Literatura – gry i zabawy ruchowe

Literatura – gry i zabawy ruchowe

1.  M.  Bondarowicz,  T.  Staniszewski, 

1.  M.  Bondarowicz,  T.  Staniszewski, 

Podstawy  teorii  i 

Podstawy  teorii  i 

metodyki zabaw i gier ruchowych, 

metodyki zabaw i gier ruchowych, 

AWF Warszawa 2000.

AWF Warszawa 2000.

2. M. Bronikowski, R. Muszkieta, 

2. M. Bronikowski, R. Muszkieta, 

Zabawy i gry ruchowe w 

Zabawy i gry ruchowe w 

szkolnym wychowaniu fizycznym, 

szkolnym wychowaniu fizycznym, 

AWF Poznań 2000.

AWF Poznań 2000.

3.  M.  Janikowska  –  Siatka,  E.  Skrętowicz,  E.  Szymańska, 

3.  M.  Janikowska  –  Siatka,  E.  Skrętowicz,  E.  Szymańska, 

Zabawy i gry ruchowe na lekcjach wychowania fizycznego 

Zabawy i gry ruchowe na lekcjach wychowania fizycznego 

i  festynach  sportowo  –  rekreacyjnych, 

i  festynach  sportowo  –  rekreacyjnych, 

WSiP  Warszawa 

WSiP  Warszawa 

1999. 

1999. 

4.  Red.  T.  Staniszewski, 

4.  Red.  T.  Staniszewski, 

Zabawy  i  gry  ruchowe.  Teoria  i 

Zabawy  i  gry  ruchowe.  Teoria  i 

metodyka, 

metodyka, 

AWF Warszawa 1999. 

AWF Warszawa 1999. 

5.  R.  Trześniowski, 

5.  R.  Trześniowski, 

Gry  i  zabawy  ruchowe

Gry  i  zabawy  ruchowe

,  SiT  Warszawa 

,  SiT  Warszawa 

1987, s. 18 – 20.

1987, s. 18 – 20.

6. J. Urniaż, M. Jurgielewicz-Urniaż, E. Witkowicz, 

6. J. Urniaż, M. Jurgielewicz-Urniaż, E. Witkowicz, 

Zabawy i 

Zabawy i 

gry ruchowe. Część I

gry ruchowe. Część I

, OSW Olsztyn, 2005.

, OSW Olsztyn, 2005.

7. J. Urniaż, M. Jurgielewicz-Urniaż, E. Witkowicz, 

7. J. Urniaż, M. Jurgielewicz-Urniaż, E. Witkowicz, 

Zabawy i 

Zabawy i 

gry ruchowe. Część II

gry ruchowe. Część II

, OSW Olsztyn, 2006.

, OSW Olsztyn, 2006.

8.  M.  Bondarowicz, 

8.  M.  Bondarowicz, 

Zabawy  i  gry  ruchowe  w  zajęciach 

Zabawy  i  gry  ruchowe  w  zajęciach 

sportowych, 

sportowych, 

COS Warszawa 2002.

COS Warszawa 2002.

9.  M.  Bondarowicz, 

9.  M.  Bondarowicz, 

Zabawy  w  grach  sportowych,

Zabawy  w  grach  sportowych,

  WSiP 

  WSiP 

Warszawa 1998. 

Warszawa 1998. 

10.  M.  Mielniczuk,  T.  Staniszewski, 

10.  M.  Mielniczuk,  T.  Staniszewski, 

Stare  i  nowe  gry 

Stare  i  nowe  gry 

drużynowe, 

drużynowe, 

TELBIT Warszawa 1999.

TELBIT Warszawa 1999.

Literatura – metodyka wychowania fizycznego

Literatura – metodyka wychowania fizycznego

1. J. Bielski, Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego, Impuls 

1. J. Bielski, Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego, Impuls 

Kraków, 2005.

Kraków, 2005.

2.  M.  Bronikowski  (red.),  Metodyka  wychowania  fizycznego  w 

2.  M.  Bronikowski  (red.),  Metodyka  wychowania  fizycznego  w 

reformowanej szkole, eMPi

reformowanej szkole, eMPi

2 

2 

Poznań, 2004.

Poznań, 2004.

3.  M.  Bronikowski  (red.),  Metodyka  wychowania  fizycznego  w 

3.  M.  Bronikowski  (red.),  Metodyka  wychowania  fizycznego  w 

reformowanej szkole. Część II, eMPi

reformowanej szkole. Część II, eMPi

2 

2 

Poznań, 2005.

Poznań, 2005.

4.  T.  Frołowicz  (red.),  Ocena  w  wychowaniu  fizycznym  w  nowym 

4.  T.  Frołowicz  (red.),  Ocena  w  wychowaniu  fizycznym  w  nowym 

systemie  edukacji  w  aspekcie  mierzenia  jakości  pracy  szkoły,  BK 

systemie  edukacji  w  aspekcie  mierzenia  jakości  pracy  szkoły,  BK 

Wrocław, 2005.

Wrocław, 2005.

5. H. Grabowski, Teoria fizycznej edukacji, WSiP Warszawa 1997. 

5. H. Grabowski, Teoria fizycznej edukacji, WSiP Warszawa 1997. 

6. M. Janikowska-Siatka, Materiały pomocnicze do ćwiczeń z metodyki 

6. M. Janikowska-Siatka, Materiały pomocnicze do ćwiczeń z metodyki 

wychowania fizycznego, AWF Kraków, 2003. 

wychowania fizycznego, AWF Kraków, 2003. 

7. G. Kosiba (red.), Szkice z teorii i metodyki wychowania fizycznego, 

7. G. Kosiba (red.), Szkice z teorii i metodyki wychowania fizycznego, 

AWF Kraków, 2003.

AWF Kraków, 2003.

8.  E.  Madejski,  J.  Wędlarz,  Wybrane  zagadnienia  współczesnej 

8.  E.  Madejski,  J.  Wędlarz,  Wybrane  zagadnienia  współczesnej 

metodyki wychowania fizycznego, Impuls Kraków, 2007.

metodyki wychowania fizycznego, Impuls Kraków, 2007.

9.  T.    Maszczak  (red.),  Metodyka  wychowania  fizycznego,  AWF 

9.  T.    Maszczak  (red.),  Metodyka  wychowania  fizycznego,  AWF 

Warszawa, 1997.

Warszawa, 1997.

10.  S.  Strzyżewski,  Proces  wychowania  w  kulturze  fizycznej,  WSiP 

10.  S.  Strzyżewski,  Proces  wychowania  w  kulturze  fizycznej,  WSiP 

Warszawa, 1986.

Warszawa, 1986.

11.  J.  Tatarczuk,  Wybrane  zagadnienia  z  metodyki  wychowania 

11.  J.  Tatarczuk,  Wybrane  zagadnienia  z  metodyki  wychowania 

fizycznego, WSP Zielona Góra, 1991.

fizycznego, WSP Zielona Góra, 1991.

12.  J.  Tatarczuk,  Metodyka  wychowania  fizycznego,  Uniwersytet 

12.  J.  Tatarczuk,  Metodyka  wychowania  fizycznego,  Uniwersytet 

Zielonogórski, Zielona Góra 2004.

Zielonogórski, Zielona Góra 2004.

13.  D.  Umiastkowska,  Lekcja  wychowania  fizycznego,  Uniwersytet 

13.  D.  Umiastkowska,  Lekcja  wychowania  fizycznego,  Uniwersytet 

Szczeciński, Szczecin, 1998.

Szczeciński, Szczecin, 1998.

Podział dydaktyki

Podział dydaktyki

•

Dydaktyka ogólna

Dydaktyka ogólna

•

Dydaktyka  szczegółowa  –  np. 

Dydaktyka  szczegółowa  –  np. 

dydaktyka wf

dydaktyka wf

•

Dydaktyka  przedmiotowa  –  np. 

Dydaktyka  przedmiotowa  –  np. 

metodyka 

zabaw 

i 

gier 

metodyka 

zabaw 

i 

gier 

ruchowych

ruchowych

Dydaktyka ogólna zajmuje się 

Dydaktyka ogólna zajmuje się 

trzema podstawowymi strefami 

trzema podstawowymi strefami 

kształcenia:

kształcenia:

•

Psychomotoryczną (ruchową) – 

Psychomotoryczną (ruchową) – 

czynności ruchowe, umiejętności, 

czynności ruchowe, umiejętności, 

sprawność 

sprawność 

fizyczna

fizyczna

•

Poznawczą (umysłową) – 

Poznawczą (umysłową) – 

myślenie, rozumowanie, wiedza

myślenie, rozumowanie, wiedza
•

Emocjonalną (uczuciową) – 

Emocjonalną (uczuciową) – 

postawy, przekonania, wartości

postawy, przekonania, wartości

•

Dydaktyka  szczegółowa  zajmuje 

Dydaktyka  szczegółowa  zajmuje 

się  tylko  jedną  sferą,  np. 

się  tylko  jedną  sferą,  np. 

dydaktyka 

wychowania 

dydaktyka 

wychowania 

fizycznego 

tylko 

sferą 

 

fizycznego 

tylko 

sferą 

 

psychomotoryczną. 

Dydaktyki 

psychomotoryczną. 

Dydaktyki 

szczegółowe 

są 

teoriami 

szczegółowe 

są 

teoriami 

nauczania  wybranych  dziedzin 

nauczania  wybranych  dziedzin 

wiedzy. 

wiedzy. 

•

Dydaktyka przedmiotowa 

Dydaktyka przedmiotowa 

zajmuje się jednym przedmiotem 

zajmuje się jednym przedmiotem 

lub jego części np. metodyka 

lub jego części np. metodyka 

wychowania fizycznego – 

wychowania fizycznego – 

pływaniem, lekkoatletyką, piłką 

pływaniem, lekkoatletyką, piłką 

nożną, koszykówką itd..

nożną, koszykówką itd..

•

Dydaktyka przedmiotowa to 

Dydaktyka przedmiotowa to 

„wiedza o sposobach przekazu”

„wiedza o sposobach przekazu”

•

Methodos (gr) – droga, sposób 

Methodos (gr) – droga, sposób 

realizacji założonych celów

realizacji założonych celów

KULTURA FIZYCZNA

KULTURA FIZYCZNA



 

 

Całokształt  dorobku  społecznego  w  dziedzinie 

Całokształt  dorobku  społecznego  w  dziedzinie 

pielęgnacji  ciała,  to  jest  całokształt  systematycznie 

pielęgnacji  ciała,  to  jest  całokształt  systematycznie 

stosowanych 

środków 

natury 

sprawnościowej, 

stosowanych 

środków 

natury 

sprawnościowej, 

wychowawczej, 

higienicznej 

i 

rozrywkowej, 

wychowawczej, 

higienicznej 

i 

rozrywkowej, 

wpływających  na  rozwój  fizyczny  ludzi,  rozwój  ich 

wpływających  na  rozwój  fizyczny  ludzi,  rozwój  ich 

aparatu  ruchowego  oraz  przystosowanie  tegoż  aparatu 

aparatu  ruchowego  oraz  przystosowanie  tegoż  aparatu 

do  wszechstronnych  potrzeb  osobowości  ludzkiej  w 

do  wszechstronnych  potrzeb  osobowości  ludzkiej  w 

danych warunkach rozwoju życia społecznego (A. Wohla 

danych warunkach rozwoju życia społecznego (A. Wohla 

1957)

1957)



 

 

To  wyraz  określonej  postawy  wobec  własnego  ciała, 

To  wyraz  określonej  postawy  wobec  własnego  ciała, 

świadoma  i  aktywna  troska  o  swój  rozwój,  sprawność  i 

świadoma  i  aktywna  troska  o  swój  rozwój,  sprawność  i 

zdrowie,  to  umiejętność  organizowania  i  spędzania 

zdrowie,  to  umiejętność  organizowania  i  spędzania 

czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i 

czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i 

psychicznego (M. Demel 1986)

psychicznego (M. Demel 1986)



 

 

To dbałość psychiki o ciało (W. Tatarkiewicz 1978)

To dbałość psychiki o ciało (W. Tatarkiewicz 1978)



Kryteria  KF:  odpowiedni  tryb  życia,  ukształtowane 

Kryteria  KF:  odpowiedni  tryb  życia,  ukształtowane 

nawyki, 

przekonania, 

zamiłowania, 

konkretne 

nawyki, 

przekonania, 

zamiłowania, 

konkretne 

umiejętności

umiejętności

ŚRODKI  KULTURY  FIZYCZNEJ

ŚRODKI  KULTURY  FIZYCZNEJ

•

Wychowanie fizyczne

Wychowanie fizyczne

•

Sport

Sport

•

Rekreacja ruchowa, fizyczna

Rekreacja ruchowa, fizyczna

•

Turystyka

Turystyka

•

Rehabilitacja ruchowa

Rehabilitacja ruchowa

•

Sport 

to 

działalność 

uprawiana 

Sport 

to 

działalność 

uprawiana 

systematycznie  według  pewnych  reguł, 

systematycznie  według  pewnych  reguł, 

odznaczająca  się  silnym  pierwiastkiem 

odznaczająca  się  silnym  pierwiastkiem 

współzawodnictwa 

oraz 

tendencją 

do 

współzawodnictwa 

oraz 

tendencją 

do 

osiągania  coraz  to  lepszych  wyników, 

osiągania  coraz  to  lepszych  wyników, 

mającą  na  celu  manifestację  sprawności 

mającą  na  celu  manifestację  sprawności 

ruchowej (M. Demel)

ruchowej (M. Demel)

•

Sport  to  świadoma  dobrowolna  działalność 

Sport  to  świadoma  dobrowolna  działalność 

człowieka, 

podejmowana 

głównie 

dla 

człowieka, 

podejmowana 

głównie 

dla 

zaspokojenia 

potrzeb 

zabawy, 

popisu, 

zaspokojenia 

potrzeb 

zabawy, 

popisu, 

walki,  a  także  wewnętrznego  doskonalenia 

walki,  a  także  wewnętrznego  doskonalenia 

się 

się 

w  drodze  systematycznego  rozwoju  cech 

w  drodze  systematycznego  rozwoju  cech 

fizycznych,  umysłowych  i  wolicjonalnych 

fizycznych,  umysłowych  i  wolicjonalnych 

(Mała Encyklopedia sportu, 1987)

(Mała Encyklopedia sportu, 1987)

Postacie sportu

Postacie sportu



Sport  wyczynowy  (kwalifikowany)  – 

Sport  wyczynowy  (kwalifikowany)  – 

dążenie  do  osiągnięcia  najwyższego 

dążenie  do  osiągnięcia  najwyższego 

wyniku  lub  zwycięstwa  w  zawodach 

wyniku  lub  zwycięstwa  w  zawodach 

sportowych

sportowych



Sport  rekreacyjny  (niekwalifikowany) 

Sport  rekreacyjny  (niekwalifikowany) 

–  dążenie  do  utrzymania  sprawności 

–  dążenie  do  utrzymania  sprawności 

fizycznej,  odprężenia  psychicznego, 

fizycznej,  odprężenia  psychicznego, 

dobrego  samopoczucia  a  nie  do 

dobrego  samopoczucia  a  nie  do 

osiągania wyników 

osiągania wyników 

Sport

Sport

I.

