METODY I ZASADY WYCHOWANIA

METODY I ZASADY

WYCHOWANIA

Iryna Nabokowa

Natalia Rosiak

Grupa A2

WYCHOWANIE

To wiadome organizowanie działalności

społeczeństwa, której celem jest wywołanie

zamierzonej zmiany w osobowości wychowanka .

Zmiana ta obejmuje zarówno stronę poznawczo –

instrumentalną związaną z powstawaniem

rzeczywistości i umiejętności oddziałowywania na

nią jak na stronę aksjologiczną, która polega na

ukształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi

jego przekonań i postaw układu wartości i celu

życia .

( W.OKOŃ )

METODY WYCHOWANIA

METODY WYCHOWANIA – rozumie się na ogół jako

systematycznie stosowane sposoby postępowania

wychowawczego lub powtarzalne czynności zmierzające do

urzeczywistnienia celów, jakie stawia sobie wychowawca.

(Okoń W.)

OKREŚLANE SĄ RÓWNIEŻ JAKO :

„

Świadome i konsekwentnie stosowany sposób

oddziałowywania pedagogicznego na jednostkę grupę lub

zbiorowość, dla osiągnięcia zamierzonego celu

wychowawczego.

(

Ped

agogika 2000)

KLASYFIKACJA METOD

WYCHOWANIA

NAJCZŚCIEJ DZIELI SIĘ JE NA :



METODY INDYWIDUALNE I GRUPOWE



METODY BEZPOŚREDNIEGO I POŚREDNIEGO

ODDZIAŁOWYWANIA WYCHOWAWCZEGO



METODY WPŁYWU OSOBISTEGO , SYTUACYJNEGO I

SPOŁECZNEGO ORAZ METODY KIEROWANIA

SAMOWYCHOWANIEM



METODY STRUKTURALNE I SYTUACYJNE

METODY WYCHOWANIA

NAJWAŻNIEJSZE DLA NAS BĘDĄ :

METODA MODELOWANIA

METODA ZADANIOWA

METODA PERSWAZYJNA

METODA NAGRADZANIA

METODA KARANIA

METODA ODZIAŁYWAŃ GRUPOWYCH

METODA MODELOWANIA



Jedna z najbardziej skutecznych metod



Inaczej zwana jest METODĄ PRZYKŁADU, METODĄ

DOBREGO PRZYKŁADU , METODA DZIAŁANIA WŁASNYM

PRZYKŁADEM



Ludzie utrzymujący ze sobą bliski kontakt , zachowują się w

podobny lub zbliżony sposób .



Nauczyciele i rodzice są najczęstszym autorytetem dzieci

„

W pierwszych latach swojego życia dzieci mają bezpośredni

kontakt tylko z rodzicami. Często bawiąc się w „dorosłych

ludzi”, naśladują swoich rodziców. Rodzice są dla nich

autorytetem”.

(dziewczynka, 11lat)

Metoda modelowania wg

Bandury



Przez modelowania rozumie on zarówno

odwzorowywanie, czyli przyswajanie

zaobserwowanych zachowań, jak również

nabywanie nowych zachowań lub modyfikowanie

zachowań dawniej już ujawnianych przez

obserwatora, przy czym z zakresu modelowania

wyklucza wszelkie świadome naśladowanie

modelu przez obserwatora.

Metoda modelowania wg

Aronfreeda i Bronfenbrennera



Wg nich obserwowanie modelu

pociąga za sobą upodobanie się do

niego w sposób niemal

odwzorowujący jego zachowanie

(utożsamianie z naśladownictwem),

bądź też w sposób bardzo różny, lecz

w granicy tej samej klasy zachowań,

czyli w wyniku modelowania.

Zachowania łatwo podlegające

modelowaniu



Okazywanie przez rodziców wzajemnego

zrozumienia, zaufania, udzielania sobie

pomocy, bycia wobec siebie usłużnym,

wzajemnego zabiegania o zdrowie i

dobrego samopoczucia.



