

Suplementy diety

są to środki spożywcze, których

celem jest uzupełnienie normalnej diety,
będące skoncentrowanym źródłem witamin lub
składników mineralnych lub innych substancji
wykazujących efekt odżywczy lub inny
fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych,
wprowadzanych do obrotu w formie
umożliwiającej dawkowanie, w postaci: kapsułek,
tabletek, drażetek itp. przeznaczonych do
spożywania w małych odmierzonych ilościach
jednostkowych, z wyłączeniem produktów
posiadających właściwości produktu leczniczego
w rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego.



Szczegółowe regulacje prawne
dotyczące suplementów diety są
określone w ustawie o bezpieczeństwie
żywności i żywienia oraz w
rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia
9 października 2007 r. w sprawie składu
oraz oznakowania suplementów diety.



naukowcy z całego świata wyrażają
pogląd (prezentowany w zaleceniach
dla ogólnej populacji), że

najważniejszym sposobem utrzymania
zdrowia

oraz zmniejszenia ryzyka

chorób (m.in. układu krążenia,
nowotworów złośliwych, otyłości,
cukrzycy i innych)

jest zbilansowana

dieta

zawierająca niezbędne składniki

odżywcze w odpowiednich proporcjach
oraz aktywność fizyczna

W oparciu o obecny stan wiedzy przyjmuje się,

iż suplementy diety mogą być stosowane w
następujących grupach osób:



Osoby dorosłe spożywające poniżej 1600
kcal dziennie, gdyż istnieje małe
prawdopodobieństwo pokrycia
zapotrzebowania na witaminy i składniki
mineralne z żywności.



Kobiety w ciąży winny przyjmować
suplementy zawierające kwas foliowy i
żelazo oraz w uzasadnionych przypadkach
wapń w połączeniu z innymi witaminami i
składnikami mineralnymi



Osoby starsze mogą wymagać suplementacji
witaminami i składnikami mineralnymi,
zwłaszcza gdy dieta jest nieracjonalna i poniżej
1500 kcal dziennie.



Osoby stosujące diety z ograniczeniami, bądź
eliminacją niektórych składników
pokarmowych. Przykładem mogą być weganie
lub osoby eliminujące wszystkie produkty
mleczne, co utrudnia pokrycie zapotrzebowania
między innymi na wapń i witaminę D.



Kobiety po menopauzie – obniżenie stężenia
estrogenów wiąże się z utratą masy kostnej, co
w konsekwencji prowadzi do osteoporozy. Przy
niedostatecznym dowozie wapnia i witaminy D
(niezbędna do wchłaniania wapnia) wskazana
jest suplementacja.



Należy podkreślić, iż u osób zdrowych
stosujących zbilansowaną dietę, czyli
zawierającą różnorodne produkty, a
zwłaszcza warzywa, owoce, produkty z
pełnego ziarna, produkty strączkowe
oraz ryby i chude mięso, nie ma
uzasadnienia do stosowania
suplementów diety



Nie ma również jednoznacznych dowodów
naukowych na stosowanie suplementów w
profilaktyce przewlekłych chorób niezakaźnych.



Można jednakże rozważyć zastosowanie
suplementów diety w grupach osób, których sposób
żywienia odbiega od zalecanych norm, a zatem może
prowadzić do niedoborów pokarmowych.



Decyzja o zażywaniu suplementów jako sposobu
wspomagania farmakoterapii lub profilaktyki chorób
cywilizacyjnych powinna być skonsultowana z
lekarzem.

Literatura podstawowa:
1/ Jarosz M.: Suplementy diety a zdrowie. Instytut

Żywności i Żywienia zaleca. Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa 2008

2/ ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o

bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z dnia
27 września 2006 r.);

3/ rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9

października 2007 r. w sprawie składu oraz
oznakowania suplementów diety (Dz. U. z 2007 r. Nr
196, poz. 1425).

4/ Suplementacja a zdrowie człowieka pod red. L.

