Współczesne systemy
polityczne

Partie polityczne – rozważania
teoretyczne

Kategoria partii politycznej



Różne sposoby definiowania
partii politycznej:



A) perspektywa historyczna –
pojawiły się w demokracjach
liberalnych jako element
konstytucyjnego porządku
zapewniający stabilizację
rywalizacyjnych wyborów.

Różne sposoby definiowania
partii politycznej



B) systemowy sposób
interpretacji partii/ wyborcze
definicje partii politycznych –
partie to organizacje, które
wysuwają kandydatów w wyborach
powszechnych do ciała
parlamentarnych oraz na inne
stanowiska polityczne (Sjoblom G.);

Różne sposoby definiowania
partii politycznej



C) orientacja funkcjonalna –
funkcje jakie partie wypełniają
(lub powinny) w ramach
systemu politycznego i sposób
w jaki oddziaływają na
otoczenie dalsze (elektorat) i
bliższe (inne partie).

Różne sposoby definiowania
partii politycznej



Zagrożenia funkcjonalnych

interpretacji partii dla ich

systemowej roli:



- casus teleologicznego uprzedzenia w

badaniach nad partiami politycznymi

(Panebianco A.).



kontrolują sposób wykonywania funkcji



funkcje partii nowego rodzaju (Partie

Zielonych).

Różne sposoby definiowania
partii politycznej



D) orientacja strukturalna –
w jej ramach partie traktuje się
jako polityczne instytucje
będące jednością organizacji i
układu ujawniających się w niej
ról

Różne sposoby definiowania
partii politycznej



Trzy subsystemy w strukturze
partii: (Katz R., Mair P.)



1) jako organizacja państwowo-
publiczna



2) jako organizacja członkowska



3) jako struktura
biurokratyczna

Różne sposoby definiowania
partii politycznej



E) teorie racjonalnego

wyboru – partia polityczna to

zespół, który dąży do

sprawowania kontroli nad

aparatem rządowym, poprzez

zdobycie stanowisk w

regularnie organizowanych

wyborach (Downs A).

Proces instytucjonalizacji partii
politycznych



Instytucjonalizacja partii
politycznych:



- poziom organizacyjny



- poziom kultury politycznej i
inżynierii społecznej

Proces instytucjonalizacji partii
politycznych



Cztery wymiary procesu
instytucjonalizacji (Randall V.,
Svasand L.):



strukturalny wewnętrzny – proces
tworzenia struktur wewnętrznych i
mechanizmów regulujących zachowania
podmiotów w jej ramach aktywnych
(poziom spójności, systemowości).

Proces instytucjonalizacji partii
politycznych



kulturowy wewnętrzny – zjawisko
określane jako infuzja wartości (Selznick
P.)



Analiza sposobu, w jaki jednostki
oceniają własną organizację (m.in.
role do odegrania) i ustaleniu, jak ta
ocena wpływa na losy organizacji
jako całości.

Proces instytucjonalizacji partii
politycznych



strukturalny zewnętrzny – problem
autonomii decyzyjnej



Czy partia w pełni kontroluje zasoby
niezbędne do jej funkcjonowania czy
też są one zarządzane i kontrolowane
przez organizacje zewnętrzne
(związki zawodowe, Kościół).

Proces instytucjonalizacji partii
politycznych



kulturowy zewnętrzny –
„zakorzenianie się” w świadomości
społeczeństwa, ciągła obecność
publiczna, wypadkowa zdolności
partii do przetrwania
organizacyjnego, fakt wpisania się na
trwałe w przetargi parlamentarno-
gabinetowe.

Modele partii politycznej –
proces transformacji



A) partie kadrowe
(protopartie) – pojawiły się w
reżimach
semidemokratycznych
określanym mianem
liberalizmu cezusowego (więzy
ekonomiczne lub urodzenia).

Partie kadrowe



- lokalny polityk stawał się

„mandatariuszem” – kimś godnym

zaufania wąskiego kręgu osób

wyposażonych w prawa polityczne;



-interes publiczny był definiowany

poprzez elity posiadające prawa

polityczne; brak interesów

sekcjonalnych;



- ścisłe powiązania eliminowały

możliwość niedotrzymywania

wyborczych przyrzeczeń;

Partie masowe



B) partie masowe – powstały w
tradycyjnych reżimach liberalnych
gdzie strategie kadrowe wystarczały
partiom władzy, w kontekście celów,
do których dążyły a nie wystarczały
ugrupowaniom, które chciały zmienić
zasady gry politycznej i samą
koncepcję liberalnego państwa.

Partie masowe



- ugrupowania integracji i mobilizacji

części społeczeństwa pozbawionej praw

politycznych;



- etos walki o słuszną sprawę i

dominujące poczucie bycia obywatelem

drugiej kategorii;



- zmiana statusu posła – z

„mandatariusza” na delegata, agenta

grupy społecznej odpowiedzialnego

politycznie wobec obywatela/wyborcy;

Partie masowe



Relacje pomiędzy subsystemami:



- jedną z zasad organizacyjnych stała się
demokracja wewnątrzpartyjna.