I.

Sporty olimpijskie

Sporty olimpijskie

1.  Sporty  indywidualne  (letnie  i 

1.  Sporty  indywidualne  (letnie  i 

zimowe)

zimowe)

2.  Sporty  zespołowe  (letnie  i 

2.  Sporty  zespołowe  (letnie  i 

zimowe)

zimowe)

II. Sporty nieolimpijskie 

II. Sporty nieolimpijskie 

1. Sporty indywidualne

1. Sporty indywidualne

2. Sporty zespołowe

2. Sporty zespołowe



Rekreacja fizyczna (ruchowa) wiąże się ze społecznie 

Rekreacja fizyczna (ruchowa) wiąże się ze społecznie 

pożądaną i dobrowolnie podejmowaną działalnością w 

pożądaną i dobrowolnie podejmowaną działalnością w 

czasie wolnym  w celu odnowy sił i samodoskonalenia, to 

czasie wolnym  w celu odnowy sił i samodoskonalenia, to 

forma uczestnictwa w kulturze fizycznej (H. Grabowski)

forma uczestnictwa w kulturze fizycznej (H. Grabowski)



Rekreacja fizyczna (ruchowa) to aktywność ruchowa 

Rekreacja fizyczna (ruchowa) to aktywność ruchowa 

podejmowana w czasie wolnym dla wypoczynku, 

podejmowana w czasie wolnym dla wypoczynku, 

przyjemności i samozadowolenia w  formie ćwiczeń 

przyjemności i samozadowolenia w  formie ćwiczeń 

ruchowych (Mała Encyklopedia)

ruchowych (Mała Encyklopedia)

Celami rekreacji są:

Celami rekreacji są:

- zaspokojenie potrzeb ruchu niezbędnego dla zdrowia-

- zaspokojenie potrzeb ruchu niezbędnego dla zdrowia-

chodzi o prewencję, czyli zapobieganie chorobom 

chodzi o prewencję, czyli zapobieganie chorobom 

metabolicznym(otyłość, cukrzyca, miażdżyca, chorobom 

metabolicznym(otyłość, cukrzyca, miażdżyca, chorobom 

serca i naczyń, układu ruchu, nerwicę, brak zdolności 

serca i naczyń, układu ruchu, nerwicę, brak zdolności 

odpornościowej organizmu);

odpornościowej organizmu);

- równoważnie dobowego bilansu energetycznego 

- równoważnie dobowego bilansu energetycznego 

organizmu człowieka-utrzymywanie prawidłowej masy 

organizmu człowieka-utrzymywanie prawidłowej masy 

ciała;

ciała;

- poprawa, utrzymanie i budowa sprawności i wydolności 

- poprawa, utrzymanie i budowa sprawności i wydolności 

fizycznej, a pośrednio psychicznej;

fizycznej, a pośrednio psychicznej;

- osiąganie przyjemności i zadowolenia z wysiłku 

- osiąganie przyjemności i zadowolenia z wysiłku 

fizycznego.

fizycznego.

Rodzaje rekreacji:

Rodzaje rekreacji:

•

rekreacja fizyczna (ruchowa) – obejmuje wszelkie 

rekreacja fizyczna (ruchowa) – obejmuje wszelkie 

formy działalności rekreacyjno-fizycznej (np. 

formy działalności rekreacyjno-fizycznej (np. 

zabawy sportowe). Bywa określona mianem 

zabawy sportowe). Bywa określona mianem 

„sportu dla wszystkich” 

„sportu dla wszystkich” 

•

rekreacja twórcza – kształtuje osobowość i 

rekreacja twórcza – kształtuje osobowość i 

wpływa na sferę emocjonalną człowieka (formy 

wpływa na sferę emocjonalną człowieka (formy 

działalności : plastyczna, muzyczna, teatralna, 

działalności : plastyczna, muzyczna, teatralna, 

fotograficzna) 

fotograficzna) 

•

rekreacja kulturowo-rozrywkowa – obejmuje takie 

rekreacja kulturowo-rozrywkowa – obejmuje takie 

formy jak: czytelnictwo rozrywka umysłowa, gry 

formy jak: czytelnictwo rozrywka umysłowa, gry 

towarzyskie, koła naukowe, itp. 

towarzyskie, koła naukowe, itp. 

•

rekreacja poprzez działalność społeczną – są to 

rekreacja poprzez działalność społeczną – są to 

działania dobrowolne, podejmowane w czasie 

działania dobrowolne, podejmowane w czasie 

wolnym na rzecz innych ludzi. 

wolnym na rzecz innych ludzi. 

Funkcje rekreacji:

Funkcje rekreacji:

•

Funkcja regeneracyjna 

Funkcja regeneracyjna 

- polega na wypoczynku 

- polega na wypoczynku 

regeneracji sił niezbędnych do pracy, a także odnawia siły 

regeneracji sił niezbędnych do pracy, a także odnawia siły 

biopsychiczne.

biopsychiczne.

•

Funkcja rozrywkowa 

Funkcja rozrywkowa 

- charakteryzuje się dobrą zabawą, 

- charakteryzuje się dobrą zabawą, 

możliwością uczestniczenia w różnego rodzaju typy gier i zabaw, 

możliwością uczestniczenia w różnego rodzaju typy gier i zabaw, 

miłym spędzaniem czasu wolnego w odpowiednim towarzystwie.

miłym spędzaniem czasu wolnego w odpowiednim towarzystwie.

•

Funkcja rozwojowa 

Funkcja rozwojowa 

- zalicza się do niej rozszerzanie 

- zalicza się do niej rozszerzanie 

wiedzy o świecie, otaczających zjawiskach, poznawaniu nowych 

wiedzy o świecie, otaczających zjawiskach, poznawaniu nowych 

miejsc i ludzi. 

miejsc i ludzi. 

•

Funkcja kompensacyjna 

Funkcja kompensacyjna 

- przejawia się wyrównywaniem 

- przejawia się wyrównywaniem 

różnego typu braków  i niedociągnięć.

różnego typu braków  i niedociągnięć.

•

Funkcja kreacyjna 

Funkcja kreacyjna 

- jest to twórcze spełnienie się w 

- jest to twórcze spełnienie się w 

zajęciach, formach, których realizacja jest niemożliwa w czasie 

zajęciach, formach, których realizacja jest niemożliwa w czasie 

wypełnionym przez obowiązki zawodowe, społeczne i rodzinne. 

wypełnionym przez obowiązki zawodowe, społeczne i rodzinne. 

•

Funkcja katartyczna 

Funkcja katartyczna 

- pozwala na odreagowanie, ucieczkę 

- pozwala na odreagowanie, ucieczkę 

od codziennych kłopotów, obniża poziom samokontroli 

od codziennych kłopotów, obniża poziom samokontroli 

emocjonalnej. 

emocjonalnej. 

•

Funkcja  integracyjna  - 

Funkcja  integracyjna  - 

charakteryzuje  się  możliwością 

charakteryzuje  się  możliwością 

zawierania 

nowych 

znajomości 

spoza 

kręgu 

domowego 

i 

zawierania 

nowych 

znajomości 

spoza 

kręgu 

domowego 

i 

zawodowego,  a  także  zawieraniu  przyjaźni  z  ludźmi  z  innych 

zawodowego,  a  także  zawieraniu  przyjaźni  z  ludźmi  z  innych 

środowisk. 

środowisk. 

•

Funkcja  adaptacyjna 

Funkcja  adaptacyjna 

-  pomaga  w  przystosowaniu  się  do 

-  pomaga  w  przystosowaniu  się  do 

nowych  warunkach  środowiskowych  np.  :  środowiska  naturalnego, 

nowych  warunkach  środowiskowych  np.  :  środowiska  naturalnego, 

społeczno  kulturowego,  a  także  pomoc  w  przystosowaniu  do 

społeczno  kulturowego,  a  także  pomoc  w  przystosowaniu  do 

wzmożonego wysiłku fizycznego.

wzmożonego wysiłku fizycznego.

•

Funkcja  stymulatywna 

Funkcja  stymulatywna 

-  przejawia  się  wspomaganiem  i 

-  przejawia  się  wspomaganiem  i 

pobudzaniem rozwoju psychicznego i fizycznego człowieka. 

pobudzaniem rozwoju psychicznego i fizycznego człowieka. 

•

Funkcja korektywna 

Funkcja korektywna 

-  jest  to  przeciwdziałanie  i  niwelowanie 

-  jest  to  przeciwdziałanie  i  niwelowanie 

szeregu potencjalnych odchyleń w rozwoju fizycznym człowieka. 

szeregu potencjalnych odchyleń w rozwoju fizycznym człowieka. 

•

Funkcja  emancypacyjna  - 

Funkcja  emancypacyjna  - 

polega  na  uwalnianiu  się  od 

polega  na  uwalnianiu  się  od 

szeregu  narzuconych  człowiekowi  niepisanych  norm  społecznych  , 

szeregu  narzuconych  człowiekowi  niepisanych  norm  społecznych  , 

nakazów i zakazów. 

nakazów i zakazów. 

•

Funkcja  ekonomiczna 

Funkcja  ekonomiczna 

- 

pomaga 

dbać 

o 

kondycje 

- 

pomaga 

dbać 

o 

kondycje 

psychofizyczną, , obniża wydatki na ewentualne leczenie. 

psychofizyczną, , obniża wydatki na ewentualne leczenie. 

•

Funkcja  społeczno  –  ideologiczna  - 

Funkcja  społeczno  –  ideologiczna  - 

przyczynia  się  do 

przyczynia  się  do 

kreowania odpowiednich wzorców zachowań ważnych dla jednostki. 

kreowania odpowiednich wzorców zachowań ważnych dla jednostki. 

•

Funkcja  lokalizacyjna 

Funkcja  lokalizacyjna 

-  jest  to  umiejętność  i  sposób 

-  jest  to  umiejętność  i  sposób 

spędzania wolnego czasu, który lokalizuje jednostkę w przestrzeni. 

spędzania wolnego czasu, który lokalizuje jednostkę w przestrzeni. 



Turystyka to forma czynnego wypoczynku, 

Turystyka to forma czynnego wypoczynku, 

realizowana przez odbywanie wycieczek, kontakt z 

realizowana przez odbywanie wycieczek, kontakt z 

przyrodą, poznawanie kraju i społeczeństwa  

przyrodą, poznawanie kraju i społeczeństwa  

(Encyklopedia Powszechna)

(Encyklopedia Powszechna)



To zjawisko przestrzennej ruchliwości ludzi, które 

To zjawisko przestrzennej ruchliwości ludzi, które 

związane jest z dobrowolną zmianą miejsca pobytu, 

związane jest z dobrowolną zmianą miejsca pobytu, 

środowiska i rytmu życia (Wikipedia).

środowiska i rytmu życia (Wikipedia).

Rodzaje turystyki:

Rodzaje turystyki:

•

turystyka poznawcza (przyrodnicza, krajoznawcza, kulturowa)

turystyka poznawcza (przyrodnicza, krajoznawcza, kulturowa)

•

turystyka wypoczynkowa (agroturystyka,  rozrywkowa, 

turystyka wypoczynkowa (agroturystyka,  rozrywkowa, 

handlowa)

handlowa)

•

turystyka kwalifikowana (piesza, przygodowa, ekstremalna, 

turystyka kwalifikowana (piesza, przygodowa, ekstremalna, 

rowerowa)

rowerowa)

•

turystyka zdrowotna (uzdrowiskowa, medyczna, spa)

turystyka zdrowotna (uzdrowiskowa, medyczna, spa)

•

turystyka biznesowa (służbowa, kongresowa, targowa)

turystyka biznesowa (służbowa, kongresowa, targowa)

•

turystyka religijna (pielgrzymka)

turystyka religijna (pielgrzymka)

•

Rehabilitacja  ruchowa  to  proces 

Rehabilitacja  ruchowa  to  proces 

służący  przywracaniu  osobom 

służący  przywracaniu  osobom 

czasowo 

lub 

trwale 

czasowo 

lub 

trwale 

niepełnosprawnym 

aktywności 

niepełnosprawnym 

aktywności 

życiowej 

oraz 

sprawności 

życiowej 

oraz 

sprawności 

psychofizycznej 

przy 

psychofizycznej 

przy 

wykorzystaniu  zajęć  fizycznych  i 

wykorzystaniu  zajęć  fizycznych  i 

sportu  oraz  wiedzy  medycznej 

sportu  oraz  wiedzy  medycznej 

(Mała Encyklopedia Sportu)

(Mała Encyklopedia Sportu)

Wychowanie fizyczne jest „przedsionkiem” , 

Wychowanie fizyczne jest „przedsionkiem” , 

„kursem początkowym” wiodącym do 

„kursem początkowym” wiodącym do 

kultury fizycznej

kultury fizycznej



Wychowanie  fizyczne  to  dział  wychowania,  który 

Wychowanie  fizyczne  to  dział  wychowania,  który 

stosując  typowe  dla  siebie,  fizyczne  środki 

stosując  typowe  dla  siebie,  fizyczne  środki 

wychowawcze,  głównie  ruch,  stawia  sobie  za  cel 

wychowawcze,  głównie  ruch,  stawia  sobie  za  cel 

kształcenie  fizycznej,  psychicznej  i  umysłowej 

kształcenie  fizycznej,  psychicznej  i  umysłowej 

strony  osobowości  człowieka,  a  szczegółowe 

strony  osobowości  człowieka,  a  szczegółowe 

zadania wychowawcze realizuje w zorganizowanym 

zadania wychowawcze realizuje w zorganizowanym 

procesie pedagogicznym (R. Trześniowski)

procesie pedagogicznym (R. Trześniowski)



Wychowanie 

fizyczne 

stanowi 

zamierzoną 

i 

Wychowanie 

fizyczne 

stanowi 

zamierzoną 

i 

świadomą 

działalność 

ukierunkowaną 

na 

świadomą 

działalność 

ukierunkowaną 

na 

wytworzenie 

właściwego 

zespołu 

postaw 

i 

wytworzenie 

właściwego 

zespołu 

postaw 

i 

nastawień, 

związane 

z 

nimi 

przekazywanie 

nastawień, 

związane 

z 

nimi 

przekazywanie 

wiadomości,  zdobycie  umiejętności  i  sprawności, 

wiadomości,  zdobycie  umiejętności  i  sprawności, 

które  łącznie  wyznaczają  zachowanie  człowieka  w 

które  łącznie  wyznaczają  zachowanie  człowieka  w 

stosunku do jego fizycznej postaci. (W. Osiński)

stosunku do jego fizycznej postaci. (W. Osiński)

Trzy wersje teorii wychowania 

Trzy wersje teorii wychowania 

fizycznego

fizycznego



Biotechniczna

Biotechniczna



Kulturowa

Kulturowa



Pedagogiczna 

Pedagogiczna 

WERSJA BIOTECHNICZNA – wychowanie ciała

WERSJA BIOTECHNICZNA – wychowanie ciała

Jej promotorem jest Jędrzej Śniadecki (1768-1838). 

