Układ krwionośny

Układ krwionośny

Układ krążenia

Układ krążenia



Układ krążenia krwi składa się z

Układ krążenia krwi składa się z

naczyń krwionośnych (tętnic, żył,

naczyń krwionośnych (tętnic, żył,

naczyń włosowatych) i serca.

naczyń włosowatych) i serca.

Wyróżnia się dwa układy (krążenia)

Wyróżnia się dwa układy (krążenia)

przepływu krwi w organizmie:

przepływu krwi w organizmie:

duży i

duży i

mały (płucny).

mały (płucny).

W dużym układzie

W dużym układzie

krążenia krew utlenowana (bogata w

krążenia krew utlenowana (bogata w

tlen) wypływa z lewej komory serca

tlen) wypływa z lewej komory serca

do tętnic, a następnie przechodząc

do tętnic, a następnie przechodząc

przez sieć naczyń włosowatych we

przez sieć naczyń włosowatych we

wszystkich narządach ciała, powraca

wszystkich narządach ciała, powraca

jako krew nieutlenowana (uboga w

jako krew nieutlenowana (uboga w

tlen) do prawego przedsionka serca.

tlen) do prawego przedsionka serca.

W małym układzie krążenia krew

W małym układzie krążenia krew

nieutlenowana wypompowywana jest

nieutlenowana wypompowywana jest

z prawej komory do tętnic płucnych,

z prawej komory do tętnic płucnych,

rozgałęzia się w sieć naczyń

rozgałęzia się w sieć naczyń

włosowatych w płucach i powraca

włosowatych w płucach i powraca

żyłami płucnymi, jako krew

żyłami płucnymi, jako krew

utlenowana, do lewego przedsionka

utlenowana, do lewego przedsionka

serca.

serca.



Serce

Serce

jest pompą ssąco-

jest pompą ssąco-

tłoczącą, położoną w klatce

tłoczącą, położoną w klatce

piersiowej w części

piersiowej w części

określanej anatomicznie jako

określanej anatomicznie jako

śródpiersie środkowe

śródpiersie środkowe

. Z

. Z

zewnątrz otoczone jest

zewnątrz otoczone jest

workiem zwanym

workiem zwanym

osierdziem.

osierdziem.



Serce jest mięśniem o

Serce jest mięśniem o

specyficznej, właściwej tylko

specyficznej, właściwej tylko

dla niego budowie, zupełnie

dla niego budowie, zupełnie

różnej od mięśni

różnej od mięśni

szkieletowych, czy też

szkieletowych, czy też

mięśniówki np. jelit.

mięśniówki np. jelit.



Od wewnątrz jamy serca

Od wewnątrz jamy serca

wyściełane są warstwą tkanki

wyściełane są warstwą tkanki

łącznej zwanej

łącznej zwanej

wsierdziem.

wsierdziem.

Pojemność wszystkich jam

Pojemność wszystkich jam

serca wynosi 500-750 ml.

serca wynosi 500-750 ml.

Serce

Serce



Serce człowieka jest zbudowane z dwóch

Serce człowieka jest zbudowane z dwóch

przedsionków

przedsionków

(

(

atria

atria

)

)

i dwóch

i dwóch

komór

komór

(

(

ventriculi

ventriculi

),

),

oddzielonych od siebie

oddzielonych od siebie

odpowiednio

odpowiednio

przegrodami

przegrodami

:

:

międzyprzedsionkową

międzyprzedsionkową

(

(

septum

septum

interatriale

interatriale

) i

) i

międzykomorową

międzykomorową

(

(

septum

septum

interventriculare

interventriculare

)

)

[w przegrodzie

[w przegrodzie

międzykomorowej wyróżniamy

międzykomorowej wyróżniamy

część

część

błoniastą i część mięśniową].

błoniastą i część mięśniową].

Można odróżnić

Można odróżnić

podstawę serca

podstawę serca

(

(

basis

basis

),

),

koniuszek

koniuszek

(

(

apex

apex

) i trzy

) i trzy

powierzchnie

powierzchnie

:

:

- przednią, zwaną

- przednią, zwaną

mostkowo-żebrową

mostkowo-żebrową

(

(

facies sternocostalis

facies sternocostalis

) utworzoną przez :

) utworzoną przez :

prawy

prawy

przedsionek

przedsionek

,

,

prawe i lewe uszko

prawe i lewe uszko

,

,

większą część komory prawej i niewielką

większą część komory prawej i niewielką

część lewej komory.

część lewej komory.

- dolną, zwaną

- dolną, zwaną

przeponową

przeponową

(

(

facies

facies

diaphragmatica

diaphragmatica

) utworzoną przez : głównie

) utworzoną przez : głównie

lewą komorę, część prawej komory i prawy

lewą komorę, część prawej komory i prawy

przedsionek.

przedsionek.

