1

Zarządzanie instytucjami 

finansowymi 

cz.8. v.10.4.

ZIF2014

Strategie rozwoju i zarządzania bankiem 

cd.

Dywersyfikacja działalności banków.

Nowe produkty i nowe ryzyka

Dr Zbigniew R. Wierzbicki

*/ W prezentacji wykorzystano prace różnych Autorów. Treści w 

niej zawarte nie są przeznaczone do publikacji ale wyłącznie do 

celów dydaktycznych dla studentów WSFiZ w Warszawie .

Co nowego obserwujemy od 

przełomu XX/XXI stulecia?

• Globalizację usług bankowych
• Rosnącą dominację holdingów finansowych
• Umacnianie pozycji banków lokalnych i ich zrzeszeń

• Wzrost znaczenia tzw. narodowych („państwowych” 

np. Norwegia, Chiny, Kuwejt, Arabia Saudyjska etc.) 
funduszy inwestycyjnych i funduszy private equity

• Rozszerzającą się wielopłaszczyznowość 

konkurencji w zakresie usług finansowych

• Ekspansję banków na niebankowe rynki finansowe 

czyli dywersyfikację ich działalności

• Wchodzenie niefinansowych market playerów na 

rynki usług finansowych

2

3

Podstawowe 

determinanty 

dywersyfikacji 

działalności banków i 

zakładów ubezpieczeń:

•  

Oczekiwania klientów

• Presja konkurencyjna innych banków
• Presja konkurencyjna instytucji 

pozabankowych

• Wymogi zarządzania ryzykiem i 

efektywnością banku

• Optymalizacja działalności holdingów

4

Oczekiwania klientów

• Klienci banków wymagają pakietu 

produktów bankowych i 

niebankowych, ponieważ taki sposób 

dystrybucji im bardziej odpowiada

.

Np. kupno pakietu usług finansowych od banków 

pomaga ich klientom ograniczyć asymetrię 

informacji, która utrudnia ocenę jakości produktów. 

Banki o dobrej  reputacji wykorzystują to oferując 

inne usługi finansowe.

W rezultacie niektóre banki kreują i uzyskują 

przewagę konkurencyjną, osiągając dodatkowe 

zyski (S.Heffernan)

5

Dlaczego jest tak duże – 

mimo ryzyka rynków – 

zainteresowanie OBS ?

•

Coraz więcej banków w celu zwiększenia swoich 

zysków rozszerza swoją aktywność na rynkach 

aktywów pozabilansowych OBS*/ (off-balance 

sheet)               jedna z podstawowych przyczyn 

pierwszej fazy globalnego kryzysu finansowego 

!!!

•

Instrumenty z obszaru OBS generują przychody 

z tytułu prowizji i należą do coraz ważniejszych 

produktów finansowych, nie pojawiając się 

jednak w postaci aktywów lub pasywów w 

tradycyjnym bilansie banków (S. Heffernan)

   */Off-balance sheet (OBS), or Incognito Leverage, usually means an asset 

or debt or financing activity not on the company's (bank’s) balance sheet. 

6

Dlaczego jest tak duże – 

mimo ryzyka rynków – 

zainteresowanie OBS ?

• Niektóre instrumenty typu OBS są 

oferowane przez banki od wielu lat lecz 

współcześnie szybko rosła skala aktywności 

banków i równolegle skala potrzeb 

wszystkich grup klientów. 

• Jest to np.: 
 pośrednictwo banków w emisji i  zakupie 

papierów wartościowych, 

 custody banking 

(gł. usługi powiernicze),

 asset management 

etc.

7

Dlaczego jest tak duże – 

mimo ryzyka rynków – 

zainteresowanie OBS ?

 Od ok. 20 lat szybko rozwijają się usługi 

banków w zakresie 

nowych produktów typu 

OBS

, w tym zwłaszcza w zakresie 

wykorzystania 

instrumentów pochodnych

 i 

rozwiązań sekurytyzacyjnych.