Jej promotorem jest Jędrzej Śniadecki (1768-1838). 

Zarysował on dla swojej dziedziny stosowne pola 

Zarysował on dla swojej dziedziny stosowne pola 

naukowej penetracji. 

naukowej penetracji. 

1. Diagnostyka rozwoju - poznanie wychowanka – 
• auksologia – dyscyplina badająca rozwój osobniczy, 
• anatomia opisowa, topograficzna, funkcjonalna
• biomechanika
• antropomotoryka
• Wyodrębniono i nauczono się badać poszczególne cechy 

motoryczne, badano psychomotorykę – testy sprawności 
fizycznej

2. Prognoza – przewidywanie rozwoju fizycznego, 

motorycznego

3. Gdy mamy już diagnozę należy zastanowić się jak trzeba 

działać, by stworzyć warunki pomyślne dla rozwoju, aby 
ten rozwój wspomagać i normować.

Polscy przedstawiciele orientacji 

Polscy przedstawiciele orientacji 

biotechnicznej

biotechnicznej

•

Jędrzej Śniadecki

Jędrzej Śniadecki

•

Władysław Osmolski

Władysław Osmolski

•

Zygmunt Gilewicz

Zygmunt Gilewicz

WERSJA BIOTECHNICZNA – wychowanie ciała

WERSJA BIOTECHNICZNA – wychowanie ciała

Biologistyczny  sposób  pojmowania  wychowania  fizycznego. 

Biologistyczny  sposób  pojmowania  wychowania  fizycznego. 

Wersja obejmuje tylko kształtowanie ciała czyli usprawnianie 

Wersja obejmuje tylko kształtowanie ciała czyli usprawnianie 

organizmu  i  nauczanie  ruchu  (fizyczne  kształcenie).  Brak  w 

organizmu  i  nauczanie  ruchu  (fizyczne  kształcenie).  Brak  w 

niej  zamierzonego  przekazu  wzorów  wartości  dotyczących 

niej  zamierzonego  przekazu  wzorów  wartości  dotyczących 

ciała.  Biologistyczna  dominanta  wersji  biotechnicznej  nie 

ciała.  Biologistyczna  dominanta  wersji  biotechnicznej  nie 

pozostaje 

bez 

wpływu 

na 

praktykę 

– 

niewolnicze 

pozostaje 

bez 

wpływu 

na 

praktykę 

– 

niewolnicze 

odwzorowanie  ruchu,  jawnie  jednostronne.  Biotechniczna 

odwzorowanie  ruchu,  jawnie  jednostronne.  Biotechniczna 

koncepcja  przyznała  wiodącą  rolę  fizycznym  środkom 

koncepcja  przyznała  wiodącą  rolę  fizycznym  środkom 

oddziaływania na wychowanka, adresowanym wprost do jego 

oddziaływania na wychowanka, adresowanym wprost do jego 

ciała.   Nie uwzględniała potrzeb przygotowania wychowanka 

ciała.   Nie uwzględniała potrzeb przygotowania wychowanka 

do troski o ciało po zakończeniu procesu wychowawczego.

do troski o ciało po zakończeniu procesu wychowawczego.

 

 

WERSJA KULTUROWA – wychowanie do 

kultury fizycznej

Pierwszy wariant orientacji humanistycznej

Pierwszy wariant orientacji humanistycznej

NIC CO LUDZKIE A WIĘC I CIAŁO CZŁOWIEKA 

NIC CO LUDZKIE A WIĘC I CIAŁO CZŁOWIEKA 

NIE JEST WYŁĄCZONE SPOD PRAW 

NIE JEST WYŁĄCZONE SPOD PRAW 

SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH

SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH

•

Złudzeniem  jest,  że  pracując  nad  ciałem 

Złudzeniem  jest,  że  pracując  nad  ciałem 

pozostajemy  w  kręgu  wiedzy  przyrodniczej, 

pozostajemy  w  kręgu  wiedzy  przyrodniczej, 

kierujemy  się  zawsze  jakąś  ideą,  za  każdą 

kierujemy  się  zawsze  jakąś  ideą,  za  każdą 

ideą  stoją  określone  wartości  a  te  należą  do 

ideą  stoją  określone  wartości  a  te  należą  do 

świata kultury.

świata kultury.

OTWARCIE NA ŚWIAT WARTOŚCI SŁOWEM 

OTWARCIE NA ŚWIAT WARTOŚCI SŁOWEM 

PRAWDZIWĄ HUMANIZACJĘ

PRAWDZIWĄ HUMANIZACJĘ

Masowa KF to powszechna higienizacja życia, 

Masowa KF to powszechna higienizacja życia, 

SZKOŁA PRACY NAD SOBĄ.

SZKOŁA PRACY NAD SOBĄ.

Krzewić kulturę fizyczną to tyle co kształtować 

Krzewić kulturę fizyczną to tyle co kształtować 

osobowość pod kątem całożyciowej troski o 

osobowość pod kątem całożyciowej troski o 

ciało.

ciało.

•

Tradycyjny nauczyciel zapatrzony był w fizyczną 

Tradycyjny nauczyciel zapatrzony był w fizyczną 

postać dziecka, nowoczesny nauczyciel w jego 

postać dziecka, nowoczesny nauczyciel w jego 

osobowość. Nastąpiła przemiana nauczyciela z 

osobowość. Nastąpiła przemiana nauczyciela z 

KIEROWNIKA FIZYCZNEGO ROZWOJU UCZNIA I 

KIEROWNIKA FIZYCZNEGO ROZWOJU UCZNIA I 

DYKTATORA ĆWICZEŃ NA ANIMATOR, 

DYKTATORA ĆWICZEŃ NA ANIMATOR, 

PRZEWODNIKA, PO ŚWIECIE WARTOŚCI CIAŁA

PRZEWODNIKA, PO ŚWIECIE WARTOŚCI CIAŁA

Kultura  fizyczna  obejmuje  wszystkie  wartości, 

Kultura  fizyczna  obejmuje  wszystkie  wartości, 

które wiążą się z fizyczną postacią i fizycznym 

które wiążą się z fizyczną postacią i fizycznym 

funkcjonowaniem człowieka. 

funkcjonowaniem człowieka. 

•

Wartości poznawcze

Wartości poznawcze

•

Wartości estetyczno-artystyczne

Wartości estetyczno-artystyczne

•

Wartości społeczne

Wartości społeczne

•

Wartości polityczne

Wartości polityczne

•

Wartości religijne

Wartości religijne

•

Wartości moralne

Wartości moralne

•

Wartości witalne

Wartości witalne

•

Wartości pragmatyczne

Wartości pragmatyczne

•

Wartości materialne

Wartości materialne

•

Wartości hedonistyczne

Wartości hedonistyczne

Miejsce wartości w strukturze procesu wychowania 

fizycznego

•temacie – wartości ukazują się w temacie bezpośrednio lub 
pośrednio w trakcie realizacji innych zadań, np. ruchowych;

•celach – wartości przejawiają się w celach zarówno 
bezpośrednio, jak i pośrednio. Bezpośrednio, gdy celem jest 
urzeczywistnienie się jakiejś wartości moralnej (np. wyrobienie 
danej zalety). Pośrednio – gdy celem jest ukształtowanie 
postawy opartej o wartości moralne;

•treściach – wartości ukazują się w treściach bezpośrednio 
albo jako działanie intencjonalne;

•metodach – które opierać się muszą na wartościach 
moralnych, aby dążyć do dobra;

•programach (planach dydaktyczno-wychowawczych) – 
które powinny opierać się na idei wychowania dziecka 
wartościowego;

•scenariuszach – w których tradycyjny schemat winien być 
wzbogacony o treści aksjologiczne oraz sposoby uzyskiwania 
określonych wartości.

WERSJA PEDAGOGICZNA- wychowanie co do 

ciała

Poprzez wychowanie zdrowotne wiodła droga 

do trzeciej wersji wychowania fizycznego. 

Przełożenie kategorii przyrodniczych na 

kategorie pedagogiczne.

Istotą wychowania fizycznego są starania około 

zdrowia nie zaś środki np. ćwiczenia fizyczne. 

Manewr teoretyczny zwany 

repedagogizacją wychowania 

fizycznego

•

Teza pedagogiki tradycyjnej:

Teza pedagogiki tradycyjnej:

ZDROWIE I SPRAWNE CIAŁO JEST WARUNKIEM 

ZDROWIE I SPRAWNE CIAŁO JEST WARUNKIEM 

WYCHOWANIA 

WYCHOWANIA 

•

Nowatorska doktryna pedagogiki: 

Nowatorska doktryna pedagogiki: 

WYCHOWANIE JEST WARUNKIEM ZDROWIA I 

WYCHOWANIE JEST WARUNKIEM ZDROWIA I 

TĘŻYŻNY FIZYCZNEJ

TĘŻYŻNY FIZYCZNEJ

W praktyce oznaczało to odwrócenie kierunku 

oddziaływań na wychowanka z tradycyjnego: 

„PRZEZ CIAŁO DO OSOBOWOŚCI”

• na nowoczesny:

„ PRZEZ OSOBOWOŚĆ DO CIAŁA”

 
• Wychowywać  będziemy  osobowość,  lecz  tą 

nastawimy  na  sprawy  cielesne.  Opisana 
operacja  teoretyczna  jest  owym  manewrem 
repedagogizacji. 

Kształtując 

osobowość 

pracujemy na rzecz przyszłości wychowanka, 
wdrażamy 

go 

do 

samo 

edukacji 

(autoedukacji) 

do 

ustawicznego 

kształcenia

Na wychowanie fizyczne  (edukację 

Na wychowanie fizyczne  (edukację 

fizyczną) składają się:

fizyczną) składają się:

•

Fizyczne kształcenie

Fizyczne kształcenie

, które adresowane jest do 

, które adresowane jest do 

intelektualno-sprawnościowej sfery człowieka i zmierza 

intelektualno-sprawnościowej sfery człowieka i zmierza 

do kształtowania kompetencji instrumentalnych 

do kształtowania kompetencji instrumentalnych 

(dyspozycji technologicznych „co robić?:, „w jaki 

(dyspozycji technologicznych „co robić?:, „w jaki 

sposób?”) w zakresie dbałości o ciało odnoszących się 

sposób?”) w zakresie dbałości o ciało odnoszących się 

do usprawnienia motorycznego organizmu (sprawności 

do usprawnienia motorycznego organizmu (sprawności 

fizycznej, ruchowej, przekaz wiedzy) 

fizycznej, ruchowej, przekaz wiedzy) 

•

Fizyczne wychowanie  

Fizyczne wychowanie  

(wąsko rozumiane) - 

(wąsko rozumiane) - 

oddziaływujące na sferę emocjonalno-wolicjonalną i 

oddziaływujące na sferę emocjonalno-wolicjonalną i 

zmierza do kształtowania kompetencji aksjologicznych 

zmierza do kształtowania kompetencji aksjologicznych 

(dyspozycji kierunkowych, „dlaczego?”) ucznia, 

(dyspozycji kierunkowych, „dlaczego?”) ucznia, 

obejmujących wychowanie do życia w społeczeństwie i 

obejmujących wychowanie do życia w społeczeństwie i 

w rodzinie, to wychowanie do kultury fizycznej – 

w rodzinie, to wychowanie do kultury fizycznej – 

kształtowanie osobowości i postaw prozdrowotnych, 

kształtowanie osobowości i postaw prozdrowotnych, 

prospołecznych w zakresie dbałości o ciało

prospołecznych w zakresie dbałości o ciało

Fizyczne kształcenie

Fizyczne kształcenie



Podstawą tego procesu jest rozwijanie 

Podstawą tego procesu jest rozwijanie 

motoryczności ( motoryczność to całokształt 

motoryczności ( motoryczność to całokształt 

zachowań, możliwości i potrzeb ruchowych 

zachowań, możliwości i potrzeb ruchowych 

człowieka) oraz  przekazywanie wiedzy.  Fizyczne 

człowieka) oraz  przekazywanie wiedzy.  Fizyczne 

kształcenie jest wymierne, mierzalne.

kształcenie jest wymierne, mierzalne.

I. Motoryczność ludzka wyróżnia:

I. Motoryczność ludzka wyróżnia:



Strona  potencjalna  – 

Strona  potencjalna  – 

jest  zasobem  możliwości 

jest  zasobem  możliwości 

człowieka  i  stanowi  właściwość  w  dużym  stopniu 

człowieka  i  stanowi  właściwość  w  dużym  stopniu 

uwarunkowaną genetycznie. Występują w niej dwa piętra:

uwarunkowaną genetycznie. Występują w niej dwa piętra:



Predyspozycje  –  elementarne  cechy  strukturalne  i 

Predyspozycje  –  elementarne  cechy  strukturalne  i 

funkcjonalne 

organizmu 

w 

znaczącym 

stopniu 

funkcjonalne 

organizmu 

w 

znaczącym 

stopniu 

uwarunkowane genetycznie i możliwe do pomiaru

uwarunkowane genetycznie i możliwe do pomiaru

o

Zdolności motoryczne – kondycyjne (siła, szybkość, wytrzymałość)

Zdolności motoryczne – kondycyjne (siła, szybkość, wytrzymałość)

i koordynacyjne (dokładność i precyzja ruchu)

i koordynacyjne (dokładność i precyzja ruchu)



Umiejętności  ruchowe  –  stanowią  uwarunkowania  lub 

Umiejętności  ruchowe  –  stanowią  uwarunkowania  lub 

dyspozycje  do  efektywnego  wykonania  określonych 

dyspozycje  do  efektywnego  wykonania  określonych 

zadań ruchowych

zadań ruchowych

o

Uzdolnienia ruchowe – szybkość, dokładność i trwałość uczenia się

Uzdolnienia ruchowe – szybkość, dokładność i trwałość uczenia się



Strona  efektywna  –  przejawia  się  rezultatami 

Strona  efektywna  –  przejawia  się  rezultatami 

działań ruchowych człowieka, tworzą:

działań ruchowych człowieka, tworzą:



Sprawność  motoryczną  –  to  stopień  uzewnętrznienia 

Sprawność  motoryczną  –  to  stopień  uzewnętrznienia 

poziomu 

zdolności 

i 

umiejętności 

ruchowych 

poziomu 

zdolności 

i 

umiejętności 

ruchowych 

człowieka w konkretnych aktach ruchowych 

człowieka w konkretnych aktach ruchowych 



Sprawność fizyczną – to zaradność ruchowa człowieka 

Sprawność fizyczną – to zaradność ruchowa człowieka 

we  wszystkich  przejawach  jego  życia,  to  całość 

we  wszystkich  przejawach  jego  życia,  to  całość 

możliwości 

możliwości 

i  umiejętności  człowieka  w  wykonywaniu  wszelkich 

i  umiejętności  człowieka  w  wykonywaniu  wszelkich 

działań ruchowych

działań ruchowych

II.