-

-

tylną

tylną

utworzoną przez :

utworzoną przez :

lewy

lewy

przedsionek

przedsionek

, część prawego przedsionka i

, część prawego przedsionka i

lewą komorę.

lewą komorę.



Worek osierdziowy

Worek osierdziowy

(

(

saccus pericardiacus

saccus pericardiacus

):

):

Jest to podwójny worek

Jest to podwójny worek

surowiczy obejmujący serce.

surowiczy obejmujący serce.

Składa się z dwóch elementów

Składa się z dwóch elementów

:

:

blaszki trzewnej osierdzia

blaszki trzewnej osierdzia

surowiczego

surowiczego

(

(

lamina

lamina

visceralis pericardii serosi

visceralis pericardii serosi

),

),

mocno zrośniętej z

mocno zrośniętej z

powierzchnią serca, zwanej

powierzchnią serca, zwanej

także

także

nasierdziem

nasierdziem

(

(

epicardium

epicardium

); oraz

); oraz

blaszki

blaszki

ściennej

ściennej

osierdzia

osierdzia

surowiczego

surowiczego

(

(

lamina

lamina

parietalis pericardii serosi

parietalis pericardii serosi

),

),

wzmocnionej od zewnątrz

wzmocnionej od zewnątrz

osierdziem włóknistym. Między

osierdziem włóknistym. Między

blaszką ścienną i trzewną

blaszką ścienną i trzewną

osierdzia znajduje się

osierdzia znajduje się

jama

jama

osierdzia

osierdzia

(

(

cavum pericardii

cavum pericardii

).

).

Worek osierdziowy

Worek osierdziowy



Zawartość

Zawartość

:

:

⇒ serce

⇒ serce

⇒ część głęboka splotu sercowego oraz sploty pochodne

⇒ część głęboka splotu sercowego oraz sploty pochodne

⇒ tętnice wieńcowe wraz z rozgałęzieniami

⇒ tętnice wieńcowe wraz z rozgałęzieniami

⇒ zatoka wieńcowa

⇒ zatoka wieńcowa

⇒ żyła wielka serca

⇒ żyła wielka serca

⇒ żyła serca średnia

⇒ żyła serca średnia

⇒ żyła serca mała

⇒ żyła serca mała

⇒ żyły serca najmniejsze

⇒ żyły serca najmniejsze

⇒ żyły serca przednie

⇒ żyły serca przednie

⇒ końcowy odcinek vena cava superior

⇒ końcowy odcinek vena cava superior

⇒ końcowy odcinek vena cava inferior

⇒ końcowy odcinek vena cava inferior

⇒ końcowe odcinki żył płucnych

⇒ końcowe odcinki żył płucnych

⇒ aorta wstępująca

⇒ aorta wstępująca

⇒ pień płucny

⇒ pień płucny

⇒ naczynia chłonne serca

⇒ naczynia chłonne serca

⇒ tkanka tłuszczowa

⇒ tkanka tłuszczowa

⇒ tkanka łączna

⇒ tkanka łączna

Budowa zewnętrzna

Budowa zewnętrzna



Zewnętrzną granicą między

Zewnętrzną granicą między

przedsionkami i komorami

przedsionkami i komorami

stanowi

stanowi

bruzda wieńcowa

bruzda wieńcowa

(

(

sulcus coronarius

sulcus coronarius

)

)

leżąca

leżąca

prawie prostopadle do osi

prawie prostopadle do osi

serca. Granica między prawą

serca. Granica między prawą

komorą i prawym

komorą i prawym

przedsionkiem zaznacza się

przedsionkiem zaznacza się

jako

jako

bruzdy

bruzdy

międzykomorowe przednia i

międzykomorowe przednia i

tylna

tylna

(

(

sulcus interventricularis

sulcus interventricularis

anterior et posterior

anterior et posterior

).

).

Obie

Obie

łączą się na prawym brzegu

łączą się na prawym brzegu

serca we wcięciu

serca we wcięciu

koniuszka

koniuszka

serca

serca

(

(

incisura apicis cordis

incisura apicis cordis

).

).

Koniuszek serca należy w

Koniuszek serca należy w

całości do lewej komory.

całości do lewej komory.

Naczynia wchodzące i

Naczynia wchodzące i

wychodzące z serca tworzą

wychodzące z serca tworzą

koronę serca

koronę serca

(

(

corona cordis

corona cordis

).

).

Serce

Serce



Naczynia wychodzące z komór

Naczynia wychodzące z komór

(aorta i pień płucny) wychodzą obok

(aorta i pień płucny) wychodzą obok

przedsionków na powierzchni

przedsionków na powierzchni

przedniej serca z tzw.

przedniej serca z tzw.

stożków

stożków

tętniczych

tętniczych

. Poza wymienionymi do

. Poza wymienionymi do

podstawy serca wstępują :

podstawy serca wstępują :



- do prawego przedsionka : żyła

- do prawego przedsionka : żyła

główna górna i dolna

główna górna i dolna



- do lewego przedsionka : cztery

- do lewego przedsionka : cztery

żyły płucne.