Dzięki temu dzieci uczą się np.: altruizmu

do swoich rodziców, w warunkach

wzajemnego odwzorowywania

ZACHOWANIE ŁATWO

PODLEGAJĄCE MODELOWANIU



Znaczący wpływ na proces

modelowania pożądanych społecznie

i moralnie zachowań ma wpływ ma

okazywanie prez rodziców miłości

rodzicielskiej (macierzyńskiej i

ojcowskiej). Przejawia się zwłaszcza

w trosce o zaspokojenie potrzeb

biologicznych i psychicznych dziecka.

CZYNNIKI UŁATWIAJĄCE

MODELOWANIE



Modelowanie zależy od wielu czynników:

Dzieci starsze są bardziej podatne niż dzieci

młodsze, ponieważ ciężko jest przekonać

młodzieńca do zachowań altruistycznych.

Chłopcy chętniej sięgają po wzorce

zachowań męskich, a dziewczynki chętniej

po wzorce kobiece.

Duży wpływ odgrywają osoby odgrywające

szczególną role w ich życiu codziennym, są

to RODZICE, NAUCZYCIELE, STARSZE

KOLEDZY I RODZEŃSTWO

METODA ZADANIOWA



Powierzanie dzieciom i młodzieży

konkretnych zadań, których wykonanie

prowadzi zwrotnie do konstruktywnych

zmian i zachowań i postaw pożądanych

z wychowawczego punktu widzenia, a

także do wzbogacenia ich wiedzy i

doświadczeń w określonej dziedzinie

działalności.

POWIERZANIE ZADAŃ

RODZINIE

Metoda zadaniowa powinna być

szeroko stosowana zwłaszcza w

rodzinie, np. do świadczenia sobie

wzajemnie usług. Przybierają one

często formy przeróżnych zadań na

rzecz domu i rodziny, np. utrzymanie

porządku, przygotowywanie

posiłków, wyprowadzanie zwierząt

domowych.

POWIERZANIE ZADAŃ

RODZINIE

Zadania w rodzinach wielodzietnych

W rodzinach wielodzietnych metoda ta ma

najlepsze zastosowanie. W rodzinach

takich troska o innych wynika z naturalnej

sytuacji rodzinnej. Znajdują się tam niemal

zawsze osoby, które potrzebują pomocy.

Dzięki temu dzieci uczą się między innymi

dzielenia się z innymi, darowania winy,

liczenia się ze zdaniem innych,

obowiązkowości i pomagania słabszym

Wypowiedzi uczniów o wykonywaniu

zadań na rzecz rodziny

„

Przeważnie pomagam mamie przy

przyrządzaniu posiłków, rzadziej w ich

gotowaniu. Pomagam także w robieniu

zakupów. Dość często pomagam w

sprzątaniu mieszkania. Staram się

również być pomocna w uprzyjemnianiu

życia rodzinnego, np. w urządzaniu

imienin i przyjmowaniu gości.”

(dziewczynka, lat 15)

Umożliwienie jedynakom wykonywania

działań

W rodzinach jednodzietnych i

dwupokoleniowych dzieci mają mniej

możliwości służenia innym. Stąd też

znane są charakterystyczne cechy

jedynaków: egoizm, brak wrażliwości na

potrzeby innych i „zamykanie się w

sobie”. Aby temu przeciwdziałać można

otworzyć dla innych dzieci oraz rodzin

zaprzyjaźnionych.