  

Banki występują w nowej roli nie tylko jako 

dostawca produktów klasycznych ale także 

w 

roli dostawcy rozwiązań, zwłaszcza w zakresie 
finansowania i realokacji kapitału oraz ryzyka.

8

Globalizacja i rosnące 

ryzyko

• Globalizacja bankowości i pozostałych rynków 

finansowych jest też związana z rosnącą 
ekspozycją inwestorów, kredytobiorców, 
ubezpieczycieli, funduszy etc. w zakresie 

ryzyka, 

w tym: 

   > walutowego

> stóp %, 

   > rynkowego, w tym klasycznego giełdowego i OTC  

(over-the-counter market)*/.

*/    

Obrót pozagiełdowy – system, w którym obrót papierami wartościowymi i innymi 

instrumentami (np. derywatami) na rynku wtórnym odbywa się bez pośrednictwa tradycyjnej 
giełdy, natomiast dokonują go zazwyczaj domy maklerskie (traderskie). Dotyczy on najczęściej 
papierów wartościowych emitowanych przez mniej znane firmy i podlega ściśle określonym 
regułom.

• W Polsce organizatorem obrotu pozagiełdowego jest BondSpot SA, której przedmiotem działania 

jest prowadzenie Regulowanego Rynku Pozagiełdowego (RRP) oraz jej obsługa operacyjna, 
gromadzenie, przedstawianie i udostępnianie informacji o transakcjach na nim zawartych.

9

„Urok” derywatów

• Derywaty (derivatives) będące instrumentami 

uwarunkowanymi dają bankom, ubezpieczycielom, 

funduszom, inwestorom i kredytobiorcom 

nowe 

możliwości zarządzania wcześniej wymienionymi 

ryzykami.

Podstawowe „klasyczne” dzisiaj instrumenty to:
>kontrakty forward
>kontrakty terminowe future
>swap
>opcje

********************************* 

Apel do słuchaczy przedmiotu ZIF

************************

Proszę zajrzeć na stronę GPW i poczytać trochę o New  Connect, Catalyst i OTC, a 

także rynkach operacji terminowych etc. 

Dynamika rynku 

derywatów

• Dynamika rozwoju globalnego rynku 

derywatów jest bezprecedensowa > w 
l.1980-2006 ponad 15-krotne zwiększenie 
podaży przy średniorocznej stopie wzrostu 
 o ok. 25 % (po 2000 r. dynamika ok. 8-10 
%).

• W okresie 2007-2013 niewielkie tempo 

wzrostu ok. 2% średniorocznie (przy czym 
w niektórych latach nawet okresowe 
spadki podaży)

10

Rynki derywatów

• Główne wybrane rynki:
 LIFFE London International Financial & 

Futures Exchange;

 CBOE Chicago Board of Options Exchange i 

CME Chicago Mercantile Exchange;

 HSE Hongkong Stock Exchange; 
 SSE  上上上上上上上  Shanghai Stock Exchange, 
 SFE Sydney Futures Exchange; 
 SME Singapore Monetary Exchange; 
 PBT Philadelphia Board of Trade itd.

11

Konwergencja na 

rynkach derywatów

W procesie rozwoju instrumentów 
pochodnych następuje też stopniowa 
konwergencja:

„płaszczyzn” (platform) emisji i handlu 

derywatami (dot. to rynków akcji, rynków 
walutowych i rynków towarowych), 

a także sposobów działania izb 

rozliczeniowych  

[> tzw. Inicjatywa 30]

 

12

Przemiany na rynkach 

derywatów

> 

efekt 1 

>

gwałtowny wzrost znaczenia 

rynków derywatów, a w związku z tym 
rosnące potrzeby standaryzacji zasad 
emisji, obrotu i rozliczeń w zakresie 
derywatów na rynkach w układzie 
globalnym

,

> 

efekt 2

 

> równie gwałtowne zwiększenie  

ryzyka rynkowego i operacyjnego banków, 
funduszy, zakładów ubezpieczeń oraz 
pozostałych uczestników życia 
gospodarczego

13

Przemiany na rynkach 

derywatów

• Inicjatywa 30 (Group of Thirty)  > cel >m.in. 

wprowadzenie na rynkach OTC izb 
rozliczeniowych na zasadach zbliżonych do 
tradycyjnych rynków giełdowych 

• > powód: brak standardów rozliczeń i brak 

na większości OTC izb clearingowych 
zbliżonych do tradycyjnych rynków 
giełdowych  jest źródłem niestabilności 
finansowej

. >

 

wydarzenia ostatnich 8 lat to 

potwierdzają.