II.

Wiedza  o  przedmiocie  aktywności    - 

Wiedza  o  przedmiocie  aktywności    - 

wiadomości 

wiadomości 

z  kultury  fizycznej,  ich  brak  czyni  fizyczne 

z  kultury  fizycznej,  ich  brak  czyni  fizyczne 

kształcenie ubogim i niepełnym. 

kształcenie ubogim i niepełnym. 

Wiedza jest „spoiwem” łączącym 

Wiedza jest „spoiwem” łączącym 

technologię „uprawy” ciała z jego aksjologią

technologię „uprawy” ciała z jego aksjologią

Klasyfikacja różnych funkcjonujących koncepcji 

Klasyfikacja różnych funkcjonujących koncepcji 

teoretycznych i definicji sprawności fizycznej

teoretycznych i definicji sprawności fizycznej

•

mechanistyczno-biologiczna  - 

mechanistyczno-biologiczna  - 

nawiązuje się do mechanicznego 

nawiązuje się do mechanicznego 

pojęcia  sprawności  maszyny  (iloraz  pracy  użytecznej  do  pracy 

pojęcia  sprawności  maszyny  (iloraz  pracy  użytecznej  do  pracy 

włożonej).   Takie  rozumienie  sprawności  fizycznej  propagował  w 

włożonej).   Takie  rozumienie  sprawności  fizycznej  propagował  w 

Polsce   Wolański.  Podkreślał  on,  że  sprawność  fizyczna  to 

Polsce   Wolański.  Podkreślał  on,  że  sprawność  fizyczna  to 

"skuteczność 

biologicznego 

działania 

organizmu", 

W 

tym 

"skuteczność 

biologicznego 

działania 

organizmu", 

W 

tym 

rozumieniu  w  odniesieniu  do  działań  ruchowych  (motorycznych) 

rozumieniu  w  odniesieniu  do  działań  ruchowych  (motorycznych) 

sprawność  fizyczna  jest  wyrażona  przez  stosunek  efektywności 

sprawność  fizyczna  jest  wyrażona  przez  stosunek  efektywności 

ruchów do morfologicznego podłoża, czyli predyspozycji.  

ruchów do morfologicznego podłoża, czyli predyspozycji.  

•

behawioralno-kulturowa  – 

behawioralno-kulturowa  – 

kładzie  nacisk  na  osiągnięty  poziom 

kładzie  nacisk  na  osiągnięty  poziom 

zaradności  i  samodzielności  motorycznej  w  różnych  sytuacjach 

zaradności  i  samodzielności  motorycznej  w  różnych  sytuacjach 

zewnętrznych 

zewnętrznych 

Zdaniem Przewędy trzy grupy właściwości osobniczych 

Zdaniem Przewędy trzy grupy właściwości osobniczych 

charakteryzują sprawność fizyczną:  

charakteryzują sprawność fizyczną:  

a) wydolność fizyczna ustroju i poziom rozwoju cech motorycznych 

a) wydolność fizyczna ustroju i poziom rozwoju cech motorycznych 

("człowiek może wykonać czynność"),  

("człowiek może wykonać czynność"),  

b) umiejętności ruchowe ("człowiek umie rozwiązywać zadanie"),  

b) umiejętności ruchowe ("człowiek umie rozwiązywać zadanie"),  

c) motywacja w działaniu ("człowiek chce osiągnąć pożądany 

c) motywacja w działaniu ("człowiek chce osiągnąć pożądany 

efekt"). 

efekt"). 

•

motoryczna 

motoryczna 

–  uwzględnia  się  w  nim  zazwyczaj 

–  uwzględnia  się  w  nim  zazwyczaj 

poziom  zdolności  (cech)  motorycznych,  a  wiec 

poziom  zdolności  (cech)  motorycznych,  a  wiec 

miarą  sprawności  fizycznej  jest  pewna  koniunkcja 

miarą  sprawności  fizycznej  jest  pewna  koniunkcja 

(złączenie) takich właściwości, jak-zdolności siłowe, 

(złączenie) takich właściwości, jak-zdolności siłowe, 

szybkościowe, wytrzymałościowe, koordynacyjne.

szybkościowe, wytrzymałościowe, koordynacyjne.

 

 

•

fizjologiczno-medyczna  (zdrowotna)  –  a

fizjologiczno-medyczna  (zdrowotna)  –  a

utorzy 

utorzy 

tej  koncepcji  kładą  nacisk  przede  wszystkim  na 

tej  koncepcji  kładą  nacisk  przede  wszystkim  na 

aspekty  zdrowotne  i  sprawność  energetyczną 

aspekty  zdrowotne  i  sprawność  energetyczną 

ustroju,  a  często  jedynie,  wtórnie  już,  wspominają 

ustroju,  a  często  jedynie,  wtórnie  już,  wspominają 

również  o  znaczeniu  prawidłowej  budowy  ciała  czy 

również  o  znaczeniu  prawidłowej  budowy  ciała  czy 

wyników  testów  sprawności  ruchowej. 

wyników  testów  sprawności  ruchowej.   Sharkey  w 
sposób szczególny podkreślał znaczenie sprawności 
energetycznej  (zdolności  tlenowe  i  beztlenowe).  To 
fizjologiczno-medyczne 

(zdrowotne) 

stanowisko 

stopniowo  zyskiwało  na  popularności  i  ewoluowało 
w  kierunku  powstania  oryginalnej  koncepcji  (H-RF), 
tj. "sprawności zorientowanej na zdrowie".  

Podział zdolności motorycznych

Podział zdolności motorycznych

1.

1.

 

 

Kondycyjne  (energetyczne): 

Kondycyjne  (energetyczne): 

uzależnione  od  procesów 

uzależnione  od  procesów 

energetycznych, metabolicznych, budowy ciała;

energetycznych, metabolicznych, budowy ciała;

•

siła

siła

 

 

–  zdolność  umożliwiająca  pokonywanie  lub  przeciwstawianie  się 

–  zdolność  umożliwiająca  pokonywanie  lub  przeciwstawianie  się 

oporowi  wewnętrznemu  i  zewnętrznemu 

oporowi  wewnętrznemu  i  zewnętrznemu 

Kształtuje  się  ona  wraz  z 

Kształtuje  się  ona  wraz  z 

rozwojem  cech  somatycznych,  dojrzewaniem  ośrodkowego  układu 

rozwojem  cech  somatycznych,  dojrzewaniem  ośrodkowego  układu 

nerwowego  i  coraz  większą  aktywnością  hormonalną  młodego 

nerwowego  i  coraz  większą  aktywnością  hormonalną  młodego 

organizmu.  Rozwój  i  poziom  siły  w  dużym  stopniu  uwarunkowane  są 

organizmu.  Rozwój  i  poziom  siły  w  dużym  stopniu  uwarunkowane  są 

typem  budowy  ciała,  który  zdeterminowany  jest  czynnikami 

typem  budowy  ciała,  który  zdeterminowany  jest  czynnikami 

genetycznymi.  Przedziale  wieku  7-12  lat  poziom  siły  nie  wykazuje 

genetycznymi.  Przedziale  wieku  7-12  lat  poziom  siły  nie  wykazuje 

dużych różnic dymorficznych.

dużych różnic dymorficznych.

•

wytrzymałość

wytrzymałość

 

 

–  zdolność  do  kontynuowania  długotrwałego  wysiłku 

–  zdolność  do  kontynuowania  długotrwałego  wysiłku 

o  wymaganej  intensywności  przy  możliwie  największej  efektywności 

o  wymaganej  intensywności  przy  możliwie  największej  efektywności 

pracy 

pracy 

i  zachowanej  odporności  na  zmęczenie;  rozwijana  na  biologicznym 

i  zachowanej  odporności  na  zmęczenie;  rozwijana  na  biologicznym 

podłożu wydolności fizycznej. 

podłożu wydolności fizycznej. 

Wytrzymałość zależy od układu krążenia, 

Wytrzymałość zależy od układu krążenia, 

oddychania,  wydzielania  i  termoregulacji,  oraz  od  takich  czynników 

oddychania,  wydzielania  i  termoregulacji,  oraz  od  takich  czynników 

psychicznych  jak  silna  wola  i  motywacja.  Rozwijanie  wytrzymałości,  a 

psychicznych  jak  silna  wola  i  motywacja.  Rozwijanie  wytrzymałości,  a 

więc jej kształtowanie w sposób systematyczny i przemyślany, powinno 

więc jej kształtowanie w sposób systematyczny i przemyślany, powinno 

rozpoczynać  się  jeszcze  w  fazie  przedpokwitaniowej.  Największe 

rozpoczynać  się  jeszcze  w  fazie  przedpokwitaniowej.  Największe 

przyrosty wytrzymałości u dziewcząt obserwuje się w wieku 12 lat.

przyrosty wytrzymałości u dziewcząt obserwuje się w wieku 12 lat.

2. 

Koordynacyjne (informacyjne): 

Koordynacyjne (informacyjne): 

uzależnione od czynników neuro-

uzależnione od czynników neuro-

psychicznych umożliwiających skuteczne 

psychicznych umożliwiających skuteczne 

sterowanie i regulację czynności ruchowych, 

sterowanie i regulację czynności ruchowych, 

oparte na podstawach biologicznych

oparte na podstawach biologicznych

•

rytm

rytm

 

 

– uchwycenie, odtworzenie i realizacja 

– uchwycenie, odtworzenie i realizacja 

zmian w przestrzenno-czasowo-siłowej 

zmian w przestrzenno-czasowo-siłowej 

strukturze ruchu w powtarzającym się cyklu

strukturze ruchu w powtarzającym się cyklu

•

równowaga

równowaga

 – zdolność utrzymania 

 – zdolność utrzymania 

zrównoważonej postawy ciała w warunkach 

zrównoważonej postawy ciała w warunkach 

statyki oraz w czasie czynności ruchowej lub 

statyki oraz w czasie czynności ruchowej lub 

po jej wykonaniu

po jej wykonaniu

•

 

 

różnicowanie ruchów

różnicowanie ruchów

 

 

– zdolność 

– zdolność 

umożliwiająca wykonywanie czynności 

umożliwiająca wykonywanie czynności 

ruchowych adekwatnie do potrzeb i 

ruchowych adekwatnie do potrzeb i 

warunków 

warunków 

•

orientacja 

przestrzenna

orientacja 

przestrzenna

 

 

– 

zdolność 

– 

zdolność 

umożliwiająca  określenie  całego  ciała  w 

umożliwiająca  określenie  całego  ciała  w 

przestrzeni  i  czasie  względem  określonego 

przestrzeni  i  czasie  względem  określonego 

układu odniesienia

układu odniesienia

•

 

 

szybkość  reakcji

szybkość  reakcji

 

 

–  zdolność  umożliwiająca 

–  zdolność  umożliwiająca 

najszybszą  możliwą  reakcję  na  dany  bodziec. 

najszybszą  możliwą  reakcję  na  dany  bodziec. 

O  jej  poziomie  świadczy  czas,  jaki  upływa  od 

O  jej  poziomie  świadczy  czas,  jaki  upływa  od 

momentu zadziałania sygnału do zakończenia 

momentu zadziałania sygnału do zakończenia 

ściśle określonego ruchu.

ściśle określonego ruchu.

•

 

 

dostosowanie  motoryczne

dostosowanie  motoryczne

 

 

–  umożliwia 

–  umożliwia 

zaadoptowanie 

przestrzenno-dynamiczno-

zaadoptowanie 

przestrzenno-dynamiczno-

czasowych  parametrów  ruchu  w  trakcie 

czasowych  parametrów  ruchu  w  trakcie 

wykonywania określonej czynności

wykonywania określonej czynności

•

 

 

sprzężenie  ruchów

sprzężenie  ruchów

 

 

–  zdolność  połączenia 

–  zdolność  połączenia 

ruchów  różnych  części  ciała  aby  rezultat  był 

ruchów  różnych  części  ciała  aby  rezultat  był 

skuteczny i efektywny

skuteczny i efektywny

3. Hybrydowe (kompleksowe) determinowane 

3. Hybrydowe (kompleksowe) determinowane 

czynnikami obu wcześniej wymienionych grup: 

czynnikami obu wcześniej wymienionych grup: 

•

zwinność

zwinność

 

 

– 

zdolność 

do 

wykonywania 

złożonych 

– 

zdolność 

do 

wykonywania 

złożonych 

koordynacyjnie  czynności  ruchowych,  przestawienia  się 

koordynacyjnie  czynności  ruchowych,  przestawienia  się 

z  jednych  ściśle  skoordynowanych  ruchów  na  inne,  szybka 

z  jednych  ściśle  skoordynowanych  ruchów  na  inne,  szybka 

realizacja  nowych  aktów  ruchowych  odpowiednio  do 

realizacja  nowych  aktów  ruchowych  odpowiednio  do 

nieoczekiwanie powstających zadań

nieoczekiwanie powstających zadań

•

szybkość

szybkość

 

 

–  zdolność  do  wykonywania  ruchów  w  jak 

–  zdolność  do  wykonywania  ruchów  w  jak 

najkrótszym  czasie  dla  danych  warunków.    N

najkrótszym  czasie  dla  danych  warunków.    N

ajlepszym 

ajlepszym 

okresem doskonalenia szybkości wydaje się wiek, w którym 

okresem doskonalenia szybkości wydaje się wiek, w którym 

rozwijają 

się 

jej 

elementy 

niezależne 

od 

siły 

rozwijają 

się 

jej 

elementy 

niezależne 

od 

siły 

i  techniki,  czyli  do  okresu  pokwitania  (u  dziewcząt  do  12 

i  techniki,  czyli  do  okresu  pokwitania  (u  dziewcząt  do  12 

lat).  Czas  reakcji  doskonali  się  w  największym  stopniu 

lat).  Czas  reakcji  doskonali  się  w  największym  stopniu 

między  7  a  11  rokiem  życia,  największy  wzrost  tempa 

między  7  a  11  rokiem  życia,  największy  wzrost  tempa 

ruchów w wieku 7-9 lat, oraz 12-13 lat, a wysokie przyrosty 

ruchów w wieku 7-9 lat, oraz 12-13 lat, a wysokie przyrosty 

szybkości ruchów w wieku 10-12 lat

szybkości ruchów w wieku 10-12 lat

.