żyły płucne.

Na przednich powierzchniach obu

Na przednich powierzchniach obu

przedsionków znajdują się tzw.

przedsionków znajdują się tzw.

uszka

uszka

(

(

auriculae

auriculae

).

).

Pomiędzy przedsionkami a

Pomiędzy przedsionkami a

komorami leżą tzw.

komorami leżą tzw.

ujścia

ujścia

przedsionkowo-komorowe

przedsionkowo-komorowe

(

(

ostium

ostium

atrioventriculare

atrioventriculare

),

),

a pomiędzy

a pomiędzy

komorami a pniami tętniczymi leżą

komorami a pniami tętniczymi leżą

odpowiednio dla komory

odpowiednio dla komory

lewej

lewej

ujście aorty

ujście aorty

(

(

ostium aortae

ostium aortae

),

),

a dla

a dla

prawej ujście

prawej ujście

pnia płucnego

pnia płucnego

(

(

ostium trunci pulmonalis

ostium trunci pulmonalis

).

).



Do prawego przedsionka uchodzą :

Do prawego przedsionka uchodzą :

⇒

⇒

żyła główna górna (

żyła główna górna (

vena cava superior

vena cava superior

)

)

⇒ żyła główna dolna (

⇒ żyła główna dolna (

vena cava inferior

vena cava inferior

)

)

⇒ zatoka wieńcowa (

⇒ zatoka wieńcowa (

sinus coronarius

sinus coronarius

)

)

⇒ żyły serca przednie (

⇒ żyły serca przednie (

vv. cordis anteriores

vv. cordis anteriores

)

)

⇒ żyły serca najmniejsze (

⇒ żyły serca najmniejsze (

vv. cordis minimae

vv. cordis minimae

)

)



Do lewego przedsionka uchodzą :

Do lewego przedsionka uchodzą :

⇒

⇒

żyły płucne (

żyły płucne (

vv. pulmonales

vv. pulmonales

)

)

⇒ żyły serca najmniejsze

⇒ żyły serca najmniejsze



Do prawej komory

Do prawej komory

:

:

⇒

⇒

uchodzą do niej żyły serca najmniejsze

uchodzą do niej żyły serca najmniejsze

wychodzi z niej pień płucny (

wychodzi z niej pień płucny (

truncus

truncus

pulmonalis

pulmonalis

)

)



Do lewej komory :

Do lewej komory :

uchodzą do niej żyły serca najmniejsze

uchodzą do niej żyły serca najmniejsze

⇒

⇒

wychodzi z niej aorta wstępująca (

wychodzi z niej aorta wstępująca (

aorta

aorta

ascendens

ascendens

)

)

ZASTAWKI SERCA

W sercu człowieka wyróżniamy cztery
zastawki Pomiędzy prawym przedsionkiem
a lewą komorą znajduje się

zastawka

trójdzielna
(trzypłatkowa,łac.tricuspidalis

).Pomiędz

y lewym przedsionkiem i lewą komorą
znajduje się

zastawka dwudzielna

(dwupłatkowa,łac.mitralis).

W ujściu aorty z lewej komory serca
znajduje się

zastawka aortalna ,

natomiast w ujściu pnia płucnego z prawej
komory znajduje się

zastawka pnia

płucnego.

Funkcja zastawek serca polega na
ukierunkowaniu przepływu krwi pomiędzy
poszczególnymi jamami serca. Skurcz
komór powoduje zamknięcie zastawek
przedsionkowo-komorowych (dwudzielna i
trójdzielna), co zabezpiecza przed
wtłoczeniem krwi do przedsionków zamiast
do pni tetniczych. Podczas rozkurczu komór
zastawki przedsionkowo - komorowe
otwierają się - pozwalając krwi na
swobodny napływ z przedsionków.

Budowa ogólna zastawek

Budowa ogólna zastawek

przedsionkowo - komorowych :

przedsionkowo - komorowych :



Obie

Obie

zastawki

zastawki

przedsionkowo-komorowe

przedsionkowo-komorowe

(valvae atrioventriculares)

(valvae atrioventriculares)

nazywane żylnymi,

nazywane żylnymi,

przytwierdzone są do

przytwierdzone są do

pierścieni włóknistych

pierścieni włóknistych

,

,

okalających ujścia

okalających ujścia

przedsionkowo-komorowe

przedsionkowo-komorowe



Właściwa zastawka składa

Właściwa zastawka składa

się z poszczególnych

się z poszczególnych

części -

części -

płatków

płatków

, które jako

, które jako

cienkie błony zwieszają się

cienkie błony zwieszają się

do komory . Zastawka

do komory . Zastawka

prawego ujścia żylnego

prawego ujścia żylnego

składa się z trzech

składa się z trzech

płatków, lewego ujścia

płatków, lewego ujścia

żylnego - z dwóch

żylnego - z dwóch

Zastawka dwudzielna

Budowa ogólna zastawek

Budowa ogólna zastawek

przedsionkowo - komorowych :

przedsionkowo - komorowych :