• {Z drugiej strony Inicjatywa 30 miała ogromny wpływ na zakończenie 

wdrażania regulacji w zakresie NUK i Solvency , a teraz  Bazylei 3 i Solvency  
2

14

15

Dlaczego rośnie 

znaczenie derywatów?

• Derywaty

 nie tylko stwarzają możliwość 

zabezpieczania się przed różnymi ryzykami 
finansowymi ale także coraz powszechniej są 
wykorzystywane do:

 strukturalnego zarządzania ryzykami;
 zwiększania rentowności;
 zwiększania wartości dodanej dla akcjonariuszy

Jednocześnie generują nowe rodzaje ryzyka 
dla banków i ich klientów co ostro ujawnił 
obecny kryzys trwający już 8 lat !!!!!

16

Dlaczego rośnie 

znaczenie derywatów?

Ponadto wykorzystanie derywatów  
ułatwiało – do momentu rozpoczęcia 
kryzysu finansowego -  bankom (i 
odpowiednio innym rodzajom pośredników 
finansowych):

spełnianie  wymogów Bazylei 2 ( a także 

Solvency  etc.);

oraz ograniczanie obciążeń wynikających z 

wymogów tworzenia rezerw i ubezpieczania 
oraz gwarantowania depozytów.

17

Dlaczego rośnie 

znaczenie derywatów?

Banki, zakłady ubezpieczeń  i fundusze  rozwijają 

swoje kompetencje w zakresie derywatów z 

uwagi na:

1. 

własne potrzeby w zakresie zarządzania 

ryzykiem;
2. potrzeby partnerów w ramach holdingów  i  

innych partnerów finansowych i ze 

sfery 

realnej;
3. potrzeby wybranych grup (segmentów) 

klientów.

Rosnące znaczenie 

rynków OTC i nowych 

instrumentów

Interesującą tendencją jest - wraz ze wzrostem 
ryzyka stóp % - dynamiczne zwiększanie udziału w 
rynku OTC kontraktów na stopę %, zwłaszcza opcji 
na stopy %.

Jednocześnie gwałtownie rosły obroty derywatami 
na rynku OTC > w poł. lat 80. XX w.  obroty na 
rynku publicznym akcji i obligacji (giełdy)i na 
rynku OTC były podobne, a od końca lat 10. XXI w. 
obroty na OTC są ponad 4-krotnie większe mimo 
znacznie większego ryzyka tego rynku.

19

Sekurytyzacja

 

 Równolegle z rozwojem rynków 

instrumentów pochodnych  występuje 

wielokrotny wzrost wartości transakcji 

sekurytyzacyjnych.

 Sekurytyzacja sensu largo obejmuje 

emisje i sprzedaż papierów dłużnych 

zabezpieczonych konkretnymi aktywami  

ABS*/ (już uruchomionymi jak też 

przyszłymi  !!!

).

*/ ABS > asset-backed securities

20

Sekurytyzacja

 

Sekurytyzację 

 (z pkt. widzenia banku) dzielimy na:

1. sekurytyzację aktywów bankowych;
2. sekurytyzację aktywów pozabankowych

.

Ponadto sekurytyzację możemy podzielić na:
1. prostą > bazującą na już istniejących 
aktywach;
2. złożoną > bazującą na przyszłych aktywach 
(FFS > future flow securitization) > dominuje 
funkcja finansowania inwestycji, a w części 
także spekulacja związana z większym ryzykiem 
tych instrumentów

21

Sekurytyzacja

 

• Ponadto sekurytyzację możemy podzielić 

w oparciu o sposób transferu aktywów 
do SPV (special purpose vehicle):

1.  sekurytyzację opartą na odnowieniu 
(nowacji) 

umów dot. aktywów; 

2. sekurytyzację opartą na przelewie (cesji) 
wierzytelności;
3. sekurytyzację opartą na sub-partycypacji w 
zawartych umowach.