.

•

Gibkość

Gibkość

, 

, 

chociaż  nie  jest  cechą  motoryczną  ma  jednak 

chociaż  nie  jest  cechą  motoryczną  ma  jednak 

w dużym stopniu wpływ na wynik biegu, skoku czy rzutu. 

w dużym stopniu wpływ na wynik biegu, skoku czy rzutu. 

Jest  ona  specyficzną  właściwością  biernych  i  czynnych 

Jest  ona  specyficzną  właściwością  biernych  i  czynnych 

elementów  układu  ruchu,  związaną  z  zakresem 

elementów  układu  ruchu,  związaną  z  zakresem 

ruchomości  w  stawach.  Gibkość  jest  określana  jako 

ruchomości  w  stawach.  Gibkość  jest  określana  jako 

zdolność  do  osiągania  dużej  amplitudy  wykonywanych 

zdolność  do  osiągania  dużej  amplitudy  wykonywanych 

ruchów.  Zdolność  ta  w  głównej  mierze  uzależniona  jest 

ruchów.  Zdolność  ta  w  głównej  mierze  uzależniona  jest 

od budowy anatomicznej stawów, elastyczności ścięgien 

od budowy anatomicznej stawów, elastyczności ścięgien 

i  więzadeł.  Dzieci  w  wieku  7-10  lat  charakteryzują  się 

i  więzadeł.  Dzieci  w  wieku  7-10  lat  charakteryzują  się 

dużą gibkością, której wzrost następuje do 15 roku życia. 

dużą gibkością, której wzrost następuje do 15 roku życia. 

Obniżenie poziomu następuje tym szybciej, im mniejszą i 

Obniżenie poziomu następuje tym szybciej, im mniejszą i 

mało  urozmaiconą  aktywnością  charakteryzują  się  nasi 

mało  urozmaiconą  aktywnością  charakteryzują  się  nasi 

uczniowie.

uczniowie. 

•

Moc

Moc

  jest  przykładem  zdolności  wtórnych

  jest  przykładem  zdolności  wtórnych

. 

. 

Pojęcie  mocy 

Pojęcie  mocy 

zostało 

utworzone 

dla 

określenia 

stosunków 

zostało 

utworzone 

dla 

określenia 

stosunków 

zachodzących  pomiędzy  siłą  i  prędkością  w  złożonych 

zachodzących  pomiędzy  siłą  i  prędkością  w  złożonych 

czynnościach  i  działaniach  ruchowych,  w  związku  z 

czynnościach  i  działaniach  ruchowych,  w  związku  z 

określeniem  funkcji pracy i czasu występujących w tych 

określeniem  funkcji pracy i czasu występujących w tych 

czynnościach. Próbą pomiaru mocy jest skok dosiężny

czynnościach. Próbą pomiaru mocy jest skok dosiężny

Fizyczne wychowanie

Fizyczne wychowanie



Istota  procesu  fizycznego  wychowania  to 

Istota  procesu  fizycznego  wychowania  to 

dotarcie  do  osobowości  wychowanka  ,  a 

dotarcie  do  osobowości  wychowanka  ,  a 

dokładniej 

do 

jego 

postaw 

pod 

kątem 

dokładniej 

do 

jego 

postaw 

pod 

kątem 

całożyciowej troski o ciało

całożyciowej troski o ciało

Osobowość  jest  sieciową  organizacją  trwałych  i 

Osobowość  jest  sieciową  organizacją  trwałych  i 

równoważnych 

składników 

psychicznych, 

równoważnych 

składników 

psychicznych, 

zwanych  psychonami.  Wpływa  ona  na  kierunek 

zwanych  psychonami.  Wpływa  ona  na  kierunek 

życia i wzorce zachowania w różnych sytuacjach. 

życia i wzorce zachowania w różnych sytuacjach. 

Postawa  to  składnik  osobowości,  względnie 

Postawa  to  składnik  osobowości,  względnie 

trwała 

struktura 

procesów 

poznawczych, 

trwała 

struktura 

procesów 

poznawczych, 

emocjonalnych  i  tendencji  do  zachowań,  w 

emocjonalnych  i  tendencji  do  zachowań,  w 

których  wyraża  się  określony  stosunek    wobec 

których  wyraża  się  określony  stosunek    wobec 

danego przedmiotu.

danego przedmiotu.

Strukturę postawy tworzą komponenty :

Strukturę postawy tworzą komponenty :



Poznawczy

Poznawczy

  - 

  - 

zawiera  wiedzę  zdobywaną  w  trakcie 

zawiera  wiedzę  zdobywaną  w  trakcie 

procesu  edukacyjnego,  a  także  przez  wpływ  działań 

procesu  edukacyjnego,  a  także  przez  wpływ  działań 

socjalizacyjnych 

i 

aktywność 

własną 

(psychon 

socjalizacyjnych 

i 

aktywność 

własną 

(psychon 

poznawczy 

„wiem, 

że”, 

psychon 

instrumentalny 

poznawczy 

„wiem, 

że”, 

psychon 

instrumentalny 

(element działaniowy) „umiem jak” „mogę”)

(element działaniowy) „umiem jak” „mogę”)



Afektywny 

(emocjonalno-oceniający) 

– 

Afektywny 

(emocjonalno-oceniający) 

– 

uruchamia  procesy  motywacyjne,  wynikające  z  potrzeb 

uruchamia  procesy  motywacyjne,  wynikające  z  potrzeb 

oraz  wyzwala  emocje  (pozytywne  lub  negatywne) 

oraz  wyzwala  emocje  (pozytywne  lub  negatywne) 

(psychon 

emocjonalny 

„czuję, 

że”, 

psychon 

(psychon 

emocjonalny 

„czuję, 

że”, 

psychon 

motywacyjny „dążę do”)

motywacyjny „dążę do”)



Behawioralny  – 

Behawioralny  – 

wyznacza  kierunki  działań  człowieka 

wyznacza  kierunki  działań  człowieka 

jako  tendencje  do  zachowań  (psychon  osobisty  „kim 

jako  tendencje  do  zachowań  (psychon  osobisty  „kim 

jestem”)

jestem”)

Składniki 

osobowości

Treści 

komponentu poznawczego

wiem, że



mam wadę postawy



układ mojego ciała jest nieprawidłowy



moja postawa musi być sprowadzona do prawidłowego 
układu



muszę zmienić wzorzec swojej postawy ciała

wiem, dlaczego



mam korygować pozycje wyjściowe przed ćwiczeniami



mam zmienić uwarunkowania środowiskowe



muszę ograniczyć siedzący tryb życia



muszę zwiększyć swoją aktywność ruchową



muszę wykonywać ćwiczenia specjalistyczne

wiem, jak



diagnozować swoją postawę ciała



układać poprawnie swoje ciało



prawidłowo przyjmować pozycje wyjściowe do ćwiczeń



zlikwidować lub zminimalizować negatywne 
uwarunkowania środowiskowe



wykonywać różne czynności dnia codziennego, aby nie 
pogłębiać swojej wady



chronić swój kręgosłup przed skutkami nadmiernych 
obciążeń



zorganizować sobie dwudziestoczterogodzinny system 
ochrony swojego kręgosłupa



racjonalnie spędzać czas wolny od zajęć lekcyjnych

wiem



jakie zmiany następują w budowie oraz funkcji 
poszczególnych narządów wewnętrznych przy danej 
wadzie postawy ciała 



jakie ćwiczenia powinienem wykonywać, aby korygować 
swoje ciało



jakie mogą być negatywne skutki, gdy nie będę leczyć 
swojej wady postawy



jakich pozycji do ćwiczeń muszę unikać



jakich ćwiczeń nie mogę wykonywać



jakich pozycji dnia codziennego unikać



o korzystnym wpływie zwiększonej aktywności ruchowej 
na kształtujący się kręgosłup i postawię ciała



gdzie szukać pomocy

Składniki 

osobowości

Treści 

komponentu działaniowego

mogę



podołać wysiłkowi



wykonać ćwiczenia 



aktywnie uczestniczyć w lekcjach wychowania 
fizycznego



systematycznie uczestniczyć w dodatkowej 
aktywności ruchowej



zlikwidować przykurcze mięśni



poprawić ruchomość kręgosłupa i poszczególnych 
stawów



poprawić siłę i wytrzymałość mięśni zbyt słabych

umiem



diagnozować swoją postawę ciała



poprawnie układać swoje ciało, odczuwać je



korygować pozycje wyjściowe przed ćwiczeniami



wykonywać ćwiczenia dostosowane do mojej wady



stosować wskazania i przeciwwskazania korekcyjne 
podczas zajęć ruchowych



dostosować warunki środowiskowe do swoich 
wskazań i przeciwwskazań korekcyjnych



chronić swój kręgosłup przed skutkami nadmiernych 
obciążeń



zorganizować sobie dwudziestoczterogodzinny 
system ochrony swojego kręgosłupa



racjonalnie organizować czas wolny od zajęć 
ruchowych

Składniki 

osobowości

Treści

komponentu emocjonalno-motywującego

czuję, że



mam zagrożone lub ograniczone funkcje swojego 
ciała



moje ciało powinno być sprawniejsze



mogę poprawić funkcje i czynności swojego ciała



czerpię przyjemność podczas kształtowania swojego 
ciała

chcę



poznać swoje ciało



chcę dbać o najważniejsze wartości zdrowotne 
swojego ciała



poznać ćwiczenia, aby skorygować i usprawnić swoje 
ciało



uczestniczyć w zajęciach ruchowych, aby moje ciało 
było sprawniejsze



zmienić warunki środowiskowe, aby wykluczyć 
czynniki potęgujące moją wadliwą postawę



mieć poprawną postawę ciała

dążę do



poprawy swojej postawy ciała



jak najwyższych kompetencji swojego ciała 
(sprawnością we władaniu ciałem lub szczególną 
budową ciała)



ochrony swojego kręgosłupa przed epidemią naszych 
czasów - przed przeciążeniem

Przemiana osobowościowa dziecka

Postawa

Wiedza

dbam o siebie

wiem, że

wiem, jak
wiem dlaczego

Emocje

Zachowania

czuję, ze

mogę

chcę

umiem

dążę do

Główny nurt procesu fizycznego 

Główny nurt procesu fizycznego 

wychowania to kształtowanie postaw 

wychowania to kształtowanie postaw 

wobec świata wartości 

wobec świata wartości 

(

(

wartość – stan rzeczy, który określa kierunek aktywności 

wartość – stan rzeczy, który określa kierunek aktywności 

człowieka) 

człowieka) 



Postawy  prospołeczne    -  wartości  uniwersalne, 

Postawy  prospołeczne    -  wartości  uniwersalne, 

kreowane 

przez 

ogólny 

nurt 

procesu 

kreowane 

przez 

ogólny 

nurt 

procesu 

wychowawczego  (patriotyzm,  altruizm,  miłość, 

wychowawczego  (patriotyzm,  altruizm,  miłość, 

uczciwość,  rzetelność,  dobro,  piękno,  prawda 

uczciwość,  rzetelność,  dobro,  piękno,  prawda 

itd..

itd..



Postawy  prosomatyczne  –  główny  nurt  procesu 

Postawy  prosomatyczne  –  główny  nurt  procesu 

fizycznego  wychowania  –  to  dyspozycja  do 

fizycznego  wychowania  –  to  dyspozycja  do 

zachowań 

kreacyjnych, 

rekreacyjnych 

i 

zachowań 

kreacyjnych, 

rekreacyjnych 

i 

korekcyjnych  wobec  ciała  na  podłożu  poznania 

korekcyjnych  wobec  ciała  na  podłożu  poznania 

ich  znaczenia  dla  zdrowia,  sprawności  i  urody 

ich  znaczenia  dla  zdrowia,  sprawności  i  urody 

oraz stosunku emocjonalnego do nich

oraz stosunku emocjonalnego do nich

Warunki do kreowania pozytywnych 

Warunki do kreowania pozytywnych 

postaw wobec ciała

postaw wobec ciała



Uznanie  ciała  jako  wartości 

Uznanie  ciała  jako  wartości 

–  powody: 

–  powody: 

zdrowotne, 

estetyczne, 

hedonistyczne, 

zdrowotne, 

estetyczne, 

hedonistyczne, 

utylitarne

utylitarne



Treść  przekazu 

Treść  przekazu 

–  program  kreowania  ciała 

–  program  kreowania  ciała 

(dostosowanie  podstaw  programowych  oraz 

(dostosowanie  podstaw  programowych  oraz 

standardów  osiągnięć  na  poszczególne  etapy 

standardów  osiągnięć  na  poszczególne  etapy 

edukacyjne)

edukacyjne)



Siła  argumentów 

Siła  argumentów 

–  wzajemny  stosunek 

–  wzajemny  stosunek 

społeczny  nauczyciel  –  uczeń,  nauczyciel  jako 

społeczny  nauczyciel  –  uczeń,  nauczyciel  jako 

wzór osobowy

wzór osobowy

W nowoczesnym ujęciu istotą wychowania 

fizycznego jest oddziaływanie na całą 

osobowość wychowanka, a więc ukształtowanie 

jego:

•  kompetencji aksjologicznych (odnoszących 

się do sfery emocjonalno-wolicjonalnej), 

• kompetencji technologicznych 

(odnoszących się do sfery intelektualno-
sprawnościowej) w zamiarze do przygotowania 
go do całożyciowej troski o ciało poprzez 
uczestnictwo w kulturze fizycznej. 

 

WYCHOWANIE FIZYCZNE JAKO WYCHOWANIE DO 

DBAŁOŚCI O CIAŁO

Wychowanie  fizyczne  tylko  wtedy  będzie 
efektywnie  służyć  wszechstronnemu  rozwojowi 
ucznia,  gdy  stanie  się  procesem  integracji  jego 
wokół  wartości.  Jest  to  możliwe,  gdy  wartości 
przenikną cały proces kształcenia i wychowania.
  Krzysztof  Zuchora  tak  określa  owe  zmiany  – 
„walka  ta  musi  się  rozegrać  głównie  w  sferze 
świadomości,  a nie nawyków, głównie w oparciu 
o intencje, 

a 

nie 

techniki, 

na 

podłożu 

wszechstronności,  a  nie  specjalizacji,  uznania 
wyższości 

wychowania 

nad 

nauczaniem, 

prospekcji  nad  aktualizmem,  kreacji  nad 
rekreacją,  umiejętności  nad  sprawnościami, 
kooperacji  nad  rywalizacją,  samodoskonalenia 
(autoedukacji) nad sportowaniem.