Do wolnego brzegu płatków, a także

Do wolnego brzegu płatków, a także

do ich powierzchni komorowej

do ich powierzchni komorowej

dochodzą delikatne pasemka -

dochodzą delikatne pasemka -

struny

struny

ścięgniste

ścięgniste

, stanowiące mechanizm

, stanowiące mechanizm

umocowujący i napinający płatki;

umocowujący i napinający płatki;

prąd przepływającej krwi napina

prąd przepływającej krwi napina

płatki tak jak wiatr nadyma żagle.

płatki tak jak wiatr nadyma żagle.

Płatki nigdy nie przylegają do ściany

Płatki nigdy nie przylegają do ściany

serca, lecz we wszystkich

serca, lecz we wszystkich

położeniach żywego narządu są tak

położeniach żywego narządu są tak

ustawione, że swobodnie

ustawione, że swobodnie

„powiewają" we krwi.

„powiewają" we krwi.



Struny ścięgniste (chordae

Struny ścięgniste (chordae

tendineae)

tendineae)

są to podłużne okrągławe

są to podłużne okrągławe

twory, które jednym swym końcem

twory, które jednym swym końcem

wachlarzowato przytwierdzają się czy

wachlarzowato przytwierdzają się czy

do wolnego brzegu płatka, czy do

do wolnego brzegu płatka, czy do

jego powierzchni komorowej, drugim

jego powierzchni komorowej, drugim

zaś do

zaś do

mięśni brodawkowatych lub

mięśni brodawkowatych lub

beleczek mięśniowych

beleczek mięśniowych

położonych w

położonych w

ścianie komory.

ścianie komory.

Beleczki mięśniowe (trabeculae carneae) i

Beleczki mięśniowe (trabeculae carneae) i

mieśnie brodawkowate (mm. papillares)

mieśnie brodawkowate (mm. papillares)

.

.



Powierzchnia wewnętrzna komór

Powierzchnia wewnętrzna komór

nie jest gładka tak jak powierzchnia

nie jest gładka tak jak powierzchnia

zewnętrzna, lecz ma cały układ

zewnętrzna, lecz ma cały układ

wyniosłych podłużnych pasm tkanki

wyniosłych podłużnych pasm tkanki

mięśniowej, które krzyżują się z

mięśniowej, które krzyżują się z

sobą

sobą

we wszystkich kierunkach i

we wszystkich kierunkach i

nadają ścianie komór wygląd siatki.

nadają ścianie komór wygląd siatki.

Wyniosłości te mają nazwę

Wyniosłości te mają nazwę

beleczek mięśniowych

beleczek mięśniowych

.

.



Mięśnie brodawkowate

Mięśnie brodawkowate

są to

są to

nieliczne cylindryczne wyniosłości

nieliczne cylindryczne wyniosłości

mięśniowe podstawą wychodzące

mięśniowe podstawą wychodzące

ze ściany komory, szczytem

ze ściany komory, szczytem

skierowane do jęj światła. W prawej

skierowane do jęj światła. W prawej

komorze

komorze

trzy mięśnie

trzy mięśnie

brodawkowate lub ich grupy

brodawkowate lub ich grupy

(przedni, tylny i przegrodowy

(przedni, tylny i przegrodowy

) w

) w

lewej

lewej

dwa (przedni i tylny).

dwa (przedni i tylny).



Odpowiednio do swego położenia

Odpowiednio do swego położenia

każdy mięsień brodawkowaty

każdy mięsień brodawkowaty

wysyła ze swego wierzchołka lub

wysyła ze swego wierzchołka lub

też z bocznego obwodu pęczek

też z bocznego obwodu pęczek

strun ścięgnistych

strun ścięgnistych

do obu płatków,

do obu płatków,

z którymi sąsiaduje.

z którymi sąsiaduje.

Budowa ogólna zastawek aorty i

Budowa ogólna zastawek aorty i

pnia płucnego :

pnia płucnego :



Każde ujście tętnicze

Każde ujście tętnicze

zamyka się trzema

zamyka się trzema

płatkami

płatkami

półksiężycowatymi

półksiężycowatymi

(valvulae semilunares).

(valvulae semilunares).



Wszystkie trzy płatki

Wszystkie trzy płatki

półksiężycowate pnia

półksiężycowate pnia

płucnego tworzą

płucnego tworzą

zastawkę pnia

zastawkę pnia

płucnego

płucnego

(valva

(valva

trunci pulmonalis),

trunci pulmonalis),

zaś płatki aorty

zaś płatki aorty

zastawkę aorty

zastawkę aorty

(valva

(valva

aortae)

aortae)

.

