Kowalik Karolina 

Inżynieria Środowiska II

Wpływ na kształtowanie formy współczesnego 
budynku  szkolnego są dwa zespoły czynników o 
szczególnym znaczeniu: uwarunkowania projektowe 
związane 
z lokalizacją budynku i program obiektu szkolnego. 
Kształt budynku jest zdeterminowany przez warunki 
przestrzenne i funkcje, a układ funkcjonalno- 
przestrzenny jest konsekwencją przyjętych wcześniej 
założeń programowych.

Sytuacja urbanistyczna determinuje grupę czynników wpływających na 
sposób 
kształtowania ogólnej koncepcji projektu architektonicznego i układu 
przestrzennego budynku szkolnego. 
Zasadniczo występują dwa typy szkół, wynikające z warunków 
usytuowania: 
szkoły w przestrzeni otwartej i szkoły w zwartej miejskiej zabudowie. 
Pierwszy typ 
obiektów obejmuje szkoły zaprojektowane w krajobrazach otwartych, 
naturalnych 
lub użytkowych, gdzie najważniejszymi elementami kompozycji są teren 
jego rzeźba 
i szata roślinna oraz w przestrzeniach zurbanizowanych wiejskich lub 
podmiejskich, 
charakteryzujących się niewielkim zaludnieniem i swobodnym układem 
zabudowy. 
Szkoły usytuowane w terenie otwartym najczęściej posiadają działki o 
dużej 
powierzchni, umożliwiające stworzenie bogatego programu Użytkowego, 
obejmującego także boiska sportowe i urządzenia kultury fizycznej, 
miejsca rekreacji 
zewnętrznej, parkingi i drogi dojazdowe. Zaletą lokalizacji budynku w 
terenie otwartym jest swoboda w realizacji autorskich projektów, ponieważ 
kształt 
działki, ze względu na jej wielkość, nie ma większego wpływu na formę 
obiektu.  
Jedynymi ograniczeniami są lokalne tendencje architektoniczne. 

Ważnymi elementami są również warunki 
nasłonecznienia działki i rzeźba terenu. Przy 
projektowaniu budynku i wpisywaniu go  w otoczenie 
uwzględnia się najkorzystniejsze warunki doświetlenia 
sal lekcyjnych. Klasy standardowe oraz niektóre 
pracownie projektuje się najczęściej od strony 
wschodniej i południowej, sale specjalne, czyli 
pracownie fizyki i chemii, od strony północnej. Skala 
obiektu i 
możliwość podziału jego funkcji na mniejsze zespoły 
umożliwia wpisywanie układu przestrzennego w 
teren, przy czym istotnym zagadnieniem wydaje się 
być powiązanie budynku z zielenią.

Drugi typ obiektów to szkoły usytuowane w zurbanizowanej przestrzeni 
miejskiej, którą cechuje duży wskaźnik zaludnienia i zwarta zabudowa. 
Lokalizacja 
taka, szczególnie, jeśli ma ona miejsce w pobliżu centrum miasta, ma wiele 
zalet. 
Bliskie sąsiedztwo obiektów użyteczności publicznej, takich jak muzea, 
teatry, kina, 
miejskie obiekty sportowe pozwala na poszerzenie programu 
funkcjonalnego szkoły 
i wzbogacenie zajęć lekcyjnych. Często zdarza się,  że budynek staje się 
częścią
takiego zespołu obiektów użyteczności publicznej. Niedogodnością jest  
śródmiejski 
hałas i zanieczyszczenia, spowodowane ruchem samochodowym, a także 
brak 
otwartych terenów przeznaczonych na rekreację i sport. Mniejsza, w 
stosunku do 
szkół usytuowanych w terenie otwartym, powierzchnia działki odpowiada 
często 
proporcjom działek mieszkalnych znajdujących się w pobliżu. Ograniczona 
powierzchnia wpływa na zmniejszenie terenów i obiektów sportowych oraz 
miejsc 
przeznaczonych na rekreację zewnętrzną. Rozwiązaniem tego problemu 
projektowego miały być obiekty wertykalne, wielokondygnacyjne, w których 
głównym celem było spiętrzenie funkcji i umieszczenie rekreacji na 
zewnętrznych 
tarasach, platformach lub poniżej poziomu terenu.