Funkcje wychowania fizycznego

Funkcje wychowania fizycznego



Stymulatywna  (pobudzająca) 

Stymulatywna  (pobudzająca) 

– 

– 

ma

ma

 

 

ścisły  związek  z 

ścisły  związek  z 

rozwojem  osobniczym  (r.  psychomotoryczny).  Czynniki 

rozwojem  osobniczym  (r.  psychomotoryczny).  Czynniki 

stymulujące  rozwój  to  biologiczne  (powietrze,  słońce, 

stymulujące  rozwój  to  biologiczne  (powietrze,  słońce, 

woda,  pożywienie,  ćwiczenia  ruchowe  )i  społeczne 

woda,  pożywienie,  ćwiczenia  ruchowe  )i  społeczne 

(warunki  ekonomiczne,  poziom  świadomości,  tradycje, 

(warunki  ekonomiczne,  poziom  świadomości,  tradycje, 

zwyczaje, wzorce ruchowe)

zwyczaje, wzorce ruchowe)



Adaptacyjna  (przystosowawcza)  – 

Adaptacyjna  (przystosowawcza)  – 

przystosowanie 

przystosowanie 

do  środowiska  swego  bytowania,  rozwój  cywilizacyjny 

do  środowiska  swego  bytowania,  rozwój  cywilizacyjny 

(budowa ciała, hartowanie organizmu,  przystosowanie do 

(budowa ciała, hartowanie organizmu,  przystosowanie do 

wysiłku)

wysiłku)



Kompensacyjna  (wyrównawcza)  – 

Kompensacyjna  (wyrównawcza)  – 

wyrównawcze 

wyrównawcze 

działanie 

na 

proces 

rozwoju, 

profilaktyka 

przed 

działanie 

na 

proces 

rozwoju, 

profilaktyka 

przed 

ewentualnymi  odchyleniami  (ćw.  śródlekcyjne,  sekcje 

ewentualnymi  odchyleniami  (ćw.  śródlekcyjne,  sekcje 

sportowe, kluby sportowe

sportowe, kluby sportowe



Korektywna  (naprawcza)  – 

Korektywna  (naprawcza)  – 

działa  terapeutycznie. 

działa  terapeutycznie. 

Treścią    jej  jest  wychowawcza  interwencja  w  przypadku 

Treścią    jej  jest  wychowawcza  interwencja  w  przypadku 

odchyleń  rozwojowych,  możliwych  do  poprawy  poprzez 

odchyleń  rozwojowych,  możliwych  do  poprawy  poprzez 

ćwiczenia  ruchowe  (gimnastyka  korekcyjna),  wychowanie 

ćwiczenia  ruchowe  (gimnastyka  korekcyjna),  wychowanie 

zdrowotne)

zdrowotne)

Celem edukacji (kształcenia i 

Celem edukacji (kształcenia i 

wychowania) jest odkrywanie i 

wychowania) jest odkrywanie i 

dążenie do wartości 

dążenie do wartości 

uniwersalnych poprzez osiąganie 

uniwersalnych poprzez osiąganie 

wartości podporządkowanych 

wartości podporządkowanych 

wartościom uniwersalnym 

wartościom uniwersalnym 

(umiejętności czy sprawności 

(umiejętności czy sprawności 

fizycznej).

fizycznej).

I.  Cel  naczelny  –  o  najwyższym 
stopniu  uogólnienia  realizowany  w 
czasie  całego  pobytu  ucznia  w 
szkole.  Kształtowanie  postaw  wobec 
kultury  fizycznej,  która  będzie  się 
przejawiała w dążeniu do utrzymania 
przez całe życie wysokiej sprawności 
fizycznej i zdrowia.

II.  Kierunkowe  (wychowawcze)  – 
dotyczące 

kształtowania 

trwałych 

dyspozycji 

osobowościowych 

wobec 

własnego  ciała,  sprawności  fizycznej, 
zdrowia  i  różnych  form  aktywności 
ruchowej.  Cele  te  dotyczą  rodzajów 
dyspozycji 

osobowo-życiowych., 

które 

należy  ukształtować  w  trakcie  nauki. 
Dyspozycje  te  dotyczą  odpowiedniej 
postawy  wobec  pewnych  wartości  kultury 
fizycznej  (postawa  wobec  własnego  ciała, 
jego  sprawności,  budowy,  higieny  i 
zdrowia). 

III. Cele instrumentalne (kształcenia) – obejmujące 
głównie  dyspozycje  instrumentalne,  czyli  wiedzę, 
nawyki, umiejętności, inteligencję i uzdolnienia. 

• W  zakresie  sprawności:  wszechstronny  rozwój    sprawności, 

rozwój  zdolności  motorycznych  i  wydolności  funkcjonalnej 
organizmu.

 
• W  zakresie  wiadomości:  o  organizmie  ludzkim,  o  rozwoju, 

wpływie  środowiska  na  organizm,  o  motoryczności  człowieka,  o 
kształtowaniu sprawności i wydolności fizycznej, z zakresu higieny, 
profilaktyki  i  korekty  wad  postawy,  z  zakresu  żywienia, 
bezpieczeństwa i pierwszej pomocy, organizacji zawodów i imprez 
sportowych

 
• W  zakresie  umiejętności:  praktyczne  wprowadzanie  w  życie 

wiedzy  z  kultury  fizycznej,  twórcze  rozwijanie  form  działania  w 
zakresie  kultury  fizycznej,  opanowanie  podstawowych  technik 
działania  ruchowego,  przyswajania  nawyków  dbałości  o  zdrowie, 
sprawność i higienę ciała

IV.  Cele  etapowe

IV.  Cele  etapowe

  –  określone  przez 

  –  określone  przez 

kryteria  rozwojowe  (wiek)  człowieka, 

kryteria  rozwojowe  (wiek)  człowieka, 

poszczególne 

etapy 

rozwojowe 

poszczególne 

etapy 

rozwojowe 

człowieka. 

człowieka. 

 

 

V.  Cele  operacyjne 

V.  Cele  operacyjne 

–  dotyczące 

–  dotyczące 

konkretnych  działań  programowych 

konkretnych  działań  programowych 

(konkretne 

cele 

stawiane 

na 

(konkretne 

cele 

stawiane 

na 

poszczególnych 

lekcjach 

dotyczące 

poszczególnych 

lekcjach 

dotyczące 

postaw,  wiadomości,  umiejętności  i 

postaw,  wiadomości,  umiejętności  i 

zdolności motorycznych)

zdolności motorycznych)

Cele kształcenia i wychowania

Cele ogólne

Cele 

kierunkowe

 Cele etapowe

Cele 

szczegółowe

Wskazują kierunki 

dążeń 

pedagogicznych

Łączą elementy 

poznawcze i 

wychowawcze

Perswazyjne, zwięzłe 

ale ogólnikowe i 

„mgliste”

Długofalowe

Przydatne do 

ustalenia celów 

szkoły, edukacji

Wskazują 

kierunki działania 

 na rok lub 

semestr

Holistycznie 

ujmują treści 

kształcenia

ogólnikowe

Określają efekty 

założone po 

realizacji działu 

programowego 

lub dużej 

jednostki 

tematycznej

Szczegółowo 

określają działania 

ucznia i 

nauczyciela

Dotyczą 

wąskiego wycinka 

treści kształcenia 

(jednostki 

metodycznej)

Podstawa programowa Program 

nauczania

Program 

nauczania

Plan realizacji 

treści kształcenia

Plan metodyczny- 

scenariusz, 

konspekt

Lekcji

Cele  ogólne 

Cele  ogólne 

to  cele  formułowane  jako  kierunki 

to  cele  formułowane  jako  kierunki 

dążeń pedagogicznych

dążeń pedagogicznych

Cele  operacyjne 

Cele  operacyjne 

to  cele  formułowane  jako 

to  cele  formułowane  jako 

zamierzone  osiągnięcia  ucznia,  stanowią  jasny, 

zamierzone  osiągnięcia  ucznia,  stanowią  jasny, 

klarowny  opis  wyników,  które  mają  być 

klarowny  opis  wyników,  które  mają  być 

uzyskane

uzyskane

Składają się  z trzech części:

Składają się  z trzech części:



Zachowanie  ucznia  –  powinien  być  jednoznaczny.    Do 

Zachowanie  ucznia  –  powinien  być  jednoznaczny.    Do 

tego  celu  służą  czasowniki  operacyjne.  Należy  unikać 

tego  celu  służą  czasowniki  operacyjne.  Należy  unikać 

wyrażeń  wieloznacznych  np.  wiedzieć,  umieć,  znać, 

wyrażeń  wieloznacznych  np.  wiedzieć,  umieć,  znać, 

nauczać, zapoznać, przedstawić, itd. Używamy natomiast 

nauczać, zapoznać, przedstawić, itd. Używamy natomiast 

określeń  uczeń  nazwie,  rozpozna,  oceni,  doda,  skoczy, 

określeń  uczeń  nazwie,  rozpozna,  oceni,  doda,  skoczy, 

wyjaśni, ułoży

wyjaśni, ułoży



Warunki  –  to  dane,  ograniczenia,  okoliczności  opisujące 

Warunki  –  to  dane,  ograniczenia,  okoliczności  opisujące 

sytuację, w której będzie obserwowane działanie ucznia

sytuację, w której będzie obserwowane działanie ucznia



Kryterium osiągnięć – to akceptowany poziom wykonania 

Kryterium osiągnięć – to akceptowany poziom wykonania 

czynności  uznawany  za  wystarczający  (najniższy  próg). 

czynności  uznawany  za  wystarczający  (najniższy  próg). 

Często  kryteria  są  jakościowe  np.  bezbłędne,  płynne, 

Często  kryteria  są  jakościowe  np.  bezbłędne,  płynne, 

wyczerpujące itd. 

wyczerpujące itd. 

Operacjonalizacja celów 

Operacjonalizacja celów 

Zamiana celów ogólnych na operacyjne. 

Zamiana celów ogólnych na operacyjne. 

 

 

Dzięki 

operacjonalizacji 

pozbywamy 

się 

Dzięki 

operacjonalizacji 

pozbywamy 

się 

deklaratywności  w  pracy  szkolnej  i  uczymy  się 

deklaratywności  w  pracy  szkolnej  i  uczymy  się 

doceniać określone umiejętności ucznia. 

doceniać określone umiejętności ucznia. 

W  toku  operacjonalizacji  cele  ogólne  ulegają 

W  toku  operacjonalizacji  cele  ogólne  ulegają 

następującym zmianom:

następującym zmianom:



Sprecyzowanie

Sprecyzowanie

 – pozbawienie wyrażeń ogólnikowych

 – pozbawienie wyrażeń ogólnikowych



Uszczegółowienie

Uszczegółowienie

 – zmiana pojedynczego hasła celu 

 – zmiana pojedynczego hasła celu 

ogólnego 

w 

kilka 

szczegółowych, 

wyrażonych 

ogólnego 

w 

kilka 

szczegółowych, 

wyrażonych 

rozwiniętymi zdaniami

rozwiniętymi zdaniami



Konkretyzacja

Konkretyzacja

  –  dokładne  określenie  sytuacji  jak  i 

  –  dokładne  określenie  sytuacji  jak  i 

stanu końcowego, do którego działanie zmierza

stanu końcowego, do którego działanie zmierza



Upodmiotowienie 

– 

uczynienie 

podmiotem 

Upodmiotowienie 

– 

uczynienie 

podmiotem 

zaangażowanego,  twórczego  i  odpowiedzialnego 

zaangażowanego,  twórczego  i  odpowiedzialnego 

działania ucznia osiągającego założony cel

działania ucznia osiągającego założony cel

Reforma edukacji w 1989 roku wprowadziła 

Reforma edukacji w 1989 roku wprowadziła 

podstawy 

podstawy 

programowe

programowe

, w których określiła 

, w których określiła 

cele edukacyjne

cele edukacyjne

 

 

przedmiotu. 

przedmiotu. 

•

Końcowe efekty edukacji przybrały formę 

Końcowe efekty edukacji przybrały formę 

kompetencji 

kompetencji 

 ucznia nazwane 

 ucznia nazwane 

osiągnięciami

osiągnięciami

. 

. 

•

Kompetencje (osiągnięcia) stały się kryteriami oceny 

Kompetencje (osiągnięcia) stały się kryteriami oceny 

ucznia. 

ucznia. 

•

Zawarte w podstawach kompetencje i ich 

Zawarte w podstawach kompetencje i ich 

uszczegółowienie w postaci 

uszczegółowienie w postaci 

standardów osiągnięć

standardów osiągnięć

 

 

wskazują w jakim kierunku powinna zmierzać edukacja 

wskazują w jakim kierunku powinna zmierzać edukacja 

ucznia. 

ucznia. 

•

Z tych standardów osiągnięć powinny wynikać 

Z tych standardów osiągnięć powinny wynikać 

standardy wymagań

standardy wymagań

 wskazujące uczniom, to co 

 wskazujące uczniom, to co 

będzie przedmiotem oceny. 

będzie przedmiotem oceny. 

 

 

podstawy programowe – cele edukacyjne – 

podstawy programowe – cele edukacyjne – 

kompetencje – standardów osiągnięć – standardy 

kompetencje – standardów osiągnięć – standardy 

wymagań

wymagań

CELE KSZTAŁCENIA

CELE KSZTAŁCENIA

(ujęcie taksonomiczne)

(ujęcie taksonomiczne)

PSYCHOMOTORYCZN

E

(praktyczne)

POZNAWCZE

(intelektualne)

WYCHOWAWCZE

(motywacyjne-

emocjonalne)

POZIOM

KATEGORIA POZIOM

KATEGOR

IA

POZIOM

KATEGORI

A

I. DZIAŁANIA

A. 
Naśladowanie

I. 
WIADOMOŚC
I

A. 
Zapamiętan
ie 
wiadomości

I. DZIAŁANIA

A. 
Uczestnictwo 
w działaniu

B. Odtwarzani

e

B. 
Zrozumieni
e 
wiadomości 
– 
wyjaśnienie

B. 
Podejmowani
e działań

II. 
UMIĘJETNOŚ
CI

c.  Sprawność 
działania w 
stałych 
warunkach 
-typowe

II. 
UMIĘTNOŚCI

C. 
Stosowanie 
wiadomości 
w 
sytuacjach 
typowych

II. POSTAWY

C. 
Nastawienie 
na działanie

D. Sprawność 
działania w 
zmiennych 
warunkach

D. 
Stosowanie 
wiadomości 
w 
sytuacjach 
problemow
ych

D. System 
działań  - 
internalizacja 
wartości

Taksonomie celów kształcenia na podstawie B.S.Blooma i jego 

Taksonomie celów kształcenia na podstawie B.S.Blooma i jego 

następców. B. Niemierko, J. Ochenduszko

następców. B. Niemierko, J. Ochenduszko

•

Dziedzina  poznawcza(  intelektualna) 

Dziedzina  poznawcza(  intelektualna) 

celów  nauczania 

celów  nauczania 

obejmuje wiadomości i umiejętności.

obejmuje wiadomości i umiejętności.