.

Zastawka aorty

Budowa ogólna zastawek aorty i

Budowa ogólna zastawek aorty i

pnia płucnego

pnia płucnego



Płatki półksiężycowate

Płatki półksiężycowate

mają kształt

mają kształt

gniazd jaskółczych; są one przyczepione

gniazd jaskółczych; są one przyczepione

do ścian tętnic. Każdy płatek składa się z

do ścian tętnic. Każdy płatek składa się z

włóknistego zrębu wiotkiej tkanki łącznej

włóknistego zrębu wiotkiej tkanki łącznej

pokrytej od strony komory wsierdziem ,od

pokrytej od strony komory wsierdziem ,od

strony naczynia jego błoną wewnętrzną.

strony naczynia jego błoną wewnętrzną.

Wypukłość płatka półksiężycowatego

Wypukłość płatka półksiężycowatego

zwrócona jest ku komorze, wklęsłość ku

zwrócona jest ku komorze, wklęsłość ku

tętnicy. Jego wypukły brzeg obwodowy

tętnicy. Jego wypukły brzeg obwodowy

przyczepia się do

przyczepia się do

pierścienia

pierścienia

włóknistego

włóknistego

(anulus fibrosus),

(anulus fibrosus),

obejmującego ujście tętnicze. W chwili

obejmującego ujście tętnicze. W chwili

rozkurczu komór płatki półksiężycowate

rozkurczu komór płatki półksiężycowate

wypuklają się ku komorom i wolne brzegi

wypuklają się ku komorom i wolne brzegi

wszystkich trzech płatków każdego ujścia

wszystkich trzech płatków każdego ujścia

tętniczego stykają się z sobą szczelnie

tętniczego stykają się z sobą szczelnie

zamykając ujście.

zamykając ujście.



Każdemu płatkowi półksiężycowatemu

Każdemu płatkowi półksiężycowatemu

odpowiada uwypuklenie ściany tętnicy

odpowiada uwypuklenie ściany tętnicy

(

(

tzw. zatoki aorty

tzw. zatoki aorty

)

)

, w ten sposób

, w ten sposób

tworzy się

tworzy się

opuszka aorty

opuszka aorty

. Z prawej i

. Z prawej i

lewej zatoki aorty uchodzą tętnice

lewej zatoki aorty uchodzą tętnice

wieńcowe -prawa i lewa.

wieńcowe -prawa i lewa.

Budowa wewnętrzna serca

Budowa wewnętrzna serca



wsierdzie

wsierdzie

(łac.

(łac.

endocardium

endocardium

)

)



śródsierdzie

śródsierdzie

(łac.

(łac.

Myocardium

Myocardium



nasierdzie

nasierdzie

(łac.

(łac.

epicardium

epicardium

)

)

wsierdzie

wsierdzie

(łac.

(łac.

endocardium

endocardium



wsierdzie
(łac.endocardium)-

jest to

jest to

jednowarstwowy nabłonek

jednowarstwowy nabłonek

płaski spoczywający na

płaski spoczywający na

łącznotkankowej blaszce

łącznotkankowej blaszce

właściwej wsierdzia. Pod nią

właściwej wsierdzia. Pod nią

znajduje się zawierająca

znajduje się zawierająca

naczynia i nerwy (których

naczynia i nerwy (których

brak w blaszce właściwej)

brak w blaszce właściwej)

tkanka podwsierdziowa.

tkanka podwsierdziowa.

Nabłonek wyściełający

Nabłonek wyściełający

wszystkie struktury

wszystkie struktury

wewnątrz serca, przechodzi

wewnątrz serca, przechodzi

bez wyraźnej granicy w

bez wyraźnej granicy w

śródbłonek naczyń (łac.

śródbłonek naczyń (łac.

endothelium

endothelium

)

)

śródsierdzie

śródsierdzie

(łac.

(łac.

Myocardium)

Myocardium)



śródsierdzie

śródsierdzie

składa się z trzech głównych elementów:

składa się z trzech głównych elementów:



szkielet serca

szkielet serca

- znajduje się w podstawie serca na

- znajduje się w podstawie serca na

granicy między przedsionkami i komorami. Zbudowany

granicy między przedsionkami i komorami. Zbudowany

jest z tkanki włóknistej zbitej.

jest z tkanki włóknistej zbitej.



układ przewodzący serca (łac.

układ przewodzący serca (łac.

systema conducens

systema conducens

cordis

cordis

)

)

- reguluje on rytmikę ruchów serca oraz

- reguluje on rytmikę ruchów serca oraz

prawidłową kolejność skurczów poszczególnych części

prawidłową kolejność skurczów poszczególnych części

serca. Jest on zbudowany z zmodyfikowanych miocytów

serca. Jest on zbudowany z zmodyfikowanych miocytów



mięsień sercowy czyli właściwe

mięsień sercowy czyli właściwe

myocardium

myocardium

. Składa się

. Składa się

na nią osobna mięśniówka przedsionków i komór:

na nią osobna mięśniówka przedsionków i komór:

nasierdzie

nasierdzie

(łac.

