Pomoc i wsparcie rodziny patologicznej

WYKŁAD 9

Leczenie uzależnień pokarmowych

ODŻYWIANIE 



 Zaspokaja wiele potrzeb



 Dziecko karmione przez matkę otrzymuje od niej

   - pokarm fizyczny, 
   - miłość, 
   - czułość, 
   - bliskość, 
   - poczucie bezpieczeństwa, 
   - kontakt osobisty. 



 Odżywianie nadaje jest rytuałem w rodzinie

  i w każdej wspólnocie osób. 



 problemy psychiczne, zaburzone kontakty i toksyczne więzi

  mogą prowadzić do poważnych zaburzeń w odżywianiu.

SOMATYZACJA



 Sygnalizowanie i odreagowanie problemów psychicznych 

  za pomocą języka ciała 



 gdy ktoś nie jest świadomy swoich problemów

  psychicznych czy społecznych 



 lub gdy nie chce albo też nie potrafi ich przezwyciężyć.



 dokonuje się najczęściej poprzez:

  - zaburzenia snu, 
  - zaburzenia układu oddychania (do astmy włącznie), 
  - zaburzenia funkcji krążenia 
    (nadciśnienie, zakłócenia pracy mięśnia sercowego), 
  - zaburzenia funkcji odżywania. 

ZABURZENIA FUNKCJI ODŻYWIANIA



 kompulsywne, odruchowe sięganie po pokarm, 



 odrzucanie pokarmu, 

ANOREKSJA

- jadłowstręt psychiczny - anorexia nervosa

(z grec. an – brak, pozbawienie, orexis – apetyt)



 zaburzenie odżywiania, polegające na celowej utracie wagi

  wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą, 



 obraz własnego ciała jest zaburzony, 



 występują objawy dysmorfofobii,



 lęk przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej, 

  w związku z czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi,



 największe zagrożenie zachorowaniem dotyczy dziewcząt 

  wieku między 14 a 18 rokiem życia



 po raz pierwszy opisana w połowie XIX wieku,



 nieleczona prowadzi do śmierci w około 10% przypadków

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ANOREKSJI
 wg ICD-10



 zmniejszenie masy ciała (albo brak przyrostu – u dzieci) 

  prowadzące do osiągnięcia masy ciała  
  15% poniżej prawidłowej lub oczekiwanej dla wieku



  spadek wagi jest narzucony samemu sobie 

  przez unikanie "tuczącego pożywienia".



 ocenianie siebie jako osoby otyłej 

  oraz pojawienie się lęku przed przytyciem



 zaburzenia endokrynne 

  manifestujące się u kobiet zanikiem miesiączki 
  a u mężczyzn utratą zainteresowań seksualnych i potencji



 zaburzenie nie spełnia kryteriów rozpoznania 

  bulimii psychicznej

DYSMORFOFOBIA

(ang. Body Dysmorphic Disorder, BDD)



 zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się

  występowaniem lęku związanego z przekonaniem 
  o nieestetycznym wyglądzie lub budowie ciała. 



 najczęściej defekt ciała jest wyolbrzymiony. 

  („jestem za gruba, mam za grube uda”)



 skóra (73%), włosy (56%), nos (37%), waga (22%),

  brzuch (22%), piersi/brodawki (21%),

MYŚLI NADWARTOŚCIOWE 
- idee nadwartościowe



 rodzaj przekonań wyznawanych przez osobę, 

  które są zasadniczo prawdziwe, nie są urojeniami, 



 ale mają nadmierny wpływ na jej decyzje i zachowanie,



 wyraźnie odróżniają się swoją siłą oddziaływania

  na tle wpływu innych wyznawanych przez nią poglądów,

TYPY ANOREKSJI

ICD-10 wyróżnia: 



 jadłowstręt psychiczny (jak wyżej)



 jadłowstręt psychiczny atypowy

  trudny do rozpoznania 
  bo nie ma tak charakterystycznych objawów jak:
    - brak miesiączek
    - nasilony lęk przed otyłością, 
  występuje natomiast znaczny spadek wagi ciała 
  oraz zachowanie ukierunkowane na utratę wagi. 

BULIMIA
żarłoczność psychiczna 

(łac. būlīmia nervosa)

(bulimis z gr. oznacza "byczy głód„)



 zaburzenie odżywiania charakteryzujące się 

  napadami objadania się, 
  po których występują zachowania kompensacyjne
  - wywoływanie wymiotów, 
  - głodówki, 
  - użycie środków przeczyszczających, 
  - wykonywanie lewatyw, 
  - nadmierne ćwiczenia fizyczne

KRYTERIA BULIMII WG ICD-10

Niezbędne jest spełnienie 4 poniższych kryteriów

1. stałe zaabsorbowanie jedzeniem i niepowstrzymane 
   pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia,

2. nawracające epizody przejadania się, 
    polegające na pochłanianiu olbrzymich ilości jedzenia 
    w krótkich odstępach 
    - co najmniej 2 razy tygodniowo w ciągu trzech miesięcy,

3. przeciwdziałanie przybieraniu na wadze; 
    stosowanie w tym celu co najmniej jednej z metod:  
   -  prowokowanie wymiotów, 
   - nadużywanie środków przeczyszczających, 
   - okresowe głodówki, 
   - przyjmowanie leków tłumiących łaknienie, 
   - preparatów tarczycy lub środków moczopędnych; 
   - zaniechać przyjmowania insuliny 
     w przypadku współistniejącej cukrzycy,