A.  Zapamiętanie  wiadomości  oznacza,  gotowość  ucznia  do 

A.  Zapamiętanie  wiadomości  oznacza,  gotowość  ucznia  do 

przypomnienia  sobie  pewnych  terminów,  faktów,  praw  i 

przypomnienia  sobie  pewnych  terminów,  faktów,  praw  i 

teorii  naukowych,  zasad  działania.  Wiąże  się  to  z 

teorii  naukowych,  zasad  działania.  Wiąże  się  to  z 

elementarnym  poziomem  rozumienia  tych  wiadomości: 

elementarnym  poziomem  rozumienia  tych  wiadomości: 

uczeń nie powinien ich mylić ze sobą ani zniekształcać.

uczeń nie powinien ich mylić ze sobą ani zniekształcać.

B. 

B. 

Zrozumienie  wiadomości  oznacza,  że  uczeń  potrafi  je 

Zrozumienie  wiadomości  oznacza,  że  uczeń  potrafi  je 

przedstawić 

w 

innej 

formie 

niż 

je 

zapamiętał, 

przedstawić 

w 

innej 

formie 

niż 

je 

zapamiętał, 

uporządkować  i  streścić,  uczynić  podstawą  prostego 

uporządkować  i  streścić,  uczynić  podstawą  prostego 

wnioskowania.

wnioskowania.

C.  Stosowanie  wiadomości  w  sytuacjach  typowych  oznacza, 

C.  Stosowanie  wiadomości  w  sytuacjach  typowych  oznacza, 

opanowanie  przez  ucznia  umiejętności  praktycznego 

opanowanie  przez  ucznia  umiejętności  praktycznego 

posługiwania 

się 

wiadomościami 

według 

podanych 

posługiwania 

się 

wiadomościami 

według 

podanych 

uprzednio  wzorów.  Cel,  do  którego  wiadomości  mają  być 

uprzednio  wzorów.  Cel,  do  którego  wiadomości  mają  być 

stosowane,  nie  powinien  być  bardzo  odległy  od  celów 

stosowane,  nie  powinien  być  bardzo  odległy  od  celów 

osiąganych w toku 

osiąganych w toku 

D. 

D. 

Stosowanie wiadomości w sytuacjach  dokonywania analizy 

Stosowanie wiadomości w sytuacjach  dokonywania analizy 

i  syntezy  nowych  dla  niego  zjawisk,  formułowania  planu 

i  syntezy  nowych  dla  niego  zjawisk,  formułowania  planu 

działania, 

tworzenia 

oryginalnych 

przedmiotów, 

działania, 

tworzenia 

oryginalnych 

przedmiotów, 

wartościowania przedmiotów według pewnych kryteriów.

wartościowania przedmiotów według pewnych kryteriów.

•

Dziedzina 

psychomotoryczna 

(umiejętności 

praktyczne) 

Dziedzina 

psychomotoryczna 

(umiejętności 

praktyczne) 

celów 

celów 

nauczania obejmuje złożone czynności ruchowe, jak rysowanie, pisanie, 

nauczania obejmuje złożone czynności ruchowe, jak rysowanie, pisanie, 

obsługa różnych urządzeń, gra na instrumentach, taniec, sport itp.

obsługa różnych urządzeń, gra na instrumentach, taniec, sport itp.

A.  Naśladowanie  działania  polega  na  planowanym  spostrzeganiu  przedmiotów  i 

A.  Naśladowanie  działania  polega  na  planowanym  spostrzeganiu  przedmiotów  i 

działań  wzorowych  w  związku  z  tymi  przedmiotami  oraz  na  etapowym 

działań  wzorowych  w  związku  z  tymi  przedmiotami  oraz  na  etapowym 

wykonywaniu  własnych  działań  z  systematyczną  kontrolą  każdego  elementu 

wykonywaniu  własnych  działań  z  systematyczną  kontrolą  każdego  elementu 

przez porównanie ze wzorem, pod ewentualnym kierunkiem nauczyciela. Uczeń 

przez porównanie ze wzorem, pod ewentualnym kierunkiem nauczyciela. Uczeń 

odbiera  sygnały  o  odstępstwie  od  wzoru,  ale  nie  jest  w  stanie  samodzielnie 

odbiera  sygnały  o  odstępstwie  od  wzoru,  ale  nie  jest  w  stanie  samodzielnie 

dokonać  pełnej  korekty  elementu  działania  ani  wykonać  całego  działania  nie 

dokonać  pełnej  korekty  elementu  działania  ani  wykonać  całego  działania  nie 

korzystając ze wzoru.

korzystając ze wzoru.

B.  Odtwarzanie  działania  polega  na  jego  wykonywaniu  w  całości  bez  konieczności 

B.  Odtwarzanie  działania  polega  na  jego  wykonywaniu  w  całości  bez  konieczności 

jednoczesnego  obserwowania  wzoru,  ale  z  niewielką  jeszcze  płynnością  i 

jednoczesnego  obserwowania  wzoru,  ale  z  niewielką  jeszcze  płynnością  i 

skutecznością. Uczeń koryguje działania na podstawie własnego doświadczenia i 

skutecznością. Uczeń koryguje działania na podstawie własnego doświadczenia i 

jest w stanie ćwiczyć je samodzielnie.

jest w stanie ćwiczyć je samodzielnie.

C.  Sprawność  działania  w  stałych  warunkach  polega  na  dokładnym  wykonaniu 

C.  Sprawność  działania  w  stałych  warunkach  polega  na  dokładnym  wykonaniu 

wyuczonego  działania  i  osiąganiu  zamierzonego  wyniku,  jeżeli  istotne 

wyuczonego  działania  i  osiąganiu  zamierzonego  wyniku,  jeżeli  istotne 

okoliczności  tego  działania  nie  ulegają  zmianie.  Ewentualna  zmiana  sytuacji,  a 

okoliczności  tego  działania  nie  ulegają  zmianie.  Ewentualna  zmiana  sytuacji,  a 

zwłaszcza potrzeba koordynacji tego działania z innymi złożonymi czynnościami, 

zwłaszcza potrzeba koordynacji tego działania z innymi złożonymi czynnościami, 

zakłóca  poważnie  jego  płynność,  a  dostosowanie  do  zmiany  pochłania  wiele 

zakłóca  poważnie  jego  płynność,  a  dostosowanie  do  zmiany  pochłania  wiele 

energii.

energii.

D. Sprawność działania w zmiennych warunkach polega na automatyzacji działania 

D. Sprawność działania w zmiennych warunkach polega na automatyzacji działania 

pozwalającej  na  uzyskanie  najwyższej  skuteczności  przy  bardzo  niewielkim 

pozwalającej  na  uzyskanie  najwyższej  skuteczności  przy  bardzo  niewielkim 

nakładzie  energii  i  czasu.  Struktura  działania  jest  przy  tym  elastyczna,  a  jego 

nakładzie  energii  i  czasu.  Struktura  działania  jest  przy  tym  elastyczna,  a  jego 

powiązanie z innymi działaniami jest harmonijne.

powiązanie z innymi działaniami jest harmonijne.

•

Dziedzina  emocjonalna  (motywacyjno-wychowawcza) 

Dziedzina  emocjonalna  (motywacyjno-wychowawcza) 

celów  nauczania 

celów  nauczania 

obejmuje zainteresowania i postawy ucznia dotyczące wybranej dziedziny 

obejmuje zainteresowania i postawy ucznia dotyczące wybranej dziedziny 

rzeczywistości,  dyscypliny  naukowej  i  przedmiotu  szkolnego,  regulujące 

rzeczywistości,  dyscypliny  naukowej  i  przedmiotu  szkolnego,  regulujące 

szeroko pojęcie uczenia się·

szeroko pojęcie uczenia się·

A. Uczestnictwo w działaniu polega na świadomym i uważnym odbieraniu określonego 

A. Uczestnictwo w działaniu polega na świadomym i uważnym odbieraniu określonego 

rodzaju  bodźców  oraz  wykonywaniu  czynności  odpowiadających  przyjętej  roli; 

rodzaju  bodźców  oraz  wykonywaniu  czynności  odpowiadających  przyjętej  roli; 

jednak bez wykazywania inicjatywy. Uczeń ani nie unika danego rodzaju działania, 

jednak bez wykazywania inicjatywy. Uczeń ani nie unika danego rodzaju działania, 

ani  też  go  nie  podejmuje  z  własnej  woli,  chętnie  natomiast  dostosowuje  się  do 

ani  też  go  nie  podejmuje  z  własnej  woli,  chętnie  natomiast  dostosowuje  się  do 

sytuacji.

sytuacji.

B.  Podejmowanie  działania  polega  na  samorzutnym  rozpoczynaniu  danego  rodzaju 

B.  Podejmowanie  działania  polega  na  samorzutnym  rozpoczynaniu  danego  rodzaju 

działania i wewnętrznym zaangażowaniu w wykonanie danego rodzaju działalności. 

działania i wewnętrznym zaangażowaniu w wykonanie danego rodzaju działalności. 

Uczeń nie tylko dostosowuje się do sytuacji, w jakiej się znalazł, ale i organizuje ją 

Uczeń nie tylko dostosowuje się do sytuacji, w jakiej się znalazł, ale i organizuje ją 

w pewien sposób. Jest to jednak postępowanie mało jeszcze utrwalone.

w pewien sposób. Jest to jednak postępowanie mało jeszcze utrwalone.

C. Nastawienie na działanie polega na konsekwentnym wykonywaniu danego rodzaju 

C. Nastawienie na działanie polega na konsekwentnym wykonywaniu danego rodzaju 

działania  na  skutek  trwałej  potrzeby  wewnętrznej  i  dodatniego  wartościowania 

działania  na  skutek  trwałej  potrzeby  wewnętrznej  i  dodatniego  wartościowania 

jego  wyników.  Uczeń  jest  zwolennikiem  danego  działania  i  zachęca  do  niego 

jego  wyników.  Uczeń  jest  zwolennikiem  danego  działania  i  zachęca  do  niego 

innych; poglądom jego brak jednak szerszego uogólniania i pełnej spoistości.

innych; poglądom jego brak jednak szerszego uogólniania i pełnej spoistości.

D.  System  działań  polega  na  regulowaniu  określonego  typu  działalności  za  pomocą 

D.  System  działań  polega  na  regulowaniu  określonego  typu  działalności  za  pomocą 

harmonijnie  uporządkowanego  zbioru  zasad  postępowania,  z  którymi  uczeń 

harmonijnie  uporządkowanego  zbioru  zasad  postępowania,  z  którymi  uczeń 

identyfikuje  się  do  tego  stopnia,  że  można  je  uważać  za  cechy  jego  osobowości. 

identyfikuje  się  do  tego  stopnia,  że  można  je  uważać  za  cechy  jego  osobowości. 

Uczeń  nie  zawodzi  nawet  w  bardzo  trudnych  sytuacjach,  a  jego  działania 

Uczeń  nie  zawodzi  nawet  w  bardzo  trudnych  sytuacjach,  a  jego  działania 

odznaczają się skutecznością oraz swoistością stylu.

odznaczają się skutecznością oraz swoistością stylu.

 

 

Methodos (gr) – droga, sposób 

Methodos (gr) – droga, sposób 

realizacji założonych celów

realizacji założonych celów



Metodyka 

wychowania 

fizycznego 

to 

Metodyka 

wychowania 

fizycznego 

to 

dydaktyka 

szczegółowa 

przedmiotu, 

dydaktyka 

szczegółowa 

przedmiotu, 

omawiająca 

cele, 

środki 

i 

sposoby 

omawiająca 

cele, 

środki 

i 

sposoby 

prowadzenia 

procesu 

dydaktyczno-

prowadzenia 

procesu 

dydaktyczno-

wychowawczego

wychowawczego



Metodyka  wychowania  fizycznego  to  jedna 

Metodyka  wychowania  fizycznego  to  jedna 

z  podstawowych  nauk  pedagogicznych, 

z  podstawowych  nauk  pedagogicznych, 

której  przedmiotem  jest  kształcenie  ludzi, 

której  przedmiotem  jest  kształcenie  ludzi, 

nauczanie  innych  i  uczenie  się  niezależnie 

nauczanie  innych  i  uczenie  się  niezależnie 

od tego, czy odbywa się ono w szkole, poza 

od tego, czy odbywa się ono w szkole, poza 

szkołą,  czy  w  codziennych  sytuacjach 

szkołą,  czy  w  codziennych  sytuacjach 

życiowych

życiowych

Teoria i metodyka wychowania 

Teoria i metodyka wychowania 

fizycznego

fizycznego



Teoria  –  produkuje  zdania  orzekające  – 

Teoria  –  produkuje  zdania  orzekające  – 

obowiązuje kryterium prawdziwości

obowiązuje kryterium prawdziwości



Metodyka  –  produkuje  zdania  dyrektywne, 

Metodyka  –  produkuje  zdania  dyrektywne, 

normy  działania,  a  te  podlegają  ocenom 

normy  działania,  a  te  podlegają  ocenom 

skuteczności. 

Jest 

w 

dużej 

mierze 

skuteczności. 

Jest 

w 

dużej 

mierze 

odpowiedzialna 

za 

kształtowanie 

i 

odpowiedzialna 

za 

kształtowanie 

i 

wzbogacanie 

praktycznego 

„warsztatu 

wzbogacanie 

praktycznego 

„warsztatu 

pracy  nauczyciela”  tak  aby  prowadzone 

pracy  nauczyciela”  tak  aby  prowadzone 

przez  niego  w  procesie  dydaktycznym 

przez  niego  w  procesie  dydaktycznym 

lekcje 

były 

ciekawe, 

interesujące, 

lekcje 

były 

ciekawe, 

interesujące, 

inspirujące i bezpieczne.  

inspirujące i bezpieczne.  