(łac.

epicardium

epicardium

)

)



-jest to blaszka trzewna

-jest to blaszka trzewna

osierdzia surowicznego.

osierdzia surowicznego.

Zbudowane jest z

Zbudowane jest z

jednowarstwowego

jednowarstwowego

nabłonka płaskiego

nabłonka płaskiego

spoczywajacego na

spoczywajacego na

blaszce właściwej

blaszce właściwej

nasierdzia

nasierdzia

(łac.

(łac.

lamina

lamina

propia epicardii

propia epicardii

) i leżącej

) i leżącej

pod nią

pod nią

tkance

tkance

podnasierdziowej

podnasierdziowej

,

,

zawierającej liczne

zawierającej liczne

adipocyty (naczynia i

adipocyty (naczynia i

nerwy biegną analogicznie

nerwy biegną analogicznie

do wsierdzia)

do wsierdzia)

szkielet serca

szkielet serca

- znajduje się w podstawie serca na granicy

- znajduje się w podstawie serca na granicy

między przedsionkami i komorami.

między przedsionkami i komorami.

Zbudowany jest z tkanki włóknistej zbitej.

Zbudowany jest z tkanki włóknistej zbitej.

Składa się z:

Składa się z:



czterech pierścieni włóknistych (łac.

czterech pierścieni włóknistych (łac.

annuli

annuli

fibrosi

fibrosi

)

)

otaczających ujścia żylne i tętnicze

otaczających ujścia żylne i tętnicze

serca.

serca.



dwóch trójkątów włóknistych (łac.

dwóch trójkątów włóknistych (łac.

trigona

trigona

fibrosa

fibrosa

)

)

-prawy i lewy, leżą pomiędzy

-prawy i lewy, leżą pomiędzy

pierścieniami włóknistymi otaczającymi ujścia

pierścieniami włóknistymi otaczającymi ujścia

przedsionkowo-komorowe a pierścieniem

przedsionkowo-komorowe a pierścieniem

ujścia aorty.

ujścia aorty.



części błoniastej przegrody międzykomorowej

części błoniastej przegrody międzykomorowej

Układ przewodzący serca (łac.

Układ przewodzący serca (łac.

systema

systema

conducens cordis

conducens cordis

)

)

Składają się na niego:

Składają się na niego:



węzeł zatokowo-przedsionkowy

węzeł zatokowo-przedsionkowy

(łac.

(łac.

nodus sinuatrialis

nodus sinuatrialis

)

)

- generuje

- generuje

on wskutek powolnej samoistnej

on wskutek powolnej samoistnej

depolaryzacji prawidłowy rytm

depolaryzacji prawidłowy rytm

zatokowy skurczów serca.

zatokowy skurczów serca.



węzeł przedsionkowo-komorowy

węzeł przedsionkowo-komorowy

(łac.

(łac.

nodus atrioventricularis

nodus atrioventricularis

)

)



pęczek przedsionkowo-komorowy

pęczek przedsionkowo-komorowy

(łac.

(łac.

fasciculus atrioventricularis

fasciculus atrioventricularis

)

)

(pęczek Hisa)

(pęczek Hisa)

na który składa się

na który składa się

pień (odnoga wspólna łac.

pień (odnoga wspólna łac.

crus

crus

commune

commune

),

),

jedyne połączenie

jedyne połączenie

między mięśniówką przedsionków

między mięśniówką przedsionków

i komór) oraz

i komór) oraz

odnogi prawej i

odnogi prawej i

lewej

lewej

. Wszystkie odnogi biegną w

. Wszystkie odnogi biegną w

przegrodzie międzykomorowej.

przegrodzie międzykomorowej.



rozgałęzienia końcowe (włókna

rozgałęzienia końcowe (włókna

Purkinjego)

Purkinjego)

wstępują ku górze w

wstępują ku górze w

mięśniówce właściwej podstawy

mięśniówce właściwej podstawy

serca (zarówno komory prawej

serca (zarówno komory prawej

jak i lewej)

jak i lewej)

mięsień sercowy czyli właściwe

mięsień sercowy czyli właściwe

myocardium

myocardium

.

.

Składa się na nią osobna

Składa się na nią osobna

mięśniówka przedsionków i

mięśniówka przedsionków i

komór:

komór:



w przedsionkach nie rozróżniamy

w przedsionkach nie rozróżniamy

ściśle oddzielnych warstw, a

ściśle oddzielnych warstw, a

jedynie pasma mięśniowe głębokie

jedynie pasma mięśniowe głębokie

- krótsze, biegnące w obrębie

- krótsze, biegnące w obrębie

jednego przedsionka, i długie,

jednego przedsionka, i długie,

leżące bardziej powierzchowne,

leżące bardziej powierzchowne,

łączące oba przedsionki.