22

Dlaczego rośnie 

znaczenie 

sekurytyzacji?

• Podstawowe przyczyny coraz 

szerszego wykorzystywania 

sekurytyzacji przez banki:

1. sekurytyzacja umożliwia obniżanie 

wartości aktywów bilansowych 

obarczonych określonym ryzykiem i 

poprawianie wskaźników > głównie w 

zakresie ryzyk kapitałowych, w tym 

zwłaszcza BCR (Basel Capital Ratio);

 

23

Dlaczego rośnie 

znaczenie sekurytyzacji?

2.

sekurytyzacja umożliwia poprawę 

płynności banku: 

 poprzez „uwalnianie” pasywów finansujących 

uruchomione poprzednio aktywa;

  

a to z kolei stwarza możliwość uruchamiania 

nowych zaangażowań banku po stronie 
aktywów, w tym udzielania nowych kredytów;

 w konsekwencji rosną też znacząco dochody 

banków z tytułu prowizji i opłat (tzw. fee 
business)

24

Dlaczego rośnie 

znaczenie sekurytyzacji?

3. sekurytyzowane aktywa stają się, poprzez 

ABS, przedmiotem obrotu na rynkach 

wtórnych, 

a więc banki, których ABS-y mają dobry 

rating mogą przyspieszać tempo akcji 

kredytowej z góry zakładając sekurytyzację 

przyszłych aktywów bankowych czyli 

zwiększając rotację kapitału. 

Rosną też w ten sposób oczywiście dochody 

zarówno kapitałowe jak i prowizyjne banku. 

25

Dlaczego rośnie 

znaczenie 

sekurytyzacji?

Pozostałe zalety sekurytyzacji z pkt. 

widzenia korzyści dla banku (1)

:

przyśpieszenie przepływów 

finansowych (własnych i 

klientowskich);

możliwość zamiany kredytów czyli 

aktywów bilansowych o niskiej 

płynności na płynne papiery 

wartościowe etc.

Dlaczego rośnie 

znaczenie 

sekurytyzacji?

Pozostałe zalety sekurytyzacji z 
pkt. widzenia korzyści  dla  
banku(2):

możliwość zaoferowania ABS 

klientom banku;

możliwość pozyskiwania 

dodatkowych klientów;

26

Dlaczego rośnie 

znaczenie 

sekurytyzacji?

Pozostałe zalety sekurytyzacji z pkt. 

widzenia korzyści dla banku(3):

 poprawa wskaźników rentowności;
 satysfakcjonująca stopa zwrotu;
 dochody w formie opłat i prowizji (za organizację 

sekurytyzacji na zlecenie Klientów, za 

gwarantowanie i obsługę stron transakcji etc.);

 możliwość zmniejszania 

zaangażowania

 (a w 

konsekwencji zmniejszenie ryzyka i rezerw oraz 

nacisku na adekwatność kapitałową)

 banku w 

niektóre kategorie klientów i aktywów

;

27

Doświadczenia rynku USA

• Szczególna rola i ryzyko sekurytyzacji aktywów 

zabezpieczonych należnościami z tytułu 

kredytów udzielonych na zakup/budowę 

nieruchomości:

 emisje listów zastawnych oraz mortgage bonds; 

< 

najstarsze formy sekurytyzacji

 emisje tzw. papierów agencyjnych MBS 

( Mortgage Backed Securities) < emitowanych 

przez agencje rządowe*/

*/ np. w USA Government National Mortgage Association (Ginnie Mae), Federal National 

Mortgage Association (Fannie Mae) oraz Federal Home Loan Mortgage Corporation 
(Freddie Mac). Wyemitowane w ten sposób papiery określane są jako agencyjne, dla 
podkreślenia, że dana emisja gwarantowana jest przez agencje rządowe.

