Zasady

Zasady

prawa

prawa

wyborczego

wyborczego

Zasada powszechności

Zasada powszechności

wyborów

wyborów



W znaczeniu absolutnym oznacza, że prawo

W znaczeniu absolutnym oznacza, że prawo

wyborcze rozciąga się na wszystkich ludzi

wyborcze rozciąga się na wszystkich ludzi



Obecnie we współczesnych państwach

Obecnie we współczesnych państwach

demokratycznych panuje zgoda, że jest

demokratycznych panuje zgoda, że jest

możliwe i pożądane wprowadzenie

możliwe i pożądane wprowadzenie

niektórych ograniczeń takich jak wiek,

niektórych ograniczeń takich jak wiek,

obywatelstwo czy niekaralność

obywatelstwo czy niekaralność



Generalne wyłączenia określonych grup z

Generalne wyłączenia określonych grup z

posiadania prawa wyborczego zwane są

posiadania prawa wyborczego zwane są

cenzusami

cenzusami

Cenzusy vol. 1

Cenzusy vol. 1



Wieku – posiadanie biernego i czynnego prawa wyborczego wymaga

Wieku – posiadanie biernego i czynnego prawa wyborczego wymaga

ukończenia określonego wieku, istnieje tendencja do obniżania

ukończenia określonego wieku, istnieje tendencja do obniżania

limitów wiekowych, nawet poniżej pełnoletniości cywilnej

limitów wiekowych, nawet poniżej pełnoletniości cywilnej



Obywatelstwa – uzależnia się posiadanie praw wyborczych od

Obywatelstwa – uzależnia się posiadanie praw wyborczych od

posiadania obywatelstwa danego państwa

posiadania obywatelstwa danego państwa



Zamieszkania – prawa wyborcze przynależą osobom, które

Zamieszkania – prawa wyborcze przynależą osobom, które

zamieszkują na danym terenie w chwili wyborów bądź określony

zamieszkują na danym terenie w chwili wyborów bądź określony

czas przed ich terminem

czas przed ich terminem



Naturalizacji – wyklucza się posiadanie praw wyborczych przez

Naturalizacji – wyklucza się posiadanie praw wyborczych przez

osoby naturalizowane, najczęściej ma to charakter czasowy

osoby naturalizowane, najczęściej ma to charakter czasowy



Zawodowy – pozbawia się praw wyborczych określone grupy

Zawodowy – pozbawia się praw wyborczych określone grupy

zawodowe, których status wymaga apolityczności, jak chociażby

zawodowe, których status wymaga apolityczności, jak chociażby

wojskowych w służbie czynnej, policjantów, duchownych,

wojskowych w służbie czynnej, policjantów, duchownych,

urzędników służby cywilnej

urzędników służby cywilnej



Wykształcenia – posiadanie praw wyborczych zależy od poziomu

Wykształcenia – posiadanie praw wyborczych zależy od poziomu

edukacji, dla czynnego prawa wyborczego z reguły umiejętności

edukacji, dla czynnego prawa wyborczego z reguły umiejętności

czytania i pisania, dla biernego ukończenia określonego stopnia

czytania i pisania, dla biernego ukończenia określonego stopnia

edukacji

edukacji

Cenzusy vol. 2

Cenzusy vol. 2



Urodzenia – historycznie posiadanie prawa wyborczego było

Urodzenia – historycznie posiadanie prawa wyborczego było

uzależnione od urodzenia w określonym stanie społecznym,

uzależnione od urodzenia w określonym stanie społecznym,

obecnie, jeśli występuje, to zależy od urodzenia na terytorium

obecnie, jeśli występuje, to zależy od urodzenia na terytorium

danego kraju (np. wybory prezydenckie w USA czy w Bułgarii)

danego kraju (np. wybory prezydenckie w USA czy w Bułgarii)



Płci – polega na wyłączeniu praw wyborczych kobiet, zniesione

Płci – polega na wyłączeniu praw wyborczych kobiet, zniesione

najpierw w Nowej Zelandii w 1893, potem w kolejnych krajach

najpierw w Nowej Zelandii w 1893, potem w kolejnych krajach

(Polska 1918), dziś występuje w niektórych krajach islamskich

(Polska 1918), dziś występuje w niektórych krajach islamskich



Rasy – wyłączenie praw wyborczych niektórych grup rasowych

Rasy – wyłączenie praw wyborczych niektórych grup rasowych

(w XIX wieku w USA czy RPA w czasach apartheidu)