Szponara i J. Cioka, IŻŻ, Warszawa 2005;

Interakcje pomiędzy

żywnością, suplementami

diety a lekami

Mgr Anna Kopiczko



W ostatnich latach zwraca się większą
uwagę na to, jak ważną rolę odgrywa
żywność i sposób żywienia w procesie
farmakoterapii



Wykazano, że wiele powikłań
farmakoterapii związanych jest z
niekorzystnym działaniem składników
żywności na wchłanianie, metabolizm i
wydalanie leków z organizmu



Czasami dochodzi do synergicznego
działania leku i składników żywności, przy
czym siła działania leku może ulec
zwielokrotnieniu



Niektóre

z tych interakcji są bardzo

groźne i prowadzą do: zaburzeń rytmu
serca, gwałtownego wzrostu ciśnienia
tętniczego krwi, hipotomii ortostatycznej



Oceniono, że interakcje leków z żywnością
mogą istotnie pogorszyć skuteczność
leczenia, wydłużyć okres hospitalizacji
oraz w konsekwencji zwiększyć jego
koszty!



Większość składników naszej diety (takich
jak: białko, tłuszcze, błonnik, flawonoidy ,
furanokumaryny, składniki mineralne
witaminy, kofeina, tyramina i inne) może
modyfikować praktycznie każdy etap
farmakokinetyki leku, tj. wchłanianie
i biodostępność oraz metabolizm i jego
wydalanie!

Faza interakcji

Mechanizm interakcji

Skutek interakcji

Farmakokinetycz
na

Zmniejszenie

wchłaniania leku

Zmniejszenie stężenia

leku, zmniejszenie
skuteczności leku,
opóźnienie działania
leku

Zwiększenie
wchłaniania leku

Zwiększenie stężenia
leku, silniejsze
działanie leku,

przyspieszenie
działania leku

Zmniejszenie
metabolizmu leku

Zwiększenie stężenia
leku, zwiększenie

ryzyka toksyczności

Faza interakcji

Mechanizm interakcji

Skutek interakcji

Farmakokinetyczna

Zwiększenie

metabolizmu leku

Zmniejszenie stężenia

leku, zmniejszenie

skuteczności leku

Zmniejszenie wydalania

leku

Zwiększenie stężenia

leku

Zwiększenie wydalania

leku

Zmniejszenie stężenia

leku, zmniejszenie

skuteczności

Farmakodynamiczna

Antagonizm

Zmniejszenie działania

leku

Synergizm

Zwiększenie działania

leku, zwiększenie ryzyka

toksyczność

Wpływ składników żywności na

zmniejszenie wchłaniania leku:



Błonnik pokarmowy - Leki
antydepresyjne (np. Amitryptylina)



Błonnik pokarmowy – leki nasercowe (np.
Digoxin, Bemecor)



Wapń (Mleko, produkty mleczne) –
antybiotyki:

tetracyklina, fluorochinolony

Wpływ składników żywności na

zwiększenie wchłaniania leku:



Tłuszcz pokarmowy - Preparaty teofiliny w
stanach astmatycznych (np. Euphyllin)

Wpływ składników żywności na

metabolizm leku:



Flawonoidy, furanokumaryny - Blokery
kanału wapniowego np. Nitrendypina

/Sok

grejpfrutowy)



Flawonoidy, furanokumaryny –
Lowastatyna

/Sok grejpfrutowy



Tyramina - Inhibitory MAO (np. phenelzyna



isoniazyd, furazolidon/

Sery dojrzewające,

kiełbasy typu salami, przejrzałe owoce

Synergiczne działanie składników

żywności i leków:



Kofeina (kawa, napoje typu cola, -
Preparaty teofiliny (np. Euphyllin)



napoje energetyzujące



1. Zawsze czytaj ulotkę dołączoną do
leku. Jeśli czegoś nie rozumiesz, zapytaj
lekarza lub farmaceutę.



2. Popijaj leki wodą (pełną szklanką).
Herbata, kawa, mleko mogą zmniejszać
wchłanianie leku. Sok grejpfrutowy
zaburza metabolizm leku w organizmie.



3. Nie mieszaj leku z posiłkiem ani nie
zażywaj go tuż przed, w trakcie lub tuż
po jedzeniu (chyba że zaleci to lekarz),
ponieważ może to zmienić działanie leku.



