WIEDZA O

SPOŁECZEŃSTWIE

Temat: Źródła, dziedziny i hierarchia

norm prawnych

Źródła prawa

Źródła prawa jest pojęciem wieloznacznym, można wyróżnić trzy podstawowe
znaczenia:

Pojęcie i podział gałęzi prawa

Gałąź prawa to ukształtowany w toku historycznego

rozwoju zbiór norm prawnych, które regulują daną dziedzinę
stosunków społecznych

Podział gałęzi

prawa

Prawo prywatne

• chroni interesy
jednostek, reguluje
stosunki majątkowe i
osobiste.

• Stronami stosunku
prawnego są jednostki.

• Opiera się na
zasadzie
równorzędności
podmiotów.

Prawo publiczne

• służy ochronie
interesów państwa ,
zbiorowości , dobra
wspólnego.

• Reguluje stosunki
między organami
państwa oraz między
państwem a jednostką.

• Opiera się na
zasadzie
podporządkowania
jednych podmiotów
drugim.

Pojęcie i podział gałęzi
prawa

Prawo administracyjne

Gałęzie prawa

Prawo konstytucyjne

Prawo międzynarodowe publiczne

Prawo karne

Prawo cywilne

Prawo pracy

„ Im
bardziej
chore
państwo,
tym
więcej
jest w nim
ustaw „

Tacyt

System prawa

System prawa to ogół norm prawnych obowiązujących w państwie w
danym państwie
w danym czasie.

– nie powinny w nim występować
żadne luki, tzn. brak norm
regulujących pewne zachowania czy
sytuacje, które powinny być
uregulowane.

– normy nie powinny
zawierać różnych wzorów
postępowania
w określonej sytuacji oraz
nakazywać dwóch różnych
sposobów postępowania.

Podział aktów prawnych

Akty prawne

Akty powszechnie

obowiązujące

Wiążą nieograniczony
podmiotowo krąg
adresatów. Należą do
nich takie akty, jak
konstytucja,
ratyfikowane umowy
międzynarodowe,
ustawy,
rozporządzenia oraz
akty prawa
miejscowego. Akty
prawa miejscowego
wiążą się ze ściśle
określonym terytorium,
jednak nie ma to
wpływu na ich
charakter.

Akty prawa

wewnętrznie

obowiązującego

Dotyczą ograniczonego
podmiotowo kręgu
adresatów. Obowiązek
ich przestrzegania
wiąże się ze
stosunkiem zależności
organizacyjnej
(służbowej) adresata i
normodawcy, (np.
stosunek pracodawca –
pracownik).

Zależności między aktami
prawnymi

Hierarchia aktów prawnych w Konstytucji RP

Konstytucja

Konstytucja to najważniejszy akt prawny
w państwie. Określa jego ustrój, kompetencje
organów państwowych i relacje między nimi,
a także prawa, wolności i obowiązki obywateli.
Zgodne z konstytucją muszą być wszystkie umowy
międzynarodowe zawierane przez Radę Ministrów.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Ratyfikacja to wyrażenie zgody na związanie się
przez państwo treścią umowy przez głowę
państwa (w nielicznych państwach przez parlament).

Umowy ratyfikowane można podzielić na dwie grupy:
Pierwsza obejmuje te umowy, które nie wymagają
zgody sejmu. Druga grupa dotyczy zaś umów, których
ratyfikacja wymaga zgody sejmu wyrażonej w formie
ustaw.

Rozporządzenie

Rozporządzenie to akt normatywny, który
jest wydawany na podstawie ustawy, aby
mogła ona być wykonana przez odpowiednią
instytucję wykonawczą. W Polsce prawo do
wydawania rozporządzeń ma:

• prezydent,

• Rada Ministrów,

• prezes Rady Ministrów,

• minister kierujący działem administracji rządowej,

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Rozporządzenie z mocą ustawy

Ustawa

Ustawa to akt prawny o charakterze ogólnym,
uchwalany przez parlament w określonym trybie.

