Wykład 1. Koncepcje rozwoju w psychologii

Rozwój a różne nauki

Filogeneza: rozwój gatunków;

Antropogeneza: rozwój

historyczny człowieka;

ONTOGENEZA

: rozwój

indywidualny człowieka w toku

jego życia osobniczego -

przedmiot zainteresowania

psychologii rozwoju.

Istota rozwoju:

ZMIANA - czyli uwzględnienie

perspektywy czasowej;

Definicja zmiany

: różnica między

stanem poprzednim a obecnym

danego obiektu zaobserwowana po

upływie pewnego czasu.

Jednak

nie każda zmiana

oznacza rozwój!

W psychologii długo rozwój rozumiano

tak, jak w naukach biologicznych;

Podstawowe kategorie tak

rozumianego rozwoju:

WZROST

: ilościowe zwiększanie

się rozmiarów (np. przyrost wagi,

liczby komórek);

DOJRZEWANIE

: rozwój komórek

do takiego stanu, w którym organizm

może w pełni je wykorzystać;

UCZENIE SIĘ

: stosunkowo trwała

zmiana zachowania będąca

rezultatem doświadczenia. Zależna

od dojrzewania.

Rezultat przyjęcia biologicznego

modelu rozwoju - uznawanie za

zmianę rozwojową taką, którą

cechowało:

1. Jednokierunkowość

(monotoniczność);

2. Nieodwracalność;

3. Trwałość;

4. Autonomiczność.

Jednokierunkowość

: zmiany prowadzą

do określonego stanu końcowego; na

bazie prostszych zmian nadbudowują się

bardziej skomplikowane;

Nieodwracalność

Trwałość

- oznacza to, że stany

organizacji wewnętrznej, które raz

powstały, nie mogą być cofnięte ani

oduczone; stanowią bazę do nowych

procesów zmian;

Autonomiczność

- oznacza, że zmiany

rozwojowe są ściśle powiązane i

wyznaczane przez czynniki wewnętrzne,

tkwiące w strukturze systemu

psychicznego.

Efekt tak rozumianych zmian:

1. Zmiany mają charakter

powszechny w danej populacji;

2. Zmiany są ściśle powiązane z

wiekiem;

3. Zmiany są przewidywalne.

Ostatnio takie podejście do

rozwoju poddawane jest krytyce -

podkreślana jest rola czynników

środowiskowych!

Inne charakterystyki zmian

rozwojowych:

1. Zmiany ilościowe: narastanie,

przybywanie, ale bez naruszenia

struktury wewnętrznej zjawisk czy

procesów (np. zwiększanie się

zasobu słów);

2. Zmiany jakościowe:

przekształcanie się wewnętrznej

organizacji czynności psychicznych

i zachowania (np. nowy sposób

rozumienia świata).

1. Zmiany progresywne: narastanie,

powiększanie się, doskonalenie,

np. szybsze tempo uczenia się,

lepsze rozumienie, itp.;

2. Zmiany regresywne: inwolucja,

atrofia, zanik.

Zmiany te występują w każdym

okresie życia - progresja może

wystąpić u ludzi starych, a regres

u dzieci.

1. Zmiany intraindywidualne:

zachodzące w psychice i

zachowaniu jednostki;

2. Zmiany interindywidualne:

występujące w podobny

sposób u większości ludzi

(Wg H. Bee)

1. Zmiany powszechne: wspólne dla

przedstawicieli gatunku, związane z

wiekiem (uwarunkowane

dojrzewaniem);

2. Zmiany wynikające z przynależności

do danej kultury (uwarunkowane

zegarem społecznym);

3. Zmiany indywidualne wynikające z

osobistych przeżyć.

Nowe podejście do

rozwoju:

psychologia

life span

P.Baltesa

1. Rozwój psychiczny człowieka trwa

całe życie;

2. Rozwój człowieka ma charakter:

wielowymiarowy

, co oznacza, że

istnieją odrębne wzorce rozwojowe

dla różnych zjawisk życia

psychicznego i zachowania;

wielokierunkowy

- czyli

progresywny i regresywny;

3. Rozwój człowieka cechuje się

intraindywidualną

plastycznością,

tzn.

poszczególne funkcje są w różnym

stopniu podatne na modyfikacje,

m.in. ze względu na ilość i jakość

doświadczeń;

Efekt:

Indywidualizacja form

rozwoju

4. Człowiek jest istotą rozwijającą się

w rozwijającym się świecie;

5. Rozwój człowieka jest

„współdeterminowany” przez grupy

czynników:

a) indywidualny wiek

chronologiczny;

b) okres historyczny;

c) czynniki pozanormatywne -

zdarzenia

losowe spowodowane

własnymi

wyborami.

ZMIANA ROZWOJOWA

Odnosi się

NIE

do stopnia

progresywności wobec stanu

wcześniejszego,

ALE:

stopnia adaptacyjności -

Przejawiającej się w zdolności jednostki

do konstruowania nowych jakościowo

relacji ze światem, z

uwzględnieniem

zmian zachodzących w danym czasie

w organizmie i otoczeniu.

ROZWÓJ

to:

Efekt ciągłych interakcji między

różnymi poziomami organizacji

istniejącymi w świecie

zewnętrznym i wewnętrznym.

Podkreśla się, że człowiek jest

układem dynamicznym, którego

zmiany zachodzą w kontekście stale

zachodzących zmian w świecie.

Ponieważ zmiany ciągle następują,

stałe jest tylko to, że są zmiany.

Reszta jest relatywna i

nieprzewidywalna

odejście od badań normatywnych!

Okres sensytywny i krytyczny

Koncepcja

okresu krytycznego

pochodzi z

badań nad zwierzętami: istnieją w rozwoju

okresy szczególnej wrażliwości

organizmu na obecność określonego typu

doświadczeń.

W badaniach nad ludzkim rozwojem zyskała

miano koncepcji okresu sensytywnego.

Okres sensytywny

: okres miesięcy lub lat,

w trakcie którego dziecko może być

szczególnie wrażliwe na specyficzne formy

doświadczenia lub podlegać szczególnemu

wpływowi na skutek ich nieobecności.

Periodyzacja rozwoju

1. Okres prenatalny: 0-9 m.ż.

-------- Narodziny--------

2. Okres niemowlęcy: od narodzin do 1 r.ż.

w tym okres noworodkowy: od narodzin do 1

m.ż.

3. Okres poniemowlęcy: od 1 r.ż. do 3 r.ż.

4. Wczesne dzieciństwo: 2, 3 r.ż. do 6, 7 r.ż.

5. Średnie dzieciństwo: 6, 7, r.ż. do 11, 12 r.ż.

6. Okres dorastania: 11, 12 r.ż. do 17, 18, 20 r.ż.

7. Wczesna dorosłość: 17, 18, 20 r.ż. do 40, 45

r.ż.

8. Średnia dorosłość: 40, 45 r.ż. do 60, 65 r.ż.

9. Późna dorosłość: 60, 65 r.ż. do ------

----------Śmierć---------

Document Outline