(w XIX wieku w USA czy RPA w czasach apartheidu)



Religijny – pozbawienie praw wyborczych wyznawców

Religijny – pozbawienie praw wyborczych wyznawców

określonych religii, bądź też zapewnienie tych praw tylko dla

określonych religii, bądź też zapewnienie tych praw tylko dla

wyznawców określonej religii (np. na Komorach wyłącznie

wyznawców określonej religii (np. na Komorach wyłącznie

muzułmanie)

muzułmanie)



Majątkowy – kiedyś prawa wyborcze zależały od posiadania

Majątkowy – kiedyś prawa wyborcze zależały od posiadania

majątku określonej wartości bądź płacenia podatków w

majątku określonej wartości bądź płacenia podatków w

określonej wysokości, dziś często wyłącza prawa wyborcze

określonej wysokości, dziś często wyłącza prawa wyborcze

osób, które swoje podatki płacą w innych krajach

osób, które swoje podatki płacą w innych krajach

Wyłączenia indywidualne

Wyłączenia indywidualne



Bankructwo

Bankructwo



Popełnienie przestępstwa

Popełnienie przestępstwa



Pozbawienie praw publicznych

Pozbawienie praw publicznych



Odosobnienie z powodu choroby zakaźnej

Odosobnienie z powodu choroby zakaźnej



W Polsce są to: pozbawienie praw publicznych

W Polsce są to: pozbawienie praw publicznych

prawomocnym orzeczeniem sądu, pozbawienie

prawomocnym orzeczeniem sądu, pozbawienie

praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem

praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem

Trybunału Stanu oraz prawomocne całkowite

Trybunału Stanu oraz prawomocne całkowite

bądź częściowe ubezwłasnowolnienie

bądź częściowe ubezwłasnowolnienie

Powszechność wyborów a

Powszechność wyborów a

zgłaszanie kandydatów

zgłaszanie kandydatów

W doktrynie zgłaszane są poglądy, że monopol partii politycznych przy

W doktrynie zgłaszane są poglądy, że monopol partii politycznych przy

zgłaszaniu kandydatów w wyborach narusza zasadę powszechności

zgłaszaniu kandydatów w wyborach narusza zasadę powszechności

Argumenty

Argumenty

pro

pro



Brak możliwości zgłaszania oddolnych list, a tym samym naruszenie

Brak możliwości zgłaszania oddolnych list, a tym samym naruszenie

zasady społeczeństwa obywatelskiego, brak możliwości

zasady społeczeństwa obywatelskiego, brak możliwości

występowania kandydatów niezależnych, upartyjnienie państwa

występowania kandydatów niezależnych, upartyjnienie państwa

Argumenty

Argumenty

contra

contra



Objęcie wszystkich podmiotów uczestniczących w wyborach

Objęcie wszystkich podmiotów uczestniczących w wyborach

jednolitą regulacją prawną

jednolitą regulacją prawną

Zgłaszanie kandydatów w wyborach ogólnopolskich w Polsce jest

Zgłaszanie kandydatów w wyborach ogólnopolskich w Polsce jest

możliwe przez wyborców oraz partie polityczne. W tym celu

możliwe przez wyborców oraz partie polityczne. W tym celu

konieczne staje się powołanie komitetu wyborczego i

konieczne staje się powołanie komitetu wyborczego i

zawiadomienie PKW o zamiarze wystawienia kandydatów w

zawiadomienie PKW o zamiarze wystawienia kandydatów w

wyborach. Możliwe jest utworzenie trzech rodzajów komitetu

wyborach. Możliwe jest utworzenie trzech rodzajów komitetu

wyborczego: komitetu wyborczego partii politycznej, koalicyjnego

wyborczego: komitetu wyborczego partii politycznej, koalicyjnego

komitetu wyborczego (grupującego co najmniej dwie partie

komitetu wyborczego (grupującego co najmniej dwie partie

polityczne) oraz komitetu wyborczego wyborców (ten ostatni musi

polityczne) oraz komitetu wyborczego wyborców (ten ostatni musi

zebrać 1000 podpisów wyborców go popierających)

zebrać 1000 podpisów wyborców go popierających)