łączące oba przedsionki.



w komorach zazwyczaj wyróżnia

w komorach zazwyczaj wyróżnia

się:

się:



zewnętrzną warstwę skośną

zewnętrzną warstwę skośną

-

-

wspólną dla obu komór, na

wspólną dla obu komór, na

wierzchołku serca tworzącą wir

wierzchołku serca tworzącą wir

serca (łac.

serca (łac.

vortex cordis

vortex cordis

)

)



środkowa warstwa okrężna

środkowa warstwa okrężna

- jej

- jej

powierzchowna część jest

powierzchowna część jest

wspólna, a głębsza osobna dla

wspólna, a głębsza osobna dla

komór. To ona wytwarza główną

komór. To ona wytwarza główną

siłę skurczu serca.

siłę skurczu serca.



wewnętrzna warstwa podłużna

wewnętrzna warstwa podłużna

-

-

osobna dla każdej komory.

osobna dla każdej komory.

Unaczynienie serca

Unaczynienie serca



Unaczynienie

Unaczynienie

tętnicze serca:

tętnicze serca:

Pochodzi od

Pochodzi od

tętnic

tętnic

wieńcowych

wieńcowych

(arteriae coronariae)

(arteriae coronariae)

-

prawej (a. coronalia

prawej (a. coronalia

dextra)

dextra)

-

lewej (a. coronalia

lewej (a. coronalia

sinistra).

sinistra).

Tętnica wieńcowa prawa

Tętnica wieńcowa prawa



Bierze początek w prawej zatoce aorty. Przebiega

Bierze początek w prawej zatoce aorty. Przebiega

pomiędzy prawym uszkiem a prawym stożkiem

pomiędzy prawym uszkiem a prawym stożkiem

tętniczym; następnie w bruździe wieńcowej między

tętniczym; następnie w bruździe wieńcowej między

PP a PK (pr. przedsionkiem a prawą komorą).

PP a PK (pr. przedsionkiem a prawą komorą).

Wchodzi na przeponową powierzchnię serca,

Wchodzi na przeponową powierzchnię serca,

biegnąc w bruździe wieńcowej jako

biegnąc w bruździe wieńcowej jako

gałąź

gałąź

międzykomorowa tylna (ramus

międzykomorowa tylna (ramus

interventricularis posterior

interventricularis posterior

,

,

której towarzyszy

której towarzyszy

vena cardiaca media - żyła sercowa średnia) i

vena cardiaca media - żyła sercowa średnia) i

dochodzi do koniuszka serca (łac. apex cordis). W

dochodzi do koniuszka serca (łac. apex cordis). W

jej przedłużeniu w bruździe wieńcowej biegnie

jej przedłużeniu w bruździe wieńcowej biegnie

druga gałąź.

druga gałąź.



Gałęzi miedzykomorowej tylnej towarzyszą:

Gałęzi miedzykomorowej tylnej towarzyszą:

- żyła sercowa średnia (łac. v. cardiaca media)

- żyła sercowa średnia (łac. v. cardiaca media)

- naczynia chłonne

- naczynia chłonne

- gałązki nerwowe ze splotu sercowego (wraz z

- gałązki nerwowe ze splotu sercowego (wraz z

komórkami zwojowymi)

komórkami zwojowymi)



Tętnica wieńcowa prawa oddaje następujące

Tętnica wieńcowa prawa oddaje następujące

gałęzie

gałęzie

:

:



wstępujące (do PP)

wstępujące (do PP)



zstępujące (do przedniej ściany, prawego brzegu i

zstępujące (do przedniej ściany, prawego brzegu i

ściany tylnej PK)

ściany tylnej PK)



boczne: prawe i lewe (do obu komór)

boczne: prawe i lewe (do obu komór)



przegrodowe tylne (obszar zaopatrzenia to 1/3

przegrodowe tylne (obszar zaopatrzenia to 1/3

tylnej przegrody międzykomorowej oraz większość

tylnej przegrody międzykomorowej oraz większość

struktur układu bodźco-przewodzącego mięśnia

struktur układu bodźco-przewodzącego mięśnia

sercowego).

sercowego).

Tętnica wieńcowa lewa

Tętnica wieńcowa lewa



Rozpoczyna się w lewej zatoce aorty. Jej krótki

Rozpoczyna się w lewej zatoce aorty. Jej krótki

pień biegnie między lewym uszkiem a pniem

pień biegnie między lewym uszkiem a pniem

płucnym w kierunku bruzdy wieńcowej (łac.

płucnym w kierunku bruzdy wieńcowej (łac.

sulcus coronarius).

sulcus coronarius).