- realną władzę sprawuje partia jako urząd
centralny, organy wykonawcze wyłonione
przez kongres;



- spośród trzech subsystemów najsłabsza
jest partia jako organizacja wypełniająca
funkcje publiczne (parlamentarna).

Partie wyborcze



C) partie wyborcze – pojawiły się w
wyniku erozji schematów identyfikacji
grupowej i przybrały postać apelu
partii kadrowych skierowanego do
różnych grup społecznych, tym
samym nabierającego cech oferty o
zasięgu ogólnonarodowym.

Partie wyborcze



Strategie stosowane przez partie

wyborcze:



- apel skierowany do różnych grup

(ograniczenie przydatności ideologii jako

sposobu komunikowania się z

elektoratem).



- partie nie są w stanie organizować

wyborców w sposób trwały.



- szczególna rola subsystemu

wypełniającego funkcje publiczne w

strukturze organizacyjnej.

Partie wyborcze



Kategoria partii profesjonalno-

wyborczej jako antyteza zjawiska

biurokratyzacji ugrupowań masowych



Kategoria partii politycznej jako

kartelu (Katz R., Mair P.):



– powstaje związek organizacji, które

decydują o charakterze systemu

partyjnego, przyjmują strategie

kooperacyjne by w ten sposób

zagwarantować sobie ciągły wpływ na

władzę państwową.

Partie wyborcze



Relacje między partiami a

społeczeństwem i państwem:



- partie masowe były obecne

jednocześnie w podsystemie

społeczeństwa obywatelskiego i państwa



- partie wyborcze pozostają podobne z

kilkoma zastrzeżeniami. Występują

bardziej w roli względnie

autonomicznego pośrednika niż agenta,

bowiem utraciły zdolność do zamykania i

mobilizowania elektoratu masowego.

Model partii w warunkach
transformacji demokratycznej



Organizacyjna i programowa tradycja

zachodnioeuropejska (integracja z

Unią Europejską) jako czynnik

zewnętrzny strukturyzujący scenę

polityczną w krajach

postkomunistycznych.



Symptom tworzenia szerokich

paneuropejskich rodzin partii

politycznych

Model partii w warunkach
transformacji demokratycznej



Przesłanki, które w warunkach

transformacji demokratycznej

wywierają presję na proces tworzenia

modelu partii politycznej:



- mechanizmy typowe dla

strukturyzacji społeczeństwa

obywatelskiego dopiero zaczynają się

ujawniać, oddolna inicjatywa obywateli

jest zjawiskiem marginalnym;



- rynek wyborczy charakteryzuje się

dużą „otwartością”

Model partii w warunkach
transformacji demokratycznej



- partie są tworzone

„wewnętrznie”,



- brak wyraźniejszych

społecznych tożsamości

połączonych z ekonomicznymi

interesami



- występuje zjawisko

antypartyjnej kultury.

Model partii w warunkach
transformacji demokratycznej



Przypominają model partii kartelu
jeśli chodzi o orientację
strategiczną na instytucje państwa:



- stosują strategie patronatu
biurokratycznego,



- korzystają z zasobów państwa w
procesie promowania tożsamości
politycznej

Model partii w warunkach
transformacji demokratycznej



Dwa typy partii
elektoralnych:



- partie programowe obecne
w europie
postkomunistycznej



- organizacje typu catch-all

.

Analiza konceptualna
spektrum politycznego



Oś pionowa to stosunek do

gospodarki, więc jej górny

kraniec to liberalizm

gospodarczy/kapitalizm/leseferyz

m/neoliberalizm, spontaniczna

alokacja zasobów, wolność

gospodarcza, niskie podatki,

własność prywatna



Dolny wierzchołek to socjalizm,

komunizm, państwo opiekuńcze,

„państwo dobrobytu”, etatyzm

czyli centralna alokacja zasobów,

ograniczona wolność

gospodarcza, biurokracja,

nadregulacja, wysokie podatki,

własność państwowa.



Oś pozioma to światopogląd.

Lewa strzałka oznaczać tu

będzie demokratyczną wspólnotę

libertariańską, światopogląd

laicki/świecki, najdalej idący

rozdział Kościoła i państwa,

równość płci, ras, orientacji

seksualnych, nieograniczoną

wolność słowa i zgromadzeń,

liberalizm obyczajowo-

światopoglądowy, anarchizm



Strzałka prawa to hierarchiczna

wspólnota autorytarna, dominacja

światopoglądu religijnego lub kultu

jednostki, Kościół/kult ingerujące

w państwo, klerykalizm,

patriarchat, nierówność prawna

ras, narodów i orientacji

seksualnych, ograniczenia w

wolnościach obywatelskich,

konserwatyzm obyczajowo-

światopoglądowy, faszyzm.

Analiza konceptualna spektrum
politycznego

Analiza konceptualna spektrum
politycznego

Analiza konceptualna spektrum
politycznego

Analiza konceptualna spektrum
politycznego