4. Nie mieszaj w gorącym napoju leku,
gdyż wysoka temperatura może zmniejszyć
jego skuteczność.



5. Jeśli posiłek zaburza działanie leku,
najlepiej jest go zażyć 1-2 godz. przed lub 2
godz. po posiłku.



6. Nie zażywaj preparatów witaminowo-
mineralnych w tym samym czasie co leki,
po nieważ mogą one zaburzać ich
wchłanianie.



7. Nigdy nie zażywaj leków razem z
napojami alkoholowymi.



Wchłanianie niektórych leków zależy od
zawartości

tłuszczów

w posiłkach



Tłuszcze zawarte w posiłku wpływają na
zwiększone wchłanianie leków o dużej
lipofilności



Leki te są bardzo dobrze rozpuszczalne
w tłuszczach emulgowanych przez
kwasy żółciowe



Emulsja tłuszczowa staje się nośnikiem
dla leku i przez to jego wchłanianie
istotnie wzrasta



Np.: posiłki z dużą zawartością tłuszczu,
zwiększając wchłanianie niektórych
preparatów teofiliny (np. Euphylin)
mogą narażać pacjenta na wystąpienie
zaburzeń rytmu serca, tachykardii,
hipotonii, bólów głowy oraz zaburzeń
snu



Duża zawartość

błonnika

może spowodować

zmniejszenie wchłaniania

niektórych leków.



Błonnik pokarmowy skraca czas pasażu
jelitowego, a także może wiązać w świetle
jelita szereg substancji tworząc trudno
wchłaniające się kompleksy



Na skutek zmniejszonego wchłaniania leku
dochodzi do obniżenia jego stężenia we
krwi, co naraża pacjenta na brak działania
terapeutycznego leku i może mieć bardzo
groźne dla zdrowia następstwa



Np.: przyjmowanie preparatów naparstnicy
stosowanych w leczeniu niewydolności
krążenia i zaburzeniach rytmu serca (np.
Digoxin, Bemecor) tuż przed, w czasie lub
po spożyciu posiłku bogatobłonnikowego
powoduje obniżone ich wchłanianie co może
doprowadzić do zaostrzenia niewydolności
krążenia lub wystąpienia powikłań
zatorowych (np. udar mózgu)



Błonnik, obniża także wchłanianie
trójpierścieniowych leków antydepresyjnych
(np. Amitryptyliny)



Jony wapnia

tworzą z niektórymi lekami

nierozpuszczalne w wodzie sole



Na skutek zmniejszonego wchłaniania leku
dochodzi do obniżenia jego stężenia we krwi



Wykazano, że przyjmowanie np. niektórych
antybiotyków stosowanych często w leczeniu
zakażeń dróg oddechowych i moczowych
(flurochinolony i tetracykliny) w czasie
spożywania potraw czy produktów o dużej
zawartości wapnia (naleśniki z serem,
twarogi, zupy mleczne) może zmniejszyć o
ok. 50% ich stężenie we krwi!



Spożycie napojów z

kofeiną

z jednoczesnym

przyjmowaniem preparatów teofiliny, leków
zawierających kwas acetylosalicylowy (np.
Aspiryna) oraz aminofenazon (np. Pabialgin)
czy też leków mających w swym składzie
kofeinę (np. Coldrex®, Bayer Select Hatache)
może prowadzić do ich synergicznego
działania



W konsekwencji dochodzi do ryzyka
wystąpienia u pacjenta objawów
niepożądanych takich jak ból głowy,
zaburzenia koncentracji uwagi,
przyspieszenie czynności serca, wystąpienie
dodatkowych skurczów nadkomorowych



Spożycie

soku grejpfrutowego

może

spowodować zaburzenie metabolizmu
niektórych leków w wątrobie lub/i jelicie
cienkim



w konsekwencji wzrost ich stężenia we krwi,
co może prowadzić do poważnego, nawet
zagrażającego życiu zatrucia lekiem



Za wzrost stężenia leku we krwi
odpowiedzialne są zawarte w soku
grejpfrutowym niektóre flawonoidy



Popicie leku sokiem grejpfrutowym prowadzi
do „niewydolności” czynnościowej grupy
enzymów, które są odpowiedzialne za
metabolizm niektórych leków.