Gwarancje zasady

Gwarancje zasady

powszechności wyborów

powszechności wyborów



Wyznaczenie dnia głosowania (najczęściej

Wyznaczenie dnia głosowania (najczęściej

dzień wolny od pracy)

dzień wolny od pracy)



Rejestry i spisy wyborców

Rejestry i spisy wyborców



Zaświadczenia o prawe do głosownia

Zaświadczenia o prawe do głosownia



Zasady tworzenia obwodów do głosowania

Zasady tworzenia obwodów do głosowania

na zasadzie bliskości miejsca zamieszkania

na zasadzie bliskości miejsca zamieszkania



Zapewnienie możliwości głosowania dla

Zapewnienie możliwości głosowania dla

obywateli mieszkających poza granicami

obywateli mieszkających poza granicami

kraju

kraju

Zasada równości

Zasada równości

wyborów

wyborów



W znaczeniu formalnym – każdy wyborca posiada jednakową

W znaczeniu formalnym – każdy wyborca posiada jednakową

liczbą głosów (w Polsce wyjątek w wyborach do Senatu,

liczbą głosów (w Polsce wyjątek w wyborach do Senatu,

gdzie liczba głosów zależy od okręgu); naruszenia równości

gdzie liczba głosów zależy od okręgu); naruszenia równości

formalnej – głosowanie pluralne, gdzie niektórzy wyborcy

formalnej – głosowanie pluralne, gdzie niektórzy wyborcy

mają więcej głosów; głosowanie wielokrotne, w którym

mają więcej głosów; głosowanie wielokrotne, w którym

niektórzy wyborcy mają możliwość głosowania w większej

niektórzy wyborcy mają możliwość głosowania w większej

liczbie miejsc (w GB głosowania w miejscu siedziby

liczbie miejsc (w GB głosowania w miejscu siedziby

uniwersytetu czy siedziby firmy)

uniwersytetu czy siedziby firmy)



W znaczeniu materialnym – waga (siła) głosu każdego

W znaczeniu materialnym – waga (siła) głosu każdego

wyborcy powinna być równa; Może to być osiągnięte przy

wyborcy powinna być równa; Może to być osiągnięte przy

pomocy neutralnego systemu wyborczego, zniesienia

pomocy neutralnego systemu wyborczego, zniesienia

progów wyborczych (klauzul zaporowych – tam gdzie są

progów wyborczych (klauzul zaporowych – tam gdzie są

stosowane wynoszą one najczęściej od 3% do 5% w skali

stosowane wynoszą one najczęściej od 3% do 5% w skali

kraju bądź okręgu, choć są niższe – Holandia 0,66%, bądź

kraju bądź okręgu, choć są niższe – Holandia 0,66%, bądź

wyższe – Turcja 10%), sposobu określania wielkości okręgów

wyższe – Turcja 10%), sposobu określania wielkości okręgów

wyborczych, a także ustalania liczby mandatów im

wyborczych, a także ustalania liczby mandatów im

przypadających oraz stosowania normy przedstawicielstwa

przypadających oraz stosowania normy przedstawicielstwa

Gerrymandaring

Gerrymandaring

Gerrymandaring jest terminem opisującym sposób

Gerrymandaring jest terminem opisującym sposób

wyznaczenia granic okręgów wyborczych, w sposób

wyznaczenia granic okręgów wyborczych, w sposób

zapewniający jak największe korzyści dla określonych

zapewniający jak największe korzyści dla określonych

partii politycznych

partii politycznych

Nazwa pochodzi od gubernatora stanu Massachusetts

Nazwa pochodzi od gubernatora stanu Massachusetts

Elbridge Gerry’ego, który tworzył okręgi wyborcze w

Elbridge Gerry’ego, który tworzył okręgi wyborcze w

bardzo nienaturalny sposób, a jeden z nich swoim

bardzo nienaturalny sposób, a jeden z nich swoim

kształtem przypominał salamandrę

kształtem przypominał salamandrę

Celem gerrymandaringu jest takie skoncentrowanie

Celem gerrymandaringu jest takie skoncentrowanie

głosów oddawanych na opozycję, aby miała ona

głosów oddawanych na opozycję, aby miała ona

szansę na mandaty w mniejszości okręgów, nawet

szansę na mandaty w mniejszości okręgów, nawet

jeśli poparcie dla niej jest większe niż dla rządzących.

jeśli poparcie dla niej jest większe niż dla rządzących.

