Psychologia kliniczna 

Wykład 5

Zaburzenia emocjonalne i 

nawykowe

 

• Zaburzenia emocjonalne 

Typy zaburzeń emocjonalnych

• Reaktywne zaburzenie przywiązania
• Lęk separacyjny
• Depresja dziecięca
• Fobie

– (Seligman, Rosenhan, 1994)

Kategorie diagnostyczne obejmują:
- subiektywny niepokój dziecka, 
- symptomy: poczucie niższości, skrępowanie, 

nieśmiałość, lęk, 

   smutek, wycofanie 

społeczne 

– stan nie zakłóca postrzegania rzeczywistości.

Reaktywne zaburzenie przywiązania

• Główny symptom:

 

Widoczne zakłócenie zdolności dziecka 

do nawiązania relacji z innymi.

• Podtypy zaburzenia:

Zaburzenie z zahamowaniem:

 trwała niezdolność inicjowania i 

  
reagowania na sytuacje interpersonalne.

Podtyp z odhamowaniem: 

dzieci niezahamowane w swoich 

relacjach społecznych.

• Przed 5 r. ż. (trudności okazania przywiązania społecznego 

typowego dla wieku) 

• Przyczyny: niewłaściwa opieka, wystąpienie poważnego 

zaniedbania, bezpośrednich nadużyć, opieka w zakładzie 
opiekuńczym (problem adopcji)

Lęk separacyjny

• Główny symptom: dzieci wykazują nadmierną potrzebę kontaktu z 

opiekunami.

• Fazy rozwojowe: symbiozy, separacji.

• Objawy kliniczne: koszmary nocne na temat separacji, bóle głowy, 

żołądka, mdłości ( w chwili koniecznej separacji), 

• Przyczyny:

- Przeżycie traumatyczne: śmierć bliskiej osoby, pobyt w szpitalu,

        przeprowadzka do innego miasta,

- Grupa ryzyka: dzieci rodziców cierpiących na: depresję, zaburzenia
  lękowe (zwłaszcza agorafobia)  

• Rozpowszechnienie: 4 % (przed okresem dojrzewania), 

częściej dziewczynki (2:1)

• Z wiekiem ryzyko wystąpienia ataków paniki 

Depresja dziecięca

Rozpoznawanie (od lat 70-tych)

• Objawy

: - zahamowanie w aktywnościach, smutek, problemy ze 

snem,  

      - drażliwość, nadaktywność.  

• Czynniki ryzyka:

- przypadki depresji w rodzinie
- stresujące wydarzenia życiowe
- konflikt pomiędzy rodzicami
- niskie poczucie własnej wartości
- pesymistyczne nastawienie do życia

• Ryzyko samobójstwa (badania 1998r. Larsson i in. – wśród
      młodzieży hospitalizowanej 59 % prób samobójczych) 

- Leki: SSRI: prozac, luvox, zoloft 

• Rozpowszechnienie: 0,4 - 3% przed okresem dojrzewania: 0,4 - 8% 

w okresie dojrzewania

Fobie

• Strach nieproporcjonalny do rzeczywistego niebezpieczeństwa

• Najczęstsze przyczyny strachu:  

Niemowlęta:

 głośny hałas, duże przedmioty, 

zmiany w domu, obcy ludzie, ciemność, zwierzęta.

Przedszkolaki:

 maski, owady, nocne hałasy, burza, istoty nadprzyrodzone.

Wiek szkolny:

 skaleczenie, testy, śmierć, węże, niemożność oddychania .

Wiek dorastania:

 problemy w domu i problemy z rodziną, wygląd osobisty, 

    kontakty społeczne, szkoła, węże.  

• Rozpowszechnienie: 2 - 8% dzieci przed okresem dojrzewania, 

dziewczynki częściej (2 :1)

• Fobia szkolna (1% dzieci, 5% zgłoszonych na leczenie) grupa ryzyka 

wystąpienia zaburzeń lękowych w przyszłości.

 

• Zaburzenia nawyków i 

odżywiania

Typy zaburzeń

• Zaburzenia odżywiania
• Zaburzenia wydalania
• Zaburzenia mowy 
• Tiki

Symptomy obejmują:
- zakłócenia indywidualnych wzorców: odżywiania, 
- nawyków: wydalania, komunikacji, ruchu 

Zaburzenia odżywiania

• Okres przedszkolny 

nadmierny apetyt (żarłoczność), 
brak łaknienia, awersje pokarmowe, 
szkodliwe upodobania pokarmowe.

