Doktrynalne uwarunkowania polityki społecznej



Rozwój polityki społecznej w znacznym

stopniu jest uzależniony od stosunku

podmiotów tej polityki do wartości

uznawanych w danym społeczeństwie za

najważniejsze oraz od sposobów ich

realizacji.



Starając się traktować politykę społeczną

jako dyscyplinę autonomiczną i jednorodną,

zmuszeni jesteśmy do uwzględnienia z góry

określonych systemów wartości

zawierających się w teoretyczno-

normatywnych zbiorach koncepcji

kształtowania stosunków społecznych

(doktryn politycznych) uwzględniających

także określone działania w ramach polityki

społecznej.



W historii myśli społecznej istnieje

wiele programów naprawy życia

społecznego, jednak z punktu

widzenia kształtowania się

obecnego ładu społeczno-

ekonomicznego na szczególną

uwagę zasługują trzy doktryny:,

liberalna, socjalistyczna oraz

społeczna nauka Kościoła

katolickiego.

Polityka społeczna w myśli socjalistycznej



W wizji społeczeństwa opartej na doktrynie

socjalistycznej, niezależnie czy będzie to

socjalizm utopijny, marksizm czy socjalizm

demokratyczny, zasadniczego znaczenia

nabierają trzy wartości:

wolność, równość,

braterstwo



Najważniejszym pojęciem z punktu widzenia

realizacji sprawiedliwości społecznej jest

równość.

Analizując historycznie próby budowania

polityki społecznej na takim rozumieniu

wyżej wymienionych wartości, można

wyróżnić następujące kierunki (fazy) jej

rozwoju.



Pierwszy związany z teorią K. Marksa zakładający

zniesienie kapitalizmu



Drugi związany z rewizjonizmem i poglądami

uznającymi kapitalizm za reformowalny.

Liberalizm a polityka społeczna



Najważniejszym pojęciem dla tego nurtu

myślowego jest wolność.



Pojęcie to ma charakter uniwersalny.



Wolność odnoszona jest do jednostki i rozumiana

jako przeciwieństwo przymusu.



Jednostka jest wolna o ile nie jest

podporządkowana arbitralnej woli innego

człowieka, czy grupy ludzi.



Stan wolności oznacza taką sytuację, w której

przymus ze strony innych ludzi ograniczony

został tak dalece, jak to jest tylko możliwe.



Z wolnością nie są związane żadne korzyści,

poza możliwością wykorzystania warunków przez

nią stworzonych.



Pojęcie równości rozpatrywane jest w związku

z pojęciem wolności.



Równość dopuszczana przez liberałów kończy się

tam, gdzie zanika proces wzmacniania i ochrony

wolności jednostki.



Równość prawno-polityczna (np. jako powszechne

i równe prawo głosu) jest uzupełnieniem wolności

politycznej.



Równość społeczna to przede wszystkim równy

szacunek dla człowieka, niezależnie od jego

rangi czy pozycji.



W katalogu liberalnych równości znajduje się

także równość szans (równość dostępu i startu),

która powinna polegać na wyrównywaniu

różnic początkowych, związanych z

dysproporcjami bogactwa.



Jednakże ta równość i równość ekonomiczna w

liberalnej koncepcji są znacznie ograniczone, gdyż

nie dopuszczają ograniczenia wolności jednostki.

Kierunki w doktrynie liberalnej, mające inne

nastawienie do problemów polityki społecznej



polityka społeczna oparta na założeniach teorii

Keynesa, realizowana przez zwolenników

socjalnego liberalizmu. Najpełniejszym

odzwierciedleniem tej koncepcji jest idea welfare

state rozwijana między innymi przez J.K. Galbraitha,

G. Myrdala, W.H. Beveridgea.



Powrót do tradycyjnych wartości XIX-wiecznego

liberalizmu. Zwolennicy koncepcji "praw

naturalnych" (R. Nozick) zakładają, że interwencja

państwa jest moralnie zła, poza nielicznymi

wyjątkami, dlatego jej uczestnictwo w podziale jest

niewskazane (teoria państwa minimalnego).

Zwolennicy podejścia empirycznego (F.A. Hayek,

M. Friedman) uzasadniają, że interwencja państwa

prowadzi do zmniejszania ogólnego dobrobytu,

dlatego powinna być stopniowo ograniczana do

działań ściśle związanych z funkcjonowaniem

państwa (wojsko, policja, wymiar sprawiedliwości).

Społeczna Nauka Kościoła Katolickiego



Związana jest bezpośrednio z

wypowiedziami papieży i dokumentami

przez nich wydawanymi (encyklikami,

listami papieskimi dokumentami

soborowymi itp.)



W skład tej nauki nie włącza się poglądów

różnorodnych szkół i myślicieli katolickich.

Katolicyzm społeczny



Za prekursora katolicyzmu społecznego uznaje się

W.Kettlera (1811-1877) – jako duchowny

zajmował się problemem nędzy i ubóstwa

robotników. Sformułował program prawodawstwa

pracy, którego celem była osłona najsłabszych.