Programem budynku szkolnego określamy wszelkie wymagania 
przestrzenne 
związane z procesem edukacji, jest to program użytkowy, stworzony 
zgodnie z 
wytycznymi pedagogiki. Najważniejszymi czynnikami kształtującymi 
nowoczesne programy nauczania są aktualne wymagania społeczne i 
możliwości współczesnej techniki. Znajomość nowych wymagań jest 
niezbędna przy projektowaniu, budynek szkoły nie jest tylko instytucją 
służącą szkoleniu, ale odzwierciedleniem aktualnych koncepcji 
pedagogicznych. Współcześnie do konsultacji nad projektem zaprasza 
się pedagogów, rodziców i uczniów, pozwala to na określenie 
priorytetowych wymagań przestrzeni przeznaczonej na edukację. 
Umożliwia to architektom lepiej zrozumieć zadania projektowe a 
przyszłym użytkownikom poznać, zaakceptować i utożsamić się z 
obiektem, w którym mają się uczyć i pracować.

Mnogość współczesnych koncepcji pedagogicznych skutkuje 
zróżnicowaniem układów funkcjonalnych. Każdy typ szkoły ma 
inne wymagania przestrzenne i inną skalę. Wśród obiektów 
powstałych w XX wieku można zaobserwować dwie tendencje. 
Pierwszą było projektowanie dużych założeń, zespołów szkół 
stanowiących swoistą wyspę urbanistyczną, z przestrzenią 
publiczną o charakterze lokalnego centrum. Przykładami są 
campusy i miasteczka szkolne. Drugą tendencją,  ciesząca się 
obecnie dużą popularnością, jest realizacja małych budynków, 
które łatwiej wkomponować w otoczenie, co może je „zbliżyć” do 
społeczności lokalnej.

Budynki polskich szkół cechuje stosunkowo bogaty program 
funkcjonalny, 
zależny od możliwości działki, na której znajduje się placówka. 
Intensywniejsza, niż w przypadki podobnie zlokalizowanych szkół 
europejskich, jest zabudowa działki, więc stosunkowo duża liczba 
uczniów przypada na m

2

 powierzchni. Skutkuje to obniżeniem standardu obiektu i wiąże się z 
ograniczonymi możliwościami usytuowania i kształtowania terenów 
rekreacyjnych i sportowych. Przy kształtowaniu układu 
przestrzenno-funkcjonalnego widoczne są dwa podejścia. Pierwsze 
uwzględnia szczególne znaczenie holu wielofunkcyjnego, jako 
miejsca skupiającego życie społeczne placówki, przy czym bardzo 
często jest on sytuowany w narożu działki. Druga tendencja polega 
na tradycyjnym ukształtowaniu przestrzeni publicznej szkoły w 
powiązaniu z komunikacją w układzie korytarzowym. W sposobie 
kształtowania wnętrza budynku można zauważyć dążenie do 
oszczędności stosowanych elementów, ale także poszukiwanie 
efektownych rozwiązań przy niewysokim budżecie.

Budynki szkolne XX wieku to obiekty spełniające wymagania 
procesu 
dydaktycznego opartego na postulatach „nowego wychowania”, 
stojącego w opozycji do modeli z XIX wieku. Nowy układ 
przestrzenno-funkcjonalny budynków szkolnych powstał w 
wyniku inspiracji nowoczesnymi  ideami pedagogicznymi, 
stworzonymi przez J.Dewey’a, R.Steinera i M.Montesorri. 
 W centrum zainteresowania znajduje się dziecko, jego 
indywidualne potrzeby i naturalne predyspozycje. Zaczęto 
poszukiwać nowych, elastycznych przestrzeni w szkole, 
odpowiednio doświetlonych i dopasowanych swoją skalą do skali 
dziecka. Rezultatem poszukiwań były nowe standardy dotyczące 
obiektów edukacji dotyczące wielkości, funkcjonalnej organizacji 
pomieszczeń, warunków 
higienicznych, wyposażenia i konstrukcji.