Ustawa może regulować każdą sprawę z wyjątkiem
sytuacji wprost zakazanych w konstytucji.
Formę ustawy muszą mieć takie zagadnienia,
jak określenie uprawnień i składu organów
państwa, prawa i obowiązki obywateli, budżet
państwa i podatki.

Akty prawa miejscowego

Akty prawa miejscowego obowiązują na
obszarze działania organu, który go wydał.
Pochodzą one od organów państwa (wojewodów)
lub organów samorządów.

Akty prawa miejscowego to uchwały wydawane przez
sejmik wojewódzki, radę powiatu i gminy oraz
zarządzenia wydawane przez wojewodę,
zarząd województwa, powiatu i wójta (burmistrza,
prezydenta), a także organy administracji niezespolonej.

Regulacje prawne dotyczące publikacji

Artykuł 88 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zawiera zasadę
jawności i powszechności dostępu do prawa. Warunkiem wejścia w
życie ustaw, rozporządzeń czy aktów prawa miejscowego jest ich
ogłoszenie.

O publikacji aktów prawnych mówi ustawa z 20 lipca 2000 roku o
ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów
prawnych.
Ustawa mówi, że ogłaszanie aktów normatywnych jest obowiązkowe.

Akty ogłasza się w dziennikach urzędowych. Są nimi:

• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”,

• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski B”,

• dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji
rządowej,

• dzienniki urzędowe urzędów centralnych,

• wojewódzkie dzienniki urzędowe.

Dziennik Ustaw RP

Dziennik Ustaw jest wydawany przez Prezesa Rady Ministrów. Ogłasza
się w nim m.in.:

• konstytucję,

• ustawy,

• rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta RP,

• rozporządzenia wydane przez Prezydenta RP, Radę Ministrów,
premiera, ministrów kierujących działami administracji rządowej,
członków Rady Ministrów, którzy są przedstawicielami komitetów
określonych w ustawach, krajową Radę Radiofonii i Telewizji,

• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów
normatywnych publikowanych w Dzienniku Ustaw,

• akty dotyczące stanu wojny i zwarcia pokoju,

• akty dotyczące referendum zatwierdzającego zmianę konstytucji,
referendum ogólnokrajowego, wyborów do sejmu i senatu oraz
prezydenta,

• akty dotyczące stanu wojennego, wyjątkowego oraz stanu klęski
żywiołowej.

Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej

„Monitor Polski”

„Monitor Polski” jest publikowany przez Prezesa Rady Ministrów.
Ogłasza się w nim m.in.:

• zarządzenia Prezydenta RP wydawane na podstawie ustawy,

• uchwały Rady Ministrów i zarządzenia premiera wydawane na
podstawie ustawy,

• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aktów
normatywnych z „Monitora Polskiego”,

• uchwały Zgromadzenia Narodowego,

• niektóre uchwały Sejmu i Senatu (dotyczące między innymi wotum
zaufania lub wotum nieufności dla rządu),

• akty prezydenta dotyczące między innymi powołania premiera,
dymisji rządu, powołania na wyższe stanowiska państwowe.

Dzienniki urzędowe ministrów

Wojewódzki dziennik urzędowy

Są publikowane przez poszczególnych ministrów. Ogłasza się w nich
m.in.:

• akty wydawane przez danego ministra,

• uchwały rządu uchylające zarządzenia ministra wydającego
dziennik,

• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wyżej
wymienionych aktów prawnych.

Jest publikowany przez wojewodę. Ogłasza się w nim m.in.:

• akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę, organy
administracji niezespolonej, sejmik województwa, radę powiatu i
gminy,

• akty premiera uchylające akty prawa miejscowego.

ZAPAMIĘTAJ !

Vacatio legis

Vacatio legis to okres pomiędzy ogłoszeniem aktu normatywnego a
jego wejściem w życie.

W Polsce akt wchodzi w życie 14 dni po jego ogłoszeniu (chyba, że
sam akt stanowi inaczej).

Jest to czas na zaznajomienie się obywateli z tekstem aktu i
przygotowaniem odpowiednich organów do jego realizacji.