Odbywa się to poprzez

Odbywa się to poprzez

packing

packing

bądź

bądź

cracking

cracking

Zasada

Zasada

fair play

fair play

jako trzeci

jako trzeci

element równości wyborów

element równości wyborów



Jednakowe zasady zgłaszania kandydatów w wyborach, bez

Jednakowe zasady zgłaszania kandydatów w wyborach, bez

uprzywilejowania niektórych ugrupowań (przykładem może być

uprzywilejowania niektórych ugrupowań (przykładem może być

istniejące w niektórych krajach zwolnienie ugrupowań parlamentarnych

istniejące w niektórych krajach zwolnienie ugrupowań parlamentarnych

z obowiązku zbierania podpisów pod listami wyborczymi, np. w

z obowiązku zbierania podpisów pod listami wyborczymi, np. w

Niemczech)

Niemczech)



Ograniczenie niektórych metod prowadzenia kampanii wyborczej (zakaz

Ograniczenie niektórych metod prowadzenia kampanii wyborczej (zakaz

stosowania bilbordów, zakaz płatnych reklam radiowo-telewizyjnych,

stosowania bilbordów, zakaz płatnych reklam radiowo-telewizyjnych,

ograniczenie miejsc przeznaczonych na umieszczanie materiałów

ograniczenie miejsc przeznaczonych na umieszczanie materiałów

wyborczych)

wyborczych)