Niedocenianie przez rodziców

obowiązków domowych dzieci

Wbrew temu, o czym powyżej wspomniano,

rodzice uważają, że najważniejsza jest nauka

w szkole i zwalniają dzieci z obowiązków

domowych. Nie ulega wątpliwości, iż dzieci

które są zwolnione z obowiązków, obojętnieją

z czasem na sprawy innych ludzi. Są też na

ogół nie lubiane przez swych rówieśników i

mają trudności w nawiązywaniu z innymi

serdecznych kontaktów

POWIERZANIE ZADAŃ SZKOLE



Następnym bardzo wdzięcznym

terenem jest szkoła



Szczególnie ważne jest powierzanie

zadań związanych z pomocą koleżeńską



„

gdy kolega nie odrobił zadania, daje

mu odpisać”



„

pomagam koleżankom w nauce,

chociaż sama nie rozumiem”



Powierzanie zadań poza

rodziną i szkołą



Pojawiać się to może w pomocy

osobą starszy, kalekim, samotnym



Jest to bardzo istotne w wyrobieniu

postaw pozytywnych społecznych

oraz przygotowywaniu człowieka do

życia dorosłego

Skuteczne powierzanie

zadań

Warunki:

Podjęcie „służby” na rzecz innych z wyboru

Potrzeba przynoszenia ulgi i wsparcia

Wykonywanie zadań służących dobru innych

Świadczenie rozmaitych usług wobec różnych ludzi

Stopniowe uczenie się działania na rzecz dobra

wspólnego

Zachęta ze strony rodziców i nauczycieli

Doznanie zadowolenia z powodu, iż mogli służyć

innym

Metoda perswazyjna



Metoda ta jest mniej skuteczna niż

zadaniowa, czy modelowa.



Polega ona głównie na uświadamianiu

dzieciom i młodzieży różnych

obowiązków i powinności.



Stanowi w niemałym stopniu rodzaj

słownego oddziaływania na

świadomość moralną i społeczną

dzieci.

Określenie perswazji i jej

skuteczność



Perswazja jest przekonywaniem kogoś o

czymś lub tłumaczeniem czegoś komuś.



Czyni się tak z zamiarem

spowodowania zmiany opinii,

przekonań i postaw jednostki lub

korygowanie i wzbogacenie

posiadanego przez nią zasobu

wiadomości.



Perswazja może być niejednokrotnie

źródłem głębszej refleksji etycznej, a tym

samym stanowi czynnik motywujący

dzieci i młodzieży do zachowań

społecznie i moralnie pożądanych.



Przeto zaletą przypisywaną metodzie tej

jest możliwość uświadomienia porządku

w życiu i świecie.



Dzieci uczą się odróżniać dobro od zła,

poznają podstawowe normy i zasady

moralne oraz pomagania innym.

Skuteczność perswazji



Skuteczność perswazji w kształtowaniu

zachowań jest jednak na ogół niewielka. Jeśli

równolegle z nią nie stosuje się metody

modelowej i zadaniowej.



Zatem nie tyle wiedza o normach,

wartościach, czy zasadach moralnych

warunkuje pożądane społecznie i moralnie

zachowania, ile zgodne z nimi postępowanie

rodziców, wychowawców i nauczycieli oraz

podejmowanie przez dzieci i młodzież

konkretnych zadań.

Perswazja wsparta rozmową i

dyskusją



W warunkach życia rodzinnego sposobem

perswazyjnym jest rozmowa. Za

najbardziej skuteczną uchodzi rozmowa

niekierowana licząca się z osobistymi

zainteresowaniami rozmówców.

Charakteryzuje się ona samorzutnością i

szczerością oraz prowadzeniem jej w

atmosferze obopólnego zaufania i

wzajemnego zrozumienia.

