/dl)
200 mg/dl)
cukrzyca
cukrzyca
G>5,5 mmol/l ((
G>5,5 mmol/l ((
100 mg/dl)
100 mg/dl)
przejdź do
przejdź do
punktu 2.
punktu 2.
Rozpoznanie stanów hiperglikemicznych
algorytm diagnostyczny
(2)
IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999
2. Glikemia przygodna lub na czczo >5,5
2. Glikemia przygodna lub na czczo >5,5
mmol/l (
mmol/l (
100 mg/dl)
100 mg/dl)
oznacz stężenie glukozy
oznacz stężenie glukozy
w osoczu krwi żylnej na czczo. Jeżeli
w osoczu krwi żylnej na czczo. Jeżeli
G
G
7,0 mmol/l ((>125 mg/dl)
7,0 mmol/l ((>125 mg/dl)
powtórz wynik;
powtórz wynik;
wynik potwierdzony
wynik potwierdzony
cukrzyca
cukrzyca
G>6,0 mmol/l ((
G>6,0 mmol/l ((
110 mg/dl)
110 mg/dl)
wykonaj OGTT
wykonaj OGTT
G>5,0 mmol/l ((>90 mg/dl)
G>5,0 mmol/l ((>90 mg/dl)
rozważ coroczne
rozważ coroczne
badanie kontrolne w kierunku czynników
badanie kontrolne w kierunku czynników
ryzyka miażdżycy, w tym oznaczenie glikemii
ryzyka miażdżycy, w tym oznaczenie glikemii
Rozpoznanie stanów hiperglikemicznych
algorytm diagnostyczny
(3)
IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999
Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT)
Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT)
1.
1.
Oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi
Oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi
żylnej rano, na czczo
żylnej rano, na czczo
2.
2.
Podać doustnie 75 g glukozy rozpuszczonej w
Podać doustnie 75 g glukozy rozpuszczonej w
300 ml wody / 5 min.
300 ml wody / 5 min.
3.
3.
Oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi
Oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi
żylnej 2 h po podaniu glukozy
żylnej 2 h po podaniu glukozy
Rozpoznanie stanów hiperglikemicznych
algorytm diagnostyczny
(4)
IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999
Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT)
Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT)
Interpretacja
Interpretacja
1.
1.
Jeżeli po 2 godz. G>11,0 mmol/l ((
Jeżeli po 2 godz. G>11,0 mmol/l ((
200
200
mg/dl)
mg/dl)
cukrzyca
cukrzyca
2.
2.
Jeżeli po 2 godz. G
Jeżeli po 2 godz. G
7,8 mmol/l ((
7,8 mmol/l ((
140
140
mg/dl) i G
mg/dl) i G
11,0 mmol/l (<200 mg/dl)
11,0 mmol/l (<200 mg/dl)
IGT
IGT
3.
3.
Jeżeli na czczo G> 6,0 mmol/l (
Jeżeli na czczo G> 6,0 mmol/l (
110 mg/dl) i
110 mg/dl) i
G<7,0 mmol/l (<126 mg/dl)
G<7,0 mmol/l (<126 mg/dl)
IFG
IFG
Porównanie wartości diagnostycznych
stężenia glukozy w osoczu i krwi pełnej
IDF/WO Diabetes Guidelines 1998/1999
Stężenie w osoczu
Stężenie we krwi pełnej
Krew żylna
Krew
włośniczkowa
Krew żylna
Krew
włośniczkowa
mmol/l mg/dl mmol/l mg/dl mmol/l mg/dl mmol/l mg/dl
Na czczo
Cukrzyca
7,0 >125 7,0 >125 >6,0 110 >6,0 110
IFG
>6,0
110 >6,0 110 5,5 100 >5,5 100
OGTT po 2 godz.
Cukrzyca >11,0
200 12,2 220 10,0 180 >11,0 200
IGT
7,8 140 8,9 160 6,7 120 7,8 140
Typy cukrzycy (1)
1.
1.
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1
insulina i C-peptyd
insulina i C-peptyd
u 70-90% obecne autoprzeciwciała
u 70-90% obecne autoprzeciwciała
p-wyspowe (ICA),
p-wyspowe (ICA),
p-insulinowe (IA),
p-insulinowe (IA),
przeciw dekarboksylazie kw.
przeciw dekarboksylazie kw.
glutaminowego kom.
glutaminowego kom.
(GADA)
(GADA)
przeciw fosfatazie tyrozynowej IA-2 (IA-
przeciw fosfatazie tyrozynowej IA-2 (IA-
2A)
2A)
u >90% antygeny zgodności
u >90% antygeny zgodności
tkankowej (HLA) DR3 lub DR4
tkankowej (HLA) DR3 lub DR4
Typy cukrzycy (2)
1.
1.
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2
w I fazie insulina i C-peptyd
w I fazie insulina i C-peptyd
, stos.
, stos.
proinsuliny do insuliny
proinsuliny do insuliny
w II fazie insulina i C-peptyd
w II fazie insulina i C-peptyd
insulinooporność
insulinooporność
często współistnieją inne zaburzenia
często współistnieją inne zaburzenia
metaboliczne (TG
metaboliczne (TG
, HDL
, HDL
, kw.
, kw.
moczowy
moczowy
)
)
Inne specyficzne typy cukrzycy
A.
A.
Genetycznie uwarunkowany defekt kom.
Genetycznie uwarunkowany defekt kom.
(MODY 1-4)
(MODY 1-4)
B. Genetyczne defekty działania insuliny
B. Genetyczne defekty działania insuliny
C. Choroby trzustki (zapalenie, rak, hemochromatoza)
C. Choroby trzustki (zapalenie, rak, hemochromatoza)
D. Endokrynopatie (akromegalia, z. Cushinga, nadczynność
D. Endokrynopatie (akromegalia, z. Cushinga, nadczynność
tarczycy)
tarczycy)
E. Cukrzyca indukowana lekami (glikokortykosteroidy, wit.PP,
E. Cukrzyca indukowana lekami (glikokortykosteroidy, wit.PP,
tiazydy)
tiazydy)
F. Cukrzyca wywoł. ch. zakaźnymi (wrodz. zakaż. różyczką, CMV)
F. Cukrzyca wywoł. ch. zakaźnymi (wrodz. zakaż. różyczką, CMV)
G. Cukrzyca spowodowana przeciwciałami p. receptorowi insuliny
G. Cukrzyca spowodowana przeciwciałami p. receptorowi insuliny
H. Choroby genetycznie uwarunk. (z. Downa, Klinefeltera,
H. Choroby genetycznie uwarunk. (z. Downa, Klinefeltera,
Turnera)
Turnera)