• Okres młodzieńczy

anoreksja i bulimia psychiczna

Zaburzenia odżywiania

• Jadłowstręt psychiczny (Anorexia nervosa)

- Lęk przed przybraniem na wadze, pomimo zbyt niskiej wagi
- Odmowa utrzymania wagi na poziomie właściwym do wieku i wzrostu
- Zaburzony wizerunek własnego ciała
Podtypy (powstrzymywanie się przed jedzeniem, przeczyszczanie się)

• Bulimia 

(nadmierne objadanie się) i wypróżnianie (z czasem 

nawykowe, kilka godzin dziennie); często współwystępuje depresja.

• Skutki zdrowotne: spadek ciśnienia krwi, arytmia serca, niedobór 

potasu, 

      zatrzymanie menstruacji, śmierć.

• Przyczyny: 

- model socjokulturowy anoreksji i bulimii, 
- bulimiczny model redukcji stresu, 
- anorektyczny model autonomii/kontroli

• Rozpowszechnienie: Anoreksja: 0,5 – 3,7 % (mł. 0,5 – 1%, dor. 0,2 – 

0,8) ;  
           Bulimia: 1,1 - 4,2 %

Zaburzenia wydalania

• Moczenie (Enureza):

 mimowolne oddawanie moczu przynajmiej 2 

razy w m-cu pomiędzy 5 a 6 r.ż; raz w miesiącu u dzieci starszych.  

Moczenie pierwotne

 (często dziedziczone, 75 %: zaburzenia 

sensoryczne)

Moczenie wtórne

 (przeżycie traumatyczne, stres)

- leki antydiuretyczne, SSRI (przeciwdepresyjne)
- terapia behawioralna: trwalsze efekty, metoda „dzwonka i podkładki”
- 5 lat 7% ch i 3% dz,10 lat 3% ch i 2% dz, 18 lat – zaburzenie u 1% ch

• Zanieczyszczanie się (Enkopreza):

 niepanowanie nad oddawaniem 

stolca

 

- Nie diagnozuje się do 4 r.ż
- Często związana z innymi problemami zdrowotnymi
- Powiązane z zaburzeniami zachowania, zaburzeniami opozycyjno-

        buntowniczymi.

Jąkanie się

• Główny symptom:

 wyraźne zaburzenie rytmu mowy, 

         zwykle pierwsze objawy przed 3 r. ż.

• Typy trudności:

- Rozwojowa niepłynność mówienia.
- Jąkanie patologiczne (walka z niepłynnością), różny stopień nasilenia.

• Skutki: społeczne, edukacyjne, zawodowe.

• Rozpowszechnienie: 1%, (4 – 5 m-cy: przejściowe) lub dłuższe niż 6 m-

cy,
częściej chłopcy (4:1)  

• Przyczyny: genetyczne, nieprawidłowości w lewej półkuli (Ludlow, 1999)

• Leczenie: (echokorektor, rytmiczne sylabizowanie, trening: nowy 

sposób mówienia.

 

Tiki

• Główny symptom: 

 pojawiający się nagle i powtarzający się 

mimowolny ruch lub dźwięk
Najczęstsze tiki 
ruchowe: mruganie, potrząsanie szyją, grymasy twarzy
głosowe: pochrząkiwanie, pociąganie nosem, „szczekanie”, koprolalia

- Nasilenie w sytuacji stresu
- Występowanie: 12-24 % dzieci  

• Zespół Tourette’a: 

mnogość tików ruchowych i przynajmniej 1 

głosowy
(DSM-IV: wielokrotnie w ciągu dnia, przynajmniej rok, upośledzenie 

funkcjonowania, pojawienie przed 18 r. ż.)

- Rozpowszechnienie: 0.5 – 1%, częściej u chłopców
- Współwystępowanie: natręctw myślowych, czynności przymusowych
- Przyczyny: genetyka (50%, 80% bliźnięta), obszary podkorowe, 

wzgórze
- Leki: blokujące receptory dopaminy typu D2, przeciwpsychotyczne.