„RTĘĆ”

Autorzy: Katarzyna Potejko, 

Mirosław Kryczek, Andrzej 

Bobiński

 

 

SPIS TREŚCI:

            1. Źródła rtęci
            2. Zatrucie rtęcią metaliczną
            3. Zatrucie solami rtęci
            4. Zatrucie organicznymi 

połączeniami rtęci

            5. Leczenie
            6. Ciekawostki
            7. Źródło

 

 

1. Źródła rtęci

 

 

  ~ Największe stężenie rtęci występuje 
w:
•Łupkach węglowych 
•Łupkach bitumicznych
•Zasadowych skałach krystalicznych
   
  ~ Źródłem rtęci zanieczyszczającej 
środowisko jest spalanie produktów 
ropy naftowej i węgla 

   ~ Erupcje wulkanów mogą być też 
źródłem par rtęci i jej związków ze 
skorupy ziemskiej

 

 

RTĘĆ

 

 

Rtęć używa się :
1. Do elektrolitycznej produkcji chloru i 
alkaliów z chlorku sodu
2. W elektrotechnice
3. W przemyśle barwników
4. Do wyrobu urządzeń pomiarowych (np. 
termometrów,barometrów,manometry)
                   5. W rolnictwie jako 
grzybobójcze środki
                       rtęciowe (fungicydy)
6. Technice dentystycznej (plomby 
amalgamatowe) i w pracach laboratoryjnych
7. Do produkcji środków farmaceutycznych, 
kosmetyków, katalizatorów, detonatorów 

 

 

Stężenie rtęci wynosi:
1. W normalnym powietrzu kilka ng/m³
2. W miastach przemysłowych osiąga około 

50 ng/m³

3. W kopalniach rud  5 mg/ m³ (5 000 000 

ng)

4. W wodach gruntowych 20-50 ng Hg/l
5. W wodach powierzchniowych do 200 ng/1
6. Wody w rzekach przepływających przez 

tereny przemysłowe zawierają l µg Hg 
(1000 ng) na l l

7.  W wodach oceanicznych stwierdza się 

około 30 ng/1

8. W produktach żywnościowych od kilku do 

około 50 µg/kg (poza mięsem ryb)

 

 

Dzienny pobór nieorganicznych 

związków rtęci nie powinien 

przekraczać 

10 µg

 (z wody, z 

pokarmów i z powietrza). 

Ze względu na różny mechanizm 
działania, w toksykologii połączeń 
wyróżniamy toksyczne oddziaływanie:
 1.  par rtęci metalicznej
 2.  nieorganicznych soli rtęci
 3.  organicznych połączeń rtęci 

 

 

2.Zatrucie rtęcią 

metaliczną

 

 

~ Pary rtęci metalicznej  w 

80%

 

resorbują się z pęcherzyków płucnych 
~ Z przewodu pokarmowego resorpcja 
jest znikoma
~ Największe powinowactwo
 rtęć wykazuje do 

tkanki mózgowej

~ Dostaje się przez łożysko do płodu

 

~ Okres półtrwania w organizmie kilka 
dni do kilku miesięcy 
~ Po utlenieniu rtęci powstają jony 
rtęciowe, które następnie wiążą się z 
grupami tiolowymi białek

 

 

     ~ jony rtęciowe zalegają 

najdłużej 

w 

:

1.   Mózgu  (okres  półtrwania  ponad 

rok)

2.  Nerkach
3.  Jądrach
    ~ wydalanie odbywa się z :
               1.śliną
               2.łzami
               3.potem
               4.kałem
               5.moczem 

 

 

Objawy 

zatrucia ostrego

:

 1. odczyny zapalne w płucach
 2. ze strony układu nerwowego(wzmożona 
pobudliwość)
Objawy 

zatrucia przewlekłego

:

 1.Drżenie kończyn (tremor mercurialis), 
 początkowo drżenie palców, po upływie 
czasu także
 powiek i warg, w czasie snu drżenia ustają
 2. Zmiany osobowości i 
zachowania(pobudzenie,  
 depresja,stany deliryczne i halucynacje )

 3. Ślinotok, zaburzenia trawienia,spadek 
masy
 ciała

 

 

~ nie ma współzależności między 

zawartością rtęci w krwi ,w mózgu czy 

w nerkach dlatego  wartość 

diagnostyczna analiz zarówno krwi, jak 

i moczu jest raczej ograniczona 

 

 

3. Zatrucie solami rtęci

 

 

Najsilniejsze działanie trujące ma:
1. Chlorek rtęciowy (sublimat)
2. Azotan rtęciowy
3. Chlorek rtęciawy (kalomel)
4. Tlenek rtęciowy
5. Jodek rtęciowy

 

 

~ sole wchłaniają się z przewodu 
pokarmowego i przez skórę
~ po wchłonięciu jon rtęciowy wiąże 
się głównie z grupami SH- białek 
osocza i hemoglobiny
~ Jony rtęciowe nie przenikają bariery 
krew-mózg i bariery łożyska
~ Głównie jony gromadzą się w 
nerkach
 i wątrobie

~ Wydalanie z moczem, z kałem, w 
pocie, w ślinie, w łzach,mleku kobiet 
karmiących 

 

 

