Geneza i rys historyczny
polityki społecznej
Dwoistość polityki społecznej
sprawia, że należy mówić o
genezie polityki społecznej
jako:
- działalności praktycznej,
- i jako dyscyplinie naukowej.
Geneza i rys historyczny
polityki społecznej
Dwoistość polityki społecznej
sprawia, że należy mówić o
genezie polityki społecznej
jako:
- działalności praktycznej,
- i jako dyscyplinie naukowej.
GENEZA POLITYKI SPOŁECZNEJ
JAKO PRAKTYCZNEJ
DZIAŁALNOŚCI
Geneza ta może być
rozpatrywana jako:
-
geneza polityki społecznej w
szerokim tego słowa znaczeniu,
-
geneza polityki społecznej w
wąskim znaczeniu, czyli geneza
polityki socjalnej (pomocy
społecznej)
Źródła polityki społecznej
jako praktycznej działalności
występuje od prawieków, już w
społeczeństwach pierwotnych (obyczaje,
obrzędy określające stosunki rodzinne,
zasady podziału pracy, czy
uprawnienia różnych grup społecznych),
przykłady norm i wskazań
regulujących stosunki społeczne w
starożytnych ustawodawstwach, typu:
kodeks Hammurabiego, dekalog Mojżesza,
oraz prawodawstwo spartańskie, ateńskie,
rzymskie, czy epoki feudalizmu, (prawo
ubogich - Anglia 1601)
Źródła polityki społecznej
jako praktycznej działalności
POLITYKA SPOŁECZNA –
nie była jednak wtedy
odrębną działalnością, ale
stanowiła element ogólnej
polityki rodu, plemiona,
gminy, czy państwa
GENEZA POLITYKI SOCJALNEJ
(POMOCY SPOŁECZNEJ)
W społeczeństwach
prymitywnych istniało wiele
sposobów pomagania ludziom z
różnymi problemami. Obyczaje
plemienne przewidywały opiekę
nad chorymi, starcami, kalekami
itd. (na zasadach rodzinnych,
sąsiedzkich czy religijnych)
GENEZA POLITYKI SOCJALNEJ
(POMOCY SPOŁECZNEJ)
Chiny – schroniska dla starych i biednych, darmowe szkoły
dla ubogich, darmowe jadłodajnie dla wycieńczonych
pracą, stowarzyszenia rozdzielające używaną odzież, a
nawet pokrywające koszty wesel i pogrzebów ubogich,
Indie – po czasach Buddy (od V w pne) przywiązywano
dużą wagę do wspomagania żebraków, święty mąż z
miseczką stał się jedną z tradycji Wschodu, a religijne
nauki podkreślające obowiązek dawania jałmużny
spowodowały w tym kraju istną epidemię świątobliwych
mężów – także fałszywych.
Grecja – Grecy nie posiadali regularnych organizacji
charytatywnych, ale i oni mieli instytucje dla chorych i
pokrzywdzonych przez los. W dni świąteczne kandydaci na
urzędy publiczne rozdzielali dary. Istniały schroniska dla
rannych żołnierzy i porzuconych dzieci. W Atenach
pobierano nawet podatek na rzecz biednych.
GENEZA POLITYKI SOCJALNEJ
(POMOCY SPOŁECZNEJ)
Rzym:
instytucja klienteli – ludzi zależnych, którzy
znajdowali się pod opieką rodów, a później
zamożniejszych obywateli (w Rzymie – patrycjuszy)
frumentacje – popularna forma wspomagania
plebsu poprzez rozdawanictwo zboża, głównie jednak
zaniżanie jego cen (w szczytowym okresie szło na ten
cel 20% dochodów państwowych, a frumentacje
obejmowały kilkaset tysięcy osób)
alimentacje – państwowe zapomogi dla biednych
rodziców na dzieci (dla dziewcząt do 15 i dla
chłopców do 18 lat), środki: podatki nałożone na
właścicieli ziemskich, cele: przyrost ludności do
pracy i do wojska (później dopiero przybierają
charakter charytatywny).