Spożycie soku grejpfrutowego lub
grejpfrutów w przypadku przyjmowania na
przykład leków nasercowych tzw. blokerów
kanału wapniowego (m.in. Nitrendypina,
Isoptin) może narażać pacjenta na
wystąpienie hipotonii ortostatycznej i
bólów głowy



Udokumentowane są także interakcje soku
grejpfrutowego z lekami stosowanymi w
leczeniu zaburzeń lipidowych (np.
Lovastatin, Zocor), oraz z wieloma innymi
lekami



Stosowanie preparatów zawierających
witaminy (np.A,E,C,B,K) i/lub sole
mineralne (np. Fe, Ca, Mg) może także
nasilać występowanie różnego rodzaju
interakcji z przepisywanymi przez
lekarzy lekami

Żelazo



Jony

żelaza

tworzą trudno wchłanialne

kompleksy z captoprilem obniżając jego
biodostępność (działania rozszerzające naczynia
krwionośne, poprawia przepływ nerkowy i
dopływ krwi do mózgu)



Żelazo wchodzi także w interakcje z preparatami
hormonalnymi lewotyroksyny oraz
acenokumarolem i warfaryną



W tych przypadkach zaleca się dwugodzinne
odstępy pomiędzy przyjęciem tych preparatów.



Suplementy żelaza obniżają również wchłanianie
karbidopy (stosowana w chorobie Parkinsona)

Magnez



Magnez wchodzi w interakcje z
acenokumarolem i warfaryną (leki
przeciwzakrzepowe), powodując obniżenie
ich wchłaniania



Natomiast digoksyna (lak na niewydolność
serca), obniżając poziom magnezu
wewnątrz komórek, powoduje wzrost
wydalania tego pierwiastka z moczem

Potas



Zbyt duże stężenie potasu we krwi może
doprowadzić do zaburzeń rytmu serca, a
nawet zatrzymania jego akcji



Stąd też nie jest wskazane przyjmowanie
preparatów zawierających potas lub
żywności bogatej w ten składnik, jeśli jest
się leczonym inhibitorami konwertazy
angiotensynowej



Preparaty potasu obniżają ponadto
wchłanianie witaminy B12. Dlatego
stosując je długotrwale, należy
suplementować tę witaminę



Witamina K

zwiększa krzepliwość krwi, a zatem

wykazuje działanie przeciwstawne do
acenokumarolu



Witamina B6

może zmniejszać skuteczność

leków przeciwparkinsonowych



Fenytoina (lek przeciwpadaczkowy) może
obniżać poziom tej witaminy i kwasu foliowego
w organizmie



Witamina C

w dawkach powyżej 1000 mg

zwiększa stężenie estrogenów we krwi



witamina E

może nasilać działanie leków

przeciwzakrzepowych, narażając chorego na
powikłania krwotoczne

Piśmiennictwo:



M. Jarosz, J. Dzieniszewski (red.): Interakcje
leków z żywnością i alkoholem. Warszawa,
Borgis, 2003 (monografia)



M. Jarosz, J. Dzieniszewski (red.): Uważaj co jesz,
gdy zażywasz leki. Warszawa 2007, PZWL
(monografia)



 M. Jarosz, K. Wolnicka: Analiza interakcji
pomiędzy żywnością a lekami. W: Nauka o
żywieniu człowieka. Nowy wiek – Nowe wyzwania
– Nowe szanse. Warszawa, SGGW, 2003 (rozdział)



 M. Jarosz, K. Wolnicka: Żywność, alkohol a leki.
Roczniki Warszawskiej Szkoły Zdrowia, Rocznik
3, 2003 (artykuł)



 M. Jarosz, K.Wolnicka, M. Ryżko-Skiba, W.
Respondek, E. Rychlik: Jak uniknąć interakcji
pomiędzy żywnością a lekami? Warszawa, Borgis
2004, (monografia)



 JAROSZ M., WOLNICKA K.: Analiza ryzyka
interakcji pomiędzy żywnością a lekami.
W: Wybrane problemy nauki o żywieniu człowieka
u progu XXI wieku. Red.: A. Brzozowska, K. Gut
kowska. Warszawa, Wyd. SGGW, 2004, 172-182



Mirosław Jarosz, Katarzyna Wolnicka: Interakcje
pomiędzy suplementami diety a lekami. Część I.
Wpływ składników odżywczych w suplementach
diety na działanie leków. Żyw.Człow. Metabol.
2005, 3