METODA NAGRADZANIA



Zwana również metoda WZMACNIANIA

POZYTYWNEGO



Metoda ta polega na promowaniu zachowań

pożądanych z punktu wychowawczego za pomocą

pochwał lub nagród



POCHWAŁA wyraża się w formie ;



ustnej



pisemnej



NAGRODA ma najczęściej charakter materialny

(np. zabawek , książek ) ale również formie nie

materialnej ( np. dłuższe oglądanie telewizji )

FUNKCJE METODY

NAGRADZANIA

Metoda nagradzania spełnia dwie funkcje :

w wyniku jej zastosowania dzieci

dowiadują się o zgodnym z

oczekiwaniami dorosłych wykonaniu

określonych poleceń

udzielania pochwały lub nagrody jest

czynnikiem motywującym do zachowań

społecznie i moralnie pożądanych

ZASADY NAGRADZANIA

WYCHOWAWCZEGO



należy wzmocnić jedynie przejawy zachowań pożądanych z

wychowawczego punktu widzenia natomiast celowo unikać wzmacnia

zachowań o charakterze destruktywnym i działającym na szkodę dzieci



pożądane pod względem społecznym zachowania wymagają

wzmocnień bezpośrednio po zamanifestowaniu ich przez dzieci

.Przeciwwskazane jest nagradzanie po upływie jakiegoś czasu od

pojawienia się takich zachowań



podczas wstępnych wzmocnień określonego zachowania należy

wzmocnić je za każdym razem , gdy tylko pojawi się ono w polu

widzenia dorosłego .



z chwilą gdy wzmacnianie zachowania zaczyna pojawiać się coraz

częściej i w stopniu zadowalającym , powinno się je wzmacniać w

sposób przerywany nie ciągły i systematyczny . Dzięki temu umożliwia

się dzieciom postępowanie na coraz wyższym poziomie . chodzi o to że

na pochwałę czy nagrodę trzeba zasłużyć w odpowiedni sposób .



wzmocnienie materialne np. w postaci książek , powinno się łączyć ze

wzmocnieniem w formie pochwał np: nagradzanie dziecka uśmiechem

NASTĘPSTWA METODY

NAGRADZANIA

Na ogół przyjmuje się , iż stosowanie metod

nagradzania:



zwiększa prawdopodobieństwo występowania

oczekiwanego przez dziecko sposobu postępowania



pozytywnie motywuje ich do zachowań społecznie i

moralnie pożądanych



wpływa na kreatywność i aktywność dziecka



wzmacnia poczucie ich własnej wartości i godności

SŁABE STRONY METODY

NAGRADZANIA



dziecko ciągle nagradzane przyjmuje postawę roszczeniową

( działa tylko interesownie )



nie wolno stosować metody nagradzania wybiórczo ( jedne

dziecko zostaje za coś nagrodzone , drugie za to samo nie zostaje

nagrodzone )



metoda nagradzania osłabia u dzieci oznakę wspaniałomyślności

i bezinteresowności



pochopne stosowanie metody nagradzania , nagroda nie pełni

funkcji zadośćuczynienia



rzadkie stosowanie tej metody nie wpływa motywująco do

zachowań pożądanych społecznie



metoda często jest stosowana w zależności od zaistniałej sytuacji

albo humoru rodziców



metoda nagradzania nie gwarantuje natychmiastowego sukcesu

pedagogicznego

METODA KARANIA



inaczej zwana metodą wzmocnień negatywnych



jedna z najbardziej skutecznych metod modyfikacji

niepożądanych społecznie zachowań



jest to przykry stan napięcia psychicznego powstały w wyniku

udaremnienia jakiś motywów lub nie spełnieniu ich oczekiwań



metoda ta polega na oddziałowywaniu za pomocą bodźców

wyraźnie awersyjnych, bądź też na pozbawianiu kogoś jakiejś

rzeczy , która była pozytywna i sprawiała radość karanemu

Metoda karania obejmuje swoim zasięgiem różnego rodzaju zdarzenia

awersyjne

1. wyrażanie formalnej dezaprobaty w formie upomnienia lub nagany

2.wykluczenia z udziału w zabawie

3.zawężenie marginesu swobód

4. pozbawienie uprawnień przywilejów i funkcji

5. odebranie rzeczy pozytywnej lub przyjemnej

WADY KARANIA



nadmierne karanie wyzwala skłonności do agresji i

kłamstwa



modyfikuje zachowania aspołeczne na jakiś czas , ale

zwiększając nasilenie



karanie jest uważane za szkodliwe



funkcja sterowaniem postępowaniem człowieka dzięki

informowaniu go o bolesnych następstwach

niepożądanego zachowania



kara fizyczna – uwłacza godności dziecka wzmaga

agresywność i uprzedzenia wobec dorosłych



kary stosowane niesprawiedliwie – wymierzane z

chęci odwetu i w stanie zdenerwowania , by

uśmierzyć własne niezadowolenie .