28

Doświadczenia rynku USA

• Specyfiką rynku USA są też emisje 

CMO

 (Collateralised Mortgage 

Obligations) < emitowanych przez 
podmioty prywatne **/

**/   W odróżnieniu od instrumentów oferowanych przez agencje, prywatne papiery 

wartościowe nie mają gwarancji rządowych. Mechanizm zakupu pożyczek 
hipotecznych i tworzenia funduszy hipotecznych emitujących papiery wartościowe 
zabezpieczone tymi pożyczkami jest jednak identyczny jak w ramach agencji. Do 
największych emitentów prywatnych świadectw udziałowych zaliczają się: Citicorp/Citibank 
Housing, Chase Mortgage Finance, GE Capital Mortgage oraz Prudential Home. 
Do prywatnych papierów wartościowych emitowanych przez wyżej wymienione podmioty 
należą m.in. : 
> zabezpieczone obligacje hipoteczne – Collateralized Mortgage Obligations (CMO), 
określane również jako REMICs (Real Estate Mortgage Investments Conduits). 

29

Ryzyko sekurytyzacji

• „Kaskada” i „dyfuzja” ryzyka w 

procesie wielostopniowej 
sekurytyzacji aktywów.

• Przyczyny i mechanizmy 

„skażania” portfeli aktywów 
zawierających instrumenty 
finansowe tworzone w procesach 
sekurytyzacyjnych.

31

Ryzyko sekurytyzacji

• Specyfika ryzyka programów i instrumentów 

sekurytyzacji wykorzystujących CDO (Collateralised 
Debt Obligations).

• Papiery dłużne typu CDO są zabezpieczane 

portfelami zróżnicowanych aktywów, w tym kredytów 
korporacyjnych, indywidualnych konsumpcyjnych, 
indywidualnych nieruchomościowych, a także tzw. 
ustrukturyzowanych zobowiązań finansowych.

Specyficzne rodzaje CDO to:
> oparte na należnościach z dłużnych papierów wartościowych 

CBO Collateralised Bills Obligations

> oparte na pakietach należności z ustrukturyzowanych pakietów 

kredytowych CLO Collateralised Obligations etc.

32

Role banków w procesach 

sekurytyzacji

• W procesie sekurytyzacji (zwłaszcza 

aktywów pozabankowych) banki spełniają  
funkcje nieaktywne doradczo-
organizacyjne, a więc z zasady 
pozabilansowe w aspekcie zaangażowania

.

(poza możliwością przejściowego zaangażowania 
bilansowego w ramach gwarantowania sukcesu emisji  
klientowskich papierów dłużnych typu ABS lub/i 
ograniczonego zaangażowania gdy bank lub zależny dom 
maklerski organizuje obrót wtórny i zabezpiecza jego 
płynność  - zwłaszcza wtedy gdy emisje mają charakter 
private placement)

33

Role banków w 

procesach 

sekurytyzacji

• Aktywność banków w zakresie obsługi emisji derywatów 

i obsługi emisji instrumentów sekurytyzacyjnych 
wpływa też na stopniowy wzrost udziału dochodów 
pozaodsetkowych w wyniku finansowym banków.

• Jednocześnie te obszary aktywności banków generują 

nowe rodzaje ryzyka dla poszczególnych banków, dla 
systemu bankowego i dla całego systemu finansowego, 
a w konsekwencji dla całej gospodarki kraju, jak też w 
skali globalnej

. 

•

Rozwój sekurytyzacji powoduje zwiększenia 
ryzyka makrosystemowego czyli w skali 
gospodarki, regionu i globalnie

34

Znaczenie 

bankowości 

inwestycyjnej

• Szczególna rola bankowości 

inwestycyjnej 

w procesie rozwoju 

instrumentów pochodnych i 
transakcji sekurytyzacyjnych, 

a także 

w zakresie postępującej substytucji 
produktów „klasycznej” bankowości 
przez produkty nowej generacji.

