Antonina Ostrowska jest znanym polskim
socjologiem. 28. 04. 2000 r. uzyskała tytuł
profesora nauk humanistycznych. Obecnie
pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN.
Pełni funkcje zastępcy dyrektora Instytutu
Filozofii i Socjologii PAN.

Przemiany relacji pacjent -
lekarz

Z biegiem lat można zaobserwować wyraźną

zmianę relacji pacjent – lekarz

Aktywność - bierność

Oddziaływanie na biernego np.

nieprzytomnego pacjenta

Kierowanie - współpraca



Oddziaływanie na pacjenta świadomie ale

biernie poddającego się terapii np. w

przypadku chorób ostrych

Współpraca obopólna



Pomaganie pacjentowi aby mógł sobie sam

pomóc

np. choroby przewlekłe, psychoterapia

wpływ



Miejsca w strukturze społecznej



Wzajemne pozycje



Różnice interesów

negocjacje



Pacjent posiada własną wizję (nie zawsze

zgodną z oferowaną przez lekarza)



Lekarz ma poczucie że jego diagnoza jest

uzasadniona wiedzą i praktyką

Ideologia konsumeryzmu



Rozpatruje relacje pacjent lekarz



Dobre zdrowie wymaga raczej postawy

aktywnej niż biernego stosowania zaleceń

lekarskich



Promocja zdrowia



Dokonywanie świadomych wyborów na

rynku dostępnych usług medycznych

Nurt antymedyczny



Skutki uboczne



Podważenie teorii o nieomylności lekarza i

jego zaangażowania wyłącznie na rzecz dobra

pacjenta

Polska a Zachód



Wprowadzenie lekarzy rodzinnych i

pierwszego kontaktu



Zbiór praw pacjenta – 1991r.

Prywatna opieka
medyczna



W czasie socjalizmu opieka ta wykazywała

odmienny stosunek lekarza do pacjenta,

sprzyjała modelowi partnerskiemu .



Była również lepiej oceniana w rankingach niż

państwowa opieka medyczna.

Kiedy do lekarza?

SPOSÓB

POSTĘPOWAN

IA

1976

1995

1999

Idę do lekarza

od razu

19%

11%

12%

Uzależniam

wizytę od

rodzaju

dolegliwości

38%

32%

29%

Idę do lekarza

dopiero w

ostateczności

42%

55%

29%

Trudno

powiedzieć

1%

2%

1%

Wykształcenie a
postępowaniu przy
wystąpieniu dolegliwości

WYKSZTAŁCEN

IE

Postępowani

e

ochraniające

Postępowanie

racjonalne

Postępowanie

lekceważące

1995

1999

1995

1999

1995

1999

Podstawowe

17,4

16,8

22,5

22,5

60,1

60,6

Zasadnicze

9,5

10,5

25,8

25,9

64,6

63,5

Średnie

8,3

12,8

39,5

30,5

52,1

52,7

Wyższe

8,7

8,4

53,8

48,0

37,4

43,6

Zaufanie do medycyny i
lekarzy

ZGADZAJĄCY SIĘ ZE STWIERDZENIEM

1976

1995

Większość lekarstw leczy jedno schorzenie, szkodzi

na coś innego

78%

86%

Przy obecnym rozwoju medycyny za kilkanaście lat

wszystkie groźniejsze choroby będą uleczalne

28%

34%

Lekarz wie lepiej, co jest właściwe dla pacjenta

61%

51,5%

Rak wcześnie wykryty jest uleczalny

27%

67%

Istnieje wiele wypróbowanych starych sposobów

leczenia, które dziś się niesłusznie lekceważy

66%

87,8%

Jaki powinien być lekarz?



SUMIENNOŚĆ I ODPOWIEDZIALNOŚĆ – 50,5%



PRZEKŁADANIE DOBR PACJENTA NAD WŁĄSNE KORZYŚCI – 35,8%



UMIEJĘTNOŚĆ NAWIĄZYWANIA KONTAKTÓW Z PACJENTAMI –
34,6%



UMIEJĘTNOŚĆ PRZYSTĘPNEGO WYJAŚNIANIA PRZYCZYN CHORÓB
I SPOSOBU LECZENIA – 33%



BEZINTERESOWNOŚĆ I UCZCIWOŚĆ – 30%



ŻYCZLIWOŚĆ – 28,9%



CIERPLIWOŚĆ – 21%



WRAŻLIWOŚĆ I WSPÓŁCZUCIE DLA CIERPIENIA – 19,7%



ROZUMIENIE INNYCH – 13,5%



ZDOLNOŚĆ DO POŚWIĘCEŃ – 8,7%

1.

Badanie w ogóle było bardzo powierzchowne

2.

Lekarz nie wyjaśnił co mi jest i jakie mogą być przyczyny choroby

3.

Badanie dotyczyło tylko chorego miejsca, a sądzę, że przydałoby się bardziej

wszechstronne

4.

Lekarz nie wypytał dokładnie o dolegliwości, nie wysłuchał wszystkiego

5.

Zabrakło czasu na rozmowę o innych ważnych sprawach, o których chciałem

powiedzieć lekarzowi

6.