ZALETY KARANIA



kara naturalna – będąca nieuniknioną

częścią zachowania niepożądanego ( np.

przejedzenia się )



metoda karania może doprowadzić do

porządnej zmiany w zachowaniu dziecka

przez tzw. „ wygaszenie „ – polega na

nie dostarczaniu wzmocnień

pozytywnych ( np. nagrody lub pochwały)

WARUNKI SKUTECZNEGO

KARANIA



pozytywny stosunek karanego do karzącego



karanie powinno być poprzedzone

wyjaśnieniem szkodliwości popełnionego czynu

i na czym polega wina karanego „ postąpiłeś

niewłaściwie i zasłużyłeś na karę „



dyskretne wymierzanie kary ( nie na oczach

osób trzecich i w sposób bezduszny )



kary nie należy stosować za każdym razem gdy

dziecko nie zrobi czegoś co jest od niego

wymagane , ponieważ może nie umieć wykonać

danej czynności ( musi się najpierw nauczyć )

METODY ODDZIAŁOWYWAŃ

GRUPOWYCH



Zachęcenie dzieci do działań zespołowych



Tworzenie grup w klasach w celu

omówienia jakiegoś wspólnego działania

lub wykonania pracy



Umożliwienie dzieciom czynnego udziału

w zajęciach



Tworzenie zespołów stałych lub doraźnych



Zalecany wiek do tworzenia zespołów to

10 rok życia

FAZY TWORZENIA ZESPOŁÓW

Zespoły powstają w 4 fazach następujących po sobie :



Uwrażliwienie dziecka na wspólne zaspokojenie

określonych potrzeb



Odpowiednie określenie składu osobowego zespołu ( często

nauczyciel podpowiada by zespoły się nie różniły )



Faza wyłaniania się grupowych .( nie zachodzi gdy są oni

mianowani od góry )



W fazie czwartej następuje aktywizowanie grupowych do

określonych działań

KORZYŚCI METODY

ODDZIAŁOWYWANIA GRUPOWEGO



Uatrakcyjniania prowadzenie zajęć z udziałem dzieci



Dodaje im odwagi w przejawianiu swojej aktywności i

samodzielności



Uczy współpracy z innymi



Pozwala przezwyciężyć nieśmiałość , egoistyczną

rywalizację oraz chęć dominowania



Pozwala na lepsze poznanie i rozumienie uczniów



Uczniowie zachowują się w sposób bardziej naturalny w

działalności grupowej

METODA ORGANIZOWANIA

DZIAŁALNOŚCI

SAMORZĄDOWEJ



Nazywana metodą rozwijania samorządności oraz

społecznej interreakcji



Pozwala na wzmożony współudział w decydowaniu o

wspólnych sprawach



Odbywa się to na teranie szkoły w ramach funkcjonowania

samorządu

Metoda ta sprzyja :



Uczeniu się dzieci demokratycznych form współżycia

społecznego



Kształtowaniu się w nich postaw świadczących o gotowości

do zachowań prospołecznych i bezinteresownych

METODA ORGANIZOWANIA

DZIAŁALNOŚCI

SAMORZĄDOWEJ



Głębszemu pojmowaniu przez uczniów odpowiedzialności

moralnej znaczenie autorytetu , prawa do odrębności

przekonań , tolerancji dla innych , zdolności do empatii i

rozwijania „wyższych uczuć”.