35

Znaczenie dywersyfikacji 
działalności banków w 
procesie ewolucji systemu 
bankowego i systemu 
pośrednictwa finansowego

36

Dywersyfikacja

• Jeszcze na przełomie XX i XXI wieku 

(lata 1996-2002) prawdziwe było 
stwierdzenie Shelagha HEFFERNAN’a, 
że od 5 do 10 kluczowych banków w 
każdym kraju zachodnim (EU-15) to 
instytucje uniwersalne o 
zdywersyfikowanym zakresie 
aktywności.

37

Dywersyfikacja

• Głębokie przemiany rynku

 wpływają na 

gwałtowne, radykalne przeobrażenia ofert 
produktowych banków, również lokalnych, w tym 
i spółdzielczych.

• Dzisiaj coraz więcej banków, z różnych 

powodów, dywersyfikuje swoją działalność.

• Kiedyś popularne było określenie:
„Koncentruj się (specjalizuj się) albo giń”
Dzisiaj mottem raczej jest: „dywersyfikuj 

albo zginiesz od skoncentrowanego ryzyka”

38

Dywersyfikacja a 

integracja 

pośrednictwa 

finansowego

• Wielopłaszczyznowe determinanty 

dywersyfikacji działalności banków 
prowadzą (są dodatkowym impulsem) 
do

integracji oferty banków z ofertami 

innych   pośredników finansowych i 
handlowych.

39

Integracja 

pośrednictwa 

finansowego

• Bancassurance i assurfinance  to 

szczególnie ważny etap w procesie 
przekształcania się banków i innych 
instytucji finansowych w nowy rodzaj 
pośrednika finansowego

40

Integracja 

pośrednictwa 

finansowego

• Tempo integracji ofert banków z ofertami 

innych pośredników jest wzmacniane 

postępującą 

internetyzacją

 obrotu 

gospodarczego i finansowego dzięki 
której ma miejsce 

rewolucja dystrybucyjna

.

41

Przyczyny rosnącej 

turbulencji w 

gospodarkach

• Przyczyny i mechanizmy 

rosnącego zagrożenia stabilności 
światowego systemu finansowego 
i gospodarczego w wyniku 
tendencji spekulacyjnych w 
sektorze finansowym, w tym w 
sektorze bankowym, a także 
rosnącego zadłużenia publicznego 
i deficytów budżetowych.

Co dalej z instytucjami 

finansowymi w turbulentnym i 

ryzykownym otoczeniu?

• 1-a faza kryzysu 2007-2009 – impuls ze strony 

„skażonych” aktywów komercyjnych

• 2-ga faza kryzysu od 2010 - ?  - impuls ze strony 

niezrównoważonych sektorów finansów 
publicznych  > wysoki dług publiczny i wysoki 
deficyt budżetowy  > negatywny wpływ na 
obniżenie ratingu instrumentów emitowanych 
przez rządy i sektory publiczne i na podwyższenie 
ich kosztów > 

co z podażą pieniądza na zakup 

rolowanych i nowych emisji skarbowych, 
municypalnych, korporacyjnych i bankowych 
papierów dłużnych????

42

Co dalej z instytucjami w 

turbulentnym i ryzykownym 

otoczeniu?

• Rosnące znaczenie nowych regulacji 

nadzorczych  Bazylea 1-3 > oczekiwanie 
na Bazyleę 3bis lub 4 oraz wprowadzanie 
kompatybilnych ostrożnościowych 
rozwiązań wobec pozostałych form 
pośrednictwa finansowego np. Solvency 2 
i  niebawem  Solvency 3

• Rosnąca rola zarządzania ryzykiem

• Rosnąca rola dywersyfikacji pasywów, 

aktywów i form pośredniczącej 
działalności banków

43

Życzę Państwu efektywnych 
przygotowań do sesji egzaminacyjnej, 
zwłaszcza z ZIF, i realizacji 
wspaniałych urlopów (z niezbędną 
dawką wakacyjnego szaleństwa).
Zobaczymy się jeszcze 05 lipca 2014 
ale tylko w gronie osób, które uzyskały 
formalnie zaliczenie ćwiczeń z ZIF.

   

44