ORIENTACJE TEORETYCZNE W 

PODEJŚCIU DO ŚREDNIEJ 

DOROSŁOŚCI

 

 

TRZY GRUPY TEORII OPISUJĄCYCH I 

WYJAŚNIAJĄCYCH ŚREDNIĄ DOROSŁOŚĆ

1. ORIENTACJA CZASOWA
2. ORIENTACJA RÓWNOWAGI
3. ORIENTACJA MOŻLIWOŚCI ROZWOJOWYCH I   

GENERATYWNOŚCI

 

 

1. TEORIE ORIENTACJI CZASOWEJ
- orientacja na czas oznacza, że w średniej 

dorosłości szczególnie ważne staje się POCZUCIE 

CZASU, ważniejsze niż na innych etapach życia. 

- pojawia się nowy sposób pomiaru czasu życiowego 

- przejście od mierzenia: ile czasu upłynęło od 

urodzenia - ku mierzenia czasu, jaki pozostał do 

przeżycia. Czyli do przeszłości i teraźniejszości 

dołącza się perspektywa przyszłości.

- dyskomfort psychiczny powstający na skutek 

uświadomienia sobie skończoności życia jest 

usuwany poprzez stawianie przez jednostkę celów 

i zadań realizowanych w przyszłości i dla 

przyszłości na bazie przeszłości.

 

 

2. ORIENTACJA RÓWNOWAGI

Średnia dorosłość traktowana jest jako czas, w 
którym jednostki zmierzają do zrównoważenia 
różnych sprzecznych tendencji.

3. ORIENTACJA GENERATYWNOŚCI
-  Średnia dorosłość to czas uczenia się i 

przekazywania następnym pokoleniom 
nabytego w toku życia doświadczenia.

-  Jest to czas troszczenia się o następne 

pokolenia. 

 

 

Ad. 3. Teorie zorientowane na generatywność - 

teoria R.J.Havighursta, teoria E.H.Eriksona, 
D.McAdamsa.

A) Generatywność średniej dorosłości w  teorii 

E.H.Eriksona

 

 

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA KONCEPCJI 

PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU CZŁOWIEKA

1. Zrozumienie człowieka jest możliwe, gdy bierze 

się pod uwagę trzy wzajemnie przenikające się 
procesy organizacji:

- biologiczny proces organizacji narządów 

stanowiących organizm (SOMA);

- psychiczny proces (PSYCHE) organizujący 

indywidualne doświadczenie poprzez syntezę ego;

- „wspólnotowy proces organizacji kulturowej” 

wyrażający się we wzajemnej zależności osób - 
(ETHOS).

 

 

2. Rozwój psychoseksualny i społeczny toczy się 

według zasady EPIGENEZY. 
Epigeneza objaśnia, że każda część organizmu 
istnieje w określonej postaci, dopóki nie 
nadejdzie jej czas rozwoju, pozostając w 
relacjach z innymi częściami w taki sposób, że 
istnienie całego układu jest zależne od 
zachodzącego w określonej kolejności  rozwoju 
każdej części składowej. Brak koordynacji 
rozwojowej w elementach układu może 
zagrażać całemu porządkowi rozwoju. 
Ten sam wzór odnosi się do rozwoju 
psychospołecznego.

 

 

Epigenetyczne prawo rozwoju 

psychospołecznego mówi, że dziecko 
kształtuje możliwości uczestnictwa w coraz 
szerszych kręgach społecznych, wchodzenia w 
relacje z coraz większą liczbą osób oraz 
przejmowania stosowanych przez nie 
przepisów społecznych. Kultura tworzy warunki 
do utrzymywania odpowiedniego tempa i 
następstwa etapów rozwoju, uwzględniając 
potrzeby jednostki oraz poziom 
prezentowanych przez nią możliwości. 

 

 

3. Każde ze stadiów charakteryzowane jest przez:  

  A)dialektykę czyli  centralny układ 
przeciwieństw; 
B) zasięg znaczących relacji społecznych;
C) ukształtowanie się podstawowych sił 
życiowych;
D) występowanie podstawowych patologii i 
wartości negatywnych;
E) uwewnętrznione pokrewne zasady porządku 
społecznego;
F) specyficzne dla danego okresu rozwojowego 
rytualizacje wiążące;
G) wynaturzenia rytualizacji czyli rytualizmy.

 

 

Ad. A.
Podstawowy konflikt psychospołeczny: 
GENERATYWNOŚĆ vs STAGNACJA
Generatywność = prokreacyjność, produktywność, 

twórczość, kreowanie siebie związane z rozwojem 
tożsamości:

- koncentracja na przyszłych pokoleniach i zobowiązanie do 

promowania przyszłych pokoleń poprzez: 
= rodzicielstwo;
= nauczanie;
= pełnienie funkcji mentora;
= wytwarzanie produktów wzbogacających i 
wspierających 

dobrostan i rozwój młodych;

= wspieranie instytucji społecznych zapewniających 
kontynuację JA (rodzina, szkoła, miejsce pracy, kościół).

 

 

Warunki pomyślnego rozwiązania konfliktu:

 pomyślne rozwiązanie wcześniejszych rozwojowo 
konfliktów (tożsamość, intymność):
czyli:
- określenie przez jednostkę kim jest i kim jest w 
społeczeństwie;
- przeznaczenie siebie innym - małżeństwo, przyjaźń

A dopiero potem

- Nabycie gotowości do poświęcania swego czasu i 
energii dla dobrostanu następnych pokoleń

 

 

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu

S T A G N A C JA

- gdy występują trudności w wytworzeniu spadku po sobie;
- gdy występuje infantylizacja - koncentracja na 

podtrzymaniu własnego JA (wejście w rolę dziecka 
wymagającego troski i opieki).

 

 

Ad. B
Zasięg znaczących relacji społecznych
- współpraca w miejscu pracy
- współpraca w domu, rodzinie

Ad. C
Podstawowe siły życiowe
- ukształtowanie się CNOTY - troski

Ad. D
Patologie i wartości negatywne
- ODRZUCENIE - niechętny stosunek do objęcia 

opieką pewnych osób lub grup

 

 

Ad. F
Rytualizacje = nieformalne, powtarzające się w 

określonych warunkach sposoby zachowania 

się wobec siebie osób

Rytualizacja w średniej dorosłości: 

pokoleniowa

korzystanie z rytuałów sankcjonujących i 

podtrzymujących generatywne funkcje.

- Dodatkowe rytualizacje:

rodzicielska
dydaktyczna
produktywna
opiekuńcza

 

 

Ad. G
Rytualizmy
- nadużywanie rytualizacji generatywnej - 

nadużywanie władzy i autorytetu

 

AUTORYTARYZM

Ad. E
Porządek społeczny
- przejmowanie i internalizacja zasad porządku 

społecznego i tradycji

w celu

przekazania ich następnym pokoleniom.