Zapewnieniu im poczucia godności i wolności osobistej jako

osób prywatnych i członków grupy



zapewnieniu im poczucia bezpieczeństwa

ZAGROŻENIA METODY



Nadużywanie współzawodnictwa jako formy aktywizacji

samorządu



nadmiar aktywności i odpowiedzialności dzieci tj nie liczenie

się z ich realnymi możliwościami



Pozostawienie ich samym sobie



Osiągnięcie rzeczowych wyników kosztem strat

wychowawczych



Przerost ingerencji wychowawczej ze strony wychowawcy



podejmowanie zbyt wielu zadań



niebezpieczeństwo przynależności do zbyt wielu ogniw

samorządności



Nadmiernie rozbudowany samorząd

METODA WSPÓŁUDZIAŁU

UCZNIÓW W ORGANIZOWANIU

LEJCJI

Możliwe jest zastosowanie w organizowaniu lekcji zarówno w

planowaniu jak i przygotowaniu , prowadzeniu i ocenianiu .

Dzięki tej metodzie uczniowie :



Chętnie uczą się i angażują w rozwiązywanie problemów



z łatwością nawiązują dobry kontakt z nauczycielem



Okazują przychylny stosunek do szkoły , klasy , nauki i

nauczycieli



Zachowują się spontanicznie i zdyscyplinowanie



Mają wysoką samoocenę i poczucie możliwości



Wykazują wzrost pomysłowości



przejawiają gotowość do kierowania własnym rozwojem

WSPÓŁUDZIAŁ UCZNIÓW W

PLANOWANIU LEKCJI

Uświadomienie znaczenia ich współudziału w planowaniu

lekcji

Przedstawienie uczniom przygotowanego przez

nauczyciela projektu planu lub samodzielne

przygotowanie go w klasie

Ustosunkowanie się ucznia od ułożonego planu

Sformułowanie ostatecznej wersji planu i uzyskanie na nią

zgody klasy

wypowiedzi uczniów dotyczące możliwości czynnego

przez nich włączenia się do realizacji

Podsumowanie przez nauczyciela wypowiedzi uczniów

WSPÓŁUDZIAŁ UCZNIÓW W

PRZYGOTOWANIU LEKCJI

Przygotowanie lekcji w pracy zespołowej odbywa się w zespołach:

DORAŹNYCH –przygotowanie tylko jednej lekcji , zespoły 2-3

osobowe , po wykonaniu zadania zespoły przestają istnieć

STAŁE – przygotowane na czas dłuższy , uczestnicy spełniają

funkcji ekspertów w danej dziedzinie . Zespoły te przyjmują

nazwę Np.” przyrodników” „ bibliotekarzy” , „biologów „

Zadania jakie wykonują zespoły to:



Wywiady



Inscenizacje



Gazetki



Przygotowanie i prowadzenie lekcji



Wymyślanie prac domowych

WSPÓŁUDZIAŁ UCZNIÓWW

PROWADZENIU LEKCJI

Zajęcia prowadzone przez uczniów są przeprowadzone

metodą problemowo-zespołową . Przejawem tak

przeprowadzonej lekcji są :



Tworzenie sytuacji problemowej



Ustalenie i formułowanie problemów



Rozwiązywanie problemów w formie dyskusji



Podsumowanie lekcji



Zaproponowanie klasie zadania domowego

WSPÓŁUDZIAŁ UCZNIÓW W

OCENIANIU LEKCJI

Ostatnim etapem współudziału uczniów w organizowaniu

lekcji jest jej OCENIANIE .

Podczas oceniania koncentrujemy się na :



Poprawność przebiegu lekcji



Zachowaniu uczniów



aktywności uczniów



Samodzielności uczniów

BIBLIOGRAFIA



M. Łobocki „Teoria wychowania w

zarysie”



M. Łobocki „ ABC wychowania „

Document Outline