Lekarz był nieuprzejmy, niegrzecznie mnie traktował

7.

Lekarz używał niezrozumiałych słów, trudno było się z nim porozumieć

Typ

stosunku

Rola lekarza

Rola pacjenta

Prototyp

stosunku

aktywność –

bierność

robi coś

dla pacjenta

przyjmuje

apatycznie

rodzic –

niemowlę

kierowanie –

współpraca

mówi

pacjentowi

co robić

współpracuje,

jest posłuszny

rodzic –

dziecko

Obopólne

uczestnictwo

pomaga

pacjentowi,

żeby pomógł

sobie sam

partner

dorosły –

dorosły

Typ

stosunku

Rola

lekarza

Rola pacjenta

Prototyp

stosunku

bierność –

bierność

nie przejawia

aktywności

nie przejawia

aktywności

dziecko -

dziecko

bierność –

Poszukiwani

e

aktywności

nie przejawia

aktywności

nieskutecznie

próbuje

wyegzekwować

od

lekarza większą

aktywność

 

Relację lekarz - pacjent można rozpatrywać na wielu
poziomach.

Jednym z nich jest wyodrębnienie trzech aspektów:

1. Emocjonalnego

1. Poznawczego

1. Społecznego

• 60 – 70% dolegliwości internistycznych ma podłoże

psychosomatyczne.

• Podstawowym narzędziem lekarza jest umiejętność słuchania

oraz empatii. Lekarz powinien zadbać o atmosferę powagi i
szacunku.

• Właściwy kontakt lekarz – pacjent oparty jest na poczuciu

bezpieczeństwa i obustronnym zaangażowaniu się.

• Do lekarza należy ocena, czy ma do czynienia z pacjentem

zregresjonowanym, czy pacjentem mogącym od razu wziąć
odpowiedzialność za swoją chorobę i zdrowie.
Ze strony lekarza wyróżnia się dwie postawy:
1) matczyno-patriarchalna,
2) partnerska, równorzędna.

1. Aspekt emocjonalny

2. Aspekt poznawczy

• Silny ładunek emocjonalny ogranicza możliwości

poznawcze.

• Dotyczy to lekarza i pacjenta.

• Świadomość własnej emocjonalności i sposobów jej

wyrażania zwiększa możliwości poznawcze lekarza.

•

Lekarz powinien nauczyć się widzieć chorego jego

oczami, w jego świecie, w świecie wyraźnie

zaznaczonym, opatrzonym granicami.

•

Lekarz nabierając umiejętności wyrażania emocji
łatwiej może realizować swoje potrzeby.

3. Aspekt społeczny

• salus egroti suprema lex – największym

nakazem etycznym dla lekarza jest dobro chorego

• primum non nocere - po pierwsze nie

szkodzić

Wg Hipokratesa lekarze powinni

przestrzegać dwóch zasad:

„Błędem leczenia jest oddzielenie ciała i duszy.”

Platon

„uwolnić chorego całkowicie od cierpień, złagodzić ostrość

choroby i świadomie nie podejmować żadnego leczenia u

tych,

których choroba przemogła”

Hipokrates

Czynniki jatrogenne (czynniki psychotraumatyzujące,
wynikające

z samego kontaktu z medycyną)

Efekt placebo (polega na stosowaniu neutralnych środków,
ale

z silnym przekonaniem i wiarą w ich działanie)

-

Trudne warunki pracy

-

Szybki, specjalistyczny kontakt z pacjentem, gwarantuje, że
wiedza

lekarza będzie mogła służyć jak największej liczbie
pacjentów

-

Rola partnerska mogłaby być krępująca dla wielu pacjentów

-Pacjent oczekuje od lekarza dokładnego wyjaśnienia co do swojej

choroby

-Podczas rozmowy istnieje większe prawdopodobieństwo, że

pacjent

dokładnie opowie lekarzowi o swoim problemie, dzięki czemu

lekarz będzie

mógł postawić właściwszą diagnozę

-

Pacjent często wysyła do lekarza sygnały, licząc na to, że

lekarz będzie

umiał je odczytać

„Prelegenci koncentrowali się na problemach współczesnej
medycyny, a przede wszystkim na jej obecnym odhumanizowaniu.
To ono powoduje, że nierzadko leczy się ciało pacjenta, lecz
pomija stan jego psychiki. Ta zaś – ponieważ człowiek jest istotą
psychosomatyczną – w procesie odzyskiwania zdrowia staje się
jest równie ważna jak kondycja organizmu. Chory nie może czuć
się opuszczony w swoim cierpieniu – powinien mieć świadomość,
że otaczający go ludzie, w tym także lekarze, pielęgniarki i
szpitalni kapłani, troszczą się nie tylko o ciało, lecz również jego
ogólne samopoczucie. Aby tak się działo (…) potrzeba nowego
spojrzenia na współczesną medycynę, uświadomienia sobie
doniosłej roli, jaką w chorobie odgrywa empatia okazywana
pacjentowi przez otoczenie”

I Warsztaty Dziennikarskie

„Jakość życia w chorobie – uwarunkowania psychologiczne,

społeczne i medyczne”.

http://www.mimowszystko.org/index.php?dzial=2&id=448