Do tego grona należy zaliczyć jeszcze: H.

Maning’a, kardynała który zajmował się mediacją

podczas strajku dokerów w 1889r.



Ta działalność wpłynęła na kształt encykliki

"Rerum novarum" Leona XIII (1891)

Wymiary społecznej nauki Kościoła katolickiego



Teoretyczny

związany z koncepcją stworzenia

systemu międzyludzkich relacji według nowego

porządku społecznego



Historyczny

związany z aplikacją

niezmiennych zasad w konkretnych ustrojach

społecznych



Praktyczny

związany z propozycjami

zastosowania w praktyce zasad, wedle

możliwości, potrzeb i okoliczności w różnych

ustrojach gospodarczych

Wybrane encykliki



"Rerum novarum" Leona XIII (1891) dotyczyła kwestii

robotniczej i zapoczątkowała doktrynę socjalną Kościoła



"Quadragesimo anno" (1931), Piusa XI, to propozycja

budowy ustroju społecznego opartego na korporacjonizmie

i zasadzie pomocniczości.



- "Mater et Magistra" (1961), Jana XXIII przedstawia

problemy związane z przeludnieniem i niedorozwojem,

wymagające zaangażowania się chrześcijan w ich

rozwiązywanie.



- "Pacem in Terris" (1963), Jana XXIII to dokument o

prawach człowieka, a także zbiór wskazówek według

których powinny działać podstawowe podmioty

kształtujące życie społeczeństwa.



- "Populorum progressio" (1967), Pawła VI odnosiła się do

problemu nierówności i niesprawiedliwości społecznej

dotykającej w sposób szczególny tzw. kraje trzeciego świata.



- "Laborem exsercens" (1981), Jana Pawła II porusza wartości

związane z pracą, która stanowi centralny problem polityki

społecznej.



Nauka społeczna Kościoła stara się wyjaśnić

zmieniającą się rzeczywistość odwołując się do

chrześcijańskiej koncepcji osoby ludzkiej.



Zmierza do ukierunkowania działalności człowieka

formułując zasady postępowania:

dobra

wspólnego, solidarności, pomocniczości,

uczestnictwa



Koncentruje się na obronie godności człowieka i jego

praw wynikających nie z racji politycznych, ale

moralnych.



Z koncepcji człowieka przyjętej przez naukę

społeczną Kościoła wynika dążenie do stworzenia

porządku społecznego (państwa).



W wyniku naturalnych skłonności społeczeństwa

do istnienia i rozwoju w ramach państwa,

dochodzi do powstania "

państwa pomocniczego



Zależność między społeczeństwem

a państwem ma się opierać na

formule: "tak daleko społeczeństwo

jak to jest możliwe, tak daleko

państwo jak to jest konieczne".



Państwo pomocnicze odrzuca socjalistyczną

koncepcję państwa maksimum uważając, że

odbiera ono człowiekowi inicjatywę i

odpowiedzialność za własne działania, jak i

liberalną koncepcję państwa minimum, które

odmawia pomocy jednostkom słabszym,

potrzebującym pomocy, faworyzuje bogatszych i

silniejszych.



Państwo pomocnicze szczególnie troszczy się o

ludzi, którzy nie są w stanie o własnych siłach

zaspokoić nawet elementarnych potrzeb (starcy,

inwalidzi, bezdomni, bezrobotni itp.).



W koncepcji państwa pomocniczego szczególne

znaczenie ma odwoływanie się do pewnych

wartości centralnych wynikających z zasady

personalizmu i humanizmu, bez których żadne

społeczeństwo, jak i państwo nie może istnieć.

Konserwatyzm – zasady:



Nie dla teorii – zakaz budowy doktryn naruszających

porządek społeczny,



Nie dla indywidualizmu – społeczeństwo jest jedynym

twórcą wartości materialnych i duchowych.



Nie dla racjonalizmu – wiedza człowieka jest ułomna w

porównaniu z religia, obyczajami i instynktem

społecznym,



Nie dla praw podmiotowych – idei równości, religia jest

naturalnym źródłem wszelkiego dobra, fundamentem

społeczeństwa i sankcjonuje nierówności społeczne,



Nie dla postępu – w imię ciągłości historycznej i

tradycji



Konserwatyzm krytykuje liberalizm za jego

racjonalizm i lekceważenie znaczenia religii oraz

etyki w życiu społeczeństwa, co prowadzi do kultu

egoizmu i bogactwa,



Konserwatyzm (podobnie jak liberalizm) opowiada

się za wolnością jednostki, ochrona własności

prywatnej i drastycznym ograniczeniem socjalnej

interwencji państwa. Państwo powinno być tylko

patronem inicjatyw społeczno-gospodarczych,



Konserwatyzm (podobnie jak liberalizm) jest

przeciwny zasadzie równości społecznej,



Konserwatyści preferują stan średni (warstwę

posiadająca własność), ale popierają spółdzielczość i

kultywowanie solidarności społecznej,



Najlepszym działaniem społecznym jest prywatna

filantropia, która uczy altruizmu i chrześcijańskiej

miłości.

Document Outline