Podstawy anatomii i

fizjologii Ośrodkowego

układu nerwowego (OUN)

Medyczne Studium Zawodowe

ZDZ Katowice

Maja Grzanka

Podstawy anatomii



Układ nerwowy człowieka (łac.
systema nervosum) - układ
zbudowany z tkanki nerwowej,
integrujący działalność organizmu,
rejestrujący bodźce, przetwarzający
zawartą w nich informację oraz
sterujący czynnościami organizmu:
ruchem mięśni oraz wydzielaniem
hormonów.

Podstawy anatomii



Układ nerwowy somatyczny (łac. soma —

ciało) nastawiony na łączność ze światem

zewnętrznym, odbiera z niego różnorodne

informacje za pośrednictwem narządów zmysłów

oraz zarządza aparatem ruchowym,

umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i

reagowanie w sposób celowy na bodźce

zewnętrzne. Dzieli się na ośrodkowy i obwodowy



Układ nerwowy autonomiczny lub

wegetatywny (łac. autos — samo- i nomos —

prawo, a więc "samorządzący się") - jego rolą

jest sprawowanie kontroli nad przemianą materii

oraz prawidłowym działaniem narządów

wewnętrznych.

Podstawy anatomii

Układ nerwowy ośrodkowy



Ma najbardziej złożoną budowę



Dolna, mniejsza część to rdzeń kręgowy,
większa, górna nosi nazwę mózgowia, w
którym rozróżnia się półkule mózgu,
móżdżek oraz pień mózgu



Cały OUN osłonięty jest błonami
zbudowanymi z tkanki łącznej zwanymi
oponami (opona twarda, pajęcza, miękka)

Podstawy anatomii OUN

Podstawy anatomii OUN

Układ nerwowy obwodowy



Tworzą go nerwy i związane z nimi zwoje



Nerwy to jakby przedłużenie i
rozgałęzienie OUN w całym organizmie



W zależności od miejsca początku
wyróżnia się nerwy czaszkowe (12 par) i
rdzeniowe (31 par)

Budowa neuronu



Podstawowym elementem układu
nerwowego jest komórka nerwowa z
odchodzącymi od niej wypustkami,
zwana neuronem.

Budowa neuronu



Neuron składa się z bańkowatego
ciała komórkowego z jądrem
(perikarion) oraz odchodzących od
ciała licznych wypustek. Wypustki te
tworzą drzewkowate rozgałęzienia
zwane dendrytami. Jedna z wypustek
jest o wiele dłuższa od pozostałych,
pokryta jasną otoczką mielinową i nosi
ona nazwę neurytu lub aksonu.
Długość aksonu może dochodzić do 1
metra.

Budowa neuronu

Układ nerwowy zbudowany jest
z olbrzymiej liczby neuronów,
(ok. 25 miliardów). Z tego tylko
około 25 milionów znajduje się
na obwodzie, natomiast reszta
skupiona jest w ośrodkowym
układzie nerwowym.

Budowa neuronu



Neurony kontaktują się ze sobą za

pośrednictwem łącz, zwanych synapsami.

Ich liczba jest wielokrotnie większa niż liczba

komórek nerwowych, ponieważ każda

wypustka tworzy wiele kontaktów

synaptycznych z innymi komórkami

nerwowymi.



Neurony tworzą synapsy nie tylko z

komórkami nerwowymi, lecz także z innymi

typami komórek (np. z komórkami

mięśniowymi, komórkami narządów

zmysłów).

Budowa synapsy

Budowa rdzenia kręgowego



Rdzeń kręgowy (łac. medulla spinalis) – część

ośrodkowego układu nerwowego, przewodząca bodźce

pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym. U

człowieka ma kształt grubego sznura, nieco

spłaszczonego w kierunku strzałkowym, o przeciętnej

średnicy 1 cm, barwy białej, o masie ok. 30 g.

Umieszczony jest w biegnącym w kręgosłupie kanale

kręgowym. U góry w otworze wielkim rdzeń kręgowy

łączy się z rdzeniem przedłużonym, umowną granicę

między nimi stanowi po stronie grzbietowej miejsce

wyjścia pierwszej pary korzeni szyjnych, po stronie

brzusznej dolna krawędź skrzyżowania piramid.

Rozciąga się on na przestrzeni ok. 45 cm, od I kręgu

szyjnego do górnej krawędzi II kręgu lędźwiowego,

gdzie kończy się stożkiem rdzeniowym (łac. conus

medullaris).

Budowa rdzenia kręgowego

Budowa rdzenia kręgowego



Wewnątrz rdzenia znajduje się substancja szara
(łac. substantia grisea), a na zewnątrz
substancja biała (łac. substantia alba) Przez jego
środek przebiega bardzo wąski kanał środkowy
rdzenia (łac. canalis centralis), który ku górze
przechodzi w kanał środkowy rdzenia
przedłużonego. Kształt i wielkość kanału
środkowego są zmienne, zależnie od odcinków
rdzenia, ponadto w części dolnej, a więc w
obrębie stożka rdzeniowego, tuż przed swoim
ślepym zakończeniem w początkowym odcinku
nici końcowej, kanał środkowy rozszerza się
tworząc komorę końcową

Budowa rdzenia kręgowego



Zasadniczą częścią substancji szarej są
ciała komórek



Ułożona w charakterystyczny kształt
litery H (motyla)



Tworzy tzw. słupy – przedni, tylny i
boczny oraz spoidła

Budowa rdzenia kręgowego



Zasadniczą część substancji białej
stanowią aksony neuronów



Tworzy tzw. sznury – przedni, tylny i
boczny

Budowa mózgowia

Mózgowie składa się z pięciu zasadniczych

części. Są to:



kresomózgowie (telencephalon)



międzymózgowie (diencephalon)



śródmózgowie (mesencephalon)



tyłomózgowie (metencephalon)



rdzeń przedłużony (tyłomózgowie
wtórne, rdzeniomózgowie)
(myelencephalon lub medulla oblongata)

Budowa mózgowia

Podział uproszczony:



półkule mózgu



pień mózgu

W mózgowiu występują komory mózgowia (ventriculi

cerebri):



w kresomózgowiu dwie komory boczne (czyli komora I

oraz II),



w międzymózgowiu komora III (połączona z komorami

bocznymi),



w rdzeniomózgowiu komora IV (która łączy się z komorą

III w śródmózgowiu wodociągiem Sylwiusza)



Komory mózgowia wypełnia płyn mózgowo-rdzeniowy

(liquor cerebrospinalis) - wodnista, przejrzysta, zasadowa

ciecz (wypełnia również kanał ośrodkowy rdzenia

kręgowego, jamę podtwardówkową i

podpajęczynówkową oraz zbiorniki podpajęczynówkowe).

Podstawy fizjologii



Układ nerwowy funkcjonuje na zasadzie

"przekazywania sygnałów" z jednej komórki

nerwowej do innych, lub do komórek

mięśniowych, czy też gruczołów



Kiedy bodziec zadziała, wywoła zmiany

biochemiczne wewnątrz komórki nerwowej

prowadzące do wygenerowania sygnału, impulsu

nerwowego - potencjału czynnościowego.

Zjawisko potencjału czynnościowego polega na

lokalnej wymianie jonów między wnętrzem

komórki a jej otoczeniem. W wyniku takiej

wymiany lokalnie na danym fragmencie

powierzchni komórki nerwowej zmienia się

napięcie elektryczne

Podstawy fizjologii