91. KONCEPCJE BUDOWY NORMY PRAWNEJ

Norma prawna jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa. Przyjmuje się, że jest ona regułą zachowania, która ma dwie zasadnicze cechy: jest generalna (skierowana do pewnej kategorii adresatów, nie osób indywidualnych) i abstrakcyjna (wzór zachowania określony jest przez wskazanie rodzajowych, a nie konkretnych cech tego zachowania).

Wszystkie normy prawne są zbudowane z tych samych części:

1. Hipotezy – określa zakres normy - adresata i okoliczności, w których powinien on zachować się w sposób przewidziany przez normę

2. Dyspozycji – nakłada wzór odpowiedniego zachowania się poprzez sformułowane zakazy, nakazy lub dozwolenia

3. Sankcji – określa konsekwencje jakie nastąpią, gdy adresat naruszy normę

Podstawowe koncepcje budowy normy prawnej:

1. Koncepcje dwuczłonowe

1. Jeśli zachodzą warunki określone w hipotezie, to adresat normy powinien zachować się tak jak mówi dyspozycja

H -> D

1. Jeśli zachodzą warunki określone w hipotezie, to organ państwa powinien wymierzyć podmiotowe wskazanego w hipotezie przewidzianą sankcję

H -> S

1. Koncepcja dwuczłonowych norm sprzężonych

Każda norma prawna składa się z dwóch norm:

1. Normy sankcjonowanej – skierowana do adresatów pierwotnych, określa adresata i warunki, w jakich jest mu coś nakazane, zakazane lub dozwolone (hipoteza) oraz treść owego nakazu, zakazu, dozwolenia (dyspozycja)

2. Normy sankcjonującej – skierowana zawsze do organów władzy publicznej (adresaci wtórni), jest uruchamiana tylko, gdy zostanie naruszona norma sankcjonowana, jej dyspozycja wyznacza rodzaj i stopień dolegliwości, która ma być zastosowana w danej sytuacji.

1. Koncepcja trójczłonowa

Zakłada, że norma prawna musi obejmować wszystkie trzy elementy: hipotezę, dyspozycję i sankcję. Jeśli zachodzą warunki określone w hipotezie to adresat musi zachować się tak jak mówi dyspozycja albo zostanie wymierzona mu sankcja. Koncepcja ta spotyka się z krytyką i wobec postrzegania sankcji jako obowiązkowego elementu każdej normy prawnej.

Przykładem mogą być niektóre normy konstytucyjne lub niektóre normy wyrażające dozwolenia mocne, które są pozbawione sankcji, jednak nie możemy z tego powodu podważać ich prawnego charakteru. Ponadto, niewłaściwe jest założenie, że norma działa skutecznie tylko, gdy adresata „przymusi się” do posłuchu groźbą sankcji.

Spory dotyczące rozstrzygnięcia, która koncepcja budowy normy prawnej jest właściwa uważa się za jałowe. Cały problem sprowadza się do tego, z jakiego rodzaju przepisami mamy w danym przypadku do czynienia.