Dzieli się na:

Dzieli się na:



gałąź miedzykomorowa przednią (łac.

gałąź miedzykomorowa przednią (łac.

ramus interventricularis anterior);

ramus interventricularis anterior);

-biegnie w bruździe międzykomorowej

-biegnie w bruździe międzykomorowej

przedniej aż do koniuszka serca Na przebiegu

przedniej aż do koniuszka serca Na przebiegu

towarzyszą jej:

towarzyszą jej:

+ żyła wielka serca (łac. vena cardiaca magna)

+ żyła wielka serca (łac. vena cardiaca magna)

+ naczynia chłonne

+ naczynia chłonne

+ gałązki nerwowe splotu sercowego (wraz z

+ gałązki nerwowe splotu sercowego (wraz z

komórkami zwojowymi)

komórkami zwojowymi)

Oddaje gałęzie:

Oddaje gałęzie:

-prawe (do PK, w tym gałązkę stożka

-prawe (do PK, w tym gałązkę stożka

tętniczego)

tętniczego)

-lewe (w liczbie 4-6, dochodzące do LK)

-lewe (w liczbie 4-6, dochodzące do LK)

-przegrodowe przednie (w liczbie 8-15,

-przegrodowe przednie (w liczbie 8-15,

zaopatrujące 2/3 przednie przegrody

zaopatrujące 2/3 przednie przegrody

międzykomorowej)

międzykomorowej)



gałąź okalającą (łac. ramus circumflexus)

gałąź okalającą (łac. ramus circumflexus)

W początkowym przebiegu ukryta pod lewym

W początkowym przebiegu ukryta pod lewym

uszkiem (biegnie w bruździe wieńcowej między

uszkiem (biegnie w bruździe wieńcowej między

LP a LK na powierzchni mostkowo-żebrowej -

LP a LK na powierzchni mostkowo-żebrowej -

następnie na pow. tylnej i kończy się na pow.

następnie na pow. tylnej i kończy się na pow.

przeponowej). Na przebiegu towarzyszą jej:

przeponowej). Na przebiegu towarzyszą jej:

+żyła sercowe mała (vena cardiaca parva)

+żyła sercowe mała (vena cardiaca parva)

+naczynia chłonne +gałązki splotu sercowe

+naczynia chłonne +gałązki splotu sercowe

(wraz z komórkami zwojowymi)

(wraz z komórkami zwojowymi)

Oddaje gałęzie: -wstępujące (do LP)

Oddaje gałęzie: -wstępujące (do LP)

-zstępujące(do LK)

-zstępujące(do LK)

Unerwienie serca

Unerwienie serca

Unerwienie serca można podzielić na:

Unerwienie serca można podzielić na:



współczulne, które zapewniają

współczulne, które zapewniają



nerw sercowy szyjny górny odchodzący od zwoju szyjnego

nerw sercowy szyjny górny odchodzący od zwoju szyjnego

górnego,

górnego,



nerw sercowy szyjny środkowy od zwoju szyjnego

nerw sercowy szyjny środkowy od zwoju szyjnego

środkowego,

środkowego,



nerw sercowy szyjny dolny od zwoju szyjnego dolnego,

nerw sercowy szyjny dolny od zwoju szyjnego dolnego,



nerwy sercowe piersiowe od części piersiowej pnia

nerwy sercowe piersiowe od części piersiowej pnia

współczulnego.

współczulnego.



przywspółczulne zapewniają

przywspółczulne zapewniają



gałęzie sercowe górne od części szyjnej nerwu błędnego,

gałęzie sercowe górne od części szyjnej nerwu błędnego,



gałęzie sercowe piersiowe od części piersiowej nerwu

gałęzie sercowe piersiowe od części piersiowej nerwu

błędnego,

błędnego,



gałęzie sercowe dolne od nerwu krtaniowego wstecznego.

gałęzie sercowe dolne od nerwu krtaniowego wstecznego.

Unerwienie serca

Unerwienie serca



Wymienione nerwy i gałęzie układaja się w dwie

Wymienione nerwy i gałęzie układaja się w dwie

grupy:

grupy:



powierzchowną - nerwy współczulne i jest to splot

powierzchowną - nerwy współczulne i jest to splot

sercowy powierzchowny,

sercowy powierzchowny,



głęboką - gałęzie przywspółczulne; splot sercowy

głęboką - gałęzie przywspółczulne; splot sercowy

głęboki.

głęboki.



Sploty te przechodzą w splot wieńcowy lewy i

Sploty te przechodzą w splot wieńcowy lewy i

prawy. W splotach tych występują liczne zwoje

prawy. W splotach tych występują liczne zwoje

sercowe, w których następuje przełączenie

sercowe, w których następuje przełączenie

przywspółczulnych włókien przedzwojowych na

przywspółczulnych włókien przedzwojowych na

zazwojowe.

zazwojowe.

Czynnościowo unerwienie współczulne przyspiesza

Czynnościowo unerwienie współczulne przyspiesza

akcję serca, przywspółczulne zwalnia.

akcję serca, przywspółczulne zwalnia.