   

   

Od  teorii  ku  metodyce  drogą 

Od  teorii  ku  metodyce  drogą 

dedukcji

dedukcji

 

 

(od  wiedzy  ku  jej  zastosowaniu) 

(od  wiedzy  ku  jej  zastosowaniu) 

i  odwrotnie  –  drogą 

i  odwrotnie  –  drogą 

indukcji

indukcji

  od 

  od 

warsztatu  do  nowych  uogólnień 

warsztatu  do  nowych  uogólnień 

naruszających 

niekiedy 

naruszających 

niekiedy 

dotychczasowe ustalenia teorii.

dotychczasowe ustalenia teorii.

Program nauczania 

Program nauczania 

(gr. programma – 

(gr. programma – 

obwieszczenia)

obwieszczenia)

•

 

 

jest  to  przedstawienie  celów, 

jest  to  przedstawienie  celów, 

treści  oraz  metod  nauczania  i 

treści  oraz  metod  nauczania  i 

uczenia  się  danego  przedmiotu, 

uczenia  się  danego  przedmiotu, 

niekiedy  również  wyników,  które 

niekiedy  również  wyników,  które 

powinny  być  osiągnięte  przez 

powinny  być  osiągnięte  przez 

uczniów.  P.n.  jest  programem 

uczniów.  P.n.  jest  programem 

czynności  uczniów  i  założonych 

czynności  uczniów  i  założonych 

wyników tych czynności. 

wyników tych czynności. 

Etapy konstruowania programów 

Etapy konstruowania programów 

autorskich

autorskich

I Etap – diagnoza

I Etap – diagnoza

Poszukujemy odpowiedzi na pytania: 

Poszukujemy odpowiedzi na pytania: 
•

Jaka jest przydatność dotychczasowego  

Jaka jest przydatność dotychczasowego  

programu?

programu?

•

Jakie są jego wady, a jakie zalety?

Jakie są jego wady, a jakie zalety?

•

Czy wiedza proponowana przez program jest 

Czy wiedza proponowana przez program jest 

zbliżona do aktualnych potrzeb, możliwości i 

zbliżona do aktualnych potrzeb, możliwości i 

zainteresowań uczniów?

zainteresowań uczniów?

•

Diagnoza powinna uwzględniać stopień realizacji 

Diagnoza powinna uwzględniać stopień realizacji 

celów, materiałów nauczania, ocenę 

celów, materiałów nauczania, ocenę 

dotychczasowych metod, form i środków 

dotychczasowych metod, form i środków 

dydaktycznych.

dydaktycznych.

II Etap – projektowanie

II Etap – projektowanie

1. Określamy nazwę i adres programu, czyli typ 

1. Określamy nazwę i adres programu, czyli typ 

szkoły, klasę, poziom uzdolnień, wiadomości 

szkoły, klasę, poziom uzdolnień, wiadomości 

umiejętności uczniów. Jaki jest poziom 

umiejętności uczniów. Jaki jest poziom 

kompetencji merytorycznych i metodycznych 

kompetencji merytorycznych i metodycznych 

nauczyciela, jego doświadczenie zawodowe. 

nauczyciela, jego doświadczenie zawodowe. 

2. Następnie autor odpowiada na pytania:

2. Następnie autor odpowiada na pytania:
•

Co zamierza zmienić w treściach kształcenia?

Co zamierza zmienić w treściach kształcenia?

•

W jaki sposób będzie rozwijał 

W jaki sposób będzie rozwijał 

zainteresowania uczniów, kształtował ich 

zainteresowania uczniów, kształtował ich 

umiejętności, postawy?

umiejętności, postawy?

•

Co zamierza zmienić w doborze metod, form i 

Co zamierza zmienić w doborze metod, form i 

środków dydaktycznych? 

środków dydaktycznych? 

  3. 

3. 

Następnie  przystępujemy  do  zdefiniowania 

Następnie  przystępujemy  do  zdefiniowania 

celów, wybierając jeden z dwóch sposobów:

celów, wybierając jeden z dwóch sposobów:

•

Ujęcie opisowe: cele poznawcze, kształcące, 

Ujęcie opisowe: cele poznawcze, kształcące, 

wychowawcze

wychowawcze

•

Ujecie taksonomiczne: zapamiętanie, rozumienie, 

Ujecie taksonomiczne: zapamiętanie, rozumienie, 

stosowanie wiedzy w sytuacjach typowych, 

stosowanie wiedzy w sytuacjach typowych, 

stosowanie wiedzy w sytuacjach problemowych

stosowanie wiedzy w sytuacjach problemowych

4. 

4. 

Kolejny  krok  to  dobór  i  układ  materiału 

Kolejny  krok  to  dobór  i  układ  materiału 

nauczania.  Punktem  wyjścia  jest  sprecyzowanie 

nauczania.  Punktem  wyjścia  jest  sprecyzowanie 

celów  podstawa  programowa.  Stosuje  się  cztery 

celów  podstawa  programowa.  Stosuje  się  cztery 

kryteria doboru materiału:

kryteria doboru materiału:

•

Dorobek danej dyscypliny naukowej

Dorobek danej dyscypliny naukowej

•

Zasady trwałości wiedzy

Zasady trwałości wiedzy

•

Przydatność w życiu społecznym

Przydatność w życiu społecznym

•

Zainteresowania uczących się

Zainteresowania uczących się

5. Określenie wymagań programowych

5. Określenie wymagań programowych

•

wymagania konieczne (K) – na ocenę 

wymagania konieczne (K) – na ocenę 

dopuszczającą

dopuszczającą

•

wymagania podstawowe  (K+P) –  na 

wymagania podstawowe  (K+P) –  na 

dostateczna

dostateczna

•

wymagania rozszerzające (K+P+R) – na dobrą

wymagania rozszerzające (K+P+R) – na dobrą

•

wymagania dopełniające (K+P+R+D) – na bardzo 

wymagania dopełniające (K+P+R+D) – na bardzo 

dobrą

dobrą

•

wymagania wykraczające  (K+P+R+D+W) – na 

wymagania wykraczające  (K+P+R+D+W) – na 

celującą

celującą

6.  Zaproponowanie  metodyki  realizacji  materiału 

6.  Zaproponowanie  metodyki  realizacji  materiału 

nauczania, sposobów kontroli i oceny, określenie 

nauczania, sposobów kontroli i oceny, określenie 

środków 

dydaktycznych, 

testów 

osiągnięć 

środków 

dydaktycznych, 

testów 

osiągnięć 

uczniów, 

podręczników 

i 

literatury 

uczniów, 

podręczników 

i 

literatury 

przedmiotowej i dydaktycznej.

przedmiotowej i dydaktycznej.

III Etap – ewaluacja 

III Etap – ewaluacja 

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na 

Na tym etapie szukamy odpowiedzi na 

pytania: 

pytania: 

•

czy program w ogóle jest możliwy do 

czy program w ogóle jest możliwy do 

zrealizowania, a jeśli tak, to jakie czynności 

zrealizowania, a jeśli tak, to jakie czynności 

sprzyjają, a jakie utrudniają jego realizację?

sprzyjają, a jakie utrudniają jego realizację?

•

czy i jakim stopniu cele określone przez 

czy i jakim stopniu cele określone przez 

program zostały osiągnięte?

program zostały osiągnięte?

•

jakie powinny być warunki osiągania celów? 

jakie powinny być warunki osiągania celów? 

jakie są ewentualne uboczne następstwa 

jakie są ewentualne uboczne następstwa 

realizacji programu?

realizacji programu?

•

jakie czynności należy wykonać, by 

jakie czynności należy wykonać, by 

udoskonalić program?

udoskonalić program?

Aby program nauczania spełniał warunki 

Aby program nauczania spełniał warunki 

poprawności konstrukcyjnej, powinien 

poprawności konstrukcyjnej, powinien 

zawierać:

zawierać:

•

charakterystykę (metryczka)

charakterystykę (metryczka)



Nazwa przedmiotu lub bloku przedmiotów

Nazwa przedmiotu lub bloku przedmiotów



Typ szkoły i etapu edukacyjnego 

Typ szkoły i etapu edukacyjnego 



Wymiar godzin nauki

Wymiar godzin nauki



Przez kogo został opracowany

Przez kogo został opracowany



Kto jest właścicielem praw autorskich

Kto jest właścicielem praw autorskich

•

szczegółowe cele edukacyjne  kształcenia i wychowania 

szczegółowe cele edukacyjne  kształcenia i wychowania 

(podstawa programowa + koncepcje własne)

(podstawa programowa + koncepcje własne)

•

materiał nauczania, związany z celami edukacyjnymi, 

materiał nauczania, związany z celami edukacyjnymi, 

uwzględniający treści nauczania określone w podstawie 

uwzględniający treści nauczania określone w podstawie 

programowej 

programowej 

•

procedury osiągania celów edukacyjnych 

procedury osiągania celów edukacyjnych 

•

opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich 

opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich 

oceny z uwzględnieniem wymagań standardowych i 

oceny z uwzględnieniem wymagań standardowych i 

oceny wewnątrzszkolnej

oceny wewnątrzszkolnej

•

nazwiska recenzentów, którzy opiniowali program

nazwiska recenzentów, którzy opiniowali program

Pod względem dydaktycznym program 

Pod względem dydaktycznym program 

można uznać za poprawny, jeżeli:

można uznać za poprawny, jeżeli:

•

Materiał jest opracowany w sposób 

Materiał jest opracowany w sposób 

przystępny dla uczniów (treści należy 

przystępny dla uczniów (treści należy 

dostosować do poziomu kształcenia)

dostosować do poziomu kształcenia)

•

Wiedza jest podana w sposób jasny i będzie 

Wiedza jest podana w sposób jasny i będzie 

odpowiednia dla danej grupy wiekowej

odpowiednia dla danej grupy wiekowej

•

Materiał jest uszeregowany zgodnie z 

Materiał jest uszeregowany zgodnie z 

zasadą stopniowania trudności 

zasadą stopniowania trudności 

•

Uwzględnia zainteresowania i potrzeby 

Uwzględnia zainteresowania i potrzeby 

uczniów

uczniów

•

Umożliwia zróżnicowanie metod i form pracy 

Umożliwia zróżnicowanie metod i form pracy 

uczniów

uczniów

•

Preferuje podejście indywidualne

Preferuje podejście indywidualne

Treści programu autorskiego może być poddana 

Treści programu autorskiego może być poddana 

ocenie na podstawie trzech punktów widzenia: 

ocenie na podstawie trzech punktów widzenia: 

dyrektora, nauczyciela i uczniów 

dyrektora, nauczyciela i uczniów 

1. Wartość programu z punktu widzenia dyrektora 

1. Wartość programu z punktu widzenia dyrektora 

szkoły:

szkoły:

Program przedmiotu powinien:

Program przedmiotu powinien:
•

Zapewniać rozwój wszystkich kompetencji 

Zapewniać rozwój wszystkich kompetencji 

ogólnych (umiejętności związanych z myśleniem, 

ogólnych (umiejętności związanych z myśleniem, 

poszukiwaniem, działaniem, doskonaleniem się, 

poszukiwaniem, działaniem, doskonaleniem się, 

komunikowaniem się, współpracą międzyludzką)

komunikowaniem się, współpracą międzyludzką)

•

Być zgodny z ogólną koncepcją pedagogiczną 

Być zgodny z ogólną koncepcją pedagogiczną 

szkoły (wizja, misja szkoły)

szkoły (wizja, misja szkoły)

•

Być ukierunkowany na: wymierne wyniki 

Być ukierunkowany na: wymierne wyniki 

dydaktyczne, rodzaje relacji nauczyciel – uczeń, 

dydaktyczne, rodzaje relacji nauczyciel – uczeń, 

dobór metod adekwatnych do danego 

dobór metod adekwatnych do danego 

środowiska szkolnego 

środowiska szkolnego 

2.  Wartość programu z punktu widzenia nauczyciela

2.  Wartość programu z punktu widzenia nauczyciela

Program powinien stanowić dla nauczyciela 

Program powinien stanowić dla nauczyciela 

wszechstronną pomoc i umożliwić mu:

wszechstronną pomoc i umożliwić mu:

•

Rozwijanie u uczniów kompetencji ogólnych i 

Rozwijanie u uczniów kompetencji ogólnych i 

szczegółowych, nakreślonych w celach kształcenia 

szczegółowych, nakreślonych w celach kształcenia 

i wychowania, związanych z danym przedmiotem

i wychowania, związanych z danym przedmiotem

•

Planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej 

Planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej 

(opracowanie rozkładu materiału lub planu 

(opracowanie rozkładu materiału lub planu 

wynikowego)

wynikowego)

•

Odpowiednią realizację poszczególnych partii 

Odpowiednią realizację poszczególnych partii 

materiału poprzez dobór właściwych metod i form 

materiału poprzez dobór właściwych metod i form 

pracy

pracy

•

Indywidualizację pracy w klasie poprzez 

Indywidualizację pracy w klasie poprzez 

zróżnicowanie zakresu materiału i form pracy 

zróżnicowanie zakresu materiału i form pracy 

pomiędzy grupami uczniów

pomiędzy grupami uczniów

•

Wybór podręczników i książek pomocniczych

Wybór podręczników i książek pomocniczych

•

Prowadzenie bieżącej i okresowej kontroli oraz 

Prowadzenie bieżącej i okresowej kontroli oraz 

ocenianie uczniów 

ocenianie uczniów 

3. Wartość programu z punktu widzenia uczniów

3. Wartość programu z punktu widzenia uczniów

Dla uczniów program jest wartościowy gdy:

Dla uczniów program jest wartościowy gdy:
•

Okazuje się przydatny w praktyce (stosowanie 

Okazuje się przydatny w praktyce (stosowanie 

ćwiczeń utylitarnych czyli sportowo-użytecznych, 

ćwiczeń utylitarnych czyli sportowo-użytecznych, 

przydatnych poza szkołą w różnych sytuacjach 

przydatnych poza szkołą w różnych sytuacjach 

życiowych)

życiowych)

•

Stanowi dobrą podstawę dalszej nauki 

Stanowi dobrą podstawę dalszej nauki 

(zdobywanie kompetencji na kolejne poziomy 

(zdobywanie kompetencji na kolejne poziomy 

edukacyjne)

edukacyjne)

•

Jest atrakcyjny

Jest atrakcyjny

•

Umożliwia zdobywanie przydatnych umiejętności

Umożliwia zdobywanie przydatnych umiejętności

•

Umożliwia samodzielną pracę w razie nieobecności 

Umożliwia samodzielną pracę w razie nieobecności 

nauczyciela 

nauczyciela 

•

Zapewnia rozumienie systemu oceniania i pozwala 

Zapewnia rozumienie systemu oceniania i pozwala 

przewidywać ocenę odpowiadającą danemu 

przewidywać ocenę odpowiadającą danemu 

poziomowi umiejętności (kryteria oceny uczniów)

poziomowi umiejętności (kryteria oceny uczniów)