4. chorobliwa obawa przed otyłością
   chory określa nieprzekraczalne granice masy ciała,
   znacznie poniżej przedchorobowej 
   czy optymalnej masy ciała 
   określonej przez lekarza.



 często, choć nie zawsze, w przeszłości miał miejsce 

  epizod jadłowstrętu psychicznego, 



 okres dzielący te dwa zaburzenia wynosi 

  od kilku miesięcy do wielu lat,



 poprzedzający epizod jadłowstrętu był pełnoobjawowy 

  lub przebiegł w łagodny sposób, 
  z umiarkowanym spadkiem masy ciała 
  i przejściowym zatrzymaniem miesiączek.

PRZYCZYNY BULIMII



 brak samoakceptacji



 konflikty rodzinne



 zaburzenia mechanizmów samoregulacji i samokontroli



 emocjonalne zaniedbanie dziecka w dzieciństwie



 brak akceptacji przez grupę rówieśniczą 

  (wiążący się często ze zmianą środowiska)



 uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu

LECZENIE ANOREKSJI 

Hospitalizacji (zwykle 2 – 3 miesiące), często wbrew woli 
pacjentki. 

I etap 
terapia ratująca życie, 
  - niweluje objawy odwodnienia, 
  - zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz wyniszczenia. 

II etap 
uzyskanie w miarę szybkiego przyrostu masy ciała 
(ok. 200 gramów dziennie). 

 
 
 

DIETA W LECZENIU



 początkowo uboga w tłuszcz i laktozę, 

  żeby nie wywoływała zaburzeń jelitowych 



 kaloryczności 1200-1500 kcal. 



 stopniowo kaloryczność zwiększana do 3500 kcal dziennie

FARMAKOTERAPIA 



 jedynie jako leczenie wspomagające



 czasem - małe dawki insuliny, aby wywołać objawy

  wegetatywnego pobudzenia ośrodka łaknienia



 przy stanach lękowe, bezsenności czy zmianie nastroju

  pomocne mogą być leki przeciwdepresyjne,
  (ich wpływ na przebieg schorzenia jest jednak pośredni)



 gdy nie dochodzi do powrotu miesiączki, mimo uzyskania

  prawidłowej masy ciała - terapia hormonalna

PSYCHOTERAPIA

I obszar:



 Koncentracja na "tu i teraz„



 Jej celem jest zniesienie konkretnego objawu anoreksji



 Stosuje się metody wzmocnień 

  - pozytywnych  - przyrost wagi ciała jest nagradzany
  - negatywnych (awersyjnych)- spadek wagi ciała jest karany

II obszar 



 terapia skupiona na aktualnych sprawach 

  i problemach pacjentki

 

III obszar



 psychoterapia wspierająca, 



 cel - odzyskanie równowagi psychicznej pacjentki, 

       - zredukowanie jej lęku i strachu 
       - pomoc w  przystosowaniu się do nowych sytuacji. 
 
 
 

TERAPIA RODZINNA



 Cel - poprawa relacji miedzy członkami rodziny

       - radzenie sobie z kolejnymi fazami cyklu życia rodzinnego



 Jest metodą „z wyboru”



 Prowadzona w trybie ambulatoryjnym.



 Sesje odbywają się 

     - początkowo co 2 tygodnie, 
     - później rzadziej, co 3 – 5 tygodni. 

Wsparcie rodzin



 grupy wsparcia, grupy samopomocy 

  dla rodzin z problemem anoreksji

 
 

DWIE TENDENCJE W PRZEBIEGU ANOREKSJI



 wzrost wskaźnika umieralności w miarę trwania choroby 

   - główna przyczyna (połowa zgonów) - niedożywienie 
     i powikłania z tym związane, 
   - druga przyczyna - samobójstwa



 możliwość wyzdrowienia nawet po wielu latach choroby 

WYZDROWIENIE



 gdy waga utrzymuje się w 15% przedziale 

  przeciętnej wagi dla danego wieku 



 gdy pacjentka regularnie miesiączkuje

 

LECZENIE BULIMII  



 Leczenie bulimii odbywa się podobnymi metodami 

  - jak w przypadku anoreksji



 Bulimiczki częściej niż anorektyczki deklarują chęć leczenia,

  ale mają trudności z kontynuowaniem terapii. 



 Poprawa:

  - duża - gdy pacjentka posiadła umiejętność kontroli 
    jedzenia przy braku napadów objadania się i wymiotów,
  - średnia - gdy od czasu do czasu występują epizody 
    utraty kontroli nad jedzeniem 

UWAGI OGÓLNE DO LECZENIA ZABURZEŃ JEDZENIA



 Nie ma ustalonego jednego modelu terapeutycznego. 



 Każda pacjentka wymaga indywidualnego podejścia 

    - stan zdrowia, 
    - przebieg choroby, 
    - sytuacja osobista i rodzinna 
    - motywacja do leczenia. 



 Leczenie - jak najwcześniej, 



 Podstawowy element terapii - nawiązanie więzi terapeutycznej



 Leczenie powinien prowadzić zespół złożony 

  z różnych specjalistów:
  psychiatra, internista, psycholog, pielęgniarki, 
  dietetyk, terapeuta zajęciowy.

.