GENEZA POLITYKI SOCJALNEJ
- okres średniowiecza
Kościół jako główny podmiot polityki socjalnej (filantropii)
średniowiecza:
klasztory - rozdzielały pożywienie i jałmużnę u swych bram, a w
swych murach dawały schronienie pielgrzymom, żołnierzom,
żebrakom i podróżnym,
hospitale - (łac. hospitalitas -–gościnność, przyjęcie). Były to
miejsca leczenia i opieki dla chorych, schronienia dla sierot oraz dla
„podrzutków”, miejsca przyjmowania pielgrzymów,
jałmużna – cytat z Żywota św. Eligiusza: „Bóg mógłby uczynić
wszystkich ludzi bogatymi, lecz chciał żeby byli ubodzy na tym
świecie, aby bogaci mieli okazję odkupienia grzechów”- powinność
m i ł o s i e r d z i a oraz zobowiązanie Kościoła do wspierania
ubogich (jałmużny) wynikały z pośrednictwa między bogatymi a
biednymi
Szpitalnictwo zakonne – rozwój datuje się w praktyce od XI w., w
czym dużą rolę odegrały zgromadzenia powstałe na Ziemi Świętej
(np. bożegrobowcy, krzyżacy). Na kontynencie pierwszy taki szpital
powstał we Francji w 1198 r. (św. Ducha)
GENEZA POLITYKI SOCJALNEJ
- okres średniowiecza
Miasta jako podmioty polityki socjalnej
szpitale – stanowiły (z wyjątkiem hospicjów dla
ofiar zarazy) miejsce schronienia zróżnicowanego
elementu społecznego
przytułki – miejsca dla nich rodziły się jako skutek
tzw. „świętej wymiany”, gdy umierający
przeznaczał testamentowo swój dom w
użytkowanie bezdomnym, często zdolnym do pracy
bractwa, cechy, gildie – jako wspólnoty w ramach
miasta mające swoich patronów i kaplice, posiadały
składki, opłaty
więzienia – tzw. „trzeci świat miasta”, doświadczał
czasami pomocy od bractw zakonnych lub też
pobożnych
GENEZA POLITYKI SOCJALNEJ
- czasy nowożytne
Podstawowe procesy (jako wynik dalszej pauperyzacji):
centralizacja – przekazywanie całości opieki nad biednymi w
ręce władz miasta (reforma ma głównie charakter
municypalny),
sekularyzacja – na podstawie przepisów prawnych działalność
charytatywna społeczeństwa staje się rolą lokalnej wspólnoty-
społeczności,
upaństwowienie – państwo włącza się do polityki socjalnej
(przede wszystkim poprzez niezbyt trwałe i niezbyt skuteczne
przepisy prawne, np. Anglia:
- 1601 – (prawo ubogich) jedna z tzw. elżbietańskich ustaw o
biednych zawierała plan systematycznego wspomagania ubogich
i ustanowiła publiczną (administracja i finansowanie)
odpowiedzialność za tę sferę, składając realizację tych planów w
ręce władz lokalnych. Ustawa wprowadziła podział na 3
kategorie ubogich: 1/ fizycznie sprawni (praca lub kara), 2/
niesprawni (przytułek), 3/ dzieci (do terminu) chłopcy do 24 lat,
dziewczęta do 21 lat.
GENEZA POLITYKI SOCJALNEJ
- czasy nowożytne
Podstawowe instrumenty (środki) polityki socjalnej
praca: 1/ roboty publiczne, 2/ domy pracy (przygotowanie
dzieci do jakiegoś zawodu,
podatki - na rzecz ubogich – gł. swoich (np. bezpośredni
podatek publiczny w Anglii od 1572 r.)
urzędy: 1/ „Jałmużna generalna” – urząd miejski, który miał
zajmować się opieką nad biednymi (Paryż, później także w
innych miastach),
jałmużna: 1/ ograniczenia rozdawnictwa jałmużny tylko do
tych, którzy są niezdolni do pracy, 2/ rozdawnictwo gł. jedzenia
i odzieży, 3/ prowadzenie spisu ubogich w parafiach, 4/
oznakowanie żebraków (specjalny znaczek czy też żółty krzyż na
rękawie – Fancja
szkoły: 1/ dzieci żebraków powinny być oddawane na naukę, 2/
nauka zawodu dla młodocianych biedaków (wynajmuje się do
tego specjalnie kobiety) – Anglia
kary: rozbudowany zestaw stosowanych kar (od nie
wpuszczenia do miasta, aż do kary śmierci)