                   Ostre zatrucie:
1. Bóle żołądka
2. Wymioty
3. Biegunka (także krwawa) z 

zawartością w stolcu złuszczających 
się fragmentów skoagulowanej 
błony śluzowej

4. Zapaść krążeniowa 
5. Uszkodzenie nerek ( bezmocz, 

uremia ) 

6. Zejście śmiertelne 

 

 

Objawy zatrucia przewlekłego:
1. Uszkodzenie nerek
2. Wzrost wydzielania śliny 
3. Zmiany zapalne dziąseł z czarną 

obwódką wokół zębów

4. Wykwity, wysypki, owrzodzenia na 

skórze

5. Obrzęki rąk i stóp
6. Światłowstręt
7. Bezsenność
8. Utrata włosów 

 

 

4.Organiczne połączenia 

rtęci

 

 

~ Na największą uwagę wśród 
organicznych połączeń rtęci zasługują 
związki metylortęciowe CH3Hg- czy 
metylortęciowe C2H5Hg-, oporne na 
procesy biochemicznej degradacji w 
ustroju
~ Związki te wchłaniają się do 
organizmu przez drogi oddechowe, 
skórę i przewód pokarmowy
~ Jony metylortęciowe wiążą się łatwo 
z grupami SH- białek, peptydów lub 
aminokwasów, we krwi związany jest 
przede wszystkim z erytrocytami
~ Jony przenikają do tkanki mózgowej, 
do włosów, do płodu 

 

 

~  Po  przyjęciu  pojedynczej  dawki 
toksycznej  objawy  mogą  wystąpić 
nawet  po  kilku  tygodniach  (działanie 
utajone).
~  W zatruciu prenatalnym pojawiają 
się u płodu zmiany mózgowe o 
charakterze symetrycznego zaniku 
(także móżdżku),zmniejsza się ilość 
neuronów w części korowej,powstają 
zaburzenia motoryki o cechach 
niezborności (ataksja) 
oraz poważne schorzenia umysłowe
~  Poziom połączeń organicznych rtęci 
w krwinkach i we włosach, może być 
wskaźnikiem zatrucia. 
   

 

 

Objawy zatrucia ostrego:
1. Bóle głowy
2. Zaburzenia koordynacji ruchowej
3. Drżenie mięśni
4. Dolegliwości neurotyczne
5. Może rozwinąć się śpiączka i dojść 

do zgonu

Objawy zatrucia przewlekłego:
1. Dyskoordynacja ruchów
2. Ruch mimowolne
3. Osłabienie mięśniowe
4. Zaburzenia połykania 

 

 

5.   Mowa skandowana
6.   Zaburzenia skupienia myśli
7.   Koncentryczne ograniczenie pola 
widzenia
8.   Bóle głowy 
9.   Parestezje warg i kończyn
10. Zapalenie dziąseł
11. Krwotoczne zapalenie jelit
12. Stłuszczenie wątroby
13. Ciężkie uszkodzenie nerek 
prowadzące do 
      mocznicy lub zespołu 
nerczycowego

 

 

5. Leczenie

 

 

~ po doustnym zażyciu soli rtęciowych 
należy jak najszybciej podać do wypicia 
mleko z białkiem jaj i jeśli wymioty nie 
występują spontanicznie, sprowokować 
je
~ następnie płukamy żołądek porcjami 
200-300ml mleka z węglem 
aktywowanym 
~ płukanie zakańczamy podaniem 
odtrutek swoistych, później 
nieswoistych 
~ w dalszej kolejności prowadzimy 
leczenie objawowe:zwalczając wstrząs 
podajemy hydrokortyzon i 
dekstran,zaburzenia wodno-
elektrolitowe stosujemy wlewy dożylne 

 

 

Leki:
1.   DIMERKAPTOPROPANOL(DMPS i 

DMSA)

2.   Penicylaminy
3.   Należy stosować preparaty 

wielowitaminowe, głównie wit. B1

4.   Poprawę obserwowano po 

kortykoterapii

Z chwilą wystąpienia skąpomoczu 

konieczna jest hemodializa lub 
dializa otrzewnowa

 

 

SKUTECZNOŚĆ ELIMINACJI 
RTĘCI Z ORGANIZMU JEST 
ZNIKOMA

 

 

6. Ciekawostki

 

 

~ Przez ponad 500 lat do 
leczenia kiły stosowano  rtęć , 
w różnych postaciach. Używano 
maści zawierających 30, a 
nawet 50% tego trującego 
metalu. Podawano chorym 
tabletki z rtęcią, wstrzykiwano 
ją domięśniowo i dożylnie.

 

 

~ 

Choroba Minamata

Choroba ta wywołana jest przez 
spożycie metylortęci , która znajduje 
się w organizmach  ryb, które 
konsumuje człowiek . Ryby wchłaniają 
metylortęć z pokarmem i przez 
oskrzela ze zbiorników wodnych

Omawiane schorzenie objawia się w 
pierwszym etapie mrowieniem 
kończyn,drętwieniem warg, języka, w 
dalszej kolejności dochodzi do ataksji , 
zaburzeń mowy i słuchu

 

 

6. Źródło

 

 

1. Artykuły internetowe

2. Kokot „Choroby wewnętrzne”

3. Bogusz „Encyklopedia dla 

pielęgniarek”

4. rtykuł : „Niemoc dworska” 

H.Celnik