Równy podział bezpłatnego czasu antenowego przeznaczonego dla

Równy podział bezpłatnego czasu antenowego przeznaczonego dla

komitetów

komitetów



Niskie limity wydatków na kampanię wyborczą

Niskie limity wydatków na kampanię wyborczą



Istnienie instrumentów pozwalających na realne zbadanie wydatków na

Istnienie instrumentów pozwalających na realne zbadanie wydatków na

kampanię wyborczą połączone z brakiem możliwości ukrywania takich

kampanię wyborczą połączone z brakiem możliwości ukrywania takich

wydatków

wydatków



Obsadzanie komisji wyborczych szczebla podstawowego przez osoby

Obsadzanie komisji wyborczych szczebla podstawowego przez osoby

nominowane przez wszystkie ugrupowania uczestniczące w wyborach

nominowane przez wszystkie ugrupowania uczestniczące w wyborach

Finansowanie kampanii

Finansowanie kampanii

wyborczych

wyborczych



Finansowanie prywatne – polega na możliwości

Finansowanie prywatne – polega na możliwości

wspierania finansowego podmiotów uczestniczących

wspierania finansowego podmiotów uczestniczących

w wyborach przez prywatnych donatorów, w tym

w wyborach przez prywatnych donatorów, w tym

osoby prawne; sposób ten jest zakazany bądź

osoby prawne; sposób ten jest zakazany bądź

ograniczony w licznych państwach europejskich,

ograniczony w licznych państwach europejskich,

jako inklinujący zachowania korupcyjne

jako inklinujący zachowania korupcyjne



Finansowanie publiczne – finansowanie kampanii

Finansowanie publiczne – finansowanie kampanii

odbywa się za pomocą środków przyznanych

odbywa się za pomocą środków przyznanych

ugrupowaniom politycznym z budżetu państwa,

ugrupowaniom politycznym z budżetu państwa,

sprzyja to zwiększeniu partycypacji obywatelskiej

sprzyja to zwiększeniu partycypacji obywatelskiej

czy równości szans w procesie wyborczym, jednak

czy równości szans w procesie wyborczym, jednak

niektórzy uważają, że powoduje zbyt daleko idące

niektórzy uważają, że powoduje zbyt daleko idące

obciążenie dla budżetu

obciążenie dla budżetu

Zasada bezpośredniości

Zasada bezpośredniości

wyborów

wyborów



W pierwszym znaczeniu termin opisujący system

W pierwszym znaczeniu termin opisujący system

wyboru piastunów stanowisk i funkcji publicznych, w

wyboru piastunów stanowisk i funkcji publicznych, w

których wyborca głosuje bezpośrednio na osobę,

których wyborca głosuje bezpośrednio na osobę,

osoby bądź partie polityczne, które zamierza wybrać,

osoby bądź partie polityczne, które zamierza wybrać,

a nie na pośredników, którzy dokonują wyboru

a nie na pośredników, którzy dokonują wyboru

ostatecznego

ostatecznego



W drugim znaczeniu dotyczy to głosowania osobistego

W drugim znaczeniu dotyczy to głosowania osobistego

przez wyborcę

przez wyborcę



W trzecim znaczeniu wiąże się z systemem

W trzecim znaczeniu wiąże się z systemem

proporcjonalnym, w którym występować mogą listy

proporcjonalnym, w którym występować mogą listy

otwarte, na których wyborca ma możliwość dokonania

otwarte, na których wyborca ma możliwość dokonania

wyboru spośród kandydatów partyjnych i listy

wyboru spośród kandydatów partyjnych i listy

zamknięte, dające możliwość głosowania jedynie na

zamknięte, dające możliwość głosowania jedynie na

listy partyjne, na których kolejność zdobytych

listy partyjne, na których kolejność zdobytych

mandatów wynika z miejsca kandydata na liście

mandatów wynika z miejsca kandydata na liście

Alternatywne metody

Alternatywne metody

głosowania

głosowania



Głosowanie elektroniczne (możliwe jest tutaj

Głosowanie elektroniczne (możliwe jest tutaj

zastosowanie zarówno tzw. urn elektronicznych,

zastosowanie zarówno tzw. urn elektronicznych,

które pozwalają wyborcy głosować przy pomocy

które pozwalają wyborcy głosować przy pomocy

kiosków z monitorami dotykowymi, umieszczonych

kiosków z monitorami dotykowymi, umieszczonych

w lokalach wyborczych, względnie za pomocą

w lokalach wyborczych, względnie za pomocą

środków umożliwiających głosowanie na odległość

środków umożliwiających głosowanie na odległość

jak telefony komórkowe, komputery osobiste,

jak telefony komórkowe, komputery osobiste,

telewizję interaktywną czy internet)

telewizję interaktywną czy internet)



Głosowanie pocztowe (karty wyborcze są

Głosowanie pocztowe (karty wyborcze są

dystrybuowane wyborcom i odsyłane na adres

dystrybuowane wyborcom i odsyłane na adres

komisji wyborczej poprzez pocztę)

komisji wyborczej poprzez pocztę)



Głosowanie przez pełnomocnika (wyborca udziela

Głosowanie przez pełnomocnika (wyborca udziela

pełnomocnictwa osobie, którą upoważnia do

pełnomocnictwa osobie, którą upoważnia do

oddania głosu w jej imieniu)

oddania głosu w jej imieniu)

Zasada tajności

Zasada tajności

głosowania

głosowania



Kluczowym celem tej zasady jest zapewnienie wyborcy

Kluczowym celem tej zasady jest zapewnienie wyborcy

możliwości oddania głosu w sposób tajny,

możliwości oddania głosu w sposób tajny,

uniemożliwiający przekupstwo czy szantaż.

uniemożliwiający przekupstwo czy szantaż.

Zapewnienie tajności stanowi obowiązek organów

Zapewnienie tajności stanowi obowiązek organów

wyborczych

wyborczych



Zasada tajności winna obejmować też sam udział w

Zasada tajności winna obejmować też sam udział w

wyborach, i dlatego potwierdzenie odbioru karty do

wyborach, i dlatego potwierdzenie odbioru karty do

głosowania nie powinno dawać możliwości przypisania

głosowania nie powinno dawać możliwości przypisania

tego faktu konkretnemu wyborcy (w RP podpisywanie

tego faktu konkretnemu wyborcy (w RP podpisywanie

odbioru karty na spisie wyborców budzi wątpliwości)

odbioru karty na spisie wyborców budzi wątpliwości)



Również wątpliwości budzi obowiązek głosowania

Również wątpliwości budzi obowiązek głosowania

występujący w niektórych państwach, jak np. Belgia czy

występujący w niektórych państwach, jak np. Belgia czy

Turcja, sankcjonowany karą grzywny bądź

Turcja, sankcjonowany karą grzywny bądź

pozbawieniem praw wyborczych, a w Brazylii również

pozbawieniem praw wyborczych, a w Brazylii również

dalej idącymi sankcjami

dalej idącymi sankcjami