Kamień nazębny – przyczyny 
i mechanizm powstawania. 
Sposoby usuwania

Krzysztof Motyl

Mateusz Szary

 

 

Co to jest kamień?



kamień nazębny to  zmineralizowana, 
odkładająca się płytka nazębna. W jego skład 
wchodzą wewnątrz i zewnątrzkomórkowe 
złogi mineralne, białka i węglowodany. 
Związki mineralne odkładają się wokół każdej 
bakterii. Obszary zmineralizowne łączą się i 
tworzą kamień nazębny. Jego porowata 
struktura ułatwia osadzanie się kolejnych 
bakterii, które tworzą nowe kolonie. W ten 
sposób następuje przyrost kamienia.   

 

 



Proces powstania kamienia nazębnego rozpoczyna się już po 

pierwszym dniu naszego zaniedbania higieny ustnej. Proces 

wapnienia może rozpocząć się już po 2-3 dniach od powstania 

płytki nazębnej, natomiast czas jej całkowitego przekształcenia 

się w kamień jest zmienny i wynosi około dwóch tygodni. 

Kamień może odkładać się nad i poddziąsłowo.



Najbardziej widoczny jest kamień naddziąsłowy, o szaro-

kremowym kolorze. Najczęściej występuje na powierzchni 

językowej dolnych zębów przednich (siekaczy) oraz 

powierzchni policzkowej górnych zębów tylnich (trzonowych). 

Umiejscowienie to jest związane z położeniem głównych 

gruczołów ślinowych w jamie ustnej.



Ciemnobrązowy kamień poddziąsłowy - często niewidoczny dla 

nas gołym okiem - umiejscawia się poniżej brzegu dziąsła. Jest 

twardszy od naddziąsłowego i ściślej przylega do powierzchni 

zębów, co powoduje, że trudniej go usunąć.

 

 

 

 

Objawy

Odkładanie się kamienia nazębnego objawia się:

1. Nieprzyjemnym zapachem z jamy ustnej.

2. Występowaniem na szkliwie zębów żółto-

brunatnego osadu. 

3. Obniżeniem lub całkowitym brakiem apetytu. 

(spowodowanym bolesnością przy przyjmowaniu 

pokarmu).

4. Zaczerwienieniem/krwawieniem błony śluzowej 

dziąseł 

 

 

Przyczyny powstawania



Osad i kamień nazębny są w większości 

przypadków następstwem nieodpowiedniej 

higieny jamy ustnej. Nie u wszystkich osób osad 

nazębny odkłada się w takich samych ilościach i w 

takim samym tempie. Ponieważ samooczyszczanie 

jamy ustnej w dużym stopniu zależy od śliny, więc 

jej niewystarczająca ilość (spowodowana np. 

chorobą lub przyjmowaniem niektórych leków) 

może przyczynić się do powstania osadu 

nazębnego. Częstość występowania wzrasta wraz 

z wiekiem. Zwiększona zawartość wapnia może 

być przyczyną powstawania kamienia

 

 

Przyczyny 

   1. Rodzaj pokarmu decyduje o zawartości wapnia w ślinie, 

a ponadto twardy pokarm ułatwia samooczyszczanie 

zębów, przeciwnie działają pokarmy o konsystencji 

miękkiej i lepkiej sprzyjają osadzanie się płytki .

2. Predyspozycje genetyczne, i będąca cechą osobniczą 

indywidualna podatność osobnika na odkładanie się 

kamienia nazębnego. 

3. Kondycja, i stan zdrowia. ( np. schorzenia nerek, czy 

też występujący w wielu jednostkach chorobowych 

patologiczny skład śliny, sprzyjają odkładaniu się 

kamienia nazębnego ) 

 

 

Zapobieganie 
powstawaniu



Pasta do zębów.

Warto wybrać pastę specjalnie przeznaczoną do zapobiegania 

powstawaniu kamienia. Wiele zawiera substancje 

antybakteryjne, takie jak triclosan, które działają prewencyjnie 

nawet do 12 godzin od mycia zębów. Na rynku są również 

pasty, które, oczywiście według ich producentów, niszczą więzi 

utrzymujące kamień na płytce nazębnej.

Polifenole

Substancje organiczne zawarte w zielonej herbacie, 

czerwonym winie i soku żurawinowym - polifenole - redukują 

nawet o 50% powstawanie kamienia nazębnego, 

powstrzymując bakterie przed przyczepianiem się do zębów. 

Japońscy uczeni wykazali, że picie jednej filiżanki zielonej 

herbaty dziennie, poprawia 

     zdrowie zębów i redukuje ryzyko
     ich wypadania o 20%. 

 

 



Oliwa z oliwek

Działanie oliwy z oliwek, zapobiegające powstawaniu kamienia, 

zostało zaobserwowane przez uczonych z Uniwersytetu w 

Madrycie. Zauważyli oni niezwykle niski poziom problemów z 

kamieniem u osób w rejonach, w których produkuje się oliwę. 

Okazało się, że dzięki zawartości bakteriobójczej oleuropeiny, 

która powstrzymuje bakterie odpowiedzialne za choroby dziąseł i 

ubytki kości, przed przywieraniem do zębów. Dodatkowo oliwa 

pokrywa zęby warstwą molekuł tłuszczu, które zapobiegają 

formowaniu się kamienia. 

Gumy do żucia

Niektóre gumy do żucia zawierają xylitol lub sorbitol - substytuty 

cukru redukujące powstawanie kamienia. Nie mogą być one 

wykorzystywane przez bakterie, które w wyniku braku pożywki 

umierają. Według badań, aby uzyskać znaczący postęp, należy 

żuć odpowiednie gumy raz dziennie przez cztery tygodnie. Dzięki 

regularnemu żuciu można mieć nawet o 30-60% mniej kamienia. 

 

 



Wszystkie powyższe sposoby mogą redukować 
proces powstawania kamienia, jednak nie będą 
w stanie go wyeliminować. Oznacza to, że 
wciąż konieczne jest mechaniczne usuwanie. W 
domu warto za pomocą nici dentystycznych 
usuwać resztki jedzenia spomiędzy zębów. 
Znacznie bardziej efektywna jest również 
elektryczna szczoteczka. Zaleca się jednak 
regularne wizyty u dentysty, gdyż 
nagromadzony kamień jest bardzo trudny do 
usunięcia. 

 

 

Etapy usuwania 
kamienia nazębnego 



1. Etap pierwszy, usuwanie płytki 
kamiennej (złogów kamienia): 
ręczne, chemiczne, 
ultradźwiękowe, dźwiękowe, 
laserowe. 

 

 



- usuwanie ręczne, jest rzadko 

stosowane, wykonuje się je za pomocą 

ręcznych narzędzi tzw. skalerów (sierpów, 

lemieszy, motyczek, dłutek, pilniczków) 

mocno naostrzonych. Lekarz stomatolog 

przykłada skaler do powierzchni zęba tuż 

pod kamieniem i pociąga do siebie. 

Odrywa w ten sposób powstałe złogi. Jest 

to metoda bardzo pracochłonna, 

niedokładna oraz znacznie wydłużająca 

zabieg; 

 

 



usuwanie mechaniczne, wykonywane 

urządzeniem, które jest wyposażone w elektryczny 

generator mocy. Przekazuje ono energię w postaci 

wibracji o wysokiej częstotliwości na różnego 

rodzaju końcówki, takie jak wiertła, frezy. Kontakt 

końcówki z kamieniem powoduje przeniesienie 

wibracji na złogi, co prowadzi



do ich odłamywania i usunięcia z powierzchni 

zębów. Podczas pracy urządzenia wydziela się 

dużo ciepła, dlatego aparatury te są wyposażone 

w system chłodzenia wodą. Spryskiwanie wodą 

służy również do wypłukiwania usuniętego 

kamienia. Metoda ta jest jednak rzadko 

stosowana; 

 

 



usuwanie ultradźwiękami, zasada 
działania aparatów ultradźwiękowych 
polega na usuwaniu złogów poprzez 
wibrację ultradźwiękowej końcówki oraz 
zjawisko kawitacji wody wzbudzonej 
energią ultradźwiękową. Ultradźwięki 
uderzają wraz z wodą w cząsteczki złogów, 
powodując ich pęknięcia i  oderwanie od 
trzonu zębów. Zabieg jest bezpieczny i 
bezbolesny; 

 

 



usuwanie laserowe, laser jagowo-erbowy stał się 

przełomowym narzędziem stosowanym do 

usuwania kamienia nazębnego. Laser pracuje w 

sposób impulsowy z częstotliwością w zakresie od 1 

do 10 impulsów na sekundę. Wystarczy 5 impulsów 

na sekundę, aby usunąć warstwę kamienia 

grubości od 0,2 do 0,3 mm. Stomatolog przez cały 

czas



widzi pole zbiegu, w związku z powyższym nie 

istnieje zagrożenie uszkodzenia miazgi, bądź 

szkliwa zębów. Zabieg jest bezbolesny, precyzyjny, 

znacznie bardziej skuteczniejszy od zabiegów przy 

użyciu klasycznych narzędzi; 

 

 



usuwanie chemiczne, w tej metodzie 

stosowane jest zazwyczaj płukanie 30% 

roztworem perhydrolu (nadtlenek wodoru 

rozpuszczalny w wodzie). Stomatolog aplikuje 

substancję na złogi kamienia na zębach i 

pozostawia do ich rozpuszczenia. Następnie 

wypłukuje rozpuszczone złogi i osad wodą pod 

dużym ciśnieniem. Roztworu nie należy 

stosować w domu, ponieważ perhydrol jest 

substancją silnie żrącą, która na skórze



pozostawia białe plamy. Zabieg ten może być 

wykonywany tylko przez stomatologa. 

 

 



2. Etap drugi, piaskowanie wspomaga

     skaling oraz skutecznie usuwa drobiny kamienia i osadu 

nazębnego, które znajdują się na powierzchni zębów. 

Wykonywany jest za pomocą urządzenia zwanego 

piaskarką. Urządzenie to zaopatrzone jest w specjalną 

dyszę i proszek (wodorotlenek sodu), który wraz ze 

strumieniem wody pod odpowiednim ciśnieniem uderza 

w powierzchnie zębów oraz przestrzenie międzyzębowe, 

powodując usuwanie kamienia. Piaskowanie gwarantuje 

doskonały efekt czyszczący, szczególnie polecany jest 

osobom, u których wcześniej był wykonywany skaling. 

Celem piaskowania jest dokładniejsze czyszczenie 

powierzchni zębów oraz międzyzębowych. Jest to zabieg 

bezpieczny, niewskazany jedynie w przypadku ostrych 

stanów zapalnych dziąseł. 

 

 



3. Trzeci etap, czyszczenie i 
polerowanie oczyszczonych 
powierzchni zębów za pomocą różnych 
końcówek, mogą to być paski ścierne, 
specjalne gumki, tarcze, szczotki i 
pasty polerujące np. Clean Polish, 
pozwalają przygotować zęby do 
ostatniego etapu.

 

 

 



4. Etap czwarty, to zabezpieczenie 
zębów specjalnym lakierem zawierającym 
chlorheksydynę i związki fluoru. To 
wcieranie w zęby preparatu silnie 
stężonego, oprócz działania 
profilaktycznego, zmniejsza on również 
nadwrażliwość po zabiegową. Ponadto 
preparat zabezpiecza oczyszczone 
wcześniej zęby przed próchnicą, a